Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZ 20/15
POSTANOWIENIE
Dnia 28 maja 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Krzysztof Pietrzykowski
SSN Agnieszka Piotrowska
w sprawie z wniosku G. S.A. w K.
przy uczestnictwie A. S.A. w W.
o rozstrzygnięcie w przedmiocie właściwości sądu polubownego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 28 maja 2015 r.,
zażalenia wnioskodawcy na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 10 lutego 2015 r.,
1) oddala zażalenie;
2) zasądza od wnioskodawcy na rzecz uczestnika kwotę 900 zł
(dziewięćset) tytułem zwrotu kosztów postępowania.
2
UZASADNIENIE
Zaskarżonym postanowieniem z dnia 10 lutego 2015 r. Sąd Apelacyjny
odrzucił skargę kasacyjną wnioskodawcy G. SA w K. od postanowienia tego Sądu
z dnia 20 października 2014 r.
Sąd Apelacyjny wskazał, że postępowanie w sprawie toczy się w trybie art.
1180 § 3 k.p.c., wszczęte na wniosek G. S.A., po oddaleniu przez sąd polubowny
zarzutu wnioskodawcy braku właściwości sądu polubownego do rozpoznania
sprawy z powództwa A. SA w W. przeciwko wnioskodawcy jako pozwanemu,
toczącej się przed sądem polubownym.
Postanowieniem z dnia 11 czerwca 2014 r. Sąd Okręgowy oddalił zarzut
braku właściwości sądu polubownego, a postanowieniem z dnia 20 października
2014 r. Sąd Apelacyjny oddalił zażalenie wnioskodawcy.
Skargę kasacyjną wniesioną od tego postanowienia przez wnioskodawcę
Sąd Apelacyjny uznał za niedopuszczalną. Stwierdził, że zgodnie z art. 1180 § 3
k.p.c., każda ze stron może wystąpić do sądu o rozstrzygniecie kwestii właściwości
sądu polubownego, jeżeli orzekł on o swojej właściwości odrębnym
postanowieniem, a do postępowania przed sądem stosuje się odpowiednio
przepisy art. 1207 k.p.c., a więc przepisy o procesie. Nie przesądza to jednak
o dopuszczalności skargi kasacyjnej od postanowienia sądu drugiej instancji
oddalającego zażalenie na postanowienie sądu pierwszej instancji oddalające
zarzut braku właściwości sądu polubownego. Nie jest to bowiem żadne z orzeczeń
wskazanych w art. 3981
§ 1 k.p.c., od których przysługuje skarga kasacyjna,
a przepis ten który musi być wykładany ściśle.
Okoliczność, że w sprawach ze skargi o uchylenie wyroku sądu
polubownego przysługuje skarga kasacyjna, nie może mieć wpływu na ocenę
dopuszczalności skargi kasacyjnej od postanowienia sądu wydanego na podstawie
art. 1180 § 3 zd.5 k.p.c., gdyż w sprawach o uchylenie wyroku sądu polubownego
sąd wydaje wyrok, który mieści się w katalogu orzeczeń wskazanych w art. 3981
§ 1 k.p.c., a w sprawie o stwierdzenie niewłaściwości sądu polubownego sąd
wydaje postanowienie, od którego służy zażalenie wyraźnie przewidziane w art.
3
1180 § 3 zd. 5 k.p.c. Regulacja ta byłaby zaś pozbawiona sensu, gdyby na
podstawie art. 1180 § 3 zd. 4 w zw. z art. 1207 § 2 k.p.c., do postanowienia
wydanego przez sąd drugiej instancji w wyniku zażalenia przewidzianego w art.
1180 § 3 zd. 5 k.p.c., miały zastosowanie przepisy o wyrokach i środkach
zaskarżenia właściwych dla wyroków.
Sąd Apelacyjny stwierdził również, że postanowienie sądu drugiej instancji
oddalające zażalenie na postanowienie oddalające zarzut braku właściwości sądu
polubownego nie jest postanowieniem rozstrzygającym co do istoty sprawy,
w rozumieniu art. 3981
§ 1 k.p.c., w którym pojęcie „sprawy” przyjęto w znaczeniu
materialnoprawnym, a więc orzeczenia rozstrzygającego istotę sprawy
i kończącego sprawę jako pewną całość oddaną pod osąd. Sąd powołał się
również na argumenty Sądu Najwyższego zawarte w postanowieniu z dnia
16 października 2014 r. III CZ 39/14 (niepubl.), w którym przyjęto, że nie jest
postanowieniem co do istoty sprawy postanowienie w przedmiocie wyłączenia
arbitra w postępowaniu polubownym, gdyż toczący się przed sądem polubownym
spór, w którym zgłoszono wniosek o wyłączenie arbitra, zakończy się przed sądem
państwowym orzeczeniem ze skargi na wyrok sądu polubownego.
W zażaleniu na powyższe postanowienie wnioskodawca zarzucił naruszenie:
1. art. 3986
§ 2 w zw. z art. 3981
§ 1 w zw. z art. 1180 § 3 zd.4 w zw. z art. 1207
§ 2 w zw. z art. 13 § 2 i w zw. z art. 1 k.p.c. przez oczywiście bezzasadne
odrzucenie skargi kasacyjnej w wyniku błędnego przyjęcia, że nie przysługuje
ona od zaskarżonego postanowienia oraz że nie jest to postanowienie
rozstrzygające sprawę co do istoty w znaczeniu materialnoprawnym;
2. naruszenie art. 6 ust.1 Europejskiej konwencji o ochronie praw człowieka
i podstawowych wolności poprzez naruszenie prawa wnioskodawcy do
rozstrzygnięcia sprawy w toku rzetelnego procesu.
Skarżący wnosił o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez odmowę
odrzucenia skargi kasacyjnej i zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania
zażaleniowego.
Uczestnik postępowania w odpowiedzi na zażalenie wniósł o jego oddalenie
i zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego.
4
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jest oczywiście bezzasadne.
Zgodnie z art. 1180 § 3 k.p.c., jeżeli sąd polubowny uznaje się za właściwy
i orzeka o oddaleniu zarzutu braku swojej właściwości w odrębnym postanowieniu,
traktując ten zarzut jako kwestię wstępną, jak to miało miejsce w rozpoznawanej
sprawie, każda ze stron może wystąpić o kontrolę tego rozstrzygnięcia przez sąd
państwowy, wszczynając w ten sposób postępowanie sądowe w kwestii wstępnej,
incydentalnej w stosunku do nadal toczącego się postępowania przed sądem
polubownym co do istoty sprawy. Wniesienie bowiem do sądu żądania zbadania
zasadności zarzutu braku właściwości sądu polubownego nie wstrzymuje
rozpoznania sprawy przez sąd polubowny, który może kontynuować postępowanie
arbitrażowe i wydać wyrok kończący sprawę przez jej rozstrzygnięcie co do istoty.
Tym samym postępowanie sądowe w przedmiocie zbadania zarzutu niewłaściwości
sądu polubownego jest postępowaniem wpadkowym, nie dotyczącym istoty sprawy,
a jedynie kwestii wstępnej i incydentalnej. Do postępowania tego, zgodnie z art.
1080 § 3 zd. 4 k.p.c. mają odpowiednie zastosowanie przepisy art. 1207 k.p.c., co
oznacza, że postępowanie sądowe o zbadanie zarzutu niewłaściwości sądu
polubownego odbywa się według przepisów księgi pierwszej części pierwszej,
a więc przepisów o procesie.
Do postępowania tego ma więc zastosowanie przepis szczególny, którym
jest art. 3981
§ 1 k.p.c. stanowiący o dopuszczalności skargi kasacyjnej. Wskazane
w nim przesłanki dopuszczalności skargi kasacyjnej, które muszą być wykładane
ściśle, wyłączają możliwość przyjęcia dopuszczalności skargi kasacyjnej od
postanowienia sądu drugiej instancji oddalającego zażalenie na postanowienie
sądu pierwszej instancji oddalające zarzut braku właściwości sądu polubownego.
Przepis art. 3981
§ 1 k.p.c. stanowi bowiem jednoznacznie, że skarga kasacyjna
przysługuje jedynie od wydanego przez sąd drugiej instancji wyroku lub
postanowienia w przedmiocie odrzucenia pozwu albo umorzenia postępowania
kończących postępowanie w sprawie. Nie ulega zaś wątpliwości, że postanowienie
sądu drugiej instancji oddalające zażalenie na postanowienie sądu pierwszej
instancji oddalające zarzut niewłaściwości sądu polubownego nie należy do żadnej
5
z kategorii orzeczeń, o których mowa w art. 3981
§ 1 k.p.c. Nie jest bowiem
wyrokiem ani postanowieniem w przedmiocie odrzucenia pozwu ani w przedmiocie
umorzenia postępowania i już samo to decyduje o niedopuszczalności zaskarżenia
go skargą kasacyjna, niezależnie od tego, czy jest postanowieniem co do istoty
sprawy i czy kończy postępowanie w sprawie. Zawarty w art. 3981
§ 1 k.p.c.
warunek, by orzeczenie kończyło postępowanie w sprawie dotyczy bowiem jedynie
orzeczeń wymienionych w tym przepisie, a więc wyroków sądu drugiej instancji
oraz postanowień sądu drugiej instancji, ale tylko wydanych w przedmiocie
odrzucenia pozwu lub umorzenia postępowania. Skarga kasacyjna przysługuje
zatem tylko od wyroków sądu drugiej instancji kończących postępowanie w sprawie
oraz od postanowień sądu drugiej instancji w przedmiocie odrzucenia pozwu lub
umorzenia postępowania, o ile kończą one postępowanie w sprawie. Nie ulega
wątpliwości, że postanowienie sądu drugiej instancji oddalające zażalenie na
postanowienie sądu pierwszej instancji oddalające zarzut niewłaściwości sądu
polubownego nie jest żadnym z tych orzeczeń, a zatem nie przysługuje od niego
skarga kasacyjna.
Z tych przyczyn zarzuty zawarte w pierwszym punkcie zażalenia są
oczywiście bezzasadne.
Podobnie bezzasadny jest zarzut naruszenia art. 6 ust. 1 Europejskiej
konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności już choćby tylko
z tego powodu, że podniesiony przed sądem polubownym zarzut niewłaściwości
tego sądu podlega badaniu i rozpoznaniu przez sąd państwowy orzekający
w dwóch instancjach, nie może być zatem mowy o pozbawieniu strony prawa do
rzetelnego procesu, w rozumieniu powyższego przepisu. Niezależnie od tego,
toczący się przed sądem polubownym spór, w którym został zgłoszony zarzut
niewłaściwości sądu polubownego, zakończy się wyrokiem tego sądu kończącym
sprawę co do istoty, a taki wyrok podlega kontroli sądu powszechnego, zgodnie
z zasadami przewidzianymi w art. 1205-1207 k.p.c., w tym także kontroli
kasacyjnej. Niedopuszczalność skargi kasacyjnej od postanowienia sądu drugiej
instancji wydanego na podstawie art. 1180 § 3 zd. 5 k.p.c. nie ogranicza zatem
w żadnym zakresie prawa strony do rzetelnego procesu sądowego.
6
Biorąc wszystko to pod uwagę Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
w zw.
z art. 3941
§ 3 k.p.c. oddalił zażalenie jako bezzasadne i orzekł o kosztach
postępowania zażaleniowego na podstawie art. 98 w zw. z art. 108 § 1, art. 391 § 1,
art. 397 § 2, art. 3941
§ 3 i art. 39821
k.p.c.