Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV KO 25/16
POSTANOWIENIE
Dnia 21 kwietnia 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jarosław Matras
w sprawie zażalenia pełnomocnika M. D.
na postanowienie prokuratora Prokuratury Okręgowej w S. z dnia 16 października
2015r., V Ds …/15 o odmowie wszczęcia śledztwa
w sprawie o czyn z art. 231 § 1 k.k. w zw. z art. 189 § 1 i 2 k.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu
w dniu 21 kwietnia 2016 r.,
wniosku Sądu Rejonowego w X. w przedmiocie
przekazania sprawy II Kp …/15/S do rozpoznania innemu sądowi równorzędnemu
na podstawie art. 37 k.p.k.
p o s t a n o w i ł:
sprawę II Kp …/15/S przekazać do rozpoznania Sądowi
Rejonowemu w Y.
UZASADNIENIE
Postanowieniem z dnia 8 marca 2016 r. Sąd Rejonowy X, jako sąd
odwoławczy, wystąpił do Sądu Najwyższego o przekazanie w trybie art. 37 k.p.k.,
poza obszar Sądu Apelacyjnego w X, sprawy z zażalenia M. D. na postanowienie
prokuratora Prokuratury Okręgowej w S. o odmowie wszczęcia śledztwa w sprawie
niedopełnienia obowiązków służbowych przez prokuratorów Prokuratury
Apelacyjnej w X, poprzez zaniechanie wydania nakazu zwolnienia M. D. z dniem 26
sierpnia 2015 r. W uzasadnieniu postanowienia sąd ten wskazał, że przedmiotem
oceny zarzutów zażalenia musi być nie tylko sposób postąpienia przez
prokuratorów Prokuratury Apelacyjnej w X – występujących często przed
2
właściwym miejscowo sądem – na tle ustalonych okoliczności faktycznych i
prawnych, ale także ocena prawna decyzji wydanych w konsekwencji wstrzymania
przez Sąd Rejonowy w X wykonania pkt 2 postanowienia z dnia 26 sierpnia 2015 r.
To zaś w ocenie sądu występującego z wnioskiem może prowadzić do powstania u
postronnego obserwatora wątpliwości co do bezstronności sądu orzekającego w tej
sprawie, zważywszy chociażby na kwestie prawidłowości zastosowania instytucji
wstrzymania wykonania własnego postanowienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Wniosek zasługuje na uwzględnienie. Bezsporne jest, że w zakresie kontroli
dokonywanej w postępowaniu odwoławczym istotna będzie ocena zachowań
podejmowanych przez prokuratorów Prokuratury Apelacyjnej w X w zakresie
zasadności odmowy wydania nakazu zwolnienia, po tym jak kwota poręczenia
wskazana w postanowieniu sąd wpłynęła na konto bankowe. Sam jednak fakt, że
prokuratorzy ci występują niejednokrotnie przed właściwym miejscowo sądem nie
może stanowić podstawy do uznania, iż zachodzi wątpliwość co do bezstronności
sądu odwoławczego. Fakt urzędowej znajomości sędziów, prokuratorów lub innych
osób występujących przed sądem (adwokaci, biegli, tłumacze) nie może stanowić
o istnieniu uzasadnionej obawy co do braku bezstronności orzekających w sprawie
sędziów. Przyjmując inną optykę należałoby założyć, iż niejako z urzędu sędziowie
mogą być stronniczy w czasie rozpoznawania spraw, które bezpośrednio lub
chociażby pośrednio dotyczą działań innych osób, które z racji wykonywanego
zawodu i miejsca jego wykonywania występują przed sądami mającymi siedzibę w
określonym okręgu. To przecież zaś oznaczałoby, że istnieje swoista sieć powiązań
nieformalnych pomiędzy takimi osobami, co przecież nie jest prawdą. Oczywiście
mogą istnieć bliższe relacje (towarzyskie, przyjacielskie) pomiędzy osobami
wykonującymi zawód sędziego, prokuratora lub adwokata czy biegłego. Jednak w
takiej sytuacji sędzia winien złożyć stosowny wniosek o wyłączenie się od udziału w
rozpoznawaniu takiej sprawy. Gdyby zatem chodziło tylko o ten aspekt wskazany w
uzasadnieniu postanowienia, to wniosek nie mógłby zostać uwzględniony.
Za uwzględnieniem wniosku przemawia przede wszystkim fakt, że zarzut
dotyczy działania prokuratorów w zakresie wykonywania postanowienia właściwego
obecnie sądu, co może również prowadzić do konieczności dokonywania ocen w
3
zakresie prawidłowości zastosowania instytucji wstrzymania wykonania
postanowienia o poręczeniu majątkowym, które wydał obecnie właściwy sąd do
rozpoznania zażalenia. W takim układzie rozpoznanie zażalenia przez ten sam sąd,
który wydawał decyzje procesowe, które następnie stały się podstawą działań przez
prokuratorów, a których legalność kwestionuje skarżący, dawałoby podstawę nawet
postronnym obserwatorom do czynienia zarzutów o braku bezstronności
orzekających sędziów, albowiem sędziowie - w przeświadczeniu osób postronnych
- mogliby podnosić te elementy, które miałyby także bronić zasadności i trafności
wydanego postanowienia. Odsunięciu takich podejrzeń, nawet nieuzasadnionych,
służy właśnie instytucja wskazana w art. 37 k.p.k. Celowe jest zatem przekazanie
sprawy innemu równorzędnemu sądowi. W tym kontekście istotne jest to, że
kontroli odwoławczej tego postanowienia dokonywał Sąd Okręgowy w X, co
mogłoby obecnie, z uwagi na instancyjną podległość, dawać asumpt do
podważania bezstronności innych sędziów orzekających w sądach rejonowych
okręgu Sądu Okręgowego w X, gdyby sprawę tę przekazać im do rozpoznania.
Podkreślić należy również i to, że problem prawny był dość złożony, skoro stał się
przedmiotem zagadnienia prawnego (postanowienie z dnia 25 lutego 2016 r., I KZP
18/15). W ocenie Sądu Najwyższego celowe jest, aby oceny trafności zażalenia
dokonał sąd poza obszarem właściwości Sądu Okręgowego w X. Z tego powodu
konieczne było przekazanie sprawy do Sądu Rejonowego w Y.
Z tych powodów należało orzec jak w postanowieniu.
kc