Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

P. M. został skazany prawomocnymi wyrokami:

I.  nakazowym Sądu Rejonowego w Myszkowie z dnia 10 listopada 2009 roku w sprawie II K 892/09,

II.  Sądu Rejonowego w Częstochowie z dnia 13 stycznia 2010 roku w sprawie IV K 525/09,

III.  Sądu Rejonowego w Wieluniu Zamiejscowego VI Wydziału Karnego w Pajęcznie z dnia 14 lutego 2013 roku w sprawie VI K 442/12,

IV.  Sądu Rejonowego w Częstochowie z dnia 30 kwietnia 2014 roku w sprawie XI K 902/13,

V.  Sądu Rejonowego w Częstochowie z dnia 8 grudnia 2014 roku w sprawie XVI K 1115/13,

VI.  Sądu Rejonowego w Częstochowie z dnia 17 marca 2015 roku w sprawie XI K 13/15,

VII.  Sądu Rejonowego w Radomsku z dnia 17 września 2015 roku w sprawieni VI K 179/15.

Wyrokiem łącznym Sądu Rejonowego w Radomsku z dnia 24 maja 2016 roku w sprawie sygn. VI K 615/15:

1. na podstawie z art. 85 § 1 i 2 k.k., art. 86 § 1 k.k., art. 89 § 1a i 1b k.k. w zw. z art. 568a § 1 pkt 2 k.p.k. w zw. z art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 20 lutego 2015 roku o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (DZ. U. z 2015 r., poz. 396) jednostkowe kary pozbawienia wolności oraz kary łączne pozbawienia wolności, orzeczone wobec P. (...) za zbiegające się przestępstwa orzeczone wyrokami opisanymi w punktach III – VII części wstępnej wyroku łącznego połączono i wymierzono skazanemu karę łączną w wymiarze 3 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności,

2. na podstawie art. 63 § 1 k.k. w zw. z art. 577 k.p.k. na poczet orzeczonej kary łącznej pozbawienia wolności zaliczono skazanemu okres y rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawach VI K 442/12, XI K 902/13, XVI K 1115/13 i VI K 179/15,

3. na podstawie z art. 85 § 1 i 2 k.k., art. 86 § 1 i 2 k.k. w zw. z art. 568a § 1 pkt 2 k.p.k. w zw. z art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 20 lutego 2015 roku o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (DZ. U. z 2015 r., poz. 396) jednostkowe kary grzywny orzeczone wobec P. M. za zbiegające się przestępstwa, a orzeczone wyrokami opisanymi w punktach III – VII części wstępnej wyroku łącznego połączono i wymierzono skazanemu karę łączną grzywny w rozmiarze 310 stawek dziennych przy przyjęciu, iż wartość jednej stawki dziennej jest równoważna kwocie 10 złotych,

4. ustalono, iż w pozostałym zakresie wyroki opisane w punktach II – VII części wstępnej wyroku łącznego podlegają odrębnemu wykonaniu,

5. na podstawie art. 572 k.p.k. umorzono postępowanie w przedmiocie wydania wyroku łącznego, co do prawomocnych skazań opisanych w punktach I i II części wstępnej wyroku łącznego.

6. zwolniono skazanego od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych, ustalając, że poniesie je w całości Skarb Państwa.

Powyższy wyrok zaskarżył obrońca skazanego wnosząc apelację i skarżąc wyrok w zakresie punktu 1 i 3, na korzyść P. M..

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił, na podstawie art. 438 pkt 2 i 3 k.p.k.:

- naruszenie przepisów postępowania, mające wpływ na treść wyroku, w szczególności orzeczona karę łączną, poprzez dowolną i wadliwą ocenę materiału dowodowego tj. niepełne uwzględnienie istotnych okoliczności łagodzących,

- błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku i mający wpływ na jego treść, polegający na wadliwej i nie znajdującej odzwierciedlenia w zgromadzonym materiale dowodowym ocenie stopnia demoralizacji skazanego i pominięcie okoliczności przemawiających za zastosowaniem pełnej zasady absorpcji.

Podnosząc powyższe apelant wniósł o zmianę wyroku w zakresie wymiaru kar łącznych, poprzez wymierzenie kary pozbawienia wolności w jej w dolnych granicach zagrożenia w oparciu o pełną zasadę absorpcji tj. w wymiarze 2 lat pozbawienia wolności oraz kary łącznej grzywny w rozmiarze 140 stawek dziennych, przyjmując stawkę dzienną w kwocie 10 złotych, ponadto wniósł o warunkowe zawieszenie wykonania kary łącznej pozbawienia wolności, zgodnie z treścią art. 69 k.k., w zakresie, w jakim jeszcze nie została wykonana.

Na rozprawie apelacyjnej prokurator wnosił o nieuwzględnienie apelacji i utrzymanie zaskarżonego wyroku w mocy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja obrońcy okazała się być niezasadna.

Wbrew twierdzeniom skarżącego, orzekanie przez Sąd I instancji w przedmiocie wydania wyroku łącznego w sprawie P. M., w szczególności połączenie węzłem wyroku łącznego wyroków opisanych w punktach III – VII części wstępnej, jest prawidłowe. Także wymiar ostatecznie orzeczonej kary łącznej pozbawienia wolności oraz kary łącznej grzywny należycie uwzględnia dyrektywy wymiaru kary, o jakich mowa w art. 85 a k.k.

Przechodząc do rozważań szczegółowych, sąd odwoławczy zauważa, iż środek odwoławczy nie kwestionował samego sposobu połączenia wyroków jednostkowych tj. tego, iż uznano, że połączeniu podlegają jedynie wyroki opisane w punktach III – VII części wstępnej, co skutkowało umorzeniem postępowania w przedmiocie wydania wyroku łącznego w zakresie wyroków opisanych w punktach I i II części wstępnej. Apelant nie kwestionował ponadto, że w przedmiotowej sprawie zastosowanie ma ustawa Kodeks karny, a w szczególności zasady rządzące wyrokiem łącznym, w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 lipca 2015 roku. Sąd Okręgowy za zasadne uznał jednak odniesienie się do powyższych kwestii. Otóż słusznie uznano, że połączeniu nie podlegają wyroki już wykonane, a dokładnie wyroki, w których orzeczone kary są już wykonane (nie podlegają wykonaniu). Zgodnie treścią art. 85 § 2 k.k. podstawą orzeczenia kary łącznej są wymierzone i podlegające wykonaniu, z zastrzeżeniem art. 89 k.k., w całości lub w części kary lub kary łączne za przestępstwa, za które wymierzono kary tego samego rodzaju albo inne podlegające połączeniu. Aktualne brzmienie art. 85 k.k. wskazuje na kary „podlegające wykonaniu”, co dodatkowo przy uchyleniu w kodeksie karnym w jego aktualnym brzmieniu, dotychczasowego przepisu stanowiącego o tym, że połączeniu podlegają kary już wykonane (odbyte) – tj. dawnego art. 92 d.k.k., należy rozumieć jako brak możliwości połączenia w wyroku łącznym wyroków, w których orzeczone kary zostały już w całości odbyte. Jedynie bowiem dawny przepis art. 92 d.k.k., obowiązujący do dnia 1 lipca 2015 roku, przewidywał, że wydaniu wyroku łącznego nie stoi na przeszkodzie, że poszczególne kary wymierzone za należące do ciągu przestępstw lub zbiegające się przestępstwa zostały już w całości albo w części wykonane. Aktualnie takiej możliwości już nie ma. Sąd I instancji w szczegółowy sposób opisał przyczyny braku możliwości pozytywnego procedowania w przedmiocie połączenia wyroków z punktu I i II części wstępnej, a jego wnioski są prawidłowe. Reasumując: wyroki wymienione w punktach I i II (II K 892/09 i IV K 525/09) należało uznać za już „wykonane” w rozumieniu art. 85 § 2 k.k.

W tym także miejscu Sąd Okręgowy zważył, iż w dacie orzekania przez sąd odwoławczy wykonaniu uległa także kara pozbawienia wolności orzeczona przez Sad Rejonowy w Częstochowie w sprawie sygn. XI K 902/13. Jak wynika z obliczenia kary (k.10 akt) karę tą skazany odbywał w okresie od 18.08.2015 roku do 16.08.2016 roku. Pomijając jednak fakt, że w sprawie tej dodatkowo orzeczono także karę grzywny (na podstawie art. 33 § 2 k.k.), objęcie węzłem kary łącznej pozbawienia wolności tego rodzaju kary w momencie wyrokowania przez sąd I instancji było prawidłowe, albowiem w dacie orzekania kara ta nadal była wykonywana. Aktualnie natomiast kierunek apelacji (na korzyść skazanego) nie pozwalał na jakiekolwiek negatywne rozstrzygnięcie w tym przedmiocie. Ewentualne natomiast wyłączenie z węzła kary łącznej kary pozbawienia wolności orzeczonej w sprawie XI K 902/13 byłoby w ostatecznym rozrachunku ewidentnie orzeczeniem mniej korzystnym dla P. M..

Prawidłowo także, dostrzeżono potrzebę dodatkowego zbadania możliwej „względności” w rozumieniu art. 4 § 1 k.k., ustawy Kodeks karny w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 lipca 2015 roku i słusznie oceniono, iż zastosowanie w niniejszej sprawie zasad rządzących orzekaniem kar łącznych z tego okresu, oznaczałoby dla skazanego mniej korzystną sytuację prawną.

Sąd Okręgowy zważył, iż dosłowne brzmienie wniosków końcowych apelacji wskazuje dodatkowo na uznanie przez obrońcę, iż istnieje możliwość jednoczesnego: połączenia wszystkich kar objętych wyrokiem łącznym (wyroki z punktu III-VII części wstępnej), wymierzenie kary łącznej 2 lat pozbawienia wolności, a następnie warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności „ w zakresie, w jakim jeszcze nie została wykonana”. Sąd odwoławczy zważył, iż zgodnie z brzmieniem art. 89 § 1 k.k. w razie skazania za zbiegające się przestępstwa na kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem i bez warunkowego zawieszenia ich wykonania, sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary łącznej w wymiarze nieprzekraczającym roku, jeżeli sprawca w czasie popełnienia każdego z tych przestępstw nie był skazany na karę pozbawienia wolności i jest to wystarczające do osiągnięcia wobec niego celów kary, a w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa. Tym samym takiemu warunkowemu zawieszeniu nie polegałaby nawet kara w rozmiarze wnioskowanym przez apelującego (2 lata). Przeszkodą natomiast dodatkową, poza wysokością orzeczonej w przedmiotowej sprawie kary pozbawienia wolności, jest fakt uprzedniego skazania, o jakim mowa w przywołanym przepisie. Oceniając sformułowanie użyte przez apelującego „ w zakresie, w jakim jeszcze nie została wykonana”, można rozważać, czy wniosek o warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności dotyczy jedynie tego rodzaju kar orzeczonych w sprawach XVI K 1115/13 (tu w części wstępnej popełniono oczywistą omyłkę pisarską wskazując sygnaturę XI K 1115/13) i XI K 13/15 (gdzie nadal nie zarządzono wykonania kary pozbawienia wolności orzeczonych w wyrokach jednostkowych). Taka jednak konstrukcja, zakładająca możliwość częściowego zawieszenia wykonania jednej orzeczonej kary łącznej pozbawienia wolności, czy też orzeczenia dwóch odrębnych kar łącznych w oparciu o zasady rządzące wyrokami łącznymi po dniu 1 lipca 2015 roku, jest nie znana ustawie.

Sąd Okręgowy zważył, iż sąd meriti poruszał się w granicach od 2 lat pozbawienia wolności do 4 lat i 10 miesięcy pozbawienia wolności oraz od 140 stawek dziennych grzywny do 470 tych stawek tej kary. Przy ustalaniu powyższych granic prawidłowo wymiar kar pozbawienia wolności orzeczonych z warunkowych zawieszeniem ich wykonania, stających do połączenia z karami bezwzględnymi pozbawienia wolności, ustalono w oparciu o zasadę wyrażoną w art. 89 § 1b k.k. (jako ½ kary „bezwzględnej”). Orzeczona kara łączna 3 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności oraz kara łączna 310 stawek dziennych grzywny, to kary łączne orzeczone w oparciu o zasadę mieszaną, będącą niemal równą połowie, pomiędzy łącznymi karami minimalnymi, a maksymalnymi możliwymi do orzeczenia w sprawie.

Sąd Okręgowy zważył, że argumenty skarżącego nie zdołały podważyć trafności ocen Sądu Rejonowego, w zakresie potrzeby wymierzenia kary łącznej w rozmiarze 3 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności i kary łącznej 310 stawek dziennych grzywny. Obrońca wnioskował o wymierzenie P. M. kary łącznej pozbawienia wolności w oparciu o zasadę pełnej absorpcji (2 lata pozbawienia wolności). Na uzasadnienie swojego stanowiska skarżący podniósł przede wszystkim opinię o skazanym wydaną przez jednostkę penitencjarną, jak i udokumentowaną możliwość zatrudnienia skazanego na wolności, a ponadto wysokość miesięcznego utrzymania więźnia, która obarcza budżet Państwa. Tymczasem wymiar kary łącznej orzeczonej w oparciu o zasadę absorpcji to przypadek wymagający wyjątkowo korzystnych i łagodzących okoliczności po stronie sprawcy. Przy wymierzaniu kary łącznej zastosowanie zasady pełnej absorpcji nie jest więc żadnym obowiązkiem sądu orzekającego, czy też punktem wyjścia przy dokonywaniu prawidłowej oceny wymiaru kary łącznej. Jest przy tym oczywiste, że orzeczenie kary łącznej nie musi przynosić skazanemu korzyści, to jest orzeczenia kary łącznej w wymiarze niższym od arytmetycznej sumy poszczególnych kar – tak postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 marca 2016 r. IV KK 70/16 (Legalis Numer 1444864).

Sąd Okręgowy zważył, że aktualnie obowiązujący przepis art. 85a k.k. określa cele, jakie musi spełnić wymiar kary łącznej. Otóż orzekając karę łączną, sąd bierze pod uwagę przede wszystkim cele zapobiegawcze i wychowawcze, które kara ma osiągnąć w stosunku do skazanego, a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa. Tym samym dotychczasowe kryteria łączności podmiotowo – przedmiotowo czynów utraciły na aktualności o tyle, że należy je uwzględniać właśnie przez pryzmat celów wychowawczych i zapobiegawczych. Na plan pierwszy przy określeniu wymiary kary łącznej wychodzą dziś elementy związane w osobą sprawcy. Reakcja karna skupiając się na sprawcy, musi być efektywna, a więc zapobiegać popełnianiu prze niego nowych przestępstw i go wychować. Treść art. 85a k.k. nie pozwala na wykluczenie dyrektyw przedmiotowego i podmiotowego związku między zbiegającymi się przestępstwami, jednocześnie jednak przesądza o ich jedynie pomocniczym charakterze. Stanowią one dziś jedynie wsparcie dla dyrektyw prewencji indywidualnej i generalnej oraz pozwalają na pełniejsze ich zastosowanie. W ocenie Sądu Okręgowego przekonujące jest stanowisko sądu I instancji, co do konieczności orzeczenia wobec P. M. kary łącznej 3 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności i 310 stawek dziennych grzywny. Pozytywna opinia o skazanym, jaką wystawił Areszt Śledczy w C. istotnie ma duże znaczenie dla wymiaru tych kar, jako okoliczność łagodząca, ale też dostatecznie uwzględnia ją określony przez sąd I instancji wymiar kar łącznych. Wbrew także zarzutom skarżącego, jak wynika z pisemnego uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia, Sąd Rejonowy po pierwsze: posiadał dokładną i pełną informację, co do zachowywania się skazanego w warunkach izolacji i możliwości zatrudnienia P. M. po opuszczeniu tej placówki, a po drugie: należycie ustalił wszystkie okoliczności związane z owym zachowywaniem się, w tym ustalił pozytywną zmianę zachowania skazanego P. M. po jego przeniesieniu do Oddziału Zewnętrznego w W. Górnym, dobrą opinię, co do wykonywanej pracy bez obecności konwojenta, czy uczestnictwo w programach readaptacyjnych. W swoich rozważaniach odniósł się do powyższych, a sąd odwoławczy zważył, że są to okoliczności przemawiające na korzyść skazanego, które w należyty i dostateczny sposób wzięte zostały pod uwagę przy wymiarze orzeczonych kar łącznych.

Nie można bowiem tracić z pola widzenia także tego, że skazany popełnił znaczną ilość przestępstw, w tym wchodził w konflikt z prawem korzystając jednocześnie z warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności orzeczonej za uprzednie przestępstwo. Analiza skazań P. M., w szczególności dat ich popełniania (jako czyny jednostkowe, bądź ciąg przestępstw) prowadzi do wniosku, że skazany kontynuował przestępczy proceder nieprzerwanie na przestrzeni ostatnich kilku lat, zanim doszło do jego ostatecznego osadzenia. Także łączne zachowanie P. M. w okresie odbywania kary pozbawienia wolności zostało ocenione przez sporządzającego opinię z ramienia Aresztu Śledczego jako „umiarkowane”.

Choć także związek przedmiotowy pomiędzy czynami, co do których orzeczono karę łączną ( w większości skazania dotyczą dokonanych kradzieży), jest widoczny, to wzgląd na prewencję szczególną i ogólną nie uzasadnia uznania, by wymierzona kara łączna pozbawienia wolności i kara łączna grzywny, w tej konkretnej sprawie, nosiły cechy rażącej niewspółmierności w sensie ich surowości.

W tej sytuacji wyrok, jako odpowiadający prawu, utrzymano w mocy.

Na podstawie przepisów powołanych w sentencji wyroku Sąd Okręgowy zwolnił skazanego od wydatków za postępowanie odwoławcze, uznając, że uiszczenie ich w sytuacji materialnej i osobistej skazanego (pobyt w zakładzie karnym) byłoby związane z nadmierną uciążliwością.