Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PK 51/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 22 marca 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący)
SSN Zbigniew Korzeniowski (sprawozdawca)
SSN Zbigniew Myszka
w sprawie z powództwa U.C.
przeciwko Zespołowi Edukacyjnemu […]
o uznanie za bezskuteczne wypowiedzenia umowy o pracę albo dopuszczenie do
pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 22 marca 2016 r.,
skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Z.
z dnia 23 września 2014 r.,
oddala skargę kasacyjną.
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy w Z. uwzględnił apelację pozwanego pracodawcy Zespołu
Edukacyjnego […] i wyrokiem z 23 września 2014 r. zmienił wyrok Sądu
Rejonowego w Z. z 10 marca 2014 r. i oddalił powództwo U. C. o dopuszczenie do
2
pracy. Powódka była zatrudniona u pozwanego od 2007 r. na podstawie umowy o
pracę jako nauczyciel. Pismem z 3 czerwca 2013 r. pozwany wskazując na zmiany
organizacyjne (art. 20 ust. 1 pkt 2 i ust. 5 ustawy z 26 stycznia 1982 r. Karta
Nauczyciela) wypowiedział jej zatrudnienie na koniec sierpnia 2013 r. za 2-
miesiecznym wypowiedzeniem. Powódka zarzuciła naruszenie art. 20 ust. 3 Karty
Nauczyciel (KN), gdyż wypowiedzenie powinno być doręczone najpóźniej do 31
maja danego roku szkolnego. Od 13 do 31 maja 2013 r. była na zwolnieniu
lekarskim. Pozwany skrócił okres wypowiedzenia do dwóch miesięcy na podstawie
art. 20 ust. 5 KN.
Sąd Rejonowy w Z. wyrokiem z 10 marca 2014 r. oddalił powództwo o
uznanie za bezskuteczne wypowiedzenia umowy o pracę i nakazał pozwanemu,
aby dopuścił powódkę do pracy do 31 sierpnia 2014 r. za wynagrodzeniem
uzyskiwanym do 31 sierpnia 2013 r. na dotychczasowym stanowisku pracy. Ustalił
zmniejszenie liczby oddziałów z 12 do 9 w roku szkolnym 2013/2014. O wyborze
powódki do zwolnienia decydowały określone kryteria. Powódka dostarczyła
zwolnienie lekarskie i pozwany nie mógł skutecznie wręczyć wypowiedzenia do 31
maja 2013 r. Zatrudnienie wypowiedziano 3 czerwca 2013 r. ze skróceniem okresu
wypowiedzenia do 2 miesięcy. Sąd Rejonowy stwierdził, że wypowiedzenie miało
uzasadnioną przyczynę i jest skuteczne, jednakże nie na 31 sierpnia 2013 r., lecz
dopiero na 31 sierpnia 2014 r. Na uwzględnienie zasługiwało żądanie dopuszczenia
do pracy, z uwagi na to, że pozwana zastosowała okres wypowiedzenia krótszy niż
wymagany. Stosunek pracy nauczyciela musi ustać na koniec roku szkolnego, to
jest na dzień 31 sierpnia w roku kalendarzowym, w którym ziścił się skutek
prawidłowo złożonego oświadczenia o wypowiedzeniu. Ponieważ z powodu
choroby powódki zastosowanie miał art. 41 k.p., to w maju niemożliwe było
wypowiedzenie jej stosunku pracy. Natomiast przepis art. 20 ust. 5 KN nie miał
zastosowania, gdyż dotyczy tylko wypowiedzeń dokonywanych najpóźniej do końca
maja. Wynika to z użycia formuły - „przysługuje odszkodowanie za pozostałą część
okresu wypowiedzenia”. Każde wypowiedzenie dokonane po 31 maja powoduje, że
nie ma podstaw do wypłaty odszkodowania innego niż za czas do 31 sierpnia roku
następnego. W apelacji pozwany zarzucił naruszenia art. 20 ust. 5 KN,
na podstawie którego skrócono okres wypowiedzenia do 2 miesięcy, a także art. 8
3
k.p. Powódka otrzymała odszkodowanie za jeden miesiąc skróconego
wypowiedzenia. Byłaby w uprzywilejowanej sytuacji, gdyż wypowiedzenie było
konieczne i wybór był obiektywny.
Sąd Okręgowy uwzględnił apelację. Wskazał, że do materii nieuregulowanej
w Karcie Nauczyciela stosuje się Kodeks pracy (art. 91c ust. 1 KN). W razie
zastosowania okresu wypowiedzenia krótszego niż wymagany (art. 49 k.p.) nie
przysługują roszczenia z art. 45 k.p. Jeżeli jedyną wadliwością wypowiedzenia
nauczycielowi stosunku pracy jest zastosowanie przez szkołę zbyt krótkiego okresu
wypowiedzenia przez sprzeczne z prawem oznaczenie terminu jego upływu przed
końcem roku szkolnego, to stosunek pracy rozwiązuje się z upływem okresu
właściwego i do tego czasu nauczyciel ma prawo do wynagrodzenia, natomiast nie
służą mu roszczenia przewidziane w art. 45 § 1 k.p. (art. 49 k.p. w związku z art. 20
ust. 3 i art. 91c ust. 1 KN). Za zasadne należało uznać stanowisko pozwanego,
iż 3-miesięczny okres wypowiedzenia może zostać przez pracodawcę skrócony.
Umożliwia to art. 20 ust. 5 KN, tak, aby skutek rozwiązujący przypadał wyłącznie na
koniec roku szkolnego. Wykładnia Sądu pierwszej instancji, w świetle art. 20 ust. 3
KN, jest błędna i uczyniłaby przepis art. 20 ust. 5 KN martwym, niemożliwym do
zastosowania w żadnym stanie faktycznym. Pozwany prawidłowo wypowiedział
powódce stosunek pracy ze skutkiem rozwiązującym na koniec roku szkolnego.
Trzymiesięczny okres wypowiedzenia skrócił do 2 miesięcy i za pozostały miesiąc
wypłacił odszkodowanie. Przedmiotem badania Sądu drugiej instancji nie była
zasadność wypowiedzenia (nie była sporna). Rozstrzygnięcie Sądu pierwszej
instancji nie ma oparcia w art. 20 ust. 3 KN w związku z art. 49 k.p. i narusza art. 20
ust. 5 KN.
W skardze kasacyjnej powódka zarzuciła naruszenie art. 20 ust. 3 KN przez
przyjęcie możliwości złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu nauczycielowi
stosunku pracy po dniu 31 maja danego roku szkolnego, ze skutkiem na dzień 31
sierpnia roku szkolnego, w którym złożono takie oświadczenie oraz art. 20 ust. 5
KN przez przyjęcie, że skrócenie okresu wypowiedzenia może polegać na
dokonaniu wypowiedzenia nauczycielowi stosunku pracy po 31 maja danego roku
szkolnego. Powódka wniosła o zmianę wyroku przez nakazanie dopuszczenia jej
do pracy, na dotychczasowym stanowisku w okresie od 1 października 2013 r. od
4
31 sierpnia 2014 r. oraz ustalenie, że umowa o pracę uległa rozwiązaniu 31
sierpnia 2014 r. na podstawie wypowiedzenia dokonanego 3 czerwca 2013 r.,
ewentualnie o przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzuty skargi kasacyjnej nie są zasadne i dlatego została oddalona.
Skarżąca przyjmuje, że wypowiedzenie mogło zostać złożone najpóźniej do
końca maja i tylko takie wypowiedzenie może być skrócone. W przeciwnym razie
dochodzi do naruszenia przepisów, rodzącego zasadne roszczenie o przedłużenie
zatrudnienia na kolejny rok szkolny. Założenie to nie jest uprawnione. Przede
wszystkim nie ma kolizji przepisów z art. 20 ust. 3 i ust. 5 KN. Najkrócej ujmując,
to nie wynika z nich zakaz wypowiedzenia po 31 maja przy zastosowaniu
skróconego okresu wypowiedzenia.
Przepis art. 20 ust. 5 KN, pozwalający na skrócenie okresu wypowiedzenia
nie narusza reguły, że rozwiązanie stosunku pracy z przyczyn określonych w art. 20
ust. 1 KN następuje z końcem roku szkolnego. Okres wypowiedzenia może być
skrócony do 1 miesiąca. Wówczas wypowiedzenie nie musi zostać dokonane
najpóźniej do końca maja, gdyż wystarczy, że nauczyciel przed końcem roku
szkolnego będzie miał zapewniony dopuszczalny ustawą okres wypowiedzenia, w
tym przypadku skrócony okres wypowiedzenia. Oznacza to, że przy skróceniu
okresu wypowiedzenia oświadczenie wypowiadające zatrudnienie może być
złożone w czerwcu. Karta Nauczyciela została zmieniona w tym zakresie ustawą z
14 czerwca 1996 r. (Dz.U. z 1996 r. Nr 87, poz. 396). Wprowadzono regulację art.
20 ust. 5, zgodnie z którą okres wypowiedzenia może być skrócony do 1 miesiąca,
z tym że w takim wypadku nauczycielowi przysługuje odszkodowanie za pozostałą
część okresu wypowiedzenia w wysokości wynagrodzenia liczonego jak za okres
urlopu wypoczynkowego. Okres, za który przysługuje odszkodowanie, wlicza się
nauczycielowi pozostającemu w tym okresie bez pracy do okresu zatrudnienia.
Uprzedni trzymiesięczny okres wypowiedzenia wymagał wypowiedzenia najpóźniej
w maju i była to norma zbyt sztywna i nieracjonalna. Nie było możliwe zmniejszenie
zatrudnienia, gdy nauczyciel korzystał z czasowej ochrony zatrudnienia w
5
przypadku usprawiedliwionej nieobecności (art. 41 k.p.). Wprowadzona zmiana jest
podobna do regulacji istniejącej wcześniej w powszechnym prawie pracy - por. art.
361
§ 1 k. i art. 20 ust. 1 i ust. 5 KN.
Nauczyciel ma prawo do kontroli sądowej przyczyn wypowiedzenia jak i
przepisów o wypowiadaniu umów o pracę. W tej sprawie objęty skargą wyrok
dotyczy tej drugiej sfery. Tu zaś należy odróżnić niewłaściwy okres wypowiedzenia
z art. 49 k.p. i skrócony okres wypowiedzenia z art. 361
§ 1 k.p. W sytuacji z art. 49
k.p. umowa o pracę z mocy prawa rozwiązuje się z upływem wymaganego okresu
wypowiedzenia. Wówczas pracownikowi przysługuje wynagrodzenie do czasu
rozwiązania umowy. Przykładowo jest to sytuacja, gdy pracodawca błądzi (nie jest
świadomy) i stosuje niewłaściwy okres wypowiedzenia (np. gdy pomija staż pracy
uprawniający do dłuższego okresu wypowiedzenia). Ne jest to sytuacja, która
wystąpiła w sprawie skarżącej. Wszak z racji zatrudnienia miała trzymiesięczny
okres wypowiedzenia, który pracodawca mógł ograniczyć do 2 miesięcy, właśnie na
podstawie art. 20 ust. 5 KN. Nie zastosowano okresu wypowiedzenia
nieuprawnionego. Pozwany zastosował okres wypowiedzenia skrócony
(dozwolony). Jest to sytuacja podobna do przewidzianej w art. 361
k.p.,
gdy zachodzi konieczność wcześniejszego rozwiązania umowy o pracę.
Podobieństwo tej regulacji z art. 20 ust. 5 KN wyraża się w prawie do
odszkodowania (a nie do wynagrodzenia) w wysokości wynagrodzenia za
pozostałą część okresu wypowiedzenia. Okres za który przysługuje
odszkodowanie, wlicza się pracownikowi pozostającemu w tym okresie bez pracy
do okresu zatrudnienia. To, że nauczyciel otrzymuje odszkodowanie „za pozostałą
część okresu wypowiedzenia” nie oznacza, że jest to okres zatrudnienia
(we wrześniu).
Czym innym jest odszkodowanie za skrócenie okresu wypowiedzenia i czym
innym wynagrodzenie do upływu właściwego okresu wypowiedzenia. Treść
przepisów jest zatem podobna w art. 20 ust. 5 KN i art. 361
k.p., lecz inna niż w
art. 49 k.p.
Reasumując skrócenie okresu wypowiedzenia w wypowiedzeniu
oświadczonym nauczycielowi w czerwcu nie oznacza, że wypowiedzenie jest
niezgodne z prawem i daje uprawnienie do dalszego zatrudnienia w kolejnym roku
6
szkolnym. Odwołanie się do art. 49 k.p. nie jest tu zasadne, gdyż przepis ten
dotyczy innej sytuacji i innego rozwiązania prawnego. Przepis ten jest regulacją
szczególną do przepisów określających roszczenia w przypadku wypowiedzenia
niezasadnego lub naruszającego przepisy o wypowiadaniu umów o pracę. Czym
innym są roszenia związanie z naruszeniem przepisów o wypowiadaniu umowy o
pracę i czym innym (bo odrębnym) jest późniejsze ustanie zatrudnienia (ex lege),
gdy pracodawca zastosował zbyt krótki okres wypowiedzenia (por. art. 45 k.p. i
art. 49 k.p. oraz art. 20 ust. 3 i ust. 5 KN w związku z art.91c ust. 1 KN).
Niezasadnie skarżąca odwołuje się do wyroku Sądu Najwyższego z 2 lipca 2009 r.,
III PK 20/09, gdyż dotyczył innej sytuacji. W przypadku skarżącej nie naruszono
przepisów wskazanych w skardze (art. 39813
§ 1 k.p.c.). Pracodawca mógł skrócić
okres wypowiedzenia, które rozwiązało stosunek pracy z końcem roku szkolnego.
Z tych motywów orzeczono jak w sentencji (art. 39814
k.p.c.).
kc