Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 11 lutego 2016 roku

Sąd Rejonowy w Golubiu-Dobrzyniu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 11 lutego 2016 roku w Golubiu-D. na rozprawie

sprawy z wniosku:

J. J. (1), A. J.

z udziałem:

(...) S.A. w K.

o ustanowienie służebności przesyłu

postanawia:

1.  oddalić wniosek,

2.  ustalić, iż wnioskodawcy i uczestnik ponoszą koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.

sędzia

W. B.

Sygn. akt I Ns 178/15

UZASADNIENIE

Wnioskodawcy A. J. i J. J. (1) wnieśli o ustanowienie na rzecz uczestnika postępowania (...) S. A. z siedzibą w K. na mocy art. 305 ¹ kc służebności przesyłu obciążającej nieruchomość będącą własnością wnioskodawców tj. działkę nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Golubiu-Dobrzyniu prowadzi Kw nr (...), której treścią jest znoszenie istnienia na nieruchomości urządzeń przesyłowych wysokiego napięcia 400 KV relacji G. W. – P. oraz prawa korzystania z nieruchomości obciążonej w zakresie niezbędnym do dokonywania remontów, konserwacji i modernizacji urządzeń przesyłowych tej linii wraz z prawem wejścia i wjazdu na teren odpowiednim sprzętem, za wynagrodzeniem w wysokości 30329,72 złote oraz o zwrot kosztów postępowania.

Uczestnik postępowania (...) S. A. z siedzibą w K. wniósł o oddalenie tego wniosku.

Sąd ustalił i zważył co następuje:

Wnioskodawcy A. i J. małżonkowie J. są współwłaścicielami nieruchomości położonej w S., gmina R. działki oznaczonej na wypisie z rejestru gruntów jako działka o numerze (...), dla której Sąd Rejonowy Wydział IV Ksiąg Wieczystych w G.-D. prowadzi księgę wieczystą o numerze KW (...). Nieruchomość ta została nabyta przez wnioskodawców od Skarbu Państwa – Agencji Nieruchomości Rolnych w dniu 26 marca 2015 roku.

(Dowód: akt notarialny k. 1 – 4 w aktach KW 26191 tut. sądu, odpis KW k. 5 – 13 akt).

Działka oznaczona numerem geodezyjnym (...) powstała w wyniku podziału działki (...) z której powstały działki (...). 175/6 i 175/7.

(Dowód: informacja Starostwa Powiatowego w G-D, decyzja i protokół graniczny dotyczący podziału nieruchomości k. 94 – 102 akt).

Na nabytej przez wnioskodawców nieruchomości przebiega linia elektroenergetyczna wysokiego napięcia 400 KV relacji G. W.-P. i jest usytuowany jeden duży słup. Działka jest użytkowana rolniczo, słup utrudnia uprawę maszynami rolniczymi. Wnioskodawcy na podstawie obliczeń dokonanych programem komputerowym sieci-wynagrodzenia ustalili wartość za służebność przesyłu na kwotę 30329, 72 złote.

(Dowód; zeznania wnioskodawców k. 123 akt, wypis z rejestru gruntów i mapa ewidencyjna k. 14 – 15 akt, raport oszacowania k. 18 akt).

Wnioskodawcy wezwali uczestnika do zawarcia umowy ustanowienia służebności za wynagrodzeniem, ale właściciel linii w odpowiedzi na to wezwanie nie uznał roszczenia.

(Dowód: korespondencja stron k. 16 – 17 akt)

Proces budowlany przedmiotowej linii 400 KV został poprzedzony czynnościami wymaganymi na podstawie ówcześnie obowiązujących przepisów prawa. Rozpoczął się decyzją z dnia 10 listopada 1077 roku Wojewódzkiej Dyrekcji Rozbudowy Miast i Osiedli (...), UA/LN/III/38/97 w sprawie zatwierdzenia planu realizacyjnego projektowanej elektroenergetycznej linii napowietrznej. W decyzji tej inwestora zobowiązano m.in. do załatwienia spraw terenowo-prawnych z właścicielami terenów objętych usytuowaniem linii.

(Dowód: decyzja k. 43 – 44 akt).

Następnie decyzją z dnia 9 czerwca 1078 roku Naczelnik Gminy w G.-D. zezwolił Zakładowi (...) na wejście na grunty w celu założenia, przeprowadzenia i utrzymania na nieruchomościach prywatnych linowych obiektów energetycznych.

(Dowód; decyzja k. 45 akt).

Kolejna decyzja w sprawie zezwolenia na budowę linii datowana na 12 czerwca 1978 roku wydana została na podstawie art. 35 i 36 ustawy z dnia 12 marca 1958 roku o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (Dz. U. Nr 10, poz 64 z 1974 roku).

(Dowód: decyzja i mapa k. 46 – 47 akt).

W czasie budowy linii elektroenergetycznej 400kV relacji G. W.-P. właścicielem nieruchomości (działki numer (...), która została decyzją z 12 listopada 2013 roku podzielona i wydzielono z niej działkę o numerze (...), której właścicielami są obecnie wnioskodawcy) był Skarb Państwa – Agencja Nieruchomości Rolnych. Linia elektroenergetyczna G. W.-P. wybudowana została w 1982 roku przez Zakład (...). Zarządzeniem nr 202/ORG/93 Ministra Przemysłu i Handlu w dniu 9 lipca 1993 roku nastąpił z dniem 12 lipca 1993 roku podział Przedsiębiorstwa Państwowego Zakład (...) w T. w celu wniesienia przez Skarb Państwa części mienia przedsiębiorstwa do spółki (...) S.A. w W., a przedsiębiorstwo państwowe Zakład (...) w T. przekształcono w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa pod nazwą Zakład (...) S.A. w T..

W dniu 31 maja 1994 roku odbyło się Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy spółki, której jedynym akcjonariuszem był Skarb Państwa, na którym doszło do podwyższenia kapitału akcyjnego Spółki. Kwota podwyżki została pokryta aportem przekazanym spółce przez Skarb Państwa – Ministra Przemysłu i Handlu na podstawie zarządzeń. W wyniku tego zarządzenia przedmiotową linię jako wydzieloną część Przedsiębiorstwa Państwowego Zakład (...) wniesiono aportem do spółki (...) S. A. w W..

(Dowód: odpis KRS k. 35 – 41, dokumentacja przekształceń własnościowych i organizacyjnych uczestnika k. 48 – 74 akt).

Uczestnik wskazywał, iż linia 400 KV została wybudowana na podstawie dokumentacji wymaganej ówczesnymi przepisami prawa i zgodnie z wymogami technicznym. W jego ocenie spełnione zostały wszelkie warunki do skutecznego zgłoszenia zarzutu zasiedzenia służebności gruntowych o treści odpowiadającej służebności przesyłu, w szczególności posiadanie przedmiotowych służebności w dobrej wierze. Uczestnik podniósł, iż wywodzi swoje prawa od poprzedników prawnych, które nabyły je w drodze sukcesji uniwersalnej. Podniósł również, że do 31 stycznia 1989 roku nie można było nabyć przez zasiedzenie służebności gruntowej na nieruchomości będącej przedmiotem własności Skarbu Państwa, bowiem był on właścicielem nieruchomości obciążonej jak i posiadaczem służebności gruntowej. (pisma uczestnika k. 22 – 31 i k. 106 – 115 akt).

Wnioskodawcy podnosili, że nieruchomość została nabyta przez nich od Skarbu Państwa więc ze względu na uprzednio obowiązującą zasadę jednolitości prawnej funduszu Skarbu Państwa, należy stwierdzić że urządzenia przesyłowe zostały posadowione przez Skarb Państwa na własnym gruncie. Z tego też powodu ewentualny bieg terminu zasiedzenia mógł się rozpocząć dopiero 5 grudnia 1990 roku czyli w dniu wejścia w życie Ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczani nieruchomości w brzmieniu z 29 września 1990 roku gdy doszło do uchylenia tej zasady. Przedsiębiorcy przesyłowemu nie można, zdaniem wnioskodawcy przypisać posiadania w dobrej wierze, toteż termin zasiedzenia nie upłynął. (pismo wnioskodawcy k. 82 – 84 akt).

Powyższy stan faktyczny ustalono na podstawie dokumentów w postaci decyzji dotyczących budowy linii napowietrznej, map i zarządzeń dotyczących następstwa prawnego uczestnika, które nie budziły wątpliwości.

Sąd oddalił wniosek dowodowy wnioskodawcy o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego na okoliczność przebiegu linii i wyliczenia wartości służebności. W ustalonym stanie faktycznym należało bowiem w pierwszej kolejności rozstrzygnąć zasadność podnoszonego przez uczestnika zarzutu zasiedzenia.

Zgodnie z treścią art. 305 ¹ Kc nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1 Kc, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu). Do służebności przesyłu stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych - art. 305 ⁴ Kc. W myśl przepisu art. 292 Kc służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia, przy czym stosuje się odpowiednio przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie. Do stwierdzenia nabycia przez zasiedzenie służebności przesyłu ma zastosowanie przepis art. 172 Kc przyjmujący, iż posiadacz nieruchomości niebędący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie), a po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze. A zatem w myśl powyższych unormowań przedsiębiorca, właściciel urządzeń, który w oznaczonym zakresie korzysta z trwałego i widocznego urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1 Kc, na nieruchomości obciążonej, może nabyć przez zasiedzenie służebność przesyłu, jeżeli posiada ją nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny w dobrej wierze albo po upływie lat trzydziestu, gdy uzyskał posiadanie w złej wierze.

Na podstawie przedłożonych przez wnioskodawcę dokumentów można było stwierdzić, iż uczestnik i jego poprzednicy prawni przez wiele lat eksploatowali linię energetyczną 400 kV i poza sporem było, że początek eksploatacji miał miejsce na początku lat osiemdziesiątych kiedy linia została oddana do użytku.

Okresu tego nie można było jednak uznać za początek okresu posiadania urządzeń przesyłowych, gdyż do 1 lutego 1989 roku obowiązywała zasada jedności mienia ogólnonarodowego wynikająca z art. 128 § 1 Kc. Przedsiębiorstwa przesyłowe do tego czasu sprawowały zarząd nad urządzeniami przesyłowymi, zaś w sferze stosunków cywilnoprawnych urządzenia te były w posiadaniu Skarbu Państwa. Ewentualne zasiedzenie służebności związanych z posadowieniem tych urządzeń było możliwe jedynie na rzecz Skarbu Państwa. W przedmiotowej sprawie sytuacja taka nie mogła mieć jednak miejsca bowiem grunt, przez który przebiegały linie był również własnością Skarbu Państwa. Zgodnie ugruntowanym orzecznictwem Sądu Najwyższego gdy zarówno właścicielem nieruchomości obciążonej, jak i posiadaczem służebności gruntowej oraz właścicielem nieruchomości władnącej był Skarb Państwa, nie mogło w ogóle dojść do zasiedzenia służebności przesyłu, gdyż właściciel nie może nabyć przez zasiedzenie służebności gruntowej na nieruchomości stanowiącej jego własność (postanowienie SN z 14 lipca 2014 roku, II CSK 551/13, LEX nr 1504752, uzasadnienie postanowienia SN z dnia 21 maja 2015 roku, IV CS 468/14, LEX nr 1767490).

Ustawą z dnia 31 stycznia 1989 roku o zmianie – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 3, poz. 11) zniesiono zasadę, że jedynie Skarbowi Państwa może przysługiwać prawo własności mienia państwowego. Od tego momentu państwowe osoby prawne mogły nabywać na swoją rzecz składniki majątkowe. Nowelizacją kodeksu cywilnego z dnia 28 lipca 1990 roku (Dz. U. nr 55, poz. 321) art. 128 Kc został uchylny. Nowelizacje te nie spowodowały jednak, że państwowe osoby prawne stały się właścicielami urządzeń, które na dzień 1 października 1990 roku znajdowały się w ich zarządzie. O własności mienia będącego w zarządzie państwowych osób prawnych przesądziła jednoznacznie ustawa z dnia 29 września 1990 roku o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości (Dz. U. nr 79, poz. 464). W myśl art. 2 ust. 1 tej ustawy grunty stanowiące własność Skarbu Państwa lub własność gminy (związku międzygminnego), z wyłączeniem gruntów Państwowego Funduszu Ziemi, będące w dniu 5 grudnia 1990 r. w zarządzie państwowych osób prawnych innych niż Skarb Państwa stają się z tym dniem z mocy prawa przedmiotem użytkowania wieczystego. Nie narusza to praw osób trzecich. Budynki i inne urządzenia oraz lokale znajdujące się na gruntach, o których mowa w ust. 1, stanowiących własność Skarbu Państwa lub własność gminy (związku międzygminnego), będących w dniu 5 grudnia 1990 r. w zarządzie państwowych osób prawnych, stają się z tym dniem z mocy prawa własnością tych osób. Nabycie własności przez te osoby następuje odpłatnie, jeżeli obiekty te nie były wybudowane lub nabyte ze środków własnych tych osób lub ich poprzedników prawnych – ust. 2. Zgodnie z ust. 3 ustawy nabycie prawa użytkowania wieczystego gruntów, o których mowa w ust. 1, oraz własności budynków, innych urządzeń i lokali, o których mowa w ust. 2 należało stwierdzić decyzją wojewody w odniesieniu do nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa lub decyzją zarządu gminy w odniesieniu do nieruchomości stanowiących własność gminy. W uchwale z 18 czerwca 1991 roku, Sąd Najwyższy stwierdził, iż zarząd istniejący w dniu 5 grudnia 1990 roku po stronie państwowych osób prawnych w stosunku do gruntów stanowiących własność Skarbu Państwa lub własność gminy przekształcił się z tym dniem w prawo użytkowania wieczystego w rozumieniu kodeksu cywilnego, natomiast w odniesieniu do budynków, innych urządzeń i lokali znajdujących się na tych gruntach – w prawo własności (uchwała SN z dnia 18.06.1991 r., III CZP 38/91, LEX nr 3660). A zatem od 5 grudnia 1990 roku poprzednik prawny uczestnika nabył prawo własności zarządzanych przez niego w tej dacie urządzeń i od tego mementu zaczął biec okres niezbędny do stwierdzenia zasiedzenia służebności przesyłu. Stanowisko to wyraźnie potwierdza postanowienie Sądu Najwyższego, zgodnie z którym bieg terminu zasiedzenia służebności polegającej na korzystaniu z linii przesyłowej znajdującej się w zarządzie przedsiębiorstwa państwowego, przebiegającej po działce stanowiącej własność Skarbu Państwa, będącej w zarządzie innej osoby prawnej, nie mógł się rozpocząć przed dniem 5 grudnia 1990 roku (postanowienie SN z dnia 4 lipca 2014 r., II CSK 551/13, LEX nr 1504752).

W ustalonym stanie faktycznym nie mogło budzić wątpliwości, iż zachodzi następstwo prawne pomiędzy uczestnikiem, a Zakładem (...), na rzecz którego przeszły w użytkowanie oraz w zarząd przedmiotowe odcinkami sieci. (...) S. A. K. są następcą prawnym Zakładu (...), a sporne urządzenia były w posiadaniu wszystkich poprzedników wnioskodawcy, którzy korzystali z trwałych i widocznych urządzeń energetycznych posadowionych na nieruchomości uczestnika. W dniu 5 grudnia 1990 roku poprzednikowi prawnemu zostały przekazane urządzenia przesyłowe wchodzące w skład tych linii, a zatem zaczął on je posiadać we własnym imieniu.

Sąd uznał, iż uczestnik może skutecznie powoływać się na zarzut zasiedzenia gdyż dla stwierdzenia zasiedzenia służebności przesyłu wystarczający był upływ 20 lat, przez które uczestnik i jego poprzednicy prawni korzystali z trwałych i widocznych urządzeń przesyłowych, jako posiadacze w dobrej wierze. W pierwszej kolejności wskazać należy, iż urządzenia te zostały wzniesione zgodnie z prawem, na podstawie stosownych decyzji i po spełnieniu szeregu wymagań. Inwestycja powstała w okresie kiedy właścicielem gruntu, na którym była wznoszona jak i inwestorem był Skarb Państwa. Od 5 grudnia 1990 roku, od momentu kiedy urządzenia przesyłowe stały się własnością poprzednika uczestnika , tj. podmiotu posiadającego odrębną od Skarbu Państwa osobowość prawną, należy mu przypisać dobrą wiarę. Eksploatując urządzenia posadowione na własnym gruncie, Skarb Państwa nie mógł sądzić, iż narusza prawa innych osób. Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem Sądu Najwyższego dla ziszczenia się przesłanek umożliwiających zasiedzenie po okresie dwudziestoletnim liczy się dobra wiara w chwili wejścia w posiadanie. Późniejsze zmiany w tym zakresie i ewentualne powzięcie świadomości o naruszenie czyjegoś prawa nie mają znaczenia dla biegu tego okresu (postanowienie SN z dnia 25 czerwca 2003 roku, III CZP 35/03, LEX nr. (...), postanowienie SN z dnia 17 grudnia 2010 roku, III CSK 57/10, LEX nr. (...)).

Kluczowy wpływ na ocenę dobrej wiary posiadacza w przedmiotowej sprawie ma zdaniem sądu decyzja wydana na podstawie art. 75 ust 1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 roku o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. nr 22 z 1985 r. poz. 99), który stanowił że, zakładanie i przeprowadzanie na nieruchomościach, zgodnie z decyzją o lokalizacji inwestycji, ciągów drenażowych, przewodów i urządzeń służących do przesyłania płynów, pary, gazów i energii elektrycznej oraz urządzeń technicznych łączności i sygnalizacji, a także innych podziemnych i naziemnych urządzeń technicznych niezbędnych do korzystania z tych przewodów i urządzeń, wymaga zezwolenia terenowego organu administracji państwowej. W uchwale Sądu najwyższego z dnia 20 listopada 2015 roku w sprawie sygnatura III CZP 76/15 Sąd Najwyższy stwierdził, że wybudowanie na cudzej nieruchomości urządzeń przesyłowych przez korzystające z nich przedsiębiorstwo po uzyskaniu decyzji wydawanych w procesie budowlanym nie rozstrzyga o możliwości zakwalifikowania posiadania nieruchomości, na której te urządzenia zostały posadowione, jako wykonywanego w dobrej wierze.

W przedmiotowej sprawie istotne jest, iż inwestycja zrealizowana została przez przedsiębiorstwo państwowe na gruncie Skarbu Państwa po uzyskaniu decyzji administracyjnych o lokalizacji linii przesyłowej i pozwolenia na budowę, ale również po uzyskaniu odpowiedniego zezwolenia terenowego organu administracji państwowej (Decyzja Naczelnika Gminy G-D z dnia 09.06.1978 r.).

A zatem uczestnik oraz jego poprzednicy posiadali urządzenia przesyłowe w dobrej wierze, a zatem dwudziestoletni termin zasiedzenia minął w dniu 5 grudnia 2010 roku i zarzut zasiedzenia należało zdaniem sądu uwzględnić.

O kosztach rozstrzygnięto w myśl zasady art. 520 § 1 Kpc., zgodnie z którą wnioskodawca i uczestnik ponoszą koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.

sędzia

W. B.

Z/

1.  Odpis postanowienia wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikom stron.

2.  Z apelacją lub za 14 dni.