Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 czerwca 2016 r.

Sąd Okręgowy w Elblągu VI Wydział Karny Odwoławczy w składzie:

przy udziale Prokuratora Prokuratury Rejonowej Beaty Kichner – Andrzejewskiej

po rozpoznaniu dnia 10 czerwca 2016r., w E.

sprawy:

D. Z. s. J. i T., ur. (...) w B.

oskarżonego o czyn z art. 178a § 1 i § 4 kk

na skutek apelacji wniesionej przez Prokuratora Rejonowego w E.

od wyroku Sądu Rejonowego w E.

z dnia 30 marca 2016 r., sygn. akt VIII K 765/15

I.  utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok,

II.  kosztami procesu za postępowanie odwoławcze obciąża Skarb Państwa,

III.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz Kancelarii Adwokackiej adw. A. G. kwotę 516,60 zł. brutto tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu D. Z. z urzędu w postępowaniu odwoławczym.

Sygn. akt VI Ka 230/16

UZASADNIENIE

D. Z. oskarżony został o to, że w dniu 27 czerwca 2015 r. o godzinie 5.50 w E. przy ulicy (...) umyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, tj. art. 45 ust. 1 Ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o Ruchu Drogowym, w ten sposób, że będąc w stanie nietrzeźwości tj. posiadając 0,50 mg/l, 0,46 mg/l, 0,42 mg/l, 0,37 mg/l alkoholu w wydychanym powietrzu, kierował samochodem osobowym marki V. (...) o numerze rejestracyjnym (...) na drodze publicznej, będąc wcześniej prawomocnie skazanym na mocy wyroku Sądu Rejonowego sygn. akt III NOW (...) na karę zakazu prowadzenia na pojazdów mechanicznych w strefie ruchu lądowego na okres 5 (pięciu) lat, obowiązującego od listopada 2012 r. do 22 grudnia 2017 r., tj. o czyn z art. 178a § 1 i § 4 k.k.

Sąd Rejonowy w Elblągu wyrokiem z dnia 30 marca 2016r. wydanym w sprawie o sygn. akt VIII K 765/15:

I.  ustalając, iż oskarżony D. Z. dopuścił się tego, że w dniu 27 czerwca 2015 r. o godzinie 5.50 w E., na ulicy (...), umyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, tj. art. 45 ust. 1 Ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym, w ten sposób, że będąc w stanie nietrzeźwości, tj. posiadając 0,50 mg/l alkoholu w wydychanym powietrzu, kierował samochodem osobowym marki V. (...) o numerze rejestracyjnym (...), przy czym czynu tego dopuścił się w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów, orzeczonego jako środek wychowawczy wyrokiem Sądu Rejonowego w (...), wydanym w sprawie III N. (...)/12 w dniu 17 października 2012 r., obowiązującego w okresie od 08 listopada 2012 r. do 22 grudnia 2017 r., tj. popełnienia czynu kwalifikowanego z art. 178a § 1 k.k. w zb. z art. 244 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i uznając, że wina oraz społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, a okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości, na podstawie art. 66 § 1 k.k. w zw. z art. 67 § 1 k.k. warunkowo umarzył postępowanie karne na okres próby 2 (dwóch) lat;

II.  na podstawie art. 67 § 3 k.k. orzekł wobec oskarżonego zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym na okres 1 (jednego) roku;

III.  na podstawie art. 67 § 3 k.k. w zw. z art. 43a § 1 k.k. zobowiązał oskarżonego do zapłaty na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej świadczenia pieniężnego w kwocie 1000 zł (tysiąca złotych);

IV.  zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adw. A. G. kwotę 504 zł (pięćset cztery złote) + podatek VAT tytułem wynagrodzenia za obronę udzieloną z urzędu oskarżonemu;

V.  zwolnił oskarżonego z obowiązku zapłaty kosztów sądowych.

Apelację od powyższego wyroku wniósł Prokurator Rejonowy w (...) i zaskarżając go w całości na niekorzyść D. Z., zarzucił mu:

I.  na mocy art. 438 pkt 3 kpk - błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia i mający wpływ na jego treść, a polegający na uznaniu, iż wina i społeczna szkodliwość czynu z art. 178 a § 1 kk w zb. z art. 244 kk w zw. z art. 11 § 2 kk przypisanego D. Z. nie są znaczne, przy jednoczesnym zdecydowanym przecenieniu przez Sąd orzekający właściwości i warunków osobistych oskarżonego, jego postawy i dotychczasowego sposobu życia i pozytywnych prognoz wobec niego, podczas gdy prawidłowa analiza całokształtu okoliczności przedmiotowo – podmiotowych inkryminowanego zachowania, charakteru naruszanego nim dobra prawnego oraz wzgląd na prewencję ogólną i szczególną prowadzi do wniosku, ze stopień winy i społeczna szkodliwość zarzucanego oskarżonemu czynu są znaczne, co wyklucza w realiach sprawy zastosowanie wobec tego oskarżonego wyjątkowej instytucji przedmiotowego środka probacyjnego,

alternatywnie

II.  na mocy art. 438 pkt 4 kpk - rażącą niewspółmierność orzeczenia wobec D. Z. środka karnego zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów w wymiarze jedynie 1 roku oraz świadczenia pieniężnego w kwocie 1000 zł., które w świetle okoliczności sprawy, rodzaju naruszonego przez oskarżonego dobra prawnego oraz z uwagi na wzgląd jakie cele wyrok i orzeczone nim sankcje karnoprawne mają spełniać wobec sprawcy i społeczeństwa w zakresie kształtowania świadomości prawnej, jawi się jako nieadekwatny do stopnia zawinienia i poczucia społecznej sprawiedliwości oraz możliwości finansowej sprawcy.

Podnosząc pierwszy z wymienionych zarzutów, autor apelacji wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Elblągu do ponownego rozpoznania

W zakresie alternatywnego zarzutu, prokurator wniósł o zmianę orzeczenia o warunkowym umorzeniu postępowania

- poprzez podwyższenie orzeczonego wobec D. Z. zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym do 2 (dwóch) lat,

- orzeczenie wobec D. Z. świadczenia pieniężnego na podstawie art. 67 § 3 kk w zw. z art. 43 a § 1 kk w wymiarze 5000 (pięciu tysięcy) złotych, zaś w pozostałym zakresie utrzymanie wyroku w mocy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wywiedziona przez rzecznika interesu publicznego jako niezasadna nie zasługiwała na uwzględnienie. Przytoczone w niej argumenty dla poparcia prezentowanego stanowiska, mające uzasadniać wadliwość poczynionych ustaleń w sprawie odnoszących się do stopnia społecznej szkodliwości przypisanego D. Z. czynu i stopnia zawinienia, a także rażącą niewspółmierność orzeczonych wobec oskarżonego środków, były całkowicie chybione i stąd nie mogły się ostać w świetle zebranych w sprawie dowodów.

Tytułem wstępu do rozważań, godzi się zaznaczyć, że Sąd Rejonowy przeprowadził w przedmiotowej sprawie postępowanie dowodowe w sposób wszechstronny i wyczerpujący, które następnie poddał wnikliwej i rzetelnej analizie i na tej podstawie wyprowadził całkowicie słuszne wnioski zarówno co do stopnia winy oskarżonego D. Z. (w zakresie samego sprawstwa oskarżonego, skarżący nie kwestionował ustaleń sądu), jak i oceny stopnia społecznej szkodliwości przypisanego mu czynu oraz subsumcji prawnej jego zachowania pod wskazany przepis ustawy karne (skarżący nie podważał również przyjętej przez sąd kwalifikacji prawnej). Przedmiotem rozważań były nie tylko dowody obciążające oskarżonego ale również wszelkie dowody im przeciwne, a wszystkie one zostały ocenione w zgodzie z zasadami logicznego rozumowania, wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego. Wyprowadzone zatem na tej podstawie stanowisko Sądu Rejonowego korzysta z ochrony przewidzianej w art. 7 k.p.k., a ponieważ jednocześnie nie zostało ono bądź w ogóle (co do sprawstwa jak i kwalifikacji prawnej), bądź w żaden rzeczowy i przekonywujący sposób podważone przez skarżącego (odnośnie oceny stopnia społecznej szkodliwości czynu przypisanego oskarżonemu oraz wymiaru orzeczonych środków w postaci zakazu prowadzenia pojazdów i świadczenia pieniężnego), przeto w całej rozciągłości zasługuje również na aprobatę sądu odwoławczego. Ponownie należy podkreślić, że Sąd I instancji zgromadził kompletny materiał dowodowy pozwalający na ostateczne rozstrzygnięcie niniejszej sprawy. Zaprezentowane w pisemnych motywach wyroku analiza tego materiału oraz ocena poszczególnych środków dowodowych są w pełni przekonywujące i jasno odpowiadają na pytanie dlaczego taki, a nie inny wyrok zapadł. W szczególności sąd meriti poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, opierając się w przeważającej mierze na dowodach bezpośrednich, obiektywnych, w tym na zeznaniach naocznego świadka zdarzenia K. K. oraz częściowych wyjaśnieniach oskarżonego i dokumentach, w tym kopiach orzeczeń. Reasumując tej ocenie dowodów, utrzymanej w granicach gwarantowanych zasadą wyrażoną w art. 7 kpk, nie można zarzucić ani dowolności, ani błędów, czy też uchybień.

Odnosząc się natomiast do zasadniczego zarzutu, zawartego w apelacji prokuratora opartego na podstawie odwoławczej określonej w art. 438 pkt 3 kpk wskazać przede wszystkim należy, że uzasadnienie zaskarżonego wyroku, w tym także w części zawierającej ocenę stopnia winy i stopnia społecznej szkodliwości czynu przypisanego oskarżonemu, w pełni czyni zadość określonym w art. 424 kpk wymaganiom i z tego względu prawidłowa kontrola odwoławcza była możliwa. Sąd I instancji poświecił stosowną część pisemnych motywów wyroku przybliżeniu stronom znamion podmiotowych i przedmiotowych czynu przypisanego oskarżonemu oraz dokonał zarówno pogłębionej oceny stopnia winy oraz stopnia społecznej szkodliwości czynu, jak i wykładni zastosowanych przepisów ustawy karnej, w tym art. 178a § 1 kk, art. 244 kk, art. 11 § 2 kk, art. 66 kk i art. 115 § 2 kk. Wykazał jednoznacznie, że oskarżony swoim zachowaniem polegającym na kierowaniu na drodze publicznej samochodu osobowego w stanie nietrzeźwości w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów, orzeczonego jako środek wychowawczy - wyczerpał znamiona występku z art. 178a § 1 kk w zb. z art. 244 kk w z w. z art. 11 § 2 kk .

Sąd Rejonowy jednocześnie – wbrew temu co utrzymuje oskarżyciel publiczny - przywołał konkretne i trafne okoliczności ujawnione w sprawie, które uprawniały go do poczynienia ustalenia, że wina oskarżonego nie jest znaczna, jak i przypisany oskarżonemu czyn charakteryzuje się nieznacznym stopniem społecznej szkodliwości.

W tym miejscu należy przypomnieć, że w artykule 66 kk ustawodawca określił przesłanki warunkowego umorzenia postępowania, które można zakwalifikować do trzech grup, warunkujących niecelowość wymierzenia kary:

1. ze względu na czyn - społeczna szkodliwość czynu nie jest znaczna, wina nie jest znaczna, zagrożenie karą za zarzucane sprawcy przestępstwo nie przekracza 5 lat pozbawienia wolności (do 30 czerwca 2015r. zagrożenie karą nie mogło przekraczać 3 lat, a przy spełnieniu warunków, o których mowa w art. 66 § 3 - 5 lat pozbawienia wolności),

2. ze względu na osobę sprawcy (dotychczasowa niekaralności za przestępstwo umyślne, uzasadnione przypuszczenie sądu, że oskarżony pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa),

3. dopuszczające warunkowe umorzenie z punktu widzenia gwarancji procesowych oskarżonego i potrzeby zabezpieczenia materiału dowodowego na wypadek negatywnego przebiegu próby i podjęcia postępowania (brak wątpliwości co do okoliczności popełnienia czynu zabronionego).

Autor apelacji podzielił stanowisko sądu orzekającego, iż w niniejszej sprawie wystąpiła większość z określonych powyższym przepisem przesłanek omawianego środka probacyjnego, zarówno tych o charakterze materialnoprawnym jak i procesowym. Skarżący zakwestionował jedynie spełnienie warunku dotyczącego nieznaczności stopnia winy i stopnia społecznej szkodliwości przypisanego oskarżonemu czynu.

Według przyjętego przez Kodeks karny założenia, sędzia oceniając czyn sprawcy nie może poprzestać na stwierdzeniu, że czyn ten realizuje wszystkie znamiona typu czynu zabronionego i przejść od razu do ustalania winy, ale musi także zbadać, czy czyn ten nie zawiera atypowo niskiej społecznej ujemności, czy nie jest społecznie szkodliwy w stopniu nieznacznym lub znikomym. Ustalenie stopnia społecznej szkodliwości czynu konieczne jest w każdym przypadku badania odpowiedzialności karnej. Wyższy niż znikomy stopień społecznej szkodliwości czynu przesądza o karygodności czynu zabronionego i stanowi warunek przypisania sprawcy przestępstwa (art. 1 § 2 kk). Brak znacznego stopnia społecznej szkodliwości czynu stanowi warunek umorzenia postępowania na zasadzie art. 17 § 1 pkt. 3 kpk, zastosowania warunkowego umorzenia postępowania (art. 66 § 1 kk) albo odstąpienia od wymierzenia kary w warunkach określonych w art. 59 kk. Stopień społecznej szkodliwości czynu sąd winien uwzględniać przy wymiarze kary (art. 53 § 1 kk). W związku z występującymi trudnościami określenia jednoznacznych wyznaczników stopnia społecznej szkodliwości czynu ustawodawca wprowadził do kodeksu karnego katalog okoliczności, które sąd winien brać pod uwagę przy jego miarkowaniu. Zgodnie z art. 115 § 2 kk okolicznościami tymi są: rodzaj i charakter naruszonego dobra, rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkód, sposób i okoliczności popełnienia czynu, waga naruszonych przez sprawcę obowiązków, postać zamiaru, motywacja sprawcy, rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia. Należy zwrócić szczególną uwagę, że wszystkie z wymienionych w cytowanym przepisie okoliczności związane są z czynem, z jego stroną przedmiotową i podmiotową (postać zamiaru, motywacja, okoliczności czynu). Nie wpływają natomiast na stopień społecznej szkodliwości czynu okoliczności dotyczące sprawcy, charakteryzujące jego dotychczasowy tryb życia, warunki osobiste, właściwości, karalność, opinie o sprawcy. Okoliczności te nie mogą w szczególności decydować o tym, czy czyn realizujący znamiona typu czynu zabronionego jest przestępstwem, czy nie. Ustalenie tego może nastąpić wyłącznie na podstawie oceny samego czynu, a nie na podstawie oceny jego sprawcy poprzez pryzmat jego wcześniejszych zachowań. Wyłącznie cechy indywidualne czynu, konkretyzujące wymienione w przywołanym przepisie okoliczności decydują o stopniu społecznej szkodliwości czynu i tylko przy atypowym wystąpieniu okoliczności zmniejszających społeczną szkodliwość mogą spowodować, że osiągnie ona stopień znikomy lub nieznaczny wyłączający karygodność czynu. O znikomym lub nieznacznym stopniu społecznej szkodliwości czynu może decydować, np. łączne wystąpienie mniejszej wartości zaatakowanego dobra, mała szkoda wyrządzona dobru prawnemu, możliwość naprawienia szkody, sposób zachowania się sprawcy nie zasługujący na szczególne potępienie, sytuacja motywacyjna utrudniająca sprawcy podjęcie właściwiej decyzji.

Okoliczności dotyczące osoby sprawy są natomiast istotne przy doborze odpowiednich środków reakcji karnoprawnej oraz przy ustalaniu czy została zrealizowana kolejna z koniecznych przesłanek warunkowego umorzenia postępowania określona w art. 66 § 1 kk, tj. czy wystąpiła tzw. pozytywna prognoza kryminologiczna, wyrażająca się w opartym na ocenie właściwości i warunków osobistych sprawcy oraz jego dotychczasowym sposobie życia przypuszczeniu, że sprawca pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa.

Ustawa natomiast nie określa kryteriów stopnia winy, ocena ta należy więc do sądu, jak przy dyrektywie stopnia winy określonej w art. 53 § 1 k.k. Wina ma nie być znaczna, co oznacza konieczne uznanie, że sprawca czynu zabronionego w ogóle ponosi winę. Przesłanka stopnia winy wymaga odwołania się do katalogu okoliczności umniejszających winę. W grę nie wchodzą okoliczności wyłączające winę, wtedy bowiem sprawca nie popełnia przestępstwa ze względu na niewymagalność dania posłuchu normie (niedojrzałość, niepoczytalność, stan wyższej konieczności wyłączający winę, usprawiedliwiony błąd co do kontratypu oraz okoliczności wyłączającej winę, usprawiedliwiona nieświadomość bezprawności, działanie na rozkaz). Z kolei stopień winy (zawinienia) determinują następujące okoliczności: rozpoznawalność sytuacji oraz jej prawnej oceny, możliwość przeprowadzenia prawidłowego procesu motywacyjnego i podjęcia decyzji o postąpieniu zgodnym z prawem, zdolność do pokierowania zachowaniem [szerzej zob. P. K., J. M., O dwóch znaczeniach winy w prawie karnym, PiP 1993, z. 10, s. 77; autorzy dzielą faktory stopnia zawinienia na te, które odnoszą się do osobowości samego sprawcy, oraz na te, które charakteryzują sytuację faktyczną faktorów atypowości; P. J., Wina i jej stopniowalność na tle kodeksu karnego , Prok. i Pr. 1999, nr 4, s. 46 i n.]. Jak widać, okoliczności umniejszające winę są pochodne względem okoliczności wyłączających winę ["ocierają się" - B. M. (w:) E. B., B. M., G. R. (red.), J. W., Kodeks karny..., s. (...)]. Rozpoznawalność sytuacji oraz oceny prawnej sytuacji jest pochodną błędu, a możliwość przeprowadzenia prawidłowego procesu motywacyjnego i podjęcia właściwej decyzji oraz zdolność pokierowania swoim zachowaniem są pochodnymi niedojrzałości, niepoczytalności, stanu wyższej konieczności w warunkach anormalnej sytuacji motywacyjnej oraz działania na rozkaz.

Przesłanką warunkowego umorzenia postępowania jest także tzw. pozytywna prognoza kryminologiczna, wyrażająca się w opartym na ocenie właściwości i warunków osobistych sprawcy oraz jego dotychczasowym sposobie życia przypuszczeniu, że sprawca pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa. W orzecznictwie i doktrynie przyjmuje się, że postawa sprawcy oznacza względnie stałą skłonność do postępowania w określony sposób wobec pewnych wartości czy dóbr. Chodzi tu o taką postawę sprawcy wobec dóbr prawem chronionych i porządku prawnego w ogóle, która jest pozytywna, czyli pożądana z punktu widzenia ustawodawcy karnego. Należy zatem ustalić, czy popełnienie przez sprawcę czynu miało charakter epizodyczny, czy też jest wynikiem jego postawy. Dotychczasowy sposób życia nie tylko odnosi się do przeszłości sprawcy, lecz także obejmuje okres po popełnieniu czynu; pozwala na ocenę postawy sprawcy.

Reasumując, istota instytucji warunkowego umorzenia postępowania polega na tym, by w sprawach drobniejszej natury i przy pozytywnej charakterystyce sprawcy nie doprowadzać do skazania za popełniony czyn, stosując odpowiednie obciążenia. Instytucja ta stanowi w polityce karnej formę reagowania na czyn zabroniony. Nie ma wprawdzie skazania, ale są odpowiednie obciążenia, które sprawca przyjmuje. Stanowi jednak jakby milczące uznanie nie tylko faktu popełnienia czynu, ale również winy sprawcy.

Odnosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należy skonstatować, że sąd meriti zasadnie przyjął, iż całokształt cech indywidualizujących przypisany oskarżonemu D. Z. czyn powoduje, że jego ujemna wartość jest, z punktu widzenia założonego przez ustawodawcę stopnia społecznej szkodliwości, nietypowa w ujęciu art. 66 § 1 kk. Jak wynika z treści uzasadnienia wyroku, za podstawę ustalenia nieznacznego stopnia społecznej szkodliwości czynu przypisanego oskarżonemu, posłużyły sądowi meriti przede wszystkim wartościujące tenże stopień kryteria, o którym mowa w art. 115 § 2 kk. Sąd Rejonowy prawidłowo zaakcentował m.in. rodzaj i charakter naruszonego dobra, rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody, sposób i okoliczności popełnienia czynu, wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków, jak również postać zamiaru jak i motywację sprawcy. Wbrew wyrażonym przez apelującego zastrzeżeniom, w świetle wszystkich okoliczności towarzyszących zdarzeniu, sąd meriti trafnie uznał, że czyn D. Z., który w sposób spontaniczny i nagły podjął decyzję o usunięciu samochodu z ulicy, kierował pojazdem bez włączania silnika tylko wykorzystując siły bezwładności na odcinku kilkudziesięciu merów, motywowany wyłącznie zapobieżeniem utrudniania ruchu drogowego przez pojazd stojący na drodze oraz wyeliminowaniem zagrożenia dla innych uczestników - cechuje się zmniejszonym stopniem społecznej szkodliwości. Przybliżenie przez sąd meriti tych aspektów przedmiotowego zdarzenia – stanowi w istocie przedstawienie okoliczności czynu, co z kolei jest jednym z kryteriów w rozumieniu art. 115 § 2 kk, które sąd winien brać pod uwagę przy miarkowaniu stopnia społecznej szkodliwości czynu. Sąd Rejonowy wręcz zobowiązany był ustalić okoliczności towarzyszące zdarzeniu, albowiem dla dokonania pełnej i prawidłowej oceny stopnia społecznej szkodliwości, niezbędne jest także uwzględnienie motywacji sprawcy. Inaczej bowiem należy ocenić zachowanie sprawcy, który działał bez żadnego powodu (np. sprawca w stanie nietrzeźwości kieruje samochodem dla rozrywki lub jedzie po zakup alkoholu itd.), aniżeli kogoś kto podejmował tego rodzaju bezprawne działania w wyniku niewłaściwe pojętego i obranego sposobu zapobieżenia utrudnieniom czy uniknięciem zagrożenia dla innym uczestników ruchu drogowego. D. Z. wyjaśnił także powody, dla których sam pomimo uprzednio spożytego alkoholu przemieścił pojazd kilkadziesiąt metrów w dół do najbliższego zjazdu. Wskazał mianowicie, że zepchnięcie auta na bok uniemożliwiał wysoki krawężnik, pomimo upływu znacznego czasu policja nie przybyła, a gdy nadto kierowca autobusu nie mógł wykonać manewru ominięcia uszkodzonego samochodu – podjął wówczas bez należytego przemyślenia decyzję o usunięciu auta z drogi. Dodać należy, że tak bardzo eksponowany przez autora skargi argument, który – zdaniem prokuratora - „przesądza i rozstrzyga” o znacznym stopniu społecznej szkodliwości czynu oskarżonego, sprowadzający się do stwierdzenia o treści „oskarżony wiedząc o tym, że znajduje się pod wpływem alkoholu i mając świadomość przestępności takiego działania, prowadził pojazd po drodze publicznej”, stanowi w istocie znamiona występku z art. 178a § 1 kk, warunkujących w ogóle przypisanie D. Z. tegoż czynu. Ustawodawca jednocześnie nie zawarł w żadnym przepisie ustawy karnej, wyłączenia stosowania dobrodziejstwa środka probacyjnego w postaci warunkowego umorzenia postępowania do sprawców tego rodzaju czynu.

Reasumując należy stwierdzić, że Sąd I instancji powołując się na powyższe aspekty sprawy, tym samym uwzględnił niezbędne kwantyfikatory stopnia społecznej szkodliwości czynu, tj. m.in. okoliczności popełnienia czynu oraz motywację sprawcy i nadał im stosowną wagę, respektując tym samym dyrektywę postępowania zawartą w art. 115 § 2 kk.

W konsekwencji skoro ujemna zawartość czynu, którego dopuścił się oskarżony była atypowo niska i osiągała poziom nieznacznego stopnia społecznej szkodliwości, to nie zaistniały podstawy do traktowania tegoż czynu jako przestępstwa.

W konsekwencji, sąd odwoławczy nie zgodził się z argumentami przytoczonymi przez oskarżyciela publicznego dla poparcia stanowiska, że przypisany oskarżonemu czyn cechuje znaczny stopień społecznej szkodliwości.

Wbrew wywodom apelującego, w świetle wszystkich okoliczności towarzyszących zdarzeniu, sąd meriti trafnie także uznał, że czyn D. Z., który w sposób spontaniczny, nagły podjął decyzję o usunięciu samochodu z ulicy, bez włączania silnika tylko wykorzystując siły bezwładności, motywowany wyłącznie zapobieżeniem utrudniania ruchu drogowego przez pojazd stojący na drodze o dużym natężeniu ruchu oraz wyeliminowaniem zagrożenia dla innych uczestników - cechuje się również zmniejszonym stopniem winy (dział on w warunkach zbliżonych do anormalnej sytuacji motywacyjnej). Podobnie ujawnione aspekty sprawy uprawniały sąd orzekający do potraktowania czynu D. Z. - człowieka bardzo młodego o małym doświadczeniu życiowym, który usuwając samochód z drogi wykorzystując tylko siły bezwładności pojazdu toczącego się ze wzniesienia, był przekonany, że działa słusznie gdyż dążył wyłącznie do wykluczenia przeszkody i zagrożenia dla innych uczestników ruchu - jako podjętego w warunkach niedostatecznego rozpoznania stanu prawnego, co umniejszą stopień jego winy (dział on w warunkach zbliżonych do nieusprawiedliwionego błędu co do bezprawności).

Sąd odwoławczy nie podzielił także stanowiska apelującego, iż „sąd ponadto przecenił właściwości i warunki osobiste oskarżonego, jego skruchę i pozytywne prognozy na przyszłość nad przesłankami właśnie w postaci społecznej szkodliwości czynu i winy, które zawsze jako pierwsze winny być podstawowym kryterium przy zastosowaniu instytucji warunkowego umorzenia”. Tak zwana pozytywna prognoza kryminologiczna, wyrażająca się w opartym na ocenie właściwości i warunków osobistych sprawcy oraz jego dotychczasowym sposobie życia przypuszczeniu, że sprawca pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa – stanowi bowiem jedną z równorzędnych i koniecznych przesłanek, których zaistnienie wymagane jest przez ustawę do zastosowania środka probacyjnego określonego w art. 66 kk. Sąd Rejonowy – wbrew intencji skarżącego - nie przecenił zatem tych okoliczności ale nadał im stosowaną wagę i należycie uwzględnił badając czy została zrealizowana także i ta konieczna przesłana warunkowego umorzenia w postaci pozytywnej prognozy, uprawnienie konstatując, iż czyn oskarżonego miał charakter epizodyczny i w przyszłości będzie przestrzegał porządku prawnego.

Skarżący nie wykazał zatem żadnych konkretnych uchybień w ocenie materiału dowodowego jakich miał, jego zdaniem, dopuścić się Sąd Rejonowy, a podniesione przez niego zarzuty sprowadzają się wyłącznie do polemiki z prawidłowymi ustaleniami sądu meriti, wyrażonymi w uzasadnieniu orzeczenia.

Reasumując należy stwierdzić, że Sąd Rejonowy uwzględnił wszystkie istotne okoliczności, mające wpływ na ocenę stopnia zawinienia i stopnia społecznej szkodliwości przypisanego oskarżonemu czynu i nadał im stosowną wagę.

Zaistnienie w niniejszej sprawie także wszystkich pozostałych przesłanek określonych w art. 66 § 1 i 2 kk w pełni uprawniały sąd meriti do wydania rozstrzygnięcia warunkowo umarzającego postępowanie karne wobec D. Z..

Na zakończenie wypada zaakcentować, że skoro ujemna zawartość czynu, którego dopuścił się oskarżony była jednak atypowo niska i choć nie osiągała poziom znikomego, lecz nieznacznego stopnia społecznej szkodliwości, to pomimo realizacji przez czyn oskarżonego znamion typu czynu zabronionego, brak jest podstawy do traktowania tegoż czynu jako przestępstwa. W konsekwencji ten konkretny czyn przypisany D. Z. nie jest czynem karygodnym, oskarżony nadal korzysta ze statusu sprawy nie karanego, a warunkowe umorzenie postępowania nie jest rozstrzygnięciem skazującym.

Odnosząc się natomiast do alternatywnie podniesionego zarzutu, zawartego w apelacji prokuratora, a dotyczącego rażącej niewspółmierności środków karnych w postaci zakazu prowadzenia pojazdów i świadczenia pieniężnego, wyrażającej się w zbyt łagodnym potraktowaniu D. Z. w wyniku nieuprawnionego, zdaniem skarżącego, zaniżenia ich wymiaru do dolnych ustawowych granic, to należy uznać, że zaprezentowane przez apelującego stanowisko, iż tak ukształtowane środki karne nie uwzględniają należycie wszystkich okoliczności sprawy, stopnia społecznej szkodliwości przypisanego oskarżonemu czynu, rodzaju naruszonego dobra, a także nie realizuje wymogów prewencji indywidualnej i generalnej, jest całkowicie nieuprawnione.

Zaskarżając wyrok na niekorzyść oskarżonego w części dotyczącej orzeczenia o środkach karnych, autor apelacji rażącej niewspółmierności środków karnych dopatruje się w niezasadnym, jego zdaniem, zbyt niskim określeniu ich wymiaru, któremu to rozstrzygnięciu sprzeciwiać się mają analiza podmiotowych i przedmiotowych elementów czynu jakiego dopuścił się oskarżony i którego popełnienie zostało mu przypisane, a w szczególności stopnia społecznej szkodliwości czynu, rodzaju naruszonego dobra, a także wzgląd na cele jakie kara powinna osiągnąć w stosunku do niego, ale też odbiór jej sprawiedliwości. Dokonując analizy środka odwoławczego w tym zakresie można stwierdzić, że polemika skarżącego ze stanowiskiem Sądu I instancji nie została oparta na przekonujących argumentach, których uwzględnienie nakazywałoby odmiennie potraktować te same okoliczności, których właściwa ocena winna prowadzić do wniosku, że wymiar środków karnych określony przez sąd w zaskarżonym wyroku, jest obarczony rażącą niewspółmiernością w sensie łagodności. Wywody zawarte w wywiedzionej skardze tym samym nie podważają zasadności zaskarżonych rozstrzygnięć.

Tytułem wprowadzenia wskazać należy, że rażąca niewspółmierność kary zachodziłaby ona jedynie wówczas gdyby na podstawie ujawnionych okoliczności, które powinny mieć zasadniczy wpływ na wymiar kary, można by było przyjąć, że zachodzi wyraźna różnica pomiędzy karą wymierzoną przez Sąd I instancji, a karą jaką należałoby wymierzyć w instancji odwoławczej, w następstwie prawidłowego zastosowania w sprawie dyrektyw wymiaru kary przewidzianych w art. 53 kk. Stwierdzić także należy, iż nie chodzi tu o każdą ewentualną różnicę w ocenach co do wymiaru kary ale o różnice tak zasadniczej natury, iż karę dotychczas wymierzoną nazwać byłoby można – również w potocznym tego sława znaczeniu – „rażąco” niewspółmierną, tj. niewspółmierną w stopniu nie dającym się zaakceptować (OSNPG 1974/3-4/51; OSNPK 1995/6/18).

Powyższe uwagi odnośnie rażącej niewspółmierności kary, z uwagi na treść art. 56 k.k. są również aktualne co do orzeczonych wobec oskarżonego środków karnych w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych i świadczenia pieniężnego

Sąd wymierza karę lub środek karny według swojego uznania, w granicach przewidzianych przez ustawę, bacząc, by ich dolegliwość nie przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do sprawcy, a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa. Wymierzając karę, środek karny, lub inny, Sąd uwzględnia w szczególności rodzaj i rozmiar ujemnych następstw czynu zabronionego, rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia, motywację sprawcy i sposób zachowania się, właściwości i warunki osobiste, sposób życia przed popełnieniem czynu zabronionego i zachowanie się po jego popełnieniu. Istota prewencyjnego oddziaływania kary polega na wpływaniu - także poprzez jej niezbędną, to jest konieczną, ale nie nadmierną surowość - na kształtowanie postaw moralnych organizujących społeczeństwo, wiarę w nie i ufność w celowość przestrzegania norm systemy te tworzących. Orzeczona kara i środki karne winny zatem mieć także wpływ na każdego, kto w jakikolwiek sposób dowiedział się o czynie zabronionych i zapadłym orzeczeniu.

Analiza całokształtu okoliczności sprawy oraz uzasadnienia zaskarżonego wyroku wskazuje, iż Sąd Rejonowy, wbrew wywodom oskarżyciela publicznego, orzekając środki w postaci zakazu prowadzenia pojazdów i świadczenia pieniężnego w wymiarze oznaczonym w wyroku, zrealizował wszystkie dyrektywy wymiaru kary. Rażąca niewspółmierności orzeczonych środków karnych, zdaniem Sądu Okręgowego, zatem w przedmiotowej sprawie nie zachodzi. Sąd odwoławczy nie stwierdził bowiem, zarzucanego przez autora skargi, uchybienia polegającego na wystąpieniu rażącej dysproporcji pomiędzy okolicznościami mającymi istotne znaczenie dla wymiaru środka karnego zarówno w postaci zakazu prowadzenia pojazdów, jak i świadczenia pieniężnego, a rozmiarem tychże środków ustalonym przez Sąd Rejonowy.

Przypomnieć należy, że zgodnie z art. 67 § 3 k.k. warunkowe umorzenie postępowania karnego następuje na okres próby i może zostać połączone z obowiązkami nałożonymi na sprawcę, świadczeniem pieniężnym oraz środkiem karnym zakazu prowadzenia pojazdów przewidzianym w art. 39 pkt 3 k.k. W orzecznictwie ugruntowane jest zapatrywanie, że przepis ten jest w zakresie orzekania środka karnego zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych przepisem szczególnym w stosunku do art. 42 § 2 k.k. i wyłącza jego stosowanie przy warunkowym umorzeniu postępowania (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 stycznia 2002 r., I KZP 33/01, OSNKW 2002, z. 3 - 4, poz. 15). W związku z tym podstawę prawną orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych przy warunkowym umorzeniu postępowania może stanowić jedynie przepis art. 67 § 3 k.k. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2014 r., sygn.. akt III KK 481/13, Prok.i Pr.-wkł. 2014/5/4, KZS 2014/5/20. Podkreślić także należy, że co do zasady żaden z przepisów prawa karnego materialnego nie stawia ograniczeń co do wysokości środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów poza granicami wskazanymi w art. 43 § 1kk. W przepadku jednak gdy jest on orzekany na samoistnej podstawie z art. 67 § 3 kk, to okres na jaki orzeka się ten środek karny jest ograniczony do 3 lat, co stanowi wyjątek od zasady wyrażonej w art. 43 § 1 k.k. Zaakcentować również należy, że środek w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych w sytuacji, w której postępowanie karne zostaje warunkowo umorzone, pozostaje fakultatywny.

W przedmiotowej sprawie Sąd I instancji prawidłowo zastosował wobec D. Z. tenże środek karny, mimo że w myśl art. 67 § 3 kk orzeczenie tego rodzaju w ocenianej sytuacji procesowej nie miało charakteru obligatoryjnego. Środek ten stanowi uzupełnienie środka probacyjnego i przy jego miarkowaniu Sąd orzekający winien w ramach sędziowskiego wymiaru kary brać pod uwagę stosownie do treści art. 56 k.k. okoliczności wskazane w art. 53 k.k. Przede wszystkim Sąd powinien mieć na względzie stopień winy, społeczną szkodliwość czynu oraz brać pod uwagę cele wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do sprawcy, a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa.

Podkreślane przez apelującego okoliczności czynu popełnionego przez oskarżonego, w pełni uzasadniały w ogóle zastosowanie fakultatywnego środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych, nie zaś zaostrzenie jego wymiaru. W związku z tym, że oskarżony jedynie przez krótki odcinek drogi kierował autem, bez uruchamiania motoru, wykorzystując siły bezwładności pojazdu, aby usunąć go z drogi, przy jednoczesnym uwzględnieniu jego właściwości i warunków osobistych, w pełni na akceptację zasługuje pogląd Sądu I instancji, że dla potrzeb zabezpieczenia bezpieczeństwa w ruchu przed zachowaniami oskarżonego zasadnym będzie orzeczenie zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym przez okres 1 roku. Tenże środek karny ma na celu nie tylko spowodowanie dolegliwości środka probacyjnego, któremu towarzyszy, ale przede wszystkim jest to środek o charakterze prewencyjno-wychowawczym, który winien zabezpieczać przed ponownym popełnieniem przestępstwa oraz skłonić młodocianego do ścisłego przestrzegania zasad bezpieczeństwa w ruchu drogowym jeśli tylko w przyszłości danym mu będzie prowadzić pojazd mechaniczny. Sąd odwoławczy podzielił tym samym stanowisko Sądu Rejonowego, iż niezasadnym byłoby orzeczenie zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych w wyższym wymiarze, a czego domagał się oskarżyciel publiczny w skardze apelacyjnej. Ponadto wyrażenie przez D. Z. żalu z powodu swego zachowania prowadzą do przekonania, że tak ukształtowany środek karny stwarza realne możliwości osiągnięcia korzystnych efektów prewencyjno-wychowawczych w stosunku do niego.

Podobną rolę spełni z pewnością rozstrzygnięcie zobowiązujące oskarżonego do zapłaty na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej świadczenia w kwocie 1000 zł. Brak jest jednocześnie podstaw do korekty tegoż orzeczenia zgodnie z postulatem zawartym w apelacji, albowiem podwyższenie jego wysokości przekraczałoby możliwości finansowe oskarżonego, który jako pracownik firmy sprzątającej osiąga dochód w kwocie 600 zł. i nie posiada żadnego majątku.

Konkludując, zarówno środek probacyjny jak i środki karne orzeczone wobec D. Z. uznać należało za jak najbardziej sprawiedliwe i uwzględniające zarazem wszystkie dyrektywy. W ocenie Sądu Okręgowego tak ukształtowana represja karna stwarza realne możliwości osiągnięcia korzystnych efektów poprawczych w stosunku do tego D. Z. wywołując w jego świadomości poczucie odpowiedzialności i poszanowania prawa.

Z tych wszystkich powodów, Sąd Okręgowy także nie stwierdził w zaskarżonym wyroku zarzucanego mu przez prokuratora uchybienia rażącej niewspółmierności orzeczonych środków karnych.

Mając powyższe na uwadze sąd odwoławczy na mocy art. 437 § 1 kpk utrzymał w mocy zaskarżony wyrok jako w pełni słuszny i trafny.

Sąd odwoławczy na podstawie art. 636 § 1 kpk kosztami procesu za postępowanie odwoławcze obciążył Skarb Państwa.

Na mocy art. 29 ustawy Prawo o Adwokaturze i § 4 ust. 1 i 3, § 17 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. 2015.1801), zgodnie z wnioskami, Sąd zasądził od Skarbu Państwa na rzecz Kancelarii Adwokackiej adw. A. G. kwotę 516,40 zł. brutto tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu z urzędu w postępowaniu odwoławczym.