Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 lipca 2016 roku

Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Tomasz Korzeń

Protokolant st. sekr. sądowy Anna Kopala

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 23 czerwca 2016 roku

sprawy z odwołania F. K.

od decyzji z dnia 8 grudnia 2015 roku znak (...)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w G.

o przyznanie emerytury

oddala odwołanie.

SSO Tomasz Korzeń

VI U 51/16 UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 8 grudnia 2015 r. znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił F. K. prawa do „wcześniejszej” emerytury. Organ rentowy nie uwzględnił skarżącemu okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od 5.10.1971 r. do 18.08.1976 r. ponieważ pomoc w wykonywaniu typowych obowiązków domowych nie stanowi stałej pracy w gospodarstwie rolnym. Nadto pozwany nie uwzględnił wnioskodawcy okresu jego zatrudnienia w Kombinacie (...) dla Fabryk (...) w G. Zakładzie Produkcyjnym w G. od 19 sierpnia 1976 r. do 31 lipca 1981 r., do stażu pracy w warunkach szczególnych, albowiem oświadczenie o pracy jako spawacz nie znajduje potwierdzenia w świadectwie pracy z dnia 31.07.1981 r., gdzie pracodawca wskazał na zatrudnienie w całym okresie jako ślusarz.

Ubezpieczony F. K. złożył odwołanie od tej decyzji. Wniósł o zmianę decyzji i przyznanie prawa do żądanego świadczenia.

Pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wniósł o oddalenie odwołania. Podniósł, że skarżący nie posiada 15 letniego stażu pracy w warunkach szczególnych oraz łącznego stażu ubezpieczeniowego wynoszącego co najmniej 25 lat.

Sąd ustalił, co następuje:

Ubezpieczony F. K. urodził się (...) Na dzień 1 stycznia 1999 r. uznany przez pozwanego okres ubezpieczenia wynosi 22 lata, 4 miesiące i 19 dni, w tym 14 lat, 6 miesięcy i 29 dni pracy w warunkach szczególnych (od 1.07.1983 r. do 25.01.1990 r. i od 1.08.1990 r. d 31.12.1998 r.). Nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego. W dniu 20 listopada 2015 r. wystąpił z wnioskiem o ustalenie prawa do emerytury. Decyzją z dnia 8 grudnia 2015 r. organ rentowy odmówił mu prawa do tego świadczenia. / bezsporne /

F. K. w latach 1970 – 1976 uczęszczał do szkoły zawodowej i technikum w G.. Mieszkał w G.. Dojazd do szkoły pociągiem zajmował mu około 25 minut. Wyjeżdżał o godz. 7 zaś wracał ze szkoły o godz. 14:30.

Rodzice ubezpieczonego: M. i A. K. prowadzili gospodarstwo rolne położone w G., gminie Z., o powierzchni 2,99 ha, od 1947 r. do 1982 r. Ubezpieczony zamieszkiwał w rodzicami i młodszą siostrą. Po powrocie ze szkoły przez co najmniej 4 godziny dziennie pracował w gospodarstwie, w szczególności od 1973 r. kiedy zachorował jego ojciec, a wcześniej w okresach wakacyjnych i ferie zimowe.

W gospodarstwie hodowano inwentarz żywy: kury (od 4 do 6 sztuk), owce, świnie (od 6 do 8 sztuk), kury, kaczki, gęsi. Konia nie posiadali, pożyczali od sąsiadów. Była ziemia orna i 1 ha łąk. Gospodarstwo nie posiadało nowoczesnego sprzętu. Do obowiązków wnioskodawcy należało: pasienie krów, hakanie, wyrzucanie obornika, koszenie siana, oranie, redlenie, grabienie, oporządzanie zwierząt.

dowód: zaświadczenie z Urzędu Gminy Z. k. 7 t. III a.r.

zeznania świadka S. D. k. 57

zeznania świadka M. B. k. 57v

zeznania ubezpieczonego F. K. k. 67

W okresie od 19.08.1976 r. do 31.07.1981 r. ubezpieczony pracował w Kombinacie (...) dla Fabryk (...) w G. Zakładzie Produkcyjnym w G., jako ślusarz. W tym okresie odbył zasadniczą służbę wojskową od 29.04.1977 r. do 13.04.1979 r. Skarżący zajmował się składaniem elementów metalowych według rysunków technicznych, a następnie ich spawaniem. Samo spawanie zajmowało mu od 2 do 4 godzin dziennie. Pracował w brygadzie liczącej od 11 do 12 osób, na terenie hali.

dowód: dokumenty w aktach osobowych skarżącego k. 23-49

świadectwo pracy k. 12 t. III a.e.

zeznania świadka R. S. k. 57v-58

zeznania świadka J. Ś. k. 67

zeznania ubezpieczonego F. K. k. 67

W okresie od 1.08.1981 r. do 30.06.1983 r. F. K. pracował w (...) w S. (...)jako mechanik. W sezonie grzewczym od 1988 r. do pracował nadto jako palacz na 3/4 etatu w Szpitalu w D..

dowód: świadectwa pracy k. 13, 15 t. III a.e.

Decyzją z dnia 8 grudnia 2015 r. pozwany odmówił ubezpieczonemu prawa do wcześniejszej emerytury.

dowód: decyzja k. 30 t. III a.e.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonego nie zasługiwało na uwzględnienie.

W sprawie ustalić należało, czy ubezpieczony F. K. posiada minimalny staż ubezpieczeniowy wynoszący 25 lat oraz czy posiada staż pracy w warunkach szczególnych wynoszący co najmniej 15 lat.

Zgodnie z art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2016.887; dalej jako ustawa) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

2. Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

W art. 32 ustawy określono zasady ustalania prawa do emerytury dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Zgodnie z tym artykułem, ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1.

Warunki wymagane do uzyskania prawa do emerytury wcześniejszej z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymienione są w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.; dalej jako rozporządzenie). Rodzaje prac w szczególnych warunkach, których wykonywanie może uprawniać do emerytury wcześniejszej, wymienione są w wykazach A i B stanowiących załączniki do rozporządzenia.

Emerytura wcześniejsza przysługuje na zasadach określonych w § 3 i 4 rozporządzenia, jeżeli kobieta udowodni co najmniej 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych, a mężczyzna 25 lat tych okresów, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywanej w ramach stosunku pracy, przy czym wymagane jest osiągnięcie wieku emerytalnego wynoszącego 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn. Zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia przy ustalaniu okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze uwzględnia się jedynie te okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Z treści przytoczonych przepisów wynika zatem, że pracą w szczególnych warunkach jest praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2012 r., III UK 92/11).

Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy, przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również następujące okresy, traktując je, z zastrzeżeniem art. 56, jako okresy składkowe:

1/ okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacano przewidziane w odrębnych przepisach składki,

2/ przypadające przed dniem 1 lipca 1977 r. okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia,

3/ przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia,

Jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5 – 6, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.

Kwestia łączenia pracy w gospodarstwie rolnym z nauką w szkole była wielokrotnie przedmiotem rozważań w orzecznictwie sądowym. Wykształcił się przy tym pogląd, iż o uwzględnieniu przy ustalaniu prawa do świadczeń emerytalno – rentowych okresów pracy w gospodarstwie rolnym przed dniem 1 stycznia 1983 roku przesądza wystąpienie dwóch okoliczności: po pierwsze – wykonywanie czynności rolniczych powinno odbywać się zgodnie z warunkami określonymi w definicji legalnej „domownika” z art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U.2016.277 j.t.) i po drugie – czynności te muszą być wykonywane w wymiarze nie niższym niż połowa ustawowego czasu pracy, tj. minimum 4 godziny dziennie (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 lutego 1997 roku, II UKN 96/96, OSNAPiUS 1997, nr 23, poz. 473). Jednocześnie w judykaturze przyjmuje się, że przy ustaleniu prawa do emerytury uwzględnia się okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, świadczonej przed dniem 1 stycznia 1983 r. w wymiarze przekraczającym połowę pełnego wymiaru czasu pracy, także w czasie wakacji szkolnych (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 2000 roku, I UKN 155/00, publ. LEX nr 1378617). Sąd Najwyższy w wyrokach z dnia 27 czerwca 2000 r., II UKN 612/99 (OSNAPiUS 2002, nr 1, poz. 21), oraz z dnia 3 lipca 2001 r., II UKN 466/00 (OSNPUSiSP 2003, nr 7, poz. 186), wskazał bowiem, iż stała praca w gospodarstwie rolnym nie polega na codziennym wykonywaniu czynności rolniczych, co ze względu na rozmiar gospodarstwa lub rodzaj produkcji rolnej może nie być w pewnych okresach konieczne, lecz polega na gotowości do wykonania pracy rolniczej, jeżeli sytuacja tego wymaga. Warunkom tym zazwyczaj nie odpowiada pomoc w pracach rolniczych osób uczących się w szkołach położonych w innej miejscowości niż gospodarstwo rolne, choć mieszkają w tym gospodarstwie lub w jego pobliżu. Nie wykonują one bowiem stałej pracy w gospodarstwie, gdyż stałym ich zajęciem jest nauka w szkole. Mogą jedynie świadczyć pomoc przy pracach rolniczych w czasie wolnym od zajęć szkolnych.

Postępowanie przed organem rentowym sprowadza się do analizy dokumentacji zgromadzonej w aktach, jednakże ograniczenia dowodowe nie dotyczą postępowania sądowego. W postępowaniu sądowym dopuszczalne jest ustalenie charakteru pracy i jej okresów także w oparciu o inne dowody (zob. uchwała SN z 21.09.1984 r., sygn. akt III UZP 48/84 niepublikowany). W uchwale z dnia 10.03.1984 r. w sprawie III UZP 6/84 Sąd Najwyższy stwierdził, że okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przewidziane rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent inwalidzkich dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43) mogą być ustalane w postępowaniu odwoławczym także innymi środkami dowodowymi, niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy (por. wyrok SN z 4.08.1999 r., II UKN 619/98, OSNP 2000/11/439). Dlatego też obowiązkiem Sądu było dopuszczenie wszelkich dostępnych dowodów i weryfikacja ich w ramach swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.).

Na okoliczność pracy ubezpieczonego w warunkach szczególnych w spornym okresie, sąd dopuścił dowód z dokumentów w aktach organu rentowego, dokumentów w aktach niniejszej sprawy, a także dowód z zeznań świadków: R. S., J. Ś. i zeznań ubezpieczonego. Dokumenty zawarte w aktach osobowych ubezpieczonego wskazują jednoznacznie na zatrudnienie ubezpieczonego jako ślusarza. Tak określano jego stanowisko w angażach, tak określił swoje stanowisko sam ubezpieczony przy rozwiązaniu umowy (k. 37). Zeznania świadków, jak i ubezpieczonego, wskazują jednoznacznie, iż prace spawalnicze zajmowały ubezpieczonemu od 2 do 4 godzin dziennie. Nie wykonywał ich więc w pełnym wymiarze czasu pracy. Tymczasem warunkiem uznania pracy za wykonywaną w warunkach szczególnych, zgodnie z § 2 pkt. 1 rozporządzenia, było jej wykonywalnie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Sąd dał wiarę zeznaniom tych świadków nie znajdując żadnych podstaw by kwestionować ich szczerość i zgodność z rzeczywistym stanem rzeczy. Świadkowie ci są osobami obcymi dla ubezpieczonego. Nie mają żadnego interesu w składaniu fałszywych zeznań. Ich zeznania wzajemnie się uzupełniają tworząc logiczną całość. Świadkowie pracowali ze skarżącym w tym samym zakładzie pracy, a zatem posiadają wiedzę w przedmiocie charakteru jego zatrudnienia. Zeznania świadków znajdują potwierdzenie w dokumentach zgromadzonych w aktach sprawy, w tym w aktach osobowych, którym to dokumentom sąd nadał przymiot wiarygodności. Zeznania ubezpieczonego sąd również ocenił jako wiarygodne albowiem korespondowały one z zeznaniami świadków i zgromadzonymi w sprawie dokumentami. Zeznania świadków, ubezpieczonego i dokumenty zgromadzone w sprawie tworzą logiczną całość i pozwalają na ustalenie, że w spornym okresie ubezpieczony nie pracował w warunkach szczególnych.

Prawo do wcześniejszej emerytury jest wyjątkiem od ogólnej reguły przyznawania prawa do emerytury. W konsekwencji obowiązek udowodnienia przesłanek ziszczenia się tego wyjątku spoczywa na ubezpieczonym. Co więcej, wszelkie istotne wątpliwości, które pojawią się w toku postępowania dowodowego muszą skutkować przyjęciem, że przesłanki uzyskania prawa do tego wyjątkowego świadczenia nie zostały wykazane. Aby je wykazać konieczne jest udowodnienie, że wyłącznie prace określone w wykazie A rozporządzenia były wykonywane stale i w pełnym wymiarze czasu (tj. w ramach 8 godzinnej „dniówki” w ramach obowiązującego tygodniowego czasu pracy w danym okresie). Ubezpieczony w toku swoich zeznań przyznał, że pracował jako ślusarz, zaś czynności spawacza zajmowały mu od 2 do 4 godzin dziennie. Nie wykonywał zatem pracy spawacza stale, przez 8 godzin dziennie. Nie ma zatem podstaw, aby ten sporny okres zatrudnienia zaliczyć mu do prac w szczególnych warunkach. Prace ślusarskie nie zostały bowiem wymienione w wykazie A rozporządzenia jako prace wykonywane w warunkach szczególnych. Tym samym nie spełnia on jednej z przesłanek ustawowych niezbędnych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach na podstawie art. 184 ustawy.

Brak było podstaw do zaliczenia pozostałych okresów pracy ubezpieczonego (poza uznanymi przez pozwanego) za pracę w warunkach szczególnych. Za okres zatrudniania w (...) w (...) ubezpieczony nie złożył świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Praca na stanowisku mechanika nie była zaliczana do pracy w warunkach szczególnych w rozporządzeniu. Natomiast praca jako palacza od 26 stycznia do 30 kwietnia 1990 r. (pozostałe okresy pokrywają się z uznanymi okresami pracy w szczególnych warunkach) nie była wykonywana w pełnym wymiarze czasu pracy.

Na okoliczność ustalenia czy ubezpieczony pracował w gospodarstwie rolnym swoich rodziców sąd przeprowadził dowody z dokumentów zgromadzonych w aktach organu rentowego, zeznań świadków: S. D., M. B. oraz zeznań skarżącego. Sąd uznał za wiarygodne zeznania tych świadków co do wykonywania przez ubezpieczonego pracy w gospodarstwie. W zakresie czasu poświęconego na wykonywanie pracy, wynoszącego ponad 4 godziny dziennie, w szczególności od 1973 r., Sąd uznał za wiarygodne zeznania wnioskodawcy. Zeznania świadka M. B. wskazujące na wymiar czasu pracy nie są one stanowcze, nie oparte na bezpośredniej obserwacji oraz dotyczą sytuacji sprzed 40 lat. Świadek S. D. potwierdził także chorobę ojca wnioskodawcy i zwiększenie jego obowiązków związanych z pracą w gospodarstwie. Tym samym należało uznać, że prace określone w art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy skarżący wykonywał co najmniej przez brakujące do 25 letniego okresu ubezpieczenia – 2 lata, 7 miesięcy i 11 dni.

Ustalając stan faktyczny w sprawie sąd oparł się na dokumentach zgromadzonych w aktach organu rentowego, a także na zeznaniach ubezpieczonego oraz zawnioskowanych przez niego świadków, którym to Sąd nadał przymiot wiarygodności (w zakresie wyżej wskazanym).

F. K. posiada ogólny staż ubezpieczeniowy w wymiarze 25 lat lecz staż pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 14 lat, 6 miesięcy i 29 dni. Tym samym nie spełnił przesłanki do nabycia prawa do emerytury.

Z uwagi na to, Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 K.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.

SSO Tomasz Korzeń