Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CNP 21/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 8 kwietnia 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Dariusz Dończyk (przewodniczący)
SSN Józef Frąckowiak (sprawozdawca)
SSN Iwona Koper
w sprawie skargi M. D., G. D. i B. D.
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku Sądu
Okręgowego w W. z dnia 5 września 2014 r.,
wydanego w sprawie z powództwa U. sp. z o.o. w W.
przeciwko M. D., G. D. i B. D.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 8 kwietnia 2016 r.,
1) stwierdza, że prawomocny wyrok Sądu Okręgowego
w W. z dnia 5 września 2014 r., syg. akt […]
jest niezgodny z prawem
2) zasądza od U. sp. z o.o. w W. na rzecz
M. D., G. D. i B. D.
kwotę 300 (trzysta) zł tytułem kosztów postępowania
wywołanego skargą.
2
UZASADNIENIE
Zaskarżonym przez pozwanych: M. D., G. D. oraz B. D. wyrokiem z dnia 5
września 2014 r. Sąd Okręgowy w W. oddalił apelację pozwanych od wyroku Sądu
Rejonowego w W. z dnia 29 maja 2014 r. oraz orzekł o kosztach postępowania.
W sprawie tej ustalono, co następuje:
Pozwanych – M. D., G. D. oraz B. D. oraz powoda U. sp. z o.o. w W. wiązała
umowa cywilnoprawna zawarta w dniu 31 sierpnia 2011 r. Umowa ta była umową
spedycji określoną w art. 794 i n. k.c. Zgodnie z treścią pkt 3 umowy łączącej strony,
stawki wynagrodzenia i opłaty dodatkowe za usługi wykonane przez powoda miały
być naliczane w oparciu o „Cenniki oraz przewodnik po usługach U.” obowiązujący
w dacie nadania przesyłki.
Wynagrodzenie naliczane było na podstawie sum większych z wag paczek
w przesyłce, to jest wagi rzeczywistej paczki lub wagi wymiarowej paczki. U. mogła,
więc dokonać weryfikacji deklarowanej wagi i wagi wymiarowej, wymiarów paczek
oraz w przypadku, jeżeli przekroczyłyby one wartość zadeklarowaną - ustalić na tej
podstawie uzupełniające wynagrodzenie i wystawić stosowną fakturę. Strona
pozwana nie zakwestionowała, że otrzymała ww. „Cenniki oraz przewodnik po
usługach U.”.
Wyrokiem z dnia 29 maja 2014 r. Sąd Rejonowy w W. zasądził od
pozwanych M. D., G. D. i B. D. solidarnie na rzecz powoda „U." kwotę 1749,96 zł
wraz z ustawowymi odsetkami do dnia zapłaty oraz orzekł o kosztach
postępowania.
Rozpoznający apelację pozwanych Sąd II instancji stwierdził, że ustalenia
faktyczne dokonane przez Sąd Rejonowy są prawidłowe i Sąd Okręgowy uznaje je
za własne. Właściwa jest również dokonana przez Sąd Rejonowy ocena prawna,
którą Sąd Okręgowy w całości aprobuje.
Sąd Okręgowy uznał, że strony łączyła umowa spedycji zawarta w dniu
31 sierpnia 2011 r. W umowie tej strony przyjęły, że wynagrodzenie będzie
3
ustalone na podstawie cennika powoda. Powód dochodzi wynagrodzenia z tytułu
przedmiotowej umowy w związku z wystawieniem dwóch faktur korygujących
za miesiąc kwiecień 2011 r.
Konieczność wystawienia owych faktur była spowodowana wyliczeniem opłat
za nadanie przesyłek według wyceny zgodnie z wagą rzeczywistą paczki lub wagą
wymiarową po dokonaniu weryfikacji przez powoda. Wskazać należy, iż powód do
pozwu dołączył zestawienie „elektroniczny dowód doręczenia”, który stanowi listę
przesyłek doręczonych przez powoda na zlecenie pozwanych.
Następnie w odpowiedzi na sprzeciw powód przedstawił kalkulację
wynagrodzenia w oparciu o pięć szczegółowo opisanych przesyłek wskazując na
dokładne wyliczenia dokonane zgodnie z cennikiem. Wyjaśnić należy, że w ocenie
Sądu Okręgowego powód wykazał w ten sposób zasadność i wysokość roszczenia.
Nadto wykazał, że prawidłowo dokonał obliczenia wysokości wynagrodzenia
zgodnie z cennikiem, który to został przez pozwanych zaakceptowany.
Zdaniem Sądu Okręgowego, pozwani ograniczyli się jedynie do
zakwestionowania zasadności przedstawionych wyliczeń nie powołując w tej sferze
żadnego dowodu. Mało tego, kwestionując wyliczenie wynagrodzenia powoda
podane szczegółowo w odpowiedzi na sprzeciw, pozwani zachowali milczenie.
Podkreślić, bowiem należy, że reguła dotycząca ciężaru dowodu nie może być
rozumiana w ten sposób, że zawsze, bez względu na okoliczności sprawy,
spoczywa on na stronie powodowej. Jeżeli powód udowodnił fakty przemawiające
za zasadnością powództwa, to na stronie pozwanej spoczywa ciężar udowodnienia
ekscepcji i faktów uzasadniających oddalenie powództwa.
Sąd II instancji za niezasadny uznał również zarzut naruszenia art. 233 k.p.c.
W przedmiotowej sprawie Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy ocenił
wiarygodność i moc materiału dowodowego. Ocena wiarygodności i mocy
dowodów jest podstawowym zadaniem Sądu orzekającego, zaś granice swobodnej
oceny zebranego materiału dowodowego wyznaczają wymagania prawa
procesowego, doświadczenia życiowego oraz reguły logicznego rozumowania.
W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd I instancji nie przekroczył granic swobody
sędziowskiej przy ocenie przedstawionych przez strony dowodów. Samo
4
przekonanie strony o innej wadze dowodów i ich odmiennej ocenie niż przyjął Sąd
nie jest wystarczające dla zakwestionowania granic swobody w omawianym
zakresie. W konsekwencji zarzuty te uznać należy za zarzuty stricte polemiczne.
W tym bowiem zakresie, w ocenie Sądu Okręgowego, ustalenia faktyczne i ich
prawna ocena dokonane przez Sąd I instancji zasługują na pełną akceptację.
Pozwani w swojej skardze zarzucili naruszenie prawa materialnego - art. 117
§ 2 zd. 1 in medio k.c. w zw. z art. 803 § 1 k.c. przez jego niezastosowanie
i oddalenie apelacji wniesionej przez pozwanych. Wskazali, że mimo upływu
terminu przedawnienia oraz podniesienia przez nich zarzutu przedawnienia Sąd
uznał za zasadne roszczenie powódki i zasądził na jej rzecz dochodzoną pozwem
kwotę. Ponadto pozwani zarzucili także naruszenie przepisów postępowania – art.
316 § 1 k.p.c. przez jego niezastosowanie i wydanie wyroku przez Sąd Okręgowy
nieuwzględniającego stanu istniejącego w dacie orzekania, przejawiające się
w niewzięciu przez Sąd Okręgowy pod uwagę faktu podniesienia przez pozwanych
zarzutu przedawnienia i upływu okresu przedawnienia dochodzonego pozwem
roszczenia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Uznanie prawomocnego orzeczenia za niezgodne z prawem jest przesłanką
warunkującą dochodzenie odpowiedzialności odszkodowawczej od Skarbu
Państwa. Zgodnie z art. 4171
§ 2 k.c., gdy szkoda została wyrządzona przez
wydanie niezgodnego z prawem orzeczenie jej naprawienia można żądać po
stwierdzeniu tej niezgodności z prawem we właściwym postępowaniu.
Postępowanie takie zostało uregulowane w art. 4241
– 42412
k.p.c. Celem
postępowania wywołanego skargą przewidzianą w powołanych przepisach jest
ustalenie, czy można uznać, że określone orzeczenie pomimo wydania go
w przewidzianej prawem procedurze i uzyskania cechy prawomocności, narusza
jednak prawo. Biorąc pod uwagę, że chodzi tu o sytuację szczególną, gdyż za
orzeczeniem takim przemawia domniemanie zgodności z prawem, przyjmuje się,
że niezgodność z prawem, o której mowa w art. 4171
§ 2 k.c. oraz art. 4241
k.p.c.
musi przybrać postać kwalifikowaną. Oznacza to, że nie każda obiektywna
sprzeczność ze wskazanym przepisem lub przepisami uzasadnia uznanie
5
prawomocnego orzeczenia za niezgodne z prawem. Tylko w razie, gdy
prawomocne orzeczenie narusza prawo w sposób rażący i jest niewątpliwie
sprzeczne przepisami niepodlegającymi różnej wykładni, z ogólnie przyjętymi
standardami rozstrzygnięć, albo wydane zostało przy zastosowaniu szczególnie
rażąco błędnej wykładni, czyli wykazuje cechy tzw. bezprawia judykacyjnego
można uznać go za sprzeczne z prawem. Takie pojęcie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia można uznać za utrwalone (zob. wyrok Trybunału
Konstytucyjnego z 27 września 2012 r., SK 4/11, OTK-A 2012, nr 8, poz. 97 oraz
wyroki Sądu Najwyższego z dnia 31 marca 2006 r., IV CNP 25/05, OSBC 2007,
nr 1, poz. 17, z dnia 7 lipca 2006 r., I CNP 33/06, OSNC 2007, nr 2, poz. 35, z dnia
10 września 2015 r., II CNP 60/14 nie publ.).
Oceniając zaskarżone orzeczenie pod kątem czy dotknięte jest ono
bezprawiem judykacyjnym trzeba stwierdzić, że w rozpoznawanej sprawie mamy
do czynienia z takim przypadkiem. Sąd Okręgowy nie rozpoznał wszystkich
zawartych w apelacji od wyroku Sądu I instancji zarzutów, do czego zobowiązuje
go art. 378 k.p.c. Pominął wyraźnie wyodrębniony w apelacji zarzut przedawnienia
roszczeń o zapłatę należności wynikających z łączącej strony umowy. Przyjął,
że pozwanych i powoda łączyła umowa spedycji zawarta w dniu 31 sierpnia 2011 r.
Wymagalność roszczenia powodowej spółki powstała w dniu 15 maja 2012 r. oraz
co do kwoty 19,48 zł w dniu 17 maja 2012 r. Natomiast z powództwem wystąpiła
ona w dniu 11 czerwca 2013 r. Zgodnie z art. 803 § 1 k.c., roszczenia z umowy
spedycji przedawniają się po upływie roku. Oznacza to, że początek biegu
przedawnienia roszczeń powodowej spółki o zapłatę należności z tytułu
przysługującego jej wynagrodzenia za świadczone przez nią usługi spedycyjne
rozpoczął się 15 i 17 maja 2012 r. Skoro zaś powodowa spółka wystąpiła
z powództwem dopiero 11 czerwca 2013, czyli po upływie roku, to zgodnie z art.
803 § 1 k.c., jej roszczenie w tym dniu było już przedawnione. W przypadku
przedawnienia roszczenia, jeżeli zarzut taki zostanie podniesiony przez dłużnika,
sąd nie może przyznać sądowej ochrony wierzycielowi, który występuje
z roszczeniem. Z art. 117 § 2 k.c. wynika, bowiem wyraźnie, że po upływie
przedawnienia dłużnik może uchylić się od zaspokojenia roszczenia. Innymi słowy,
w razie podniesienia zarzutu przedawnienia przez dłużnika sąd nie może przyznać
6
ochrony wierzycielowi i jego powództwo o zasądzenie roszczenia winno ulec
oddaleniu.
Sąd II instancji pomimo zgłoszonego w apelacji przez dłużnika (pozwanych)
zarzutu przedawnienia nie odniósł się w uzasadnieniu swojego wyroku w ogóle do
tego zarzutu i w konsekwencji, pomimo tego, że roszczenie powoda uległo
przedawnieniu, utrzymał w mocy wyrok sądu I instancji, w którym sąd ten zasądził
od dłużnika dochodzoną należność. Taki prawomocny wyrok narusza prawo
w sposób kwalifikowany. Jest on, bowiem sprzeczny z przyjętym powszechnie
rozumienie przepisów o przedawnieniu roszczeń i narusza ogólnie przyjęte
standardy rozstrzygnięć apelacji przez sąd II instancji.
Mając na względzie powyższe Sąd Najwyższy, na podstawie art. 42411
§ 2
k.p.c., orzekł, jak w sentencji wyroku. O kosztach postępowania orzeczono na
podstawie art. 98 w związku z art. 391 § 1, art. 39821
oraz art. 42412
k.p.c.
aj
eb