Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 113/16
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 13 kwietnia 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Andrzej Stępka (przewodniczący)
SSN Rafał Malarski
SSN Dorota Rysińska (sprawozdawca)
Protokolant Łukasz Biernacki
w sprawie W. P.
ukaranego za wykroczenie z art. 121 § 1 k.w.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu odbytym w trybie art. 535 § 5 k.p.k.
w zw. z art. 112 k.p.s.w.
w dniu 13 kwietnia 2016 r.,
kasacji, wniesionej przez Rzecznika Praw Obywatelskich
od wyroku nakazowego Sądu Rejonowego w S.
z dnia 3 marca 2014 r.
uchyla zaskarżony wyrok i na podstawie art. 5 § 1 pkt. 4
k.p.s.w. w zw. z art. 45 § 1 k.w. umarza wobec W. P. postępowanie
o wykroczenie, a jego kosztami obciąża Skarb Państwa.
UZASADNIENIE
Wyrokiem nakazowym z dnia 3 marca 2014 r. Sąd Rejonowy w S., uznał
W.P. za winnego tego, że w okresie od dnia 9 września 2013 r. do dnia 4
października 2013 r. w S., korzystając z przejazdów autobusami bez ważnego
biletu na przejazd, dwukrotnie nie uiścił nałożonej kary pieniężnej określonej w
2
taryfie, i po raz trzeci w ciągu roku w dniu 4 października 2013 r. w S., przy ul. F.,
bez zamiaru uiszczenia należności, wyłudził przejazd autobusem, czym działał na
szkodę Zarządu Infrastruktury Miejskiej w S. Sp. z o.o.,
tj. wykroczenia z art. 121 § 1 k.w. i za to, na podstawie art. 121 § 1 k.w. w
zw. z art. 24 § 1 i 3 k.w., wymierzył mu karę grzywny w wysokości 50 złotych. Sąd
zwolnił obwinionego od ponoszenia kosztów postępowania.
Wobec braku sprzeciwu, wyrok nakazowy uprawomocnił się.
Postanowieniem z dnia 16 grudnia 2014 r. Sąd Rejonowy zarządził, wobec
ukaranego W. P., wykonanie kary jednego dnia aresztu w zamian za nieuiszczoną
grzywnę, przyjmując że jeden dzień aresztu jest równoważny kwocie 50 złotych
(teczka wykonawcza Wpkz …/15). Karę wykonano.
Od powyższego prawomocnego wyroku nakazowego kasację w trybie art.
110 § 1 k.p.s.w. wniósł Rzecznik Praw Obywatelskich, zarzucając temu orzeczeniu
„rażące naruszenie prawa procesowego, mogące mieć istotny wpływ na jego treść,
tj. art. 93 § 2 i 4 k.p.s.w., poprzez wydanie w stosunku do obwinionego W. P.
wyroku nakazowego w sytuacji, gdy w świetle zgromadzonego w sprawie materiału
dowodowego wina i okoliczności czynu zarzucanego obwinionemu budziły
wątpliwości”.
Podnosząc powyższy zarzut Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł o:
1) dopuszczenie dowodu z akt sprawy Sądu Rejonowego w S. III Wydział
Rodzinny i Nieletnich pod sygn. III RNs …/13, dotyczącej zmiany opiekuna
prawnego dla osoby całkowicie ubezwłasnowolnionej, co do okoliczności
występowania u obwinionego choroby psychicznej;
2) uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Rejonowego w S. i umorzenie
postępowania przeciwko obwinionemu - na podstawie art. 5 § 1 pkt 4 k.p.s.w. w zw.
z art. 45 § 1 k.w., wobec ustania karalności przypisanego mu czynu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja Rzecznika Praw Obywatelskich jest zasadna w stopniu oczywistym i
jako taka podlega uwzględnieniu na posiedzeniu.
Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem sądowym, w tym Sądu Najwyższego,
orzekanie w postępowaniu nakazowym, o którym mowa w art. 93 § 2 i § 4 k.p.s.w
jest dopuszczalne jedynie, gdy okoliczności czynu i wina obwinionego nie budzą
3
wątpliwości oraz nie zachodzą sytuacje wymienione w art. 21 § 1 k.p.s.w.,
powodujące obligatoryjną obronę. Jedną z nich jest wystąpienie uzasadnionych
wątpliwości co do poczytalności obwinionego (art. 21 § 1 pkt 2 k.p.s.w.). Z
niedopuszczalnością procedowania w tym trybie mamy do czynienia, gdy sąd
orzekł w postępowaniu nakazowym, pomimo wątpliwości co do poczytalności
obwinionego, jak i wtedy, gdy wprawdzie nie powziął takich wątpliwości, ale w
świetle materiałów zgromadzonych w aktach sprawy istniały obiektywne przesłanki
do powstania takich wątpliwości, nakładające obowiązek ich wyjaśnienia (z
najnowszego orzecznictwa por. m.in. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 30 marca
2015 r., II KK 77/15, oraz z dnia 29 lipca 2015 r., III KK 223/15). Do drugiej z tych
sytuacji doszło w sprawie niniejszej.
Słusznie wskazuje Rzecznik Praw Obywatelskich, że orzekający w sprawie
Sąd nie zwrócił uwagi, że w związku ze stwierdzanym kolejno brakiem biletu na
przejazd, tożsamość W. P. została w dwóch przypadkach ustalona na podstawie
legitymacji osoby niepełnosprawnej o nr …/13. Wprawdzie z dokumentu nie
wynikało, o jakiego rodzaju niepełnosprawność chodzi, ale w świetle doświadczenia
życiowego i bieżącej praktyki sądowej nie sposób zaprzeczyć, że okoliczność ta
powinna dla organów prowadzących czynności stanowić sygnał do powzięcia w tym
przedmiocie wątpliwości. Powinna więc spowodować jeszcze przed złożeniem
wniosku o ukaranie, a już z pewnością na etapie sądowym, zweryfikowanie kwestii
owych przyczyn niepełnosprawności oraz stanu zdrowia obwinionego. Akta sprawy
wskazują na brak aktywności organów procesowych w tym kierunku.
Z dopuszczonych jako dowód w sprawie przez Sąd Najwyższy akt sprawy III
RNa …/13, prowadzonej przez Sąd Rejonowy w S. III Wydział Rodzinny i Nieletnich
wynika, że W. P. jest osobą ubezwłasnowolnioną całkowicie (postępowanie
dotyczyło zmiany opiekuna prawnego). Stwierdzono u niego występowanie choroby
psychicznej w postaci schizofrenii paranoidalnej. Z akt wynika przy tym, że
podlegający opiece obwiniony nie jest osobą anonimową w miejscu zamieszkania,
także dla organów Policji. Przeprowadzenie o nim odpowiedniego wywiadu, czy też
zasięgniecie na potrzeby niniejszego postępowania informacji u dzielnicowego – w
sytuacji, gdy obwiniony nie odbierał wezwań na Policję – pozwoliłoby z pewnością
na ustalenie powyższych okoliczności. Zgodzić się więc należy z wnioskami, jakie
4
formułuje Rzecznik Praw Obywatelskich, że uzyskanie informacji, iż
niepełnosprawność obwinionego wynika z faktu, iż cierpi on na chorobę
psychiczną, w sposób wręcz jednoznaczny prowadziło do powzięcia wątpliwości co
do jego poczytalności w dacie zarzucanego mu wykroczenia. W tej zaś sytuacji,
procedowanie w trybie przewidzianym w art. 93 § 2 i § 4 k.p.s.w było
niedopuszczalne, co prowadzi do konkluzji, że zaskarżone orzeczenie ostać się nie
może i podlega uchyleniu.
Z uwagi z kolei na upływ ponad 2 lat od popełnienia zarzucanego czynu
należało postępowanie wobec obwinionego umorzyć z uwagi na przedawnienie
karalności tego wykroczenia (art. 5 § 1 pkt 4 k.p.s.w. w zw. z art. 45 § 1 k.w.).
kc
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13