Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 25 kwietnia 2016 roku w sprawie z powództwa B. Z. przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W. o zapłatę i ustalenie, Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi w pkt. 1. zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 4.000 złotych tytułem zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 16 stycznia 2015 roku oraz kwotę 658 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu, w pkt. 2. oddalając powództwo o zapłatę w dalszym zakresie i powództwo o ustalenie; w pkt. 3. obciążył pozwaną obowiązkiem zwrotu na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego dla Łodzi Widzewa w Łodzi kwoty 581 złotych tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych oraz w pkt. 4. nie obciążył powódki obowiązkiem zwrotu na rzecz Skarbu Państwa nieuiszczonych kosztów sądowych od oddalonej części powództwa.

Apelację od powyższego wyroku wniosła strona pozwana, zaskarżając go w części, tj. w pkt. 1., w którym Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 4.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 16 stycznia 2015 roku oraz kwotę 658 zł tytułem zwrotu kosztów procesu oraz w zakresie pkt. 3 w zakresie kosztów sądowych. Zaskarżonemu wyrokowi pozwana zarzuciła:

1.  naruszenie prawa procesowego – art. 321 § 1 k.p.c. przez wydanie wyroku zawierającego orzeczenie zasądzające ponad żądania strony powodowej, tj. na podstawie faktycznej, której strona reprezentowana przez pełnomocnika profesjonalnego nie zgłaszała;

2.  naruszenie prawa materialnego – art. 6 k.c. w zw. z art. 415 k.c. w zw. z art. 822 k.c. przez ich niewłaściwe zastosowanie poprzez uznanie powództwa za usprawiedliwione co do zasady, a tym samym przyjęcie odpowiedzialności pozwanego, w przypadku, gdy nie zostały udowodnione i wykazane przesłanki odpowiedzialności deliktowej ubezpieczonego, a w konsekwencji strony pozwanej.

W oparciu o wskazane zarzuty strona pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego orzeczenia w punkcie 1. sentencji i oddalenie powództwa; zmianę postanowienia o kosztach procesu zawartego w punkcie 1. wyroku i orzeczenie o powyższych kosztach z uwzględnieniem wyniku postępowania odwoławczego, zmianę postanowienia o kosztach sądowych zawartego w punkcie 3. wyroku i orzeczenie o powyższych kosztach z uwzględnieniem wyniku postępowania odwoławczego oraz zasądzenie od powódki na rzecz strony pozwanej kosztów procesu za instancję odwoławczą, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna i podlega oddaleniu.

Sąd pierwszej instancji przeprowadził prawidłowo postępowanie dowodowe, na podstawie którego dokonał istotnych do rozstrzygnięcia sprawy ustaleń. Ustalenia te, niekwestionowane także przez stronę apelującą, Sąd Okręgowy uznaje za prawidłowe
i przyjmuje za własne.

Wobec postawienia w apelacji zarówno zarzutów naruszenia prawa materialnego, jak i procesowego zauważyć trzeba, że prawidłowość zastosowania lub wykładni prawa materialnego może być właściwie oceniona jedynie na kanwie niewadliwie ustalonej podstawy faktycznej rozstrzygnięcia. Skuteczne, zatem zgłoszenie zarzutu dotyczącego naruszenia prawa materialnego wchodzi zasadniczo w rachubę tylko wtedy, gdy ustalony przez sąd pierwszej instancji stan faktyczny, będący podstawą zaskarżonego wyroku, nie budzi zastrzeżeń (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 marca 1997 r. II CKN 60/97 - OSNC 1997/9/128). Powyższe rodzi konieczność rozpoznania w pierwszej kolejności zmierzających do zakwestionowania stanu faktycznego zarzutów naruszenia prawa procesowego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 1997 r. II CKN 18/97 – OSNC 1997/8/112).

Zauważyć również należy, że pozwany nie zarzuca w apelacji, by Sąd Rejonowy dokonał wadliwych ustaleń faktycznych. Zawarty w apelacji zarzut naruszenia przepisu postępowania, którym to zarzutem sąd odwoławczy jest związany - por. m.in. uchwałę 7 sędziów SN z 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07, OSNC 2008, Nr 6, poz. 55), dotyczy jedynie zastosowania art. 321 § 1 k.p.c.

Przystępując do oceny zasadności wymienionego zarzutu naruszenia art. 321 § 1 k.p.c. wskazać należy, że zgodnie z art. 321 § 1 k.p.c. sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzić ponad żądanie. Wymieniona w cytowanym przepisie zasada ne eat iudex ultra petita partium jest wyrazem obowiązywania w postępowaniu cywilnym zasady dyspozycyjności, zgodnie z którą to powód decyduje o wszczęciu postępowania jak i zakresie rozstrzygnięcia.

W ocenie Sądu Okręgowego nie ma racji strona apelująca podnosząc, że rozstrzygnięcie Sadu zapadło w oparciu o inną podstawę faktyczną, niż wskazana przez powódkę. Przez podanie okoliczności faktycznych - uzasadniających zgłoszone żądanie - należy rozumieć sytuację, w której powód opisuje w pozwie konkretne wydarzenia historyczne, z którymi wiąże powstanie po jego stronie określonego roszczenia wobec pozwanego. Wymóg przytoczenia w pozwie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie określa art. 187 § 1 pkt 2 k.p.c., zaś kwalifikacja materialnoprawna tego stanu faktycznego - jak już wskazano powyżej - należy do sądu. Oznacza to, że sąd może orzekać jedynie o roszczeniach, które wynikają z faktów przytoczonych przez powoda. Podstawą orzeczenia nie mogą być zaś okoliczności faktyczne, których powód nie objął swymi twierdzeniami (art. 321 § 1 k.p.c.). Związanie sądu granicami żądania obejmuje nie tylko wysokość i rodzaj dochodzonego świadczenia, ale także elementy motywacyjne uzasadniające żądanie. Jak podniósł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 maja 2008 r. III CSK 17/2008 (LexPolonica nr 2019491) sąd orzeka o roszczeniach, które wynikają z faktów przytoczonych przez powoda.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy należy wskazać, iż powódka w sposób wyraźny sformułowała żądanie pozwu, tj. iż wnosi o zapłatę między innymi kwoty 4.000 złotych tytułem zadośćuczynienia, której zasadność upatrywała w zawartej umowie ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej sprawcy szkody oraz spowodowania na skutek działania pracownika firmy (...) zdarzenia, w wyniku którego powódka doznała obrażeń ciała. Co trzeba podkreślić powództwo zostało oparte na przepisach o odpowiedzialności deliktowej i w oparciu o te przepisy należało rozpatrywać reżim odpowiedzialności strony pozwanej. Sąd Rejonowy miał zatem obowiązek rozpoznać sprawę w granicach pozwu, biorąc pod uwagę zgłoszone roszczenie i materiał dowodowy zebrany w toku postępowania.

Uzasadnienie podniesionego w tym zakresie zarzutu wskazuje, iż apelujący w istocie kwestionuje przyjętą przez Sąd meriti podstawę prawną i jej niewłaściwe zastosowanie, skutkujące nieuzasadnionym w ocenie apelującej uznaniem powództwa za usprawiedliwione co do zasady, a tym samym przyjęcie odpowiedzialności pozwanej. Tymczasem przyjęcie przez Sąd I instancji innej podstawy rozstrzygnięcia, niż wskazana w pozwie nie stanowi wyjścia poza granice żądania w ujęciu art. 321 § 1 k.p.c., co jak wynika z treści uzasadnienia apelacji, rozumie również strona apelująca. Przede wszystkim prawidłowe zastosowanie zasady wynikającej z treści art. 321 k.p.c. ma ścisły związek z dokładnym określeniem żądania w pozwie (art. 187 k.p.c.), przy czym przyjmuje się, iż żądanie pozwu indywidualizują przytoczone okoliczności faktyczne, natomiast powód nie ma obowiązku podania podstawy prawnej dochodzonego roszczenia (da mihi factum, dabo tibi ius). Przepisy prawa materialnego wskazywane przez powoda, jako podłoże jego żądań, nie wiążą Sądu i mogą być przezeń pominięte przy wydawaniu orzeczenia co do istoty sporu, konstrukcja podstawy prawnej rozstrzygnięcia należy bowiem do Sądu (tak Sąd Najwyższy m.in. w wyroku z dnia 25 kwietnia 2008 r., II CSK 613/07, LEX nr 420867). Innymi słowy przyjęcie przez Sąd innej podstawy rozstrzygnięcia, niż wskazana w pozwie nie stanowi wyjścia poza granice żądania w ujęciu art. 321 § 1 k.p.c., natomiast oparcie wyroku na podstawie faktycznej niepowołanej przez powoda jest orzeczeniem ponad żądanie w rozumieniu art. 321 k.p.c. W orzecznictwie panuje również zgodność co do tego, iż związanie granicami żądania nie oznacza, że Sąd jest związany w sposób bezwzględny samym sformułowaniem zgłoszonego żądania. Jeżeli treść żądania jest sformułowana niewyraźnie, niewłaściwie, nieprecyzyjnie to Sąd może, a nawet ma obowiązek odpowiednio je zmodyfikować, jednakże zgodnie z wolą powoda i w ramach podstawy faktycznej powództwa. Ingerencja Sądu nie może być w tym zakresie zbyt daleko idąca, chodzi o nadanie objawionej w treści pozwu woli powoda poprawnej jurydycznie formy (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia: 28 czerwca 2007 r., IV CSK 115/07, LEX nr 358817, 8 lipca 2011 r., IV CSK 536/10, LEX nr 1084734).

Reasumując, wskazanie przez powódkę podstawy prawnej dochodzonego roszczenia, nie było wiążące dla sądu, który w ramach dokonywanej subsumcji był zobowiązany do oceny roszczenia w aspekcie wszystkich przepisów prawnych, które powinny być zastosowane, jeżeli mają oparcie w ustalonych faktach. Ukierunkowanie postępowania wskazaniem przez powoda podstawy prawnej żądania nie prowadzi do formalnego związania sądu podaną podstawą zwłaszcza, gdy okoliczności faktyczne mogą stanowić oparcie dla innej, adekwatnej podstawy prawnej (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 25 października 1937 r., II C 1174/37, Zb. Orz. 1938, Nr 7, poz. 334; postanowienie SN z dnia 20 maja 2015 r., sygn. akt I CZ 44/15, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 lipca 2015 roku, sygn. akt I CSK 549/14, Teza numer 3, Lex numer 1771518; wyrok Sądu apelacyjnego w Warszawie z dnia 12 stycznia 2016 roku, I ACa 580/15, Lex numer 1979333).

W tym stanie rzeczy, jakkolwiek Sąd I instancji uznał, że wskazana przez powódkę podstawa odpowiedzialności tj. art. 435 k.c. nie znajduje zastosowania w niniejszej sprawie, albowiem powódka, na której na podstawie art. 6 k.c. spoczywał ciężar udowodnienia okoliczności wynikających z tego przepisu nie wywiązała się ze swego zobowiązania, to w sposób prawidłowy stwierdził, że wskazane przez powódkę okoliczności faktyczne oraz przeprowadzone w toku postępowania dowody umożliwiały podjęcie oceny zgłoszonego roszczenia powódki na płaszczyźnie art. 415 k.c., słusznie uznając, że wymienione w tym przepisie przesłanki odpowiedzialności pozwanej zostały spełnione. Z materiału dowodowego przedmiotowej sprawy Sąd Rejonowy wyprowadził prawidłowy wniosek, iż działanie ubezpieczonego, w wyniku którego doszło do wyrządzenia powódce szkody, nosiło znamię winy w postaci niedochowania należytej staranności, albowiem wniosek taki wynikał
między innymi z zeznań powódki, która wskazała, że idąc chodnikiem została uderzona kamieniem, który wypadł spod kosiarki koszącej trawę na skwerku między blokami. Nie budzi przy tym wątpliwości również Sądu Okręgowego, iż z uwagi na charakter prowadzonej działalności wymagała ona podjęcia ze strony firmy (...) dodatkowych środków ostrożności, zabezpieczenia terenu, usunięcia kamieni, uniemożliwienia przechodniom podejścia w pobliże kosiarki. Ze stanu faktycznego ustalonego w niniejszej sprawie, niekwestionowanym zresztą przez stronę apelującą, nie wynika jednak, aby ubezpieczony wykonał którekolwiek z przedmiotowych czynności. Skoro pozwany zakwestionował zasadność dochodzonego roszczenia, podnosząc, iż dochował należytej staranności w zakresie podejmowanych czynności koszenia trawy, to w konsekwencji fakty te stały się okolicznością sporną i wymagały udowodnienia przez zgłaszającą zarzuty stronę pozwaną, których ta, jak wskazuje materiał dowodowy przedmiotowej sprawy nie zdołała wykazać. Wbrew zatem twierdzeniom apelującej Sąd I instancji dokonał prawidłowej subsumpcji prawa materialnego. Sąd Okręgowy stanowisko Sądu I instancji w pełni podziela i nie widzi w niej żadnej nieprawidłowości. Pozwana nie przedstawiła żadnych argumentów, ani dowodów, w oparciu o które żądanie powódki można by uznać za nie zasadne.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację.