Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 sierpnia 2013 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Janusz Madej

Protokolant st. sekr. sądowy Dorota Hańc

po rozpoznaniu w dniu 29 sierpnia 2013 r. w Bydgoszczy

na rozprawie

odwołania A. G.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B.

z dnia 19 lutego 2013 r., znak: (...)

w sprawie: A. G.

przeciwko: Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych

Oddziałowi w B.

o emeryturę

I zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje wnioskodawcy A. G. prawo do emerytury od dnia 1 stycznia 2013 r.,

II nie stwierdza odpowiedzialności Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B. za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Sygn. akt VI U 1062/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 19 lutego 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił przyznania ubezpieczonemu A. G. prawa do wcześniejszej emerytury ze względu na nieudokumentowanie 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach. Organ rentowy powołał się na przepisy art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm., dalej jako: „ustawa emerytalna”) i rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm., dalej jako: „rozporządzenie z 1983 r.”). W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że ubezpieczony nie udokumentował 15 lat pracy w szczególnych warunkach, ponieważ przedłożone świadectwa nie spełniają wymogów formalnych.

Ubezpieczony złożył odwołanie od tej decyzji, wnosząc o jej zmianę poprzez przyznanie mu prawa do emerytury. Wskazał, że jego praca była wykonywana w szczególnych warunkach. W celu udowodnienia tej okoliczności zawnioskował o przesłuchanie świadków – pracowników, z którymi w spornym okresie czasu był zatrudniony.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. wniósł o oddalenie odwołania podtrzymując dotychczasowe stanowisko.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Ubezpieczony A. G. (ur. dnia (...)) dnia 24 stycznia 2013 r. złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury. Organ rentowy uznał za udokumentowany staż ubezpieczeniowy na dzień 1 stycznia 1999 roku w wymiarze 27 lat, 9 miesięcy i 2 dni. Pozwany zaliczył ubezpieczonemu do okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych 12 lat, 6 miesięcy i 6 dni. Ubezpieczony nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego.

-okoliczności bezsporne

Organ rentowy do pracy w warunkach szczególnych nie zaliczył wnioskodawcy okresu zatrudnienia w Zakładach (...) od 12 lipca 1976 r. do 1 listopada 1977 r. i od 2 listopada 1977 r. do 31 grudnia 1978 r. W pierwszym okresie ubezpieczony był zatrudniony na stanowisku ślusarza remontowego w Oddziale Galwanizerni, gdzie zajmował się usuwaniem awarii automatów galwanicznych.

Dowody z zeznań świadków i ubezpieczonego pozwalały na dokonanie ustalenia, iż ubezpieczony wykonywał tego rodzaju pracę stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Skoro załącznik do zarządzenia resortowego nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30.03.1985r. ( Dz. U.. Ministerstwa Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego Nr 1-3 29.06.1985r. poz. 1 ) kwalifikował do pracy w szczególnych warunkach w działe III poz. 76 ( prace w hartowniach i wytrawialniach, prace ocynkowaczy, ocynowaczy, kadmowaczy oraz galwanizerów cynkiem, miedzią, chromem, kadmem i niklem ) pracę na stanowiskach sprzątacza produkcyjnego ( pkt 12 pozycja 76 )oraz robotnika transportu ( pkkt 11 pozycji 76 ) , to praca ubezpieczonego przy usuwaniu awarii automatów galwanicznych i innych urządzeń umiejscowionych i pracujących w Oddziale Galwanizerni ( w tym ręcznych linii do cynkowania i kadmowania ) podczas procesów produkcyjnych odbywających się na innych niż remontowane urządzeniach, wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, musiała zostać zakwalifikowana jako wykonywana w szczególnych warunkach. Ubezpieczony nie mógł zostać potraktowany gorzej niż osoby zatrudnione na stanowiskach sprzątacza produkcyjnego czy robotnika transportowego, tym bardziej, iż na Oddziale Galwanizerni odbywała się produkcja z użyciem niezwykle szkodliwych substancji chemicznych, a w załączniku do rozporządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego nr 7 z dnia 7 lipca 1987r ( Dz. U.. Ministerstwa PCK i L z 1987r Nr 4 ) w dziale III, poz. 76 pkt 8 wskazano jako stanowisko na którym wykonywana jest praca w szczególnych warunkach właśnie stanowisko ślusarza remontowego ( obok takich stanowisk jak galwanizer, kadmowacz, oksydowacz, ustawiacz, konserwator kąpieli galwanicznych czy operator urządzeń wytrawialni ). W Oddziale Galwanizerni wykonywana była – w czasie remontów realizowanych przez ubezpieczonego jako ślusarza remontowego – produkcja z zastosowaniem automatów do ocynkowania, chromowania, niklowania i oksydowania z użyciem kwasu siarkowego, sody, kaustycznej, chromu i niklu.

Sąd ustalił, że w drugim okresie, to jest od 2 listopada 1977 r. do 31 grudnia 1978 r. ubezpieczony pracował stale i w pełnym wymiarze czasu na stanowisku konserwatora kąpieli galwanicznych i ten okres zatrudnienia zaliczony powinien zostać do pracy wykonywanej w warunkach szczególnych. Od dnia 2 listopada 1977 r. ubezpieczony został przeniesiony do wydziału W 7 ze stanowiska ślusarza remontowego na stanowisko konserwatora kąpieli galwanicznych. Jako konserwator kąpieli galwanicznych miał za zadanie dodawać do wanien galwanicznych odpowiednie substancje chemiczne, m.in. fosforany, kwas solny, siarczan niklu. Wykonywana wówczas praca została wskazana w wykazie A, dziale III pod poz. 76 rozporządzenia z 1983 r. (Prace w hartowniach i wytrawialniach, praca ocynkowaczy, ocynowaczy, kadmowaczy oraz galwanizerów - cynkiem, miedzią, chromem, kadmem i niklem).

Także w załączniku do zarządzenia resortowego Nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 29.06.1982r. ( Dz. U.. Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego Nr 4 z dnia 7 lipca 1987r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego, w dziale III, poz. 76 pkt 13 wskazano stanowisko ustawiacza-konserwatora kąpieli galwanicznych jako stanowisko na którym wykonywana jest praca w szczególnych warunkach.

Dostrzec też, należy, iż w załączniku do zarządzenia resortowego nr 3 z dnia 30 marca 1985r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego ( Dz. U.. Ministra Hutnictwa i Przemysłu maszynowego z 29.06.1985r. Nr 1-3 poz. 1 ) w dziale III poz. 76 pkt 13 wskazane jest jako stanowisko pracy w szczególnych warunkach stanowisko nastawiacza- konserwatora kąpieli galwanicznych.

Organ rentowy do okresu pracy w warunkach szczególnych nie zaliczył wnioskodawcy pracy w okresie od 2 stycznia 1985 r. do 31 stycznia 1986 r. w (...) Odlewni (...) w B. na stanowisku zalewacza kokili. W ocenie Sądu ten okres należy również uwzględnić do pracy w warunkach szczególnych, gdyż wnioskodawca wykonywał w tym okresie pracę, o której mowa w wykazie A, dziale III pod poz. 43 rozporządzenia z 1983 r., tj. odlewanie metali niezależnych i form (obsługa pieców rafinacyjnych, topielnych, formierni, urządzeń odpylających i odlewniczych). Kokil jest to forma, do której nalewa się rozgrzany do masy płynnej metal. Wnioskodawca wykonywał formy, które zalewał aluminium. Na wydziale w powietrzu unosiły się opary związków chemicznych, które w procesie zalewania wydzielają się z ciekłego żeliwa i staliwa. W związku z uciążliwymi warunkami pracy wnioskodawca pobierał dodatek za pracę w warunkach szkodliwych.

Ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy poczynił opierając się na dokumentach znajdujących się w aktach osobowych wnioskodawcy - angażach, kartotekach płacowych oraz zeznaniach wnioskodawcy i świadków, którzy byli zatrudnieni w tym samym okresie.

Dowody: świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych – k. (...) akt emerytalno-rentowych oraz k. (...)akt sądowych; zeznania świadków Z. D., H. L., H. W., H. J., M. J., F. G., R. K. oraz przesłuchanie ubezpieczonego – zapis A/V na płycie CD na k. (...) akt sądowych

Sąd uznał za wiarygodne dokumenty znajdujące się w aktach emerytalno-rentowych ZUS oraz aktach osobowych, gdyż żadna ze stron nie zakwestionowała ich autentyczności i nie było wątpliwości co do prawdziwości zawartych w nich treści. Sąd uznał zarówno zeznania świadków jak i ubezpieczonego za wiarygodne. Zeznania świadków były jasne, logiczne i korespondowały z zeznaniami ubezpieczonego. Dokładnie określono w nich charakter pracy wykonywanej w trakcie zatrudnienia przez ubezpieczonego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zgodnie z treścią art. 184. ust 1 ustawy emerytalnej ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli: 1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz 2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27. Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w tym funduszu na dochody budżetu państwa za pośrednictwem Zakładu. Na podstawie art. 32 ust. 1 cytowanej ustawy ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym, czyli w wieku 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn. Dla celów ustalenia uprawnień emerytalnych za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych. Przepisy rozporządzenia z 1983 r. mają zastosowanie do wszystkich pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zgodnie z § 2 tego rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku, a okresy te stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy.

Należy wskazać, iż w przypadku, gdy zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczeń potwierdzających okresy wykonywania pracy w szczególnych warunkach z przyczyn od siebie niezależnych, przepisy art. 472 i 473 K.p.c. umożliwiają ustalenie tych okoliczności w drodze postępowania odwoławczego przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z w/wym. artykułami w postępowaniu w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych każdy fakt mający wpływ na prawo do świadczenia lub jego wysokość może być dowodzony wszelkimi środkami, które sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe. Sąd nie jest związany środkami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organem rentowym. Podobnie należy oceniać możliwość dowodzenia charakteru wykonywanej pracy w przypadku, gdy jak w niniejszej sprawie, organ rentowy kwestionuje formalną poprawność wystawionego przez zakład pracy dokumentu mającego zaświadczać wykonywanie pracy w szczególnych warunkach.

Pozwany za sporną uznał okoliczność czy ubezpieczony przez okres co najmniej 15 lat wykonywał pracę w warunkach szczególnych. W jego ocenie tej przesłanki faktycznej o istotnym znaczeniu prawnym ubezpieczony nie wykazał. Podkreślić należy, że sam fakt przedstawienia przez wnioskodawcę świadectwa pracy w warunkach szczególnych nie przesądza jeszcze o uznaniu wykonywanej pracy za pracę w warunkach szczególnych. Świadectwo pracy bowiem nie jest dokumentem abstrakcyjnym i w związku z tym musi znajdować oparcie w dokumentacji pracowniczej, a w konsekwencji może być przez tę dokumentację weryfikowane (wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 4 kwietnia 2012 r., sygn. akt III AUa 249/12). W stanie faktycznym rozpoznawanej sprawy nie sposób nie przyznać racji wnioskodawcy, że w okresie przynajmniej 15-letnim był on narażony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na zajmowanym stanowisku na działanie szkodliwych warunków uzasadniających przyznanie prawa do wcześniejszej emerytury. Jak wskazał Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 6 marca 2007 r., I UK 287/06 przepisy prawa ubezpieczeń społecznych mają charakter norm bezwzględnie obowiązujących, co w konsekwencji oznacza, że określona w ustawie emerytalnej, instytucja "wcześniejszej emerytury" musi podlegać ścisłej wykładni. Z przywileju przejścia na wcześniejszą emeryturę mogą więc korzystać wyłącznie pracownicy, którzy byli rzeczywiście zatrudnieni stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szkodliwych warunkach pracy. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Decydującą rolę w analizie charakteru pracy ubezpieczonego z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma przy tym możliwość jej zakwalifikowania pod którąś z pozycji wymienionych w wykazie A, stanowiącym załącznik do rozporządzenia z 1983 r. Podkreśla się również, że zarządzenia resortowe wydane na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia z 1983 r. w zakresie, w jakim stanowią wyłącznie wykazy stanowisk, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A i B będących załącznikiem do rozporządzenia, objęte są odesłaniem określonym w art. 32 ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych" (wyrok Sądu Najwyższego z 9 maja 2006 r., II UK 183/05, niepublikowany; także uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 21 kwietnia 2004 r., II UK 337/03, OSNP 2004 nr 22, poz. 392). Stanowisko to należy jednak odczytywać z zastrzeżeniem, że wykonywanie pracy na stanowisku określonym w zarządzeniu resortowym, której nie wymieniono w wykazach A i B, stanowiących załącznik do rozporządzenia z 1983 r. nie uprawnia do uzyskania emerytury na podstawie art. 32 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych" (wyroki Sądu Najwyższego z 20 października 2005 r., I UK 41/05, OSNP 2006 nr 19-20, poz. 306; z dnia 23 listopada 2004 r., I UK 15/04, OSNP 2005 nr 11, poz. 161).

Odnosząc powyższe rozważania do stanu faktycznego niniejszej sprawy stwierdzić należy, że prace wykonywane przez wnioskodawcę zaliczone zostały do prac w warunkach szkodliwych, gdyż ich wykonywanie ściśle związane jest z szybszą utratą zdolności do zarobkowania. Praca w Zakładach (...) na stanowisku ślusarza remontowego w Galwanizerni, a następnie na stanowisku konserwatora kąpieli galwanicznych podlegających zaliczeniu do prac wskazanych odpowiednio w wykazie A, dziale III, poz. 76 rozporządzenia z 1983 r. Natomiast praca zalewacza form została wskazana w powyższym wykazie w dziale III pod poz. 43 a ponadto również w pkt 19, poz. 43, dziale III wykazu A stanowiącego załącznik do zarządzenia Nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marcu 1985 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego (Dz. Urz. Nr 1, poz. 1). Doliczenie tych okresów do niezakwestionowanego przez organ rentowy stażu pracy w warunkach szczególnych pozwala na uznanie za spełnioną również przesłankę co najmniej 15 letniego okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych do dnia 1 stycznia 1999 r. Praca w warunkach szkodliwych, świadczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, stąd też wykonująca ją osoba ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2007 r., I UK 258/06). Wskazany przebieg zatrudnienia wnioskodawcy przekracza wymagany 15-letni okres uprawniający do wcześniejszej emerytury. ( łącznie z uprzednio zaliczonym w zaskarżonej decyzji okresem 12 lat 6 miesięcy i 12 dni okres zatrudnienia ubezpieczonego w szczególnych warunkach wyniósł ponad 16 lat ).

Ocena stanu faktycznego niniejszej sprawy w kontekście przepisów art. 184 i 32 ustawy emerytalnej oraz rozporządzenia z 1983 r. pozwala na przyjęcie, że ubezpieczony spełnił wszystkie przesłanki powstania prawa do emerytury od dnia 1 stycznia 2013 r., a więc od pierwszego dnia miesiąca, w którym złożył on wniosek o to świadczenie. Mając powyższe na uwadze Sąd, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał odwołującemu prawo do emerytury od dnia 1 stycznia 2013 r.

W punkcie drugim wyroku Sąd zgodnie z przepisem art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej z urzędu orzekł w przedmiocie odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. W okolicznościach przedmiotowej sprawy brak było podstaw do stwierdzenia odpowiedzialności organu rentowego, pomimo uwzględnienia odwołania ubezpieczonego. Ubezpieczony za sporny okres zatrudnienia przedłożył świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych, które jednak z przyczyn formalnych zostało zakwestionowane przez pozwany organ rentowy. W świadectwie pracy z dnia 27 lipca 1998r. wystawionym ubezpieczonemu przez Zakłady (...) SA w upadłości z siedzibą w B. w punkcie dotyczącym pracy ubezpieczonego na stanowisku ślusarza remontowego pracodawca powołał błędne zarządzenie resortowe. Mając na uwadze sformalizowany przebieg postępowania przed organem rentowym, jak również występujące ograniczenia dowodowe, do przyznania ubezpieczonemu prawa do żądanego świadczenia konieczne było przeprowadzenie postępowania dowodowego na okoliczność ustalenia rzeczywistego charakteru jego zatrudnienia w warunkach szczególnych.