Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 496/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 12 czerwca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jan Górowski (przewodniczący)
SSN Anna Kozłowska
SSN Grzegorz Misiurek (sprawozdawca)
Protokolant Agnieszka Łuniewska
w sprawie z powództwa "K." Spółki Akcyjnej z siedzibą we W.
przeciwko "S." Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą
w P.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie
w Izbie Cywilnej w dniu 12 czerwca 2015 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 11 lutego 2014 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i
rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Powódka K. SA we W. domagała się zasądzenia na swoją rzecz od
pozwanej „S.” spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w P. kwoty 125.114, 66 zł z
odsetkami ustawowymi od dnia 22 listopada 2011 r. oraz kosztami procesu. W
uzasadnieniu wskazała, że dochodzona kwota obejmuje – nabyte w drodze umowy
cesji - wierzytelności J. S. P. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w upadłości
likwidacyjnej (dalej: „JSP”) wobec pozwanej z tytułu bezpodstawnie uzyskanych
korzyści w związku z naruszeniem ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.
Pozwana wniosła o oddalenie powództwa, twierdząc, że nie dopuściła się
wobec spółki JSP czynu nieuczciwej konkurencji.
Sąd Okręgowy w P. wyrokiem z dnia 5 lipca 2013 r. oddalił powództwo i
obciążył powódkę kosztami procesu. Sąd ten przyjął, że pozwana dopuściła się
czynu nieuczciwej konkurencji określonego w art. 14 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 16
kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r.,
Nr 153 poz. 1503, ze zm.; dalej: „u.z.n.k.”) w postaci pobierania innych niż marża
handlowa opłat za przyjęcie do sprzedaży towarów dostarczonych przez spółkę
JSP w ramach współpracy handlowej nawiązanej na podstawie umowy z dnia 1
stycznia 2008 r. Stwierdził, że tzw. opłaty targowe nie były ekwiwalentem
jakichkolwiek świadczeń ze strony pozwanej na rzecz spółki JSP. Spółka ta
wprawdzie nie mogła uchylić się od tych opłat, ale mogła negocjować ich wysokość.
Pozwana, pobierając te opłaty, nie uzyskała bezpodstawnie korzyści kosztem spółki
JSP. Spółka ta rekompensowała bowiem sobie te opłaty ustalając wyższą cenę
sprzedawanych produktów. W tych okolicznościach należy uznać, że nie zostały
spełnione przesłanki powstania dochodzonego roszczenia, przewidziane w art. 18
ust. 1 pkt 5 u.z.n.k. i powódka nie może skutecznie ich dochodzić.
Sąd Apelacyjny wyrokiem zaskarżonym skargą kasacyjną oddalił apelację
powódki od wyroku Sądu Okręgowego i orzekł o kosztach procesu za drugą
instancję, podzielając w całej rozciągłości przyjęte za podstawę tego orzeczenia
ustalenia faktyczne i ich ocenę prawną. Sąd Apelacyjny podkreślił,
że przedsiębiorca dochodzący zwrotu bezpodstawnie uzyskanych korzyści na
podstawie art. 18 ust. 1 pkt 5 u.z.n.k. musi wykazać, że jego interes został
3
zagrożony lub naruszony działaniem sprawcy czynu nieuczciwej konkurencji, co
wynika również z treści art. 3 ust. 1 u.z.n.k. Tymczasem powódka nie wykazała,
iż spółka JSP doznała straty wskutek pobrania od niej tzw. opłat marketingowych,
ani że pozwana w ten sposób bezpodstawnie uzyskała korzyści.
W skardze kasacyjnej, opartej na obu podstawach określonych w art. 3983
§ 1 k.p.c., pozwana zarzuciła naruszenie:
- art. 15 ust. 1 pkt 4 w związku z art. 3 ust. 1 u.z.n.k. przez błędną wykładnię
polegająca na uznaniu, że w sprawie niniejszej ma zastosowanie drugi
z wymienionych przepisów i w konsekwencji niezastosowanie art. 18 ust. 1 pkt 5
u.z.n.k. w związku z art. 405 k.c., ewentualnie z art. 410 § 2 k.c.;
- art. 328 § 2 k.p.c. przez brak należytego ustosunkowania się do granic
zaskarżenia wyroku Sądu pierwszej instancji, w tym zarzutów procesowych
podniesionych w apelacji;
- art. 378 § 1 k.p.c. przez uznanie, ze postępowanie dowodowe może zostać
przeprowadzone jedynie przed sądem pierwszej instancji.
Powołując się na tak ujęte podstawy kasacyjne, powódka wniosła
o uchylenie zaskarżonego wyroku i uwzględnienie apelacji, ewentualnie o uchylenie
tego orzeczenia i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego
rozpoznania.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną pozwana wniosła o jej oddalenie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skardze kasacyjnej nie można odmówić słuszności, chociaż nie wszystkie
podniesione w niej zarzuty zasługiwały na uwzględnienie.
Odnosząc się w pierwszej kolejności do podstawy kasacyjnej naruszenia
przepisów postępowania, należy stwierdzić, że wypełniające ja zarzuty należy
uznać za bezzasadne.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego zostało już wyjaśnione, że wadliwość
uzasadnienia orzeczenia sądu drugiej instancji może stanowić usprawiedliwioną
podstawę skargi kasacyjnej tylko wtedy, gdy uzasadnienie to nie zawiera
4
wszystkich koniecznych elementów, bądź zawiera tak kardynalne braki, które
uniemożliwiają kontrolę kasacyjną. Wbrew odmiennemu zapatrywaniu skarżącej,
uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie jest dotknięte takimi wadami. Wynika
z niego jednoznacznie, jakie przesłanki faktyczne i prawne legły u podstaw
oddalenia apelacji. Zasadniczą przyczyną tego rozstrzygnięcia była
zaakceptowanie stanowiska Sądu pierwszej instancji, iż przeszkodę do
uwzględnienia powództwa stanowiło stwierdzenie, że czyn nieuczciwej konkurencji,
którego dopuściła się pozwana, nie naruszył interesu spółki JSP. Ocena trafności
tego stanowiska nie podlega kontroli w płaszczyźnie art. 328 § 2 k.p.c. Skarżąca
nie sprecyzowała, do których zarzutów powołanych w apelacji Sąd Apelacyjny nie
odniósł się ani na czym – w jej ocenie - polegało naruszenie rozpoznanie sprawy
z naruszeniem granic zaskarżenia. Należy zatem przypomnieć, że Sąd Najwyższy
nie jest uprawniony do rekonstruowania zarzutów wypełniających podstawy
kasacyjne na podstawie materiału znajdującego się w aktach sprawy.
Zgodnie z art. 378 § 1 k.p.c., sad drugiej instancji rozpoznaje sprawę
w granicach apelacji, przy czym w granicach zaskarżenia bierze z urzędu pod
uwagę nieważność postępowania. Przytoczone unormowanie nie może zostać
naruszone przez uznanie – jak ujęła to skarżąca - że postępowanie dowodowe
przeprowadza jedynie sądem pierwszej instancji, gdyż nie odnosi się ono w ogóle
do kwestii postępowania dowodowego. Zarzut naruszenia powyższego przepisu
trzeba więc uznać za oczywiście chybiony.
Usprawiedliwiona natomiast okazała się podstawa kasacyjna naruszenia
prawa materialnego.
Sąd Apelacyjny prawidłowo przyjął, że istotną przesłankę powstania po
stronie przedsiębiorcy roszczenia przewidzianego w art. 18 ust. 1 pkt 5 u.z.n.k.
stanowi naruszenie jego interesu; wynika to wprost z tego przepisu. Wychodząc
z tego trafnego założenia błędnie jednak uznał, że czyn nieuczciwej konkurencji,
którego dopuściła się pozwana pobierając od spółki JSP inne opłaty niż marża
handlowa za przyjęcie towaru do sprzedaży, nie naruszył interesu tej spółki.
Z dokonanych w sprawie wiążących ustaleń faktycznych wynika
jednoznacznie, że pozwana dokonywała potrąceń tych opłat z wierzytelnością
5
spółki JSP z tytułu ceny sprzedaży towarów. Nie ulega zatem wątpliwości,
że w konsekwencji świadczenie należne tej spółce uległo obniżeniu. Innymi słowy,
gdyby pozwana nie pobierała od wymienionej spółki niedozwolonych opłat, to
otrzymałaby cenę sprzedaży w całości. Cena sprzedaży stanowi ekwiwalent
przeniesienia własności rzeczy na kupującego (art. 535 § 1 k.c.). Skoro – jak
ustalono – pozwana dokonywała potrąceń opłat z wierzytelnością z tytułu ceny
sprzedanych jej towarów, to nie do zaakceptowania jest wniosek, że działanie to nie
naruszało interesu sprzedawcy. Trudno zakładać, że wolą stron nawiązujących
współpracę handlową było uregulowanie – w jej ramach - zachowań noszących
znamiona czynu nieuczciwej konkurencji. Sąd Apelacyjny takiego ustalenia nie
dokonał; konsekwentnie natomiast wskazywał, że w następstwie pobierania przez
pozwaną niedozwolonych opłat spółka JSP nie otrzymywała całej uzgodnionej ceny.
Z motywów zaskarżonego wyroku można wyprowadzić wniosek, że –
według Sądów obu instancji - ocena zasadności powództwa zmierzającego do
realizacji roszczenia przewidzianego w art. 18 ust. 1 pkt 5 u.z.n.k. nie wymaga
sięgnięcia do zasad ogólnych prawa cywilnego, regulujących wydanie
bezpodstawnie uzyskane korzyści majątkowe. Stanowisko to należy uznać za
błędne, gdyż – jak wyjaśnił to Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia
19 sierpnia 2009 r., III CZP 58/09 (OSNC 2010, nr 3, poz. 37) – przez odesłanie
w art. 18 ust. 1 pkt 5 u.z.n.k. do zasad ogólnych należy rozumieć odesłanie do
zasad ogólnych dotyczących bezpodstawnego wzbogacenia (art. 405 i nast. k.c.).
Stojąc na gruncie tego zapatrywania, aprobowanego przez skład
orzekający, nie można skutecznie odeprzeć zarzutu naruszenia art. 18 ust. 1 pkt 5
u.z.n.k. w związku z art. 405 k.c.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c. orzekł,
jak w sentencji.
6