Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 października 2013 roku

Sąd Okręgowy w Słupsku V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Radosław Buko

Protokolant: st. sekr. sądowy Beata Pezena

po rozpoznaniu w dniu 22 października 2013 roku w Słupsku

odwołania P. G.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

z dnia 12 lipca 2013 roku znak (...)

w sprawie P. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o emeryturę

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje ubezpieczonemu P. G. prawo do emerytury na podstawie art.184 w zw. z art.32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2009 roku numer 153 poz. 1227 ze zm.) od dnia 21 czerwca 2013 roku, nie stwierdzając odpowiedzialności organu rentowego

UZASADNIENIE

Ubezpieczony P. G. wniósł odwołanie od decyzji z dnia 12 lipca 2013 roku, znak:(...)domagając się jej zmiany, poprzez przyznanie prawa do emerytury. Zdaniem ubezpieczonego ze względu na to, że zakłady pracy w których pracował nie istnieją nie ma możliwości w inny sposób jak zeznaniami świadków udowodnić fakt pracy w szczególnych warunkach.

Pozwany organ rentowy - Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. wniósł o oddalenie podnosząc, iż na podstawie przedłożonej dokumentacji ubezpieczony udowodnił zatrudnienie w wymiarze 29 lat, 16 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 5 lat, 3 miesiące i 15 dni okresów pracy w warunkach szczególnych.

Do okresu pracy w warunkach szczególnych organ rentowy nie uwzględnił okresu zatrudnienia od 3 stycznia 1979 roku do dnia 31 marca 1983 roku z tytułu zatrudnienia w Państwowym Gospodarstwie Rolnym w K., Zakład Rolny w K. oraz od 1 czerwca 1983 roku do 31 sierpnia 1990 roku w Przedsiębiorstwie (...) w S., a także w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o. o w S. od 17 września 1990 r. do 17 października 1990 r. , od 19 października 1990 r. do 26 grudnia 1990 r., od 1 stycznia 1991 r. do 28 lutego 1991 r.

Z uwagi iż, ubezpieczony nie udokumentował co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych, zaskarżoną decyzją organ rentowy odmówił mu prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

Sąd ustalił, co następuje:

Ubezpieczony P. G., urodzony (...), złożył w dniu 21 czerwca 2013 roku wniosek o emeryturę.

Wraz z wnioskiem przedłożył zaświadczenia i świadectwa pracy, którymi wykazał według stanu na dzień 01.01.1999r. nie kwestionowany przez pozwany organ rentowy staż ubezpieczeniowy wynoszący łącznie 29 lat i 16 dni, w tym 5 lat, miesiące i 15 dni okresów pracy w warunkach szczególnych.

Ubezpieczony nie należy do OFE.

Do okresu pracy w warunkach szczególnych organ rentowy nie uwzględnił okresów zatrudnienia od 3 stycznia 1979 roku do dnia 31 marca 1983 roku z tytułu zatrudnienia w Państwowym Gospodarstwie Rolnym w K., Zakład Rolny w K. , od 1 czerwca 1983 roku do 31 sierpnia 1990 roku w Przedsiębiorstwie (...) w S., a także w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o. o w S. od 17 września 1990 r. do 17 października 1990 r. , od 19 października 1990 r. do 26 grudnia 1990 r., od 1 stycznia 1991 r. do 28 lutego 1991 r.

dowód: akta emerytalne: wniosek k. 1 – 3, kwestionariusz k.4, zaskarżona decyzja k.22

Ubezpieczony w okresie od 3 stycznia 1979 roku do dnia 31 marca 1983 roku był zatrudniony w Państwowym Gospodarstwie Rolnym w K., Zakład Rolny w K.. W okresie od 1 marca 1980 r. do 29 maja 1980 r. odbywał ćwiczenia wojskowe w Jednostce Wojskowej (...).

W okresie od 01 czerwca 1980 r. do 31 marca 1983 r. ( 2 lata , 10 miesięcy) P. G. przy użyciu ciągnika rolniczego wykonywał różne prace polowe. Ubezpieczony pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Przed pójściem do rezerwy pracował w charakterze dojarza. Ubezpieczony pracował razem z H. L. i M. O..

Dowód : akta sprawy: świadectwo pracy , umowa o pracę w aktach osobowych ubezpieczonego k. 18 , zeznania świadków H. L. k.21 verte 00:18:04 – 00:23:43, M. O. k. 21 verte 00:23:44 – 00:30:37 , książeczka wojskowa k.24

W okresie od 1 czerwca 1983 roku do 31 sierpnia 1990 roku ( 7 lat , 3 miesiące) P. G. był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) w S. na stanowisku operatora żurawia samojezdnego.

Dowód : akta sprawy : świadectwo pracy, świadectwo, umowa o pracę, angaże w aktach osobowych ubezpieczonego k. 18

Praca ubezpieczonego w okresach : od 01 czerwca 1980 r. do 31 marca 1983 r w Państwowym Gospodarstwie Rolnym w K., Zakład Rolny w K. oraz od 1 czerwca 1983 roku do 31 sierpnia 1990 roku w Przedsiębiorstwie (...) w S. była pracą w warunkach szczególnych.

Wraz z okresem pracy w warunkach szczególnych uwzględnionym przez organ rentowy (5 lat, 3 miesiące i 15 dni ) po doliczeniu okresu zatrudnienia od 01 czerwca 1980 r. do 31 marca 1983 r i od 1 czerwca 1983 roku do 31 sierpnia 1990 roku (10 lat, 1 miesiąc) posiada ponad 15 letni okres pracy w warunkach szczególnych.

Dowód : akta sprawy: świadectwo pracy , umowa o pracę w aktach osobowych ubezpieczonego k. 18 , zeznania świadków H. L. k.21 verte 00:18:04 – 00:23:43, M. O. k. 21 verte 00:23:44 – 00:30:37 , książeczka wojskowa k.24, świadectwo pracy, świadectwo, umowa o pracę, angaże w aktach osobowych ubezpieczonego k. 18

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonego P. G. zasługuje na uwzględnienie.

Kwestią wymagającą rozstrzygnięcia w przedmiotowej sprawie było ustalenie uprawnień ubezpieczonego do wcześniejszej emerytury z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach, na podstawie art. 184 w związku z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst : Dz. U. z 2009 roku, Nr 153, poz. 1227) oraz przepisów Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 , poz. 43 ze zm.).

Zgodnie z art.184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32,33,39 i 40, jeżeli w dniu wejścia ustawy osiągnęli:

1)  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27

W myśl ust. 2 art. 184 emerytura przysługuje ubezpieczonym, którzy nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27, to 25 lat w przypadku mężczyzny (art. 27 pkt 2). Wiek emerytalny wynika z § 4 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., nr 8, poz. 43 ze zm.), do którego odsyła art. 32 ust. 4 powołanej ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Dla mężczyzny jest to 60 lat. Wymagany okres zatrudnienia w warunkach szczególnych przewidziany w przepisach dotychczasowych, o którym mowa w art. 184 ust. 1, to okres 15 lat, o czym stanowi § 4 ust. 3 powołanego rozporządzenia.

Bezspornym jest, iż na dzień 01 stycznia 1999 r. ubezpieczony P. G. udokumentował okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze powyżej 25 lat ( według niespornych wyliczeń organu rentowego 29 lat, 16 dni)), ponadto nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego. Ubezpieczony wiek 60 lat ukończył z dniem 14 kwietnia 2010 roku.

Przedmiotem sporu pozostawało jedynie ustalenie, czy za zatrudnienie w szczególnych warunkach może zostać uznany okres zatrudnienia ubezpieczonego od 01 czerwca 1980 r. do 31 marca 1983 r w Państwowym Gospodarstwie Rolnym w K., Zakład Rolny w K. oraz od 1 czerwca 1983 roku do 31 sierpnia 1990 roku w Przedsiębiorstwie (...) w S., gdyż po zaliczeniu tych okresów wykonywania pracy w warunkach szczególnych ubezpieczony, do okresu pracy uwzględnionego przez organ rentowy legitymowałby się wymaganym okresem 15 lat pracy w warunkach szczególnych, zatem spełniłby wszystkie wymagane prawem przesłanki do uzyskania prawa do emerytury w obniżonym wieku.

Oznacza to, iż jedyną przesłanką jaką musiał ubezpieczony udowodnić
w przedmiotowej sprawie była praca w warunkach szczególnych w wymiarze 15 lat według stanu na dzień 01.01.1999r.

Zgodnie § 22 ust 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. Nr 237 poz. 1412) środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę jest świadectwo pracy, zaświadczenie płatnika składek lub innego właściwego organu, wydane na podstawie posiadanych dokumentów lub inny dokument, w tym w szczególności:

1) legitymacja ubezpieczeniowa;

2) legitymacja służbowa, legitymacja związku zawodowego, umowa o pracę, wpis w dowodzie osobistym oraz pisma kierowane przez pracodawcę do pracownika w czasie trwania zatrudnienia.

Jeżeli pracownik ubiega się o przyznanie emerytury lub renty z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, zaświadczenie zakładu pracy powinno stwierdzać charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których jest uzależnione przyznanie takiej emerytury lub renty.

Jednak w spornych przypadkach, uwzględnienie okresów wykonywania pracy w szczególnych warunkach następuje po ustaleniu rzeczywistego zakresu obowiązków oraz wykonywania bezpośrednio i stale, w pełnym wymiarze czasu pracy tego zatrudnienia.

Zważyć przy tym należy, że w postępowaniu przed sądem ubezpieczeń społecznych w sprawach o świadczenia emerytalno-rentowe prowadzenie dowodu z zeznań świadków lub z przesłuchania stron nie podlega żadnym ograniczeniom.

Według art. 473 § 1 kpc w postępowaniu w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych nie stosuje się przed sądem przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu z zeznań świadków i z przesłuchania stron.

Ten wyjątek od ogólnych zasad, wynikających z art. 247 KPC, sprawia, że każdy istotny fakt (np. taki, którego ustalenie jest niezbędne do przyznania ubezpieczonemu prawa do wcześniejszej emerytury), może być dowodzony wszelkimi środkami dowodowymi, które sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe (vide wyrok Sądu Najwyższego z 4 października 2007 r. I UK 111/07).

Oznacza to, że zgodnie z utartą praktyką i orzecznictwem w postępowaniu przed sądem okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przewidziane rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze mogą być ustalane także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia z zakładu pracy (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1984 r., III UZP 6/84 oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 września 1984 r. III UZP 48/84), a więc wszelkimi dopuszczalnymi przez prawo środkami dowodowymi.

W ocenie Sądu jest oczywiste, iż brzmienie zajmowanego stanowiska, jakie widnieje w dokumentach prowadzonych i wystawionych przez pracodawcę nie może mieć rozstrzygającego znaczenia w sprawie. Decyduje rodzaj wykonywanej pracy, co nadto wynika z powołanych wyżej przepisów prawa, w szczególności art. 32 ust. 2 który stanowi, iż dla celów ustalenia uprawnień do emerytury w obniżonym wieku za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Rodzaje prac ustala się na podstawie powołanego już wyżej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, który w załączniku A w Działach od I do XIV wymienia rodzaje prac, które są pracą w warunkach szczególnych.

Ponadto należy dodać, iż w myśl § 2 ust. 1 tegoż rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

W załączniku A do powyżej określonego rozporządzenia w Dziale VIII poz. 1 i 3 brzmi : ciężkie prace załadunkowe i wyładunkowe oraz przeładunek materiałów sypkich, pylistych, toksycznych, żrących lub parzących w transporcie oraz prace kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych. Również prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych są wymienione w wykazie A dziale V pod pozycją 3. Niewątpliwie dźwig o wadze 12 ton należy zaliczyć do ciężkich maszyn.

Celem ustalenia szczegółowej charakterystyki czynności pracowniczych ubezpieczonego wykonywanych przez ubezpieczonego w Państwowym Gospodarstwie Rolnym K. , Zakład Rolny w K. Sąd dopuścił dowód z zeznań świadków: H. L. i M. O.. W ocenie Sądu niewątpliwie okres ten został on potwierdzony w/w zeznaniami świadków - współpracowników ubezpieczonego ze spornego okresu zatrudnienia - którzy zgodnie zeznali, iż ubezpieczony po powrocie z wojska pracował tylko i wyłącznie jako traktorzysta.

Zdaniem Sądu Okręgowego przesłuchami w sprawie świadkowie posiadają odpowiednią wiedzę na temat charakteru wykonywanej przez ubezpieczonego pracy, byli oni bowiem zatrudnieni wraz z ubezpieczonym w tym samym okresie, w tym samym zakładzie pracy. Sąd ten również nie znalazł jakichkolwiek podstaw, aby kwestionować ich wiarygodność, nadto zeznania te korespondują z dokumentami zebranymi w aktach osobowych ubezpieczonego. Nadto, w toku postępowania dowodowego Sąd doszedł do przekonania, że należy ubezpieczonemu uwzględnić okres zatrudnienia od 1 czerwca 1983 roku do 31 sierpnia 1990 roku w Przedsiębiorstwie (...) w S. , kiedy świadczył prace na stanowisku operatora żurawia samojezdnego. Załączone w aktach osobowych świadectwa wskazują, że P. G. w świadczył pracę w warunkach szczególnych.

W okolicznościach niniejszej sprawy oczywiste jest to, że również pracodawca ubezpieczonego za sporny okres zatrudnienia pracę jego postrzegał jako prace w szczególnych warunkach, zaś uchybienia formalne pracodawcy nie mogą skutkować pozbawieniem ubezpieczonego prawa do należnych mu świadczeń.

Zaznaczyć należy, że przepisy resortowe mają jedynie charakter techniczno - porządkujący zaś decydujące znaczenie ma zaliczenie danej kategorii pracowników do osób zatrudnionych w szczególnych warunkach wynikające z przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W wyroku z dnia 16 października 2003 r. III AUa 1508/02 Sąd Apelacyjny w Katowicach stwierdził, że wykazy stanowisk zamieszczone w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.), obowiązują w każdym podmiocie, w którym jest wykonywana wskazana w nich praca. Natomiast wykazy pochodzące od poszczególnych ministrów nadal zachowują wartość, lecz jedynie informacyjną i uściślającą, także w każdym podmiocie zatrudniającym pracowników na takich stanowiskach.

Dla uznania konkretnego wykonywania pracy za pracę zaliczoną do pierwszej kategorii zatrudnienia, czy też w szczególnych warunkach istotne jest jedynie to czy jest to praca wymieniona w § 4 - 15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do tego rozporządzenia.

Odnośnie waloru prawnego wykazów stanowisk ustalanych na podstawie delegacji zawartej w § 1 pkt 2 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 r., nr 8, poz. 43) wypowiedział się wprost Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 grudnia 2004 roku, sygn. akt II UK 79/04, opublikowanym w OSNP 2005/14 poz. 214 w którego uzasadnieniu wskazał, że regulacja wydana na podstawie przedmiotowego przepisu nie jest prawem materialnym mogącym być podstawą skargi kasacyjnej. Wynika to stąd, że nie mieści się ona w kategorii źródeł powszechnie obowiązującego prawa wymienionych w art. 87 Konstytucji, do których zalicza się Konstytucję, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia. Unormowanie to zostało bowiem zawarte w zarządzeniu ministra, tj. szczególnym źródle prawa o charakterze wewnętrznym, które zgodnie z art. 93 ust. 2 Konstytucji, może być adresowane wyłącznie do podmiotów podległych organowi, który je wydał. Akty tego rodzaju nie mogą kształtować sytuacji prawnej podmiotu spoza układu organizacyjnego podległego organowi wydającemu dany akt, ani stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów (zob. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 10 czerwca 2003 r. i tam cyt. orzeczenia; wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 20 lipca 2000 r. I SA 415/2000; wyrok Sądu Najwyższego z 21 kwietnia 2004 r. II UK 337/2003 OSNP 2004/22 poz. 392).

Sąd zważył, iż świadectwo pracy wydane przez pracodawcę nie jest dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 k.p.c., gdyż podmiot go wydający nie jest organem państwowym ani organem wykonującym zadania w zakresie administracji państwowej, a tylko takie dokumenty stanowią dowód tego co zostało w nim urzędowo potwierdzone. Wydane przez pracodawcę świadectwo pracy w warunkach szczególnych jest dokumentem prywatnym w rozumieniu art. 245 k.p.c., który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Dokument taki podlega kontroli zarówno co do prawdziwości wskazanych w nim faktów, jak i co do prawidłowości wskazanej podstawy prawnej, co podkreślił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 maja 2004 r., sygn. akt III UK 31/2004 (OSNP 2005/1 poz.13).

Konkludując, w ocenie Sądu zgromadzony w sprawie materiał dowodowy pozwalał na ustalenie, że po doliczeniu spornego okresu pracy i okresów uwzględnionych przez organ rentowy ubezpieczony legitymuje się okres zatrudnienia w warunkach szczególnych przekraczającym wymagany okres w wymiarze 15 lat.

W tym stanie rzeczy z przytoczonych motywów Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 kpc zmienił zaskarżoną decyzje w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu P. G. prawo do emerytury począwszy od 21 czerwca 2013 roku czyli od dnia złożenia wniosku, o czym orzekł jak w sentencji wyroku.

Ustalenie, czy ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w spornych okresach zatrudnienia wykonywał pracę w warunkach szczególnych wymagało rozważenia, czy czynności przezeń wykonywane były pracą w warunkach szczególnych oraz wymagało przeprowadzenia postępowania dowodowego przez Sąd.

Z tych przyczyn nie można przypisać organowi rentowemu odpowiedzialności za nieprzyznanie świadczenia emerytalnego. Mając na uwadze dyspozycję art. 118 ust. 1 a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Sąd, w punkcie drugim wyroku nie stwierdził odpowiedzialności organu rentowego za nieprzyznanie prawa do emerytury.