Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 listopada 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 27 października 2016 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) w P.

przeciwko (...) Spółce jawnej T. i (...) w K.

z udziałem interwenienta ubocznego po stronie pozwanej P. T.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku

z dnia 18 marca 2016 r. sygn. akt VII GC 302/14

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 5400 (pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

(...)

UZASADNIENIE

Powód (...)w P. wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) spółki jawnej (...)w K. na swoją rzecz tytułem nieuiszczonej części wynagrodzenia za wykonane przez cedenta, który zbył mu swoją wierzytelność, roboty budowlane kwoty 167.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 3 stycznia 2014 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

Pozwany (...) spółka jawna T. i (...)w K., kwestionując żądanie pozwu, wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów procesu. Wskazał, że roboty budowlane zostały wykonane z opóźnieniem, w związku z czym był on uprawniony naliczyć karę umowną, którą to wierzytelność potrącił następnie z wynagrodzenia należnego wykonawcy.

Interwenient uboczny po stronie pozwanego P. T. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych. W uzasadnieniu swego stanowiska podnosił te same argumenty co pozwany.

Wyrokiem z dnia 18 marca 2016 r. Sąd Okręgowy w Białymstoku uwzględnił powództwo w całości, zasądzając od pozwanego na rzecz powoda kwotę 167.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami w stosunku rocznym od dnia 3 stycznia 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty. Zasądził też od pozwanego na rzecz powoda kwotę 8.350 zł tytułem zwrotu opłaty sądowej od pozwu oraz kwotę 3.617 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, a także nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 1.343,40 zł tytułem nieuiszczonych wydatków.

Wyrok ten zapadł w oparciu o następujące ustalania faktyczne.

W dniu 8 października 2012 r. pozwany zawarł z Gminą P. porozumienie dotyczące inwestycji celu publicznego „Przebudowa zjazdu indywidualnego na zjazd publiczny w P. spowodowanej inwestycją niedrogową budynku handlowo -usługowego w P.”.

W dniu 18 marca 2013 r. pozwany zawarł z B. R. umowę o roboty budowlane, na podstawie której zlecił B. R. wykonanie z należytą starannością, zgodnie z obowiązującymi przepisami, normami technicznymi, zasadami sztuki budowlanej, dokumentacją projektowo-techniczną oraz postanowieniami umowy przebudowę zjazdu indywidulanego na zjazd publiczny z drogi krajowej nr (...) w P. w (...) na dz. nr (...). W § 5 tej umowy strony uzgodniły termin rozpoczęcia robót budowlanych na dzień 10 kwietnia 2013 r., a termin zakończenia na dzień 15 czerwca 2013 r. Za całość prac strony umówiły się na wynagrodzenie ryczałtowe w wysokości 395.000 zł netto (§ 6 umowy). Wynagrodzenie miało być płatne w dniu podpisania umowy zaliczką w wysokości 195.000 zł netto, a kwota 200.000 zł netto w terminie 14 dni od daty doręczenia faktury VAT dokumentującej wykonanie robót. Podstawą wystawienia faktury VAT i zapłaty wynagrodzenia miał być protokół bezusterkowego odbioru robót sporządzony zgodnie z § 6 ustęp 3 umowy. W zawartej umowie strony uzgodniły, że cały zakres robót wykonawca wykona siłami własnymi i wyłączyły prawo powierzenia wykonania umowy w całości lub w części przez podwykonawców (§ 2 ustęp 1 umowy). W § 7 ustęp 1 pkt 1 umowy strony ustaliły, że wykonawca zapłaci zmawiającemu kary umowne w przypadku opóźnienia w jej wykonaniu w wysokości 0,5% wartości umowy netto za każdy dzień opóźnienia.

Na wydatki związane z realizacją powyższej umowy o roboty budowlane B. R. zaciągnęła u powoda w dniu 23 kwietnia 2013 r. kredyt obrotowy w wysokości 350.000 zł na zasadach określonych w umowie nr (...).

W celu zabezpieczenia wierzytelności powoda z tytułu powyższej umowy o kredyt obrotowy umową z dnia 23 kwietnia 2013 r. B. R. dokonała nieodwołalnego przelewu przysługującej jej wierzytelności z tytułu umowy o roboty budowlane z dnia 18 marca 2013 r. na rzecz powoda z zastrzeżeniem warunku, że jeżeli należność opisana w § 1 ustęp 1 umowy zostanie spłacona w terminie wraz z odsetkami i prowizją następuje zwrotne przelanie wierzytelności. B. R. poinformowała pozwanego o cesji wierzytelności pismem z dnia 23 kwietnia 2013 r., a pismem z dnia 7 maja 2013 r. pozwany oświadczył, że przyjął do wiadomości zawarcie umowy przelewu wierzytelności do umowy kredytowej nr (...) z dnia 23 kwietnia 2013 r. i zobowiązał się przekazać wierzytelność na rachunek powoda oraz zablokować należności już wymagalne do umownego terminu spłaty.

W dniu 29 listopada 2013 r. odbył się odbiór końcowy robót budowlanych i oddanie do użytkowania przebudowanego pasa drogowego objętych umową z dnia 18 marca 2013 r. W protokole odbioru robót odnotowano, że roboty były wykonywane w okresie od dnia 1 lipca 2013 r. do dnia 29 listopada 2013 r. Stwierdzono, że roboty zostały wykonane zgodnie z projektem, a ich jakość oceniono na dobrą i nie stwierdzono żadnych usterek. W protokole tym określono ogólny koszt robót na kwotę 246.000 zł. Sporządzony protokół został podpisany przez członków komisji powołanej zgodnie z zapisami umowy o roboty budowlane z dnia 18 marca 2013 r. Termin wykonywania robót wynika także z wpisów w dzienniku budowy załączonym do dokumentacji powykonawczej.

Podczas powyższego odbioru Gmina P. występowała w charakterze partnera wspierającego realizację inwestycji, a także jako strona w pewnych elementach inwestycji z uwagi na własność działki, na której był zlokalizowany zjazd. Gmina P. występowała do Wojewody (...)- (...) z wnioskiem o pozwolenie na budowę oraz do Skarbu Państwa - Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad o zgodę na przebudowę zjazdu i użyczenie pasa drogowego na czas realizacji inwestycji. Na Gminę P. wydane było także pozwolenie na budowę i do niej należało zawiadomienie Wojewódzkiego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego w O. o przystąpieniu do użytkowania oraz przekazanie przebudowanego zjazdu na rzecz Skarbu Państwa - Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad.

W dniu 20 czerwca 2013 r. pomiędzy Gminą P. i Skarbem Państwa - Generalną Dyrekcją Dróg Krajowych i Autostrad została zawarta umowa użyczenia nr (...) dotycząca gruntu w pasie drogowym przy ul. (...) w P. w celu budowy dodatkowego pasa ruchu dla pojazdów skręcających w lewo z drogi krajowej nr (...) w ciągu ul. (...) w P. w związku z przebudową istniejącego zjazdu indywidulanego na zjazd publiczny w (...) na działkę nr (...), która była dwukrotnie aneksowana w dniach 26 września 2013 r. i 20 listopada 2013 r.

W dniu 18 czerwca 2013 r. przedstawiony został harmonogram prac związanych z przebudową istniejącego zjazdu indywidulanego na zjazd publiczny z drogi krajowej nr (...) w P. w (...)na dz. nr (...), a w dniach 30 kwietnia 2013 r., 10 maja 2013 r. i 1 sierpnia 2013 r. sporządzone zostały pomiędzy pozwanym i B. R. protokoły uzgodnień w związku z wykonaniem umowy o roboty budowlane, w których B. R. wskazywała na przejściowe problemy finansowe, a pozwany wskazywał na przestoje oraz braki pracowników i materiałów budowlanych. W dniu 19 sierpnia 2013 r. B. R. zawarła z A. K. umowę o roboty budowlane nr (...) dotyczącą ułożenia kostki kamiennej na podsypce cementowo-piaskowej na drodze krajowej nr (...) w P. w ilości około 600 m ^{( 2)}. Roboty te zostały odebrane w dniu 6 listopada 2013 r., a nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym w dniu 14 marca 2014 r. w sprawie VIII GNc 794/14 Sąd Rejonowy w Białymstoku nakazał pozwanemu uiszczenie w terminie 14 dni na rzecz powoda A. K. kwoty 40.513,74 zł wraz z ustawowymi odsetkami i kosztami procesu.

W dniu 19 grudnia 2013 r. B. R. wystawiła pozwanemu fakturę VAT nr: (...) na kwotę 246.000 zł brutto z tytułu wykonania robót budowlanych objętych umową z dnia 18 marca 2013 r. z terminem zapłaty w dniu 2 stycznia 2014 roku.

Notą obciążeniową z dnia 20 stycznia 2014 r. pozwany naliczył B. R. karę umowną w wysokości 167.000 zł z tytułu niewywiązania się z umowy z dnia 18 marca 2013 r. o roboty budowlane i poinformował ją o potrąceniu tej kwoty z wynagrodzenia należnego jej na podstawie przedstawionej faktury VAT, a pismem z dnia 20 stycznia 2014 r. pozwany złożył B. R. oświadczenie o potrąceniu kwoty 167.000 zł z wynagrodzeniem należnym jej za wykonane prace budowlane. Odpis tej noty i pisma B. R. otrzymała w dniu 21 stycznia 2014 r. Wezwanie do zapłaty z dnia 17 stycznia 2014 r. dotyczące kary umownej nie zostało potwierdzone przez B. R. i nie wiadomo, czy otrzymała ona to wezwanie w dniu 21 stycznia 2014 roku, czy też zostało ono wysłane pocztą i kiedy je odebrała.

Pismem z dnia 14 lutego 2014 r. pozwany poinformował powoda o obciążeniu B. R. kwotą 167.000 zł z tytułu niewywiązania się z umowy o roboty budowlane z dnia 18 marca 2013 r. poprzez naruszenie § 5 umowy, tj. niezakończenia robót w umówionym terminie do dnia 15 czerwca 2013 r., czyli z opóźnieniem wynoszącym 167 dni. Jednocześnie pozwany poinformował, że dokonał potrącenia wierzytelności z tytułu kary umownej z wierzytelnością należną B. R. z tytułu wynagrodzenia za wykonanie robót objętych tą umową. Wskazał także, że wystąpił do niej podwykonawca B. R. o zapłatę kwoty 40.513,74 zł oraz poinformował, że prace wykonane przez B. R. zawierają liczne wady, a B. R. nie wypełniła obowiązków związanych z rozliczeniami umowy poprzez przedstawienie faktury będącej podstawą wypłaty wynagrodzenia.

Pozwany pismem z dnia 25 lutego 2014 r. złożył B. R. oświadczenie o potrąceniu wierzytelności w kwocie 167.000 zł z wynagrodzeniem za wykonane prace budowlane, a pismem z dnia 14 marca 2014 r. oświadczenie takie złożył także powodowi. Pozostała kwota z należnego wynagrodzenia w wysokości 79.000 zł została wpłacona przez pozwanego na rachunek powoda w dniu 29 kwietnia 2014 r.

Powód nie zaakceptował powyższego stanowiska pozwanego i strony w dalszym ciągu prowadziły korespondencję dotyczącą skuteczności potrącenia wzajemnych wierzytelności.

W protokole wizji lokalnej azylu w ciągu drogi krajowej nr (...) w m. Prostki ul. (...) w (...)zjazd (...) z dnia 10 kwietnia 2014 r. stwierdzono, iż zjazd indywidualny na zjazd publiczny został wykonany zgodnie z projektem budowlanym i pozwoleniem na budowę, a w trakcie eksploatacji wystąpiły niedoskonałości rozwiązania technicznego zjazdu. W protokole tym zawarto stwierdzone uszkodzenia i ustalenia dotyczące ich naprawy.

Stan zadłużenia B. R. z tytułu umowy o kredyt obrotowy nr (...) po dokonanej wpłacie w kwocie 79.000 zł wyniósł u powoda kwotę 200.306,34 zł. Z prowadzonego postępowania egzekucyjnego w sprawie DJ Km 583/14 wynika, iż powód otrzymał w dniu 28 listopada 2014 r. kwotę 183 zł z tytułu egzekucji prowadzonej przeciwko B. R. i M. J. na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego z dnia 23 kwietnia 2014 r. zaopatrzonego w klauzulę wykonalności i postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności Sądu Rejonowego w Olecku z dnia 25 marca 2014 r. Innych należności z toczących się postępowań egzekucyjnych powodowi nie przekazano.

Pismem z dnia 21 maja 2014 r. powód wezwał pozwanego do zapłaty w terminie 3 dni od dnia otrzymania wezwania kwoty 167.000 zł wynikającej z faktury VAT nr: (...) z dnia 19 grudnia 2013 r., lecz należność ta nie została przez pozwanego uiszczona.

Mając na uwadze powyższe ustalenia Sąd uznał, że umowa cesji z dnia 23 kwietnia 2013 r. zawarta pomiędzy powodem i B. R. była skuteczna. Sąd zgodził się ze stanowiskiem pozwanego, iż umowa ta dotyczyła wierzytelności przyszłych, które nie istniały w momencie jej zawarcia, tym niemniej odwołując się do orzecznictwa i poglądów doktryny zauważył jednocześnie, że oprócz wierzytelności istniejących dopuszczalny jest także przelew wierzytelności przyszłych. Sąd wskazał także, że w zakresie wierzytelności przyszłych czas podnoszenia zarzutów przez dłużnika przeciwko nabywcy wierzytelności należy przesunąć, co oznacza możliwość podnoszenia tych zarzutów także po powzięciu wiadomości o przelewie. Przy czym dłużnik może skorzystać z potrącenia najpóźniej do chwili spełnienia świadczenia do rąk cesjonariusza, nawet jeśli świadczenie to zostanie przymusowo wyegzekwowane przez komornika (uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 lipca 1999 roku w sprawie II CKN 394/98 - Lex nr 38554).

Sąd wskazał, że w niniejszej sprawie powód wstąpił w prawa B. R. z faktury VAT nr: (...) z momentem jej wystawienia w dniu 19 grudnia 2013 r. na kwotę 246.000 zł brutto z terminem zapłaty w dniu 2 stycznia 2014 r. J. przyjął, że przedmiotowa faktura, wbrew zarzutom interwenienta ubocznego, została doręczona pozwanemu, albowiem okoliczność ta nie była kwestionowana przez pozwanego przed wytoczeniem niniejszego powództwa i w toku niniejszego postępowania, a z korespondencji pomiędzy stronami wynikało, że pozwany otrzymał fakturę, z której dokonał potrącenia kwoty 167.000 zł i wypłacił różnicę w kwocie 79.000 zł na rzecz powoda. Dlatego też zdaniem Sądu zarzut braku doręczenia faktury i braku wymagalności świadczenia wynikającego z tej faktury nie znajdywał potwierdzenia w materiale dowodowym zebranym w niniejszej sprawie.

Ustosunkowując się natomiast do zarzutu potrącenia zgłoszonego przez pozwanego Sąd uznał, iż oświadczenie o potrąceniu pozwanego jest nieskuteczne z uwagi na treść art. 513 § 2 k.c. Wierzytelność pozwanego względem B. R. powstała najwcześniej z momentem wystawienia noty obciążeniowej z dnia 20 stycznia 2014 r. i złożeniem oświadczenia o potrąceniu z dnia 20 stycznia 2014 r., które otrzymała ona w dniu 21 stycznia 2014 r. W tym zakresie Sąd odwołał się do ugruntowanego w orzecznictwie i piśmiennictwie poglądu, w świetle którego roszczenie o zapłatę kary umownej jest roszczeniem wynikającym z zobowiązania bezterminowego, do którego zastosowanie ma art. 455 k.c., a zatem termin spełnienia świadczenia następuje po naliczeniu kary umownej i wezwaniu do zapłaty. W związku z tym przyjął, że wezwanie w piśmie z dnia 20 stycznia 2014 r. było wezwaniem do spełnienia świadczenia. Biorąc to pod uwagę Sąd uznał, że wierzytelność ta stała się wymagalna później niż wierzytelność z tytułu zapłaty za roboty budowlane. Dlatego też zdaniem Sądu oświadczenie o potrąceniu złożone przez pozwanego nie wywołało skutków prawnych. Niesłuszne było więc stanowisko pozwanego i interwenienta ubocznego, iż wierzytelność z tytułu kary umownej stała się wymagalna w dniu 29 listopada 2013 r., albowiem nie była znana jej wysokość i okres za który przysługuje.

Z uwagi na powyższe, w ocenie Sądu, nie zachodziła potrzeba ustosunkowywania się do wysokości kary umownej i jej miarkowania oraz zeznań świadków K. B., Z. A., A. K. oraz B. R. na okoliczności związane z podstawą do obciążenia karą umowną i zasadnością zgłoszonego zarzutu potrącenia.

Mając powyższe na uwadze Sąd doszedł do przekonania, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości na podstawie art. 509 k.c.

O kosztach procesu Sąd postanowił na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., zaś o brakujących wydatkach w oparciu o art. 83 ust. 2 w zw. z art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28.07.2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (D. U. z 2014 roku, poz. 1025, ze zm.).

Apelację od tego wyroku wniósł pozwany, który zaskarżając go w całości zarzucił:

1)  naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, tj. art. 233 k.p.c. poprzez błędną analizę stanu faktycznego ustalonego w sprawie, prowadzącą w konsekwencji do dokonania dowolnej oceny materiału dowodowego i wysunięcie niewłaściwych wniosków poprzez błędne przyjęcie, że:

- powód wstąpił w prawa B. R. z faktury VAT nr (...) z momentem jej wystawienia w dniu 19 grudnia 2013 r. na kwotę 246.000 zł brutto z terminem zapłaty w dniu 2 stycznia 2014 r., podczas gdy powód mógł wstąpić w prawa B. R. wynikające nie tyle z przedmiotowej faktury, ile z umowy łączącej ją z pozwanym, a tym samym żądać od pozwanego zapłaty dopiero w momencie, gdy wierzytelność z ww. faktury stała się wymagalna,

- wierzytelność pozwanego względem B. R. z tytułu kar umownych powstała najwcześniej z momentem wystawienia noty obciążeniowej z dnia 20 stycznia 2014 r. i złożeniem oświadczenia o potrąceniu z dnia 20 stycznia 2014 r., które otrzymała ona w dniu 21 stycznia 2014 r., w sytuacji gdy roszczenie wynikające z zobowiązania bezterminowego obejmującego zapłatę kary umownej staje się wymagalne w dniu, w którym świadczenie powinno być spełnione gdyby wierzyciel wezwał dłużnika do wykonania zobowiązania w najwcześniej możliwym terminie, co w okolicznościach przedmiotowej sprawy nastąpiło w dniu 29 listopada 2013 r.,

- wierzytelność z tytułu kar umownych stała się wymagalna później niż wierzytelność z tytułu zapłaty za roboty budowlane;

2) naruszenie prawa materialnego, tj.:

- art. 513 § 2 k.c. poprzez przyjęcie, iż oświadczenie o potrąceniu pozwanego jest nieskuteczne z uwagi na treść art. 513 § 2 k.c., gdzie Sąd przyjął, iż wierzytelność pozwanego względem B. R. powstała najwcześniej z momentem wystawienia noty obciążeniowej z dnia 20 stycznia 2014 r. i złożeniem oświadczenia o potrąceniu z dnia 20 stycznia 2014 r., które otrzymała ona w dniu 21 stycznia 2014 r.,

- art. 509 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że powód wstąpił w prawa B. R. z faktury VAT nr (...) z momentem jej wystawienia w dniu 19 grudnia 2013 r. na kwotę 246.000 zł brutto z terminem zapłaty w dniu 2 stycznia 2014 r.

- art. 120 k.c. poprzez jego niezastosowanie, a w konsekwencji ustalenie błędnego terminu wymagalności roszczenia przysługującego pozwanej względem B. R. z tytułu kar umownych.

W oparciu o te zarzuty pozwany wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości, ewentualnie jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Wnosił również o zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów procesu za obie instancji według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd pierwszej instancji prawidłowo ustalił okoliczności faktyczne istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Były one zresztą w przeważającej części bezsporne i znajdują oparcie w zgromadzonym materiale dowodowym. Ustalenia Sadu pierwszej instancji Sąd Apelacyjny zatem podziela i przyjmuje za własne.

Przechodząc do oceny podniesionego w apelacji zarzutu naruszenia prawa procesowego - art. 233 k.p.c., stwierdzić należy, że jest on chybiony.

Dla porządku przypomnieć trzeba, że przepis art. 233 § 1 k.p.c. dotyczy oceny dowodów, aby więc zarzut jego naruszenia mógł zostać uwzględniony skarżący musi wykazać, że sąd naruszył określone w nim reguły przy ocenie wiarygodności albo mocy dowodowej konkretnego dowodu oraz że uchybienie to mogło mieć wpływ na wynik sprawy. Ocena z jakim momentem powód, jako nabywca wierzytelności, wstąpił w prawa B. R. (cedenta) oraz kwestia wymagalności wierzytelności z tytułu kar umownych w żadnym zaś razie nie należą do materii regulowanej przez przepis art. 233 § 1 k.p.c., a zatem twierdzenie o wadliwości wniosków i oceny Sądu pierwszej instancji w tym zakresie nie uzasadnia podniesionego w apelacji zarzutu jego naruszenia.

W rozpoznawanej sprawie rozstrzygające znaczenie miało ustalenie daty wymagalności dochodzonej wierzytelności, nabytej przez powoda w drodze przelewu, oraz daty wymagalności wierzytelności z tytułu kary umownej, objętej zarzutem potrącenia. Fakt nabycia przez powoda dochodzonej w sprawie wierzytelności oraz jej wysokość były bowiem bezsporne. Od ustalenia zaś dat wymagalności obu wierzytelności uzależniona jest ocena skuteczności złożonego przez pozwanego oświadczenia o potrąceniu wierzytelności z tytułu kar umownych, (czyli przysługującej mu względem zbywcy wierzytelności objętej przelewem) z wierzytelności objętej przelewem, a w konsekwencji - ocena zasadności powództwa.

Art. 513 § 2 k.c. pozwala dłużnikowi potrącić z przelaną wierzytelnością także wierzytelność przysługująca mu względem zbywcy, która stała się wymagalna dopiero po otrzymaniu przez dłużnika zawiadomienia o przelewie. Warunkiem koniecznym jest jednak, by wymagalność wierzytelności dłużnika nastąpiła wcześniej niż wierzytelności cedowanej.

Pojęcie wymagalności nie zostało w prawie zdefiniowane. W orzecznictwie wyrażany jest natomiast pogląd, że wymagalność należy łączyć z upływem terminu spełnienia świadczenia. a dzień tak rozumianej wymagalności może być utożsamiany z terminem spełnienia świadczenia także w zakresie zobowiązań bezterminowych (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2006 r., I CSK 17/0, z dnia 17 października 2008 r., I CSK 100/08 OSNC-ZD 2009, nr C, poz. 63 i z dnia 23 kwietnia 2003 r., I CKN 316/01 OSNC 2004, nr 7-8, poz. 117 oraz uchwala Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 2009 r., III CZP 102/09 ,OSNC 2010, nr 5, poz. 75, oraz z dnia 20 kwietnia 2012 r., III CZP 10/12, OSNC 2012, nr 10, poz. 117).

Przelew wierzytelności, jako nabycie pochodne, prowadzi do uzyskania przez cesjonariusza wierzytelności w taki stanie, w jakim przysługiwała lub przysługiwałaby cedentowi. Innymi słowy treść zobowiązania nie ulega modyfikacji.

W rozpoznawanej sprawie oznacza to, że dochodzona wierzytelność, nabyta przez powoda w drodze przelewu, stała się wymagalna w terminie oznaczonym w umowie łączącej cedenta z dłużnikiem, tj. w umowie o roboty budowlane z dnia 18 marca 2013 r.

Zgodnie z postanowieniami wymienionej umowy wynagrodzenie należne wykonawcy (cedentowi) miało być płatne w części w formie zaliczki w dniu podpisania umowy, a pozostała cześć w terminie 14 dni od daty doręczenia faktury VAT, dokumentującej wykonanie robót w całości. Podstawą wystawienia faktury miał być protokół odbioru robót (§ 6).

W aktach sprawy nie ma wprawdzie dowodu, że faktura została dłużnikowi doręczona, a fakt ten - wbrew stanowisku Sądu pierwszej instancji - był przez pozwanego kwestionowany, tym niemniej przyjąć jednak należy, że doręczenie faktury nastąpiło i to niezwłocznie po jej wystawieniu.

Wniosek taki - w ocenie Sądu Apelacyjnego - da się wyprowadzić z innych ustalonych w sprawie faktów (art. 231 k.p.c.).

Po pierwsze, w sprawie jest poza sporem, że roboty zostały wykonane oraz że nastąpił ich odbiór, co zostało udokumentowane protokołem odbioru robót z dnia 29 listopada 2013 roku. Z protokołu tego wynika, że roboty zostały wykonane zgodnie z projektem, a ich jakość była dobra. Bezspornym jest także, że w dniu 19 grudnia 2013 roku została wystawiona przez wykonawcę B. R. (cedenta) faktura na kwotę 246.000 złotych brutto, w której określony został termin zapłaty należności na dzień 2 stycznia 2014 roku, co wskazuje na to, że wystawiająca tę fakturę B. R. uwzględniła wynikający z umowy termin płatności należności. W takich okolicznościach zupełnie niezrozumiałym byłoby niedoręczenie tej faktury dłużnikowi. Za tym, że faktura ta został doręczona pozwanemu niezwłocznie po jej wystawieniu przemawia także fakt złożenia przez niego w dniu 20 stycznia 2014 roku oświadczenia o potrąceniu wierzytelności skierowanego do B. R. (k. 96) oraz wystawienia w tym samym dniu noty, którą obciążono B. R. kwotą 167.000 złotych z tytułu kary umownej. W treści tej noty (doręczonej B. R. w dniu 21 stycznia 2014 roku) zawarta została informacja, że wierzytelność z tytułu kar umownych „zostanie potrącona z płatnością określoną w § 6 umowy, którą udokumentowała Pani fakturą na kwotę netto 200.000 złotych” (96 odwrót).

Treść wymienionej noty obciążeniowej, a także złożenie oświadczenia świadczy dość wymownie o tym, że faktura została doręczona oraz że pozwany miał świadomość wymagalności wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za wykonane przez B. R. roboty budowlane.

Przechodząc do daty wymagalności wierzytelności z tytułu kary umownej, wskazać przede wszystkim należy, że w orzecznictwie przyjmuje się, że zastrzeżenie kary umownej nie rodzi zobowiązania, z którego właściwości wynikałby określony termin spełnienia świadczenia, nie ma bowiem wystarczających podstaw do twierdzenia, iż świadczenie kary umownej powinno nastąpić niezwłocznie po naruszeniu powinności kontraktowych (art. 455 k.c.); przeciwnie, wskazuje się, że jeżeli w umowie strony nie oznaczyły terminu spełnienia świadczenia z tytułu kar umownych, zobowiązanie takie ma charakter bezterminowy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 2011 r., III CSK 282/10, "Izba Cywilna" 2012, nr 5, s. 37).

Zgodnie z art. 455 k.c., dłużnik zobowiązania bezterminowego powinien spełnić świadczenie niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela do wykonania zobowiązania. Oznacza to, że po dojściu do wiadomości dłużnika wezwania wierzyciela o spełnienie świadczenia, ma on obowiązek spełnienia tego świadczenia i powinien to uczynić niezwłocznie, ale nie natychmiast. (...) powinna być ustalana każdorazowo, w zależności od okoliczności sprawy; chodzi o taki czas, jaki jest niezbędny do spełnienia świadczenia, przy założeniu, że dłużnik działałby, uwzględniając całokształt okoliczności rzutujących na wykonanie zobowiązania, bez nieuzasadnionej zwłoki. Dopiero więc upływ okresu "niezwłoczności" powoduje, że roszczenie wynikające ze zobowiązania bezterminowego staje się wymagalne.

W aktach sprawy znajduje się wezwanie do zapłaty kary umownej skierowane do B. R. i opatrzone data 17 stycznia 2014 roku (k. 97). Wprawdzie nie ma daty doręczenia tego wezwania jego adresatce, tym niemniej za równoznaczne z wezwaniem do zapłaty należy uznać doręczoną B. R. w dniu 21 stycznia 2014 roku notę obciążeniową (k. 96 odwrót).

Przy przyjęciu pojawiającego się w praktyce orzeczniczej terminu czternastodniowego od wezwania do wykonania zobowiązania, termin wymagalności wierzytelności z tytułu kary umownej upływał z dniem 4 lutego 2014 roku

Oznacza to, że wierzytelność przysługująca dłużnikowi względem zbywcy wierzytelności stała się wymagalna później niż wierzytelność będąca przedmiotem przelewu, a zatem oświadczenie o potrąceniu, na które powołał się pozwany - wobec treści art. 513 § 2 k.c. - nie wywarło skutku w postaci wzajemnego umorzenia wierzytelności.

Podsumowując, podniesiony w apelacji zarzut naruszenia art., 513 § 2 k.c. jest chybiony.

Chybiony jest także zarzut naruszenia art. 120 k.c. Wymieniony przepis stanowi, że bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność, a więc wezwał dłużnika do spełnienia świadczenia w najwcześniej możliwym terminie. Tak więc powołany przepis nie charakteryzuje wymagalności roszczenia we wskazanym znaczeniu, ale wyznacza początek biegu terminu przedawnienia roszczeń zobowiązań bezterminowych, określając, że chodzi o dzień, w którym ta wymagalność nastąpiłaby, gdyby wezwania dokonano w najwcześniejszym możliwym terminie. Tak więc rozpoczęcie biegu terminu przedawnienia może wyprzedzać nadejście dnia wymagalności.

Z przedstawionych względów apelacja pozwanego została oddalona na podstawie art. 385 k.p.c. O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na mocy art. 98 k.p.c.

(...)