Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 41/14
POSTANOWIENIE
Dnia 15 maja 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący)
SSN Józef Frąckowiak (sprawozdawca)
SSN Marta Romańska
Protokolant Piotr Malczewski
w sprawie z powództwa Stowarzyszenia […] w W.
przeciwko Stowarzyszeniu "O." w O.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 15 maja 2015 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 11 września 2013 r.,
postanawia:
1) na podstawie art. 267 Traktatu o funkcjonowaniu Uniii
Europejskiej zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości Unii
Europejskiej z następującym pytaniem prawnym:
Czy art. 13 dyrektywy 2004/48 WE Parlamentu Europejskiego i
Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie egzekwowania prawa
własności intelektualnej (Dz. Urz. UE.L. 2004, nr 157.45), może
być interpretowany w ten sposób, że uprawniony, którego
autorskie prawa majątkowe zostały naruszone może żądać
naprawienia wyrządzonej mu szkody na zasadach ogólnych, albo
bez konieczności wykazywania szkody i związku przyczynowego
pomiędzy zdarzeniem naruszającym jego prawa a szkodą
domagać się zapłaty sumy pieniężnej w wysokości
odpowiadającej dwukrotności, a w przypadku zawinionego
2
naruszenia - trzykrotności stosownego wynagrodzenia, skoro art.
13 dyrektywy 2004/48 przewiduje, że o odszkodowaniu decyduje
sąd, który bierze pod uwagę okoliczności wymienione w art. 13
ust. 1 pkt a, a tylko alternatywnie w niektórych przypadkach
może ustanowić odszkodowanie ryczałtowe, uwzględniając
elementy wymienione w art. 13 ust. 1 pkt b dyrektywy? Czy
przyznanie, na żądanie strony, określonego z góry
odszkodowania ryczałtowego, które stanowi dwukrotność lub
trzykrotność stosownego wynagrodzenia jest dopuszczalne na
podstawie art. 13 dyrektywy, zważywszy, że w pkt 26 jej
preambuły przewiduje się, iż celem dyrektywy nie jest
wprowadzenie odszkodowań o charakterze kary;
2) rozprawę odroczyć.
3
UZASADNIENIE
I . Przedmiot uzasadnienia
Powodem w sprawie jest Stowarzyszenie […] w W. organizacja zbiorowego
zarządzania prawami autorskimi, która działa na podstawie zezwolenia Ministra
Kultury i Sztuki. Stowarzyszenie to jest uprawnione do zarządzania i ochrony praw
autorskich do utworów audiowizualnych, także na polu reemisji w sieci telewizji
kablowej. Pozwanym jest Stowarzyszenie O., które rozpowszechnia programy
telewizyjne za pośrednictwem sieci kablowej na obszarze miasta O. woj. […]. W
pozwie z dnia 12 stycznia 2009 r. powód domagał się zakazania pozwanemu
dokonywania reemisji w sieci telewizji kablowej utworów audiowizualnych
nadawanych w programach telewizyjnych do czasu zawarcia z powodem umowy
licencyjnej oraz zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda kwoty 390 337,50 zł z
ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Jako podstawę
prawną swojego żądania powód wskazał art. 79 ust. 1 pkt 1 i pkt 3 b. ustawy z dnia
4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (jedn. tekst Dz. U. z
2006 r., nr 90, poz. 631, ze zm.). Pozwany w odpowiedzi na pozew wniósł
o oddalenie powództwa. Spór zawisły przed Sądem Najwyższym dotyczy między
innymi tego, czy Dyrektywa 2004/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia
29 kwietnia 2004 r. w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej
(Dz. UE. L. Nr 157, poz. 45), która została implementowana do prawa polskiego
może być interpretowana w ten sposób, że odszkodowanie jakie przysługuje
uprawnionemu, którego prawa majątkowe zostały naruszone może zostać ustalone
w postaci dwukrotnego lub trzykrotnego stosownego wynagrodzenia, które w chwili
jego dochodzenia byłoby należne z tytułu udzielenia przez uprawnionego licencji.
1. Prawo Unii Europejskiej
Dyrektywa 2004/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia
2004 r. w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej (Dz. UE. L. Nr 157,
poz. 45)
Art. 13
4
Odszkodowanie
1. Państwa Członkowskie zapewniają, że na wniosek poszkodowanej strony
właściwe organy sądowe nakazują naruszającemu, który świadomie
lub mając rozsądne podstawy do posiadania takiej wiedzy zaangażowała się
w naruszającą działalność, wypłacenie podmiotowi uprawnionemu
odszkodowań odpowiednich do rzeczywistego uszczerbku, jaki ten poniósł
w wyniku naruszenia
Ustanawiając wysokość odszkodowania, organy sądowe:
1. biorą pod uwagę wszystkie właściwe aspekty, także poniesione przez
poszkodowaną stronę negatywne skutki gospodarcze z utraconymi zyskami
włącznie, wszelkie nieuczciwe zyski uzyskane przez naruszającego oraz,
we właściwych przypadkach, elementy inne niż czynniki ekonomiczne,
w rodzaju np. uszczerbku moralnego jaki naruszenie spowodowało
właścicielowi praw;
2. jako alternatywa dla litery a) mogą one, we właściwych przypadkach,
ustanowić odszkodowanie ryczałtowe na podstawie elementów takich,
jak przynajmniej suma opłat licencyjnych, honorariów autorskich lub opłat
należnych w razie poproszenia przez naruszającego o zgodę na
wykorzystywanie prawa własności intelektualnej, o którą chodzi.
Pkt 26 Preambuły
W celu naprawy szkody jaką właściciel prawa poniósł w wyniku naruszenia,
którego dopuścił się naruszający wiedząc, że wchodząc w tę działalność dopuszcza
się naruszenia, lub istnieją rozsądne podstawy domniemania, że wiedział
o możliwości powstania takiego naruszenia, suma odszkodowań przyznanych
właścicielowi praw powinna uwzględniać wszystkie właściwe aspekty takie jak
utrata przez właściciela dochodów lub nieuczciwy zysk uzyskany przez
naruszającego oraz, gdzie właściwe, wszelki uszczerbek moralny, które posiadacz
prawa poniósł. Jako alternatywa, tam gdzie ustalenie sumy poniesionego
uszczerbku byłoby trudne, sumę odszkodowań można oprzeć na elementach takich
jak opłaty licencyjne, honoraria autorskie lub opłaty, jakie byłyby należne gdyby
naruszający poprosił o zgodę na wykorzystanie wchodzących w grę praw własności
5
intelektualnej. Nie jest celem wprowadzenie obowiązku zastosowania odszkodowań
o charakterze kary, ale dopuszczenie rekompensaty opartej na obiektywnym
kryterium przy uwzględnieniu wydatków poniesionych przez właściciela praw, takich
jak koszty identyfikacji i badań.
III. Prawo krajowe
Art. 79 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach
pokrewnych (jedn. tekst Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 ze zm.)
Art. 79. 1. Uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały
naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła te prawa:
1. zaniechania naruszania;
2. usunięcia skutków naruszenia;
3. naprawienia wyrządzonej szkody:
a) na zasadach ogólnych albo
b) poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej
dwukrotności, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione -
trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego
dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego
zgody na korzystanie z utworu;
4) wydania uzyskanych korzyści.
IV. Stan faktyczny i przebieg postępowania
I. Postępowanie przed Sądem Okręgowym
Wyrokiem z dnia 11 sierpnia 2009 r. Sąd Okręgowy we W.; 1) umorzył
postępowanie w zakresie kwoty 84 120,51 zł, 2) zakazał pozwanemu dokonywania
reemisji w sieci telewizji kablowej utworów audiowizualnych nadawanych
w programach telewizyjnych do czasu zawarcia z powodem umowy licencyjnej,
3) zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 160 275,69 zł z ustawowymi
odsetkami, 4) dalej idące żądanie oddalił oraz orzekł o kosztach procesu.
Wyrok został wydany na podstawie następujących ustaleń faktycznych i ocen
prawnych.
6
Strony łączyła umowa licencyjna z dnia 4 października 1995 r., która określała
zasady wynagrodzenia powoda. W dniu 30 grudnia 1998 r. powód wypowiedział
pozwanemu tę umowę i zaproponował zawarcie nowej na zmienionych warunkach,
tj. z wyższym wynagrodzeniem. Powód proponował wynagrodzenie miesięczne
w wysokości 2,8% rzeczywistych wpływów netto bez podatku VAT. Stawka 2,8%
rzeczywistych wpływów została zaakceptowana przez Polską Izbę Komunikacji
Elektronicznej reprezentującą ok. 80% rynku operatorów kablowych w Polsce.
Powód zawarł także ok. 150 umów licencyjnych z operatorami niezrzeszonymi
w PIKE na tych samych warunkach.
Pozwany w dniu 17 kwietnia 2008 r. złożył do Komisji Prawa Autorskiego
wniosek o rozstrzygnięcie sporu w zakresie warunków umowy licencyjnej
z powodem, które zostało zakończone postanowieniem z dnia 6 marca 2009 r.
Zgodnie z tym postanowieniem, wynagrodzenie z tytułu udzielonej licencji
powinno wynosić 1,6% wpływów netto bez podatku VAT uzyskiwanych przez
pozwanego z tytułu reemisji kablowej, które nie obejmuje opłat instalacyjnych
i przyłączeniowych. Pozwany uiścił na rzecz powoda kwotę 34 312,69 zł zgodnie
ze swoim wyliczeniem przychodów za lata 2006-2008 według stawki 1,6%.
Oceniając zgłoszone przez stronę powodową roszczenie o zapłatę Sąd
Okręgowy uznał, że znajduje ono podstawę w przepisie art. 79 ustawy z dnia
4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (jedn. tekst Dz.U.
z 2006 r. Nr 90, poz. 631 ze zm. dalej powoływana jako u.p.a.p.p.). Strona pozwana
nadawała (reemitowała) programy wiedząc, że nie posiada licencji, czyli naruszała
prawa autorskiej w sposób zawiniony. Powodowi należy się więc trzykrotność
stosownego wynagrodzenia. Zdaniem Sądu Okręgowego, należne stronie
powodowej wynagrodzenie, stosując kryteria jego obliczania określone w art. 110
u.p.a.p.p., powinno być obliczone przy zastosowaniu stawki 1,6% wpływów netto.
To, że inni operatorzy sieci kablowych zgodzili się na zapłatę wynagrodzenia przy
zastosowaniu stawki 2,8% wpływów netto, nie może mieć znaczenia decydującego,
gdyż strona powodowa jest podmiotem dominującym na rynku i taką stawkę
jednostronnie narzucała w toku negocjacji. Mając na uwadze, że wpływy netto
strony pozwanej za lata 2006 - 2008 wynosiły 4 053 924,77 zł i że zapłaciła ona
7
stronie powodowej kwotę 34 312,69 zł zastosowanie stawki 1,6% wpływów neto
daje kwotę 160 275,69 zł.
Obie strony wniosły apelacje od wyroku Sądu Okręgowego. Sąd Apelacyjny
wyrokiem z dnia 12 marca 2010 r. oddalił obie apelacje. Obie strony wniosły skargi
kasacyjne od wyroku Sądu Apelacyjnego. Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 15
czerwca 2011 r., V CSK 373/10 uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do
ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu.
2. Postępowanie przed Sądem Apelacyjnym
Sąd Apelacyjny, po ponownym rozpoznaniu apelacji, wyrokiem z dnia 19
grudnia 2011 r. zmienił zaskarżony wyrok w punkcie 3 w ten sposób, że zasądził
od pozwanego na rzecz powoda dalszą kwotę 145 941,30 zł z ustawowymi
odsetkami, oddalił apelację pozwanego i orzekł o kosztach postępowania.
Na skutek skargi kasacyjnej pozwanego Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia
27 marca 2013 r., V CSK 203/12 uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do
ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu. Pismem z dnia 28 sierpnia 2013 r.
powód częściowo cofnął pozew w zakresie roszczenia o zakazanie pozwanemu
dokonywania reemisji, na co strona pozwana wyraziła zgodę.
Kolejny raz ponownie rozpoznając sprawę Sąd Apelacyjny podkreślił,
że obecnie rozstrzygnięciu podlega tylko spór dotyczący roszczenia o zapłatę
odszkodowania, o którym mowa w przepisie art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. b u.p.a.p.p.
Spór ten dotyczy wysokości wynagrodzenia, żądanego przez stronę
powodową, a w tym kontekście dopuszczalności żądania trzykrotności
stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne
tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego, chociaż regulacja zawarta w art. 79 ust. 1 pkt 3 b.
u.p.a.p.p. wyraźnie odbiega od regulacji dotyczącej odszkodowania zawartej
w Dyrektywie 2004/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia
2004 r., to mając na uwadze, iż Dyrektywa przewiduje tylko minimalny standard
ochrony jest dopuszczalna bardziej korzystana dla uprawnionego, dalej idąca
ochrona przewidziana w polskiej ustawie o prawie autorskim i prawach
pokrewnych.
8
3. Postępowanie przed Sądem Najwyższym
Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę po raz trzeci. Pozwany w swoich
skargach kasacyjnych podnosił konsekwentnie zarzut sprzeczności regulacji
zawartej w art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. b z art. 13 Dyrektywie 2004/48/WE Parlamentu
Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. oraz pkt 26 jej preambuły. Już przy
pierwszym rozpoznaniu sprawy zakończonej wyrokiem z dnia 15 czerwca 2011 r.,
V CSK 373/10 Sąd Najwyższy odniósł się do kwestii interpretacji Dyrektywy
i stwierdził w uzasadnieniu, że postanowienia Dyrektywy 2004/48/WE Parlamentu
Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie egzekwowania praw
własności intelektualnej, zarówno w punkcie 26 preambuły, jak i w art. 13 wskazują,
że w zakresie naprawienia szkody uprawnionego państwa nie powinny wprowadzać
obowiązku stosowania odszkodowań o charakterze kary. Jednocześnie podkreślił,
że dopuszczone zostało ustanowienie odszkodowania ryczałtowego, odnoszącego
się do opłat związanych z dozwolonym korzystaniem z autorskich praw
majątkowych.
Także w wyroku V CSK 203/12 z dnia 27 marca 2013 r. Sąd Najwyższy
zwrócił uwagę, że trafnie skarżący podniósł, iż art. 13 Dyrektywy 2004/48/WE
Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie
egzekwowania praw własności intelektualnej i pkt 26 jej preambuły wskazują,
że państwa nie powinny wprowadzać obowiązku stosowania odszkodowań
o charakterze kary.
W obu wyrokach Sąd Najwyższy dostrzegł więc wyraźne różnice pomiędzy
regulacją zawarta w art. 79 ust. 1 pkt 3 u.p.a.p.p., która przewiduje zasądzenie
na żądanie uprawnionego, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone,
odszkodowania poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej
dwukrotności lub trzykrotności stosownego wynagrodzenia, a tym co wynika z art.
13 Dyrektywy. Przepis ten interpretowany łącznie z punktem 26 preambuły
Dyrektywy nie przewiduje odszkodowań, które mają charakter przede wszystkim
represyjny, a nie kompensacyjny.
Sąd Najwyższy rozpoznający obecnie sprawę, zważył co następuje.
9
Spór pomiędzy stronami sprowadza się do ustalenia wysokości
odszkodowania należnego powodowi, którego autorskie prawa majątkowe zostały
naruszone przez pozwanego. W pierwszej kolejności wysokość tego
odszkodowania zależy od rozstrzygnięcia wątpliwości jakie wiążą się z interpretacją
przepisów Dyrektywy 2004/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia
29 kwietnia 2004 r. w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej.
Dopiero przesądzenie, czy w ramach dopuszczalnej wykładni jej przepisów mieści
się możliwość ustalenia, na wniosek zainteresowanego, odszkodowania w postaci
dwukrotności lub trzykrotności stosownego wynagrodzenia, pozwoli na ostateczne
sprecyzowanie należnego powodowi odszkodowania. Wykładnia aktów przyjętych
przez instytucje, organy lub jednostki organizacyjne Unii należy do Trybunału
Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Mając na względzie, że pełnomocnik strony
pozwanej na rozprawie w dniu 15 maja 2015 r. uznał za celowe zwrócenie się przez
Sąd Najwyższy, którego orzeczenie nie podlega zaskarżeniu według prawa
wewnętrznego, do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej o wykładnię
przepisów Dyrektywy 2004/48, Sąd Najwyższy, na podstawie art. 267 Traktatu
o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, zwraca się z pytaniem prejudycjalnym
dotyczącym wykładni art. 13 wspomnianej Dyrektywy. Zwrócenie się o wykładnię
jest celowe, gdyż na tle tego przepisu pojawiają się istotne wątpliwości, które
sprowadzić można do następujących zagadnień.
1) Dyrektywa 2004/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia
29 kwietnia 2004 r. w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej
przewiduje, że uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone
ma prawo do odszkodowania. W art. 13 Dyrektywy wskazuje się,
że odszkodowanie to może obejmować wszelkie uszczerbki (damnum emergens)
oraz utracone zyski (lucrumm cessans). Co więcej, Dyrektywa dopuszcza, aby
odszkodowanie mogło obejmować również we właściwych przypadkach, elementy
inne niż czynniki ekonomiczne, w rodzaju np. uszczerbku moralnego jaki
naruszenie spowodowało właścicielowi praw. Dyrektywa niewątpliwie zmierza
do tego, aby uprawnionemu została wyrównana cała szkoda wyrządzona
zachowaniem naruszającego jego prawa. Takie szerokie wyrównanie wszelkich
uszczerbków majątkowych i niemajątkowych ma następować jednak w reżimie
10
odszkodowania. Oznacza to, że na uprawnionym, którego autorskie prawa
majątkowe zostały naruszone, spoczywa ciężar dowodu w zakresie wykazania:
zdarzenia wyrządzającego szkodę, powstania szkody i jej rozmiaru oraz związku
przyczynowego pomiędzy zdarzeniem a szkodą, a także tego, iż działanie sprawcy
naruszenia było zawinione. Rodzi się wobec tego pytanie, czy Dyrektywa może być
tak interpretowana, że uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały
naruszone, będzie miał prawo dochodzenia odszkodowania wykazując tylko samo
zdarzenie naruszające jego prawa, sąd zaś, gdy taki dowód zostanie
przeprowadzony, nie ma już obowiązku badania wysokości szkody, tylko zasądza
odszkodowanie w wysokości zryczałtowanej, określonej z góry w ustawie.
Takie odszkodowanie polega na obowiązku zapłaty kwoty w wysokości
odpowiadającej dwukrotności, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione -
trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby
należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu.
Zdaniem Sądu Najwyższego, zasądzenie takiej kwoty nie ma charakteru
odszkodowania, ale jest to rodzaj kary. Sąd nie bada przesłanek, od których zależy
przyznanie odszkodowania, w szczególności w ogóle nie bada czy uprawniony,
którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, poniósł szkodę i na
czym ona polega. Zasądzenie dwukrotności lub trzykrotności stosownego
wynagrodzenia jest uzależnione tylko od tego czy autorskie prawa majątkowe
zostały naruszone i czy naruszenie było zawinione. Bez zbadania jakie skutki to
naruszenie wywołało w sferze dóbr prawnie chronionych uprawnionego
z autorskich prawa majątkowych brak jest podstaw, aby zasądzoną sumę nazywać
odszkodowaniem. Pomimo, że z art. 79 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r.
o prawie autorskim i prawach pokrewnych wynika, iż jest to odszkodowanie, to brak
jest podstaw aby zasądzenie dwukrotności lub trzykrotności stosownego
wynagrodzenia można było uznać za odszkodowanie, o którym mowa w art. 13
Dyrektywy. Wbrew swojej nazwie zasądzenie takiej kwoty, bez zbadania
jaką szkodę poniósł uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały
naruszone, nie jest zasądzeniem odszkodowania. Przy zasądzeniu odszkodowania
sąd jest zobowiązany ustalić wielkość szkody, i to jest podstawowy wyznacznik
wysokości odszkodowania. Zasądzenie dwukrotności lub trzykrotności
11
stosowanego wynagrodzenia bez zbadania czy uprawniony, którego autorskie
prawa majątkowe zostały naruszone poniósł szkodę i jaka jest jej wysokość, jest
odszkodowaniem tylko z nazwy. Skoro przyznanie dwukrotnego lub trzykrotnego
stosownego wynagrodzenia może nastąpić bez zbadania, jak to się ma do
wyrządzonej uprawnionemu szkody, to znaczy, iż nie ma ono charakteru
kompensacyjnego, lecz wyraźnie charakter represyjny. Dyrektywa zaś, co wynika
z art. 13 oraz co podkreśla pkt 26 jej Preambuły, nie ma na celu wprowadzania
odszkodowań o charakterze kary.
2) Zauważyć należy, że art. 13 ust. 1 pkt b Dyrektywy dopuszcza
odszkodowanie ryczałtowe na podstawie elementów takich, jak przynajmniej suma
opłat licencyjnych, honorariów autorskich lub opłat należnych w razie poproszenia
przez naruszającego o zgodę na wykorzystywanie prawa własności intelektualnej,
o którą chodzi. Jest to jednak tylko alternatywny sposób ustalania wysokości
odszkodowania. O tym czy w określonym przypadku można zastosować
odszkodowanie zryczałtowane decyduje sąd, a nie uprawniony, którego prawa
zostały naruszone. Jest to przy tym tylko uproszczony sposób ustalenia wysokości
odszkodowania. Sąd więc, przyznając takie zryczałtowane odszkodowanie, jest
zobowiązany ustalić jego wysokość w odniesieniu do wielkości szkody poniesionej
przez uprawnionego, którego prawa zostały naruszone. Tak ustalone
odszkodowanie nie ma charakteru kary, ale jest klasycznym odszkodowaniem i na
uprawnionym ciąży dowód wykazania czynu naruszającego autorskie prawa
majątkowe, szkody, związku przyczynowego między szkodą a zdarzeniem oraz
winy sprawcy naruszenia. Ryczałtowy sposób ustalania odszkodowania
przewidziany w art. 13 ust. 1 pkt b Dyrektywy jest więc zupełnie inną instytucją, niż
zasądzenie, bez badania wysokości szkody, na żądanie uprawnionego, którego
autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, dwukrotności lub trzykrotności
stosownego wynagrodzenia, co przewiduje art. 79 ust. 1 pkt b ustawy o prawie
autorskim i prawach pokrewnych.
3. Rodzi się także kolejna wątpliwość czy Dyrektywa 2004/48/WE
Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie
egzekwowania praw własności intelektualnej, która reguluje odszkodowanie w razie
naruszenia wszelkich praw zaliczanych do własności intelektualnej, dopuszcza
12
daleko idące zróżnicowanie pomiędzy ochroną autorskich praw majątkowych,
a ochroną praw zaliczanych do własności przemysłowej, czyli praw związanych
z wynalazkami, wzorami użytkowymi, wzorami przemysłowymi i znakami
towarowymi.
Po implementacji Dyrektywy, w prawie polskim w razie naruszenia prawa
zaliczanego do własności przemysłowej uprawniony może żądać, gdy naruszenie
było zawinione, naprawienia szkody na zasadach ogólnych lub poprzez zapłatę
sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej opłacie licencyjnej albo innego
stosownego wynagrodzenia, które w chwili ich dochodzenia byłyby należne
tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z wynalazku, wzoru
użytkowego lub znaku towarowego (art. 287 ust. 1, art. 292 ust. 1, art. 296 ust. 1
ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej, jedn. tekst Dz.U.
z 2013, poz. 1410). Mając na względzie, że uprawniony, którego autorskie prawo
majątkowe zostało naruszone, może żądać, bez konieczności wykazywania
szkody, dwukrotnego, a nawet trzykrotnego stosownego wynagrodzenia, które
w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego
zgody na korzystanie z utworu. Implementacja Dyrektywy doprowadziła więc do
powstania znaczącej różnicy pomiędzy ochroną autorskich praw majątkowych,
a ochroną praw majątkowych wynikających z praw zaliczanych do własności
przemysłowej. Czy można tak interpretować Dyrektywę 2004/48/WE Parlamentu
Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie egzekwowania praw
własności intelektualnej, że dopuszcza ona zupełnie odmienny sposób ochrony
praw, których dotyczy ? W razie naruszenia autorskiego prawa majątkowego
uprawniony może żądać nie tylko naprawienia wyrządzonej mu szkody i uzyskania
odszkodowania, które wyrówna wszelkie poniesione przez niego uszczerbki
o charakterze majątkowym i niemajątkowym, ale przysługuje mu roszczenie
o zapłatę odszkodowania o charakterze kary, bez badania czy i jaką szkodę poniósł
w wyniku naruszenia. Natomiast w razie naruszenia prawa zaliczanego do
własności przemysłowej przysługuje mu tylko odszkodowanie, które może zostać
ustalone w sposób zryczałtowany, zawsze jednak jest to odszkodowanie
o charakterze kompensacyjnym, a nie odszkodowanie tylko z nazwy, które ma
charakter represyjny, czyli jest karą, a nie kompensacją poniesionych strat.
13
Zdaniem Sądu Najwyższego zadającego pytanie, Dyrektywa, przewidując środki
ochrony praw własności intelektualnej, do których zalicza się także prawa własności
przemysłowej (art. 1 Dyrektywy), nie powinna być interpretowana w taki sposób,
że dopuszcza generalne zróżnicowanie tych środków pomiędzy prawami objętymi
regulacją Dyrektywy. Ochrona przewidziana w prawie polskim dla prawa własności
przemysłowej jest wyraźnie zharmonizowana z postanowieniami Dyrektywy,
natomiast odszkodowanie o charakterze kary, jakie przysługuje na tle tego prawa
uprawnionemu, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone wyraźnie
pozostaje w sprzeczności z regulacjami przewidzianymi w Dyrektywie.
4) Sąd Najwyższy ma na uwadze, że Dyrektywa dopuszcza dalej idącą
ochronę prawa własności intelektualnej w prawie krajowym, co deklaruje w art. 2.
Powstaje jednak istotna wątpliwość, czy dalej idącą ochronę uprawnionego z praw
własności intelektualnej można wprowadzać w drodze kreowania odszkodowania
tylko z nazwy, które ma charakter nie kompensaty ale kary, jednocześnie
doprowadzając przy tym do wyraźnego zróżnicowania środków ochrony
majątkowych prawa autorskich i prawa własności przemysłowej. Z art. 13 i pkt 26
Preambuły Dyrektywy wynika, że celem dyrektywy nie jest kreowanie odszkodowań
o charakterze kary, ale że odszkodowanie, nawet wtedy gdy jest ustalane w sposób
zryczałtowany, ma mieć charakter kompensacyjny i wyrównywać wszelkie
uszczerbki jaki wyrządzono uprawnionemu. Większe korzyści jakie prawo krajowe
może dawać uprawnionemu z prawa własności intelektualnej nie powinny być
odszkodowaniem o charakterze kary, ale przybierać postać innych niż
odszkodowanie środków ochrony. Wobec tego dalej idąca ochrona autorskich praw
majątkowych w drodze odpowiedzialności o charakterze karnym lub
administracyjnym jest dopuszczalna ale z zachowaniem właściwych dla takiej
odpowiedzialności rygorów i zasad. Natomiast za niedopuszczalną na tle
Dyrektywy należy uznać taką jej interpretację, że tylko niektóre z praw własności
intelektualnej, do których odnosi się Dyrektywa, mogą być chronione przez
zasądzanie dwukrotności lub trzykrotności stosownego wynagrodzenia bez
odnoszenia tych wielkości do wysokości poniesionej szkody, a więc w drodze
odszkodowań o charakterze kary.
14
Na tle Dyrektywy 2004/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia
2004 r. w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej powstają istotne
wątpliwości interpretacyjne. W szczególności wymaga wyjaśnienia, czy dopuszcza
ona odszkodowanie o charakterze kary jako środek ochronny tylko majątkowych
praw autorskich w postaci możliwości żądania zasadzenia dwukrotnego lub
trzykrotnego stosownego wynagrodzenia. Rozstrzygnięcie tej kwestii, która pojawiła
się na etapie postępowania przed Sądem Najwyższym, jest niezbędne dla oceny
zasadności skargi kasacyjnej. W tej sytuacji zwrócenie się przez Sąd Najwyższy do
Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z pytaniem prejudycjalnym na
podstawie art. 267 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej stało się konieczne.
Z tych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.