Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

W., dnia 30 października 2015 r.

Sąd Rejonowy w Wąbrzeźnie I Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący: SSR Małgorzata Pawlikowska

Protokolant: sekr. sąd. Arleta Ratajczak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 23 października 2015 r. w W.

sprawy z powództwa : M. W. i J. W. i z powództwa wzajemnego I. S.

przeciwko: I. S. i pozwanym wzajemnym M. W. i J. W.

- o zapłatę

I.  zasądza od pozwanej I. S. na rzecz powodów M. W. i J. W. solidarnie kwotę 27.800(dwadzieścia siedem tysięcy osiemset) złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 08 grudnia 2011r. do dnia zapłaty;

II.  zasądza solidarnie od pozwanych M. W. i J. W. na rzecz powódki I. S. kwotę 18.240(osiemnaście tysięcy dwieście czterdzieści) złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 15 marca 2012r.

III.  zasądza solidarnie od pozwanych M. W. i J. W. na rzecz powódki I. S. kwotę 1.950,99 (jeden tysiąc dziewięćset pięćdziesiąt 99/100) złotych;

IV.  nakazuje pobrać pod pozwanej I. S. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Wąbrzeźnie kwotę 1.390(jeden tysiąc trzysta dziewięćdziesiąt) tytułem opłaty sądowej, od której uiszczenia zostali zwolnieni powodowie.

Sędzia

Małgorzata Pawlikowska

Sygn. akt I C 2/15

UZASADNIENIE

W dniu 08.12.2011r. powodowie J. W. i M. W. reprezentowani przez pełnomocnika wystąpili do Sądu z pozwem, w którym wnieśli o zasądzenie na swoją rzecz od pozwanej I. S. kwoty 27.800 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wymagalności do dnia zapłaty oraz kosztów procesów. Powodowie wskazali, że dochodzą od pozwanej zapłaty z tytułu rozliczenia nakładów poczynionych na przedmiot odwołanej darowizny. Swoje roszczenie oparli na przepisie art. 898§2 kc w zw. z art. 408 kc. (k.2-6)

W wydanym w dniu 19.12.2011r. nakazie zapłaty w postepowaniu upominawczym Sąd Rejonowy w Wąbrzeźnie uwzględnił w całości roszczenie zawarte w pozwie. (k.22)

W dniu 13.01.2012r. od wskazanego nakazu zapłaty pozwana reprezentowana przez pełnomocnika wniosła sprzeciw, domagając się oddalenia powództwa w całości i zasądzenia kosztów procesu wg norm przepisanych (k.25-29), a następnie w dniu 15.03.2012r. także pozew wzajemny, w którym żądała solidarnego zasądzenia od powodów na swoją rzecz kwoty 19.200 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty i kosztami procesu wg norm przepisanych. I. S. wskazała, iż dochodzi od pozwanych zapłaty tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości i swoje roszczenie oparła na przepisie art. 223 kc w zw. z art. 222§2 kc i art. 209 kc (k.54-57).

W piśmie procesowym z dnia 15.03.2012r. powodowie J. W. i I. W. zmodyfikowali swoje powództwo, rozszerzając jego podstawę prawną o przepis art. 415 kc w zw. z art. 422 kc i art. 441 kc (k.75-77).

W piśmie procesowym, które wpłynęło do Sądu w dniu 25.08.201r., I. S. ograniczyła powództwo wzajemne do kwoty 18.240zł (k.430).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

J. W. był właścicielem gospodarstwa rolnego pow. 11,53 ha położonego w M. J. zabudowanego domem mieszkalnym murowanym o pow. 100m ^{( 2)}, murowaną oborą, murowaną stodołą i murowanym garażem, zapisanego w księdze wieczystej prowadzonej w Sądzie Rejonowym w Wąbrzeźnie o nr (...), które uzyskał w wyniku darowizny połącznej ze służebnością mieszkania od swojej matki i które prowadził wraz z żoną M. W.. W dniach 20.04.2008r. oraz 04.05.2009r. J. W. zawarł z (...) Sp. z o.o. w K. dwie umowy kontraktacyjne o nr (...) na produkcję i dostawę nasion rolniczych. Kontraktujący zgodnie z umowami każdorazowo sprzedawał J. W., jako producentowi 40 kg nasion koniczyny czerwonej N. na obszar(...) ha i zobowiązywał się do skupu plonów według cen obowiązujących w danym roku, natomiast producent był obowiązany do wyprodukowania 21 q nasion i ich dostarczenia kontraktującemu do grudnia 2009r. oraz 2010r. Do umowy kontraktacyjnej nr (...) nie został zawarty aneks. W latach 2008 i 2009 J. W. i M. W. zasiali na 7 ha gruntu, którego byli właścicielami, koniczynę czerwoną odmiany N.. Z gruntu o wskazanej powierzchni istnieje możliwość uzyskania plonu koniczyny o wadze (...) kg i wartości (...).

Darowizna gospodarstwa rolnego na rzecz powoda została odwołana, a wyrokiem Sądu Okręgowego w T. z dnia 08.06.2009r. wydanym w sprawie I C (...), J. W. został zobowiązany do złożenia oświadczenia woli o przeniesieniu na rzecz I. S. i K. W. własności wskazanego gospodarstwa rolnego. Pomimo uprawomocnienia się wyroku, J. W. i M. W. do maja 2014r. nie wydali I. S. zajmowanego domu jednorodzinnego wraz z budynkami i zajmowali go bez tytułu prawnego. Średnia wartość czynszu najmu za 1 m ^{( 2)} powierzchni użytkowej domu na lokalnym rynku nieruchomości wynosi 3,20 zł.

W dniu 18.02.2010r. I. S. i K. W. wydzierżawiły przedmiotową nieruchomość gruntową B. R. (1). W kwietniu 2010r. B. R. (2) zaorał 7 h areału, na którym znajdowała się koniczyna zasiana przez J. W. i M. W., doprowadzając do jej całkowitego zniszczenia.

Wyrokiem Sądu Okręgowego w T.z dnia 19.10.2011r. w sprawie VIII Ca (...), zmieniającym wyrok Sądu Rejonowego w Wąbrzeźnie z dnia 27.05.2011r. w sprawie I C (...), powództwo J. W. i M. W. przeciwko B. R. (1) o zapłatę 26.340 zł zostało oddalone w całości.

(dowody: wyrok SO w T. z dnia 08.06.2009r. k.13, k.432, zawiadomienie o dokonanym wpisie w księdze wieczystej k.12-12v, wyrok SR w Wąbrzeźnie z dnia 27.05.2011r. k.14, wyrok SO w T. z dnia 19.10.2011r. k.15-15v, pismo (...) SP. z o.o. w K. (...) k.223, zeznania świadka W. B. k.307v-308, zeznania świadka J. D. k.308-308v, zeznania świadka A. M. k.308v, zeznania świadka J. S. k.308v-309, częściowo zeznania świadka B. R. (1) k.318v-319, przesłuchanie strony powodowej J. W. i M. W. k.326v-327v, przesłuchanie strony pozwanej I. S. k.327v-328, opinia biegłego sądowego rzeczoznawcy majątkowego K. R. k.407-413, ustna opinia uzupełniająca biegłego k.439v-440)

Sąd zważył, co następuje:

zarówno żądanie powodów J. W. i M. W., jak i powódki wzajemnej I. S., zasługują na uwzględnienie.

W oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy w postaci wiarygodnych zeznań świadków W. B., A. M., świadka J. S. oraz przesłuchania strony powodowej – J. W. i M. W., wspartych dowodami z dokumentów, Sąd ustalił, że J. W. i M. W. w ramach wykonania umów zawartych z (...) Sp. z o.o. w K., posiadali na 7 ha przedmiotowego gruntu, stanowiącego ówcześnie ich własność, zasiewy czerwonej koniczyny N..

Świadkowie W. B., A. M. i J. S. jednoznacznie zeznali, że małżonkowie W. na posiadanym gruncie od około 10 lat uprawiali koniczynę, w tym czerwoną, której roczna uprawa nadająca się do zbioru, po przejęciu gospodarstwa przez I. S., została zaorana i zniszczona. Z kolei świadek J. D. potwierdził, co najmniej 10-letnią, nieprzerwaną współpracę (...) SP. z o.o. w K. (...) z małżonkami W., którzy zajmowali się produkcją i odstawianiem do skupu koniczyny. Świadek ten wskazał, że koniczyna może być uprawiana przez okres 2 lat, natomiast z 7 ha gruntu istniej możliwość uzyskania zbioru 500kg o łącznej wartości (...).

J. W. i M. W. przesłuchani w charakterze stron zeznali, że na gruncie o pow. ponad 7 ha posiadali zasianą koniczynę w ramach umowy kontraktacji oraz potwierdzili, iż pomimo uprawomocnienia się wyroku, na mocy którego utracili własność przedmiotowej nieruchomości, do maja 2014r.w dalszym ciągu wraz z dziećmi zajmowali dom oraz połowę garażu, pomimo wezwań I. S. do wydania nieruchomości.

I. S. przesłuchana w charakterze strony potwierdziła, że na polu znajdowała się koniczyna, ale dodała, że oprócz niej rósł także perz. Ponadto wskazała, że dwukrotnie wzywała małżonków W. do opuszczenia domu, który po odwołaniu darowizny, stał się jej własnością oraz przyznała, ze J. W. i M. W. opuścili go dopiero w maju 2014r.

Zeznania wszystkich wskazanych świadków oraz stron postępowania Sąd uznał za wiarygodne, ponieważ były logiczne spójne i wzajemnie się uzupełniały i pokrywały.

Sąd w pełni podziela ustalenia i wnioski zawarte w opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego K. R., jako fachowe i należycie uzasadnione. Biegły w sposób logiczny wskazał, w jaki sposób dokonał obliczenia wartości czynszu możliwego do uzyskania za najem domu wraz z przynależnymi budynkami inwentarsko-gospodarczymi położonego w M. J., który był zajmowany przez J. W. i M. W.. Nie budzi zastrzeżeń Sądu przyjęcie przez biegłego stawki czynszu za 1m ² na kwotę 3,20zł, która jest wartością średnią, ustaloną w oparciu o analizę porównawczą z innymi nieruchomościami. Do obliczeń czynszu, biegły przyjął jedynie powierzchnię użytkową domu wynoszącą 100m ², dlatego jako niezasadne należy uznać zastrzeżenia pozwanych wzajemnych domagających się skorygowania przyjętej wartości z uwagi na okoliczność, że oprócz domu zajmowali jedynie połowę garażu, natomiast obora stała pusta.

Opinia została sporządzona przy wykorzystaniu wiadomości specjalnych, jakie posiada biegły, była jasna, pełna i nie zawierała wewnętrznych sprzeczności, zaś autorytet i wiedza biegłego ją sporządzającego, nie budziły żadnych wątpliwości, dlatego stanowiła podstawę do dokonanych przez Sąd ustaleń.

Jako wiarygodne Sąd uznał dowody z dokumentów w postaci kserokopii wyroków sądowych, zawiadomienia o dokonanym wpisie w księdze wieczystej oraz pisma (...) SP. z o.o. w K. (...), ponieważ ich treść nie budziła wątpliwości i nie były one podważane przez strony postępowania.

Jako wiarygodne w części Sąd ocenił zeznania świadka B. R. (1), który przyznał, że po wydzierżawieniu od I. S. gruntu rolnego, dokonał jego zaorania, pomimo tego, iż był wcześniej informowany przez M. W. o zasiewie koniczyny, a w trakcie wykonywania prac polowych w stosunku do niego została podjęta interwencja policji w związku ze zgłoszeniem niszczenia zasianej koniczyny, ponieważ w tym zakresie pokrywały się one z pozostałymi dowodami. Jako niewiarygodną Sąd uznał tę część zeznań świadka B. R. (1), w której twierdził, że na przedmiotowym gruncie nie był uprawy koniczyny, a jedynie chwasty, ponieważ pozostaje to w sprzeczności ze wskazanymi powyżej dowodami. Ponadto Sąd miał na uwadze, iż świadek ten pozostawał w konflikcie z małżonkami W., z uwagi na toczące się wcześniej postępowania cywilne oraz karne w tym w sprawie IIK (...) zakończonej skazaniem wymienionego na mocy wyroku Sądu Rejonowego w W. z dnia 30.08.2010r. za przestępstwo z art. 190§1 kk popełnione na szkodę M. W., a więc trudno jest uznać go za osobę obiektywną, bezstronną, a przedstawioną relację za wiarygodną. Poza tym nie można wykluczyć, iż kwestionowanie przez tego świadka okoliczności zniszczenia koniczyny, jest obliczone na uniknięcie ewentualnej odpowiedzialności odszkodowawczej względem właścicieli (wydzierżawiających) I. S. i K. W..

Świadek D. R. zeznał, że przed zaoraniem, na polu I. S. nie rosła koniczyna. Zeznania tego świadka Sąd uznał za niewiarygodne, ponieważ pozostają w sprzeczności z pozostałym materiałem dowodowym, w tym również z relacją nawet I. S., która przyznała, że na polu rosła koniczyna.

Zgodnie z art. 898§2 kc, zwrot przedmiotu odwołanej darowizny powinien nastąpić stosownie do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Z kolei art. 408§1 i 2 kc określa, że zobowiązany do wydania korzyści może żądać zwrotu nakładów koniecznych o tyle, o ile nie znalazły pokrycia w użytku, który z nich osiągnął. Zwrotu innych nakładów może żądać o tyle, o ile zwiększają wartość korzyści w chwili jej wydania; może jednak zabrać te nakłady, przywracając stan poprzedni, przy czym, jeżeli czyniący nakłady wiedział, że korzyść mu się nie należy, może żądać zwrotu nakładów tylko o tyle, o ile zwiększają wartość korzyści w chwili jej wydania.

W ocenie Sądu, zasiewy koniczyny dokonane przez J. W. i M. W. stanowiły nakłady konieczne, ponieważ zostały poczynione w ramach normalnej działalności rolnej i niewątpliwie służyły utrzymaniu nieruchomości rolnej w należytym stanie. Nakładami koniecznymi są wydatki, których celem jest utrzymanie rzeczy w stanie zdatnym do normalnego korzystania, zgodnie z przeznaczeniem. Mieszczą się tu wydatki na remonty i konserwację rzeczy, dokonanie zasiewów, utrzymanie inwentarza, podatki oraz inne świadczenia publiczne, a także ubezpieczenia rzeczy (vide: wyrok Sądu Najwyższego z 22.03.2006r., sygn. akt III CSK 3/06, Lex nr 196597).

Z chwilą uprawomocnienia się wyroku Sądu Okręgowego z dnia 08.06.2009r. (sygn.. akt I C (...)) I. S. wraz z K. W. nabyła własność przedmiotowej nieruchomości (wpis prawa własności w kw (...) z dnia 10.11.2009r.) w tym zasianej tam koniczyny (art. 48 kc), a tym samym J. W. i M. W. to prawo utracili. Skoro powodowie dokonali nakładów koniecznych na nieruchomość, a następnie po odwołaniu darowizny, zostali zobowiązani do zwrotu nieruchomości i nie osiągnęli z nich użytku, zgodnie z art. 898 § 2 kc w zw. z art. 408 kc, należy im się od pozwanej, jako właściciela nieruchomości, zwrot poczynionych nakładów, dlatego w oparciu o wskazane przepisy, Sąd orzekł jak w pkt I sentencji.

Jako niezasadną Sąd uznał wskazaną przez powodów alternatywną podstawę dochodzonego roszczenia – art. 415 kc w zw. z art. 422 kc i art. 441 kc. Nie sposób jest przypisać I. S. odpowiedzialności deliktowej, z uwagi na podżeganie B. R. (1) do zniszczenia koniczyny, w sytuacji, gdy żaden z dowodów zebranych i przeprowadzonych w sprawie nie wskazuje, iż działania dzierżawcy polegające na zaoraniu pola miały miejsce z jej inicjatywy. Co więcej, powodowie J. W. i M. W. w trakcie przesłuchania w charakterze stron, sami przyznali, iż o zasianej koniczynie nie informowali I. S. lecz wyłącznie B. R. (1).

Mając na uwadze, iż pierwszą ze spraw pozwana I. S. przegrała w całości, w pkt IV wyroku Sąd nakazał pobrać od niej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Wąbrzeźnie kwotę 1.390 złotych (5% od 27.800zł) - tytułem opłaty sądowej, od której uiszczenia byli zwolnieni powodowie.

Uwzględniając w całości powództwo I. S., Sąd orzekł w oparciu o zmodyfikowaną podstawę prawną, względem tej, którą wskazał w pozwie profesjonalny pełnomocnik, nie wykraczając poza ramy podstawy faktycznej roszczenia.

Zgodnie z art. 224 § 1 kc, samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę, (§ 2) jednakże z chwilą dowiedzenia się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialności za jej użycie, pogorszenie lub utratę.

Stosownie zaś do treści art. 225 kc, obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Jednakże samoistny posiadacz w złej wierze obowiązany jest nadto zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał, oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego.

Treść przytoczonych przepisów wskazuje, iż istnienie obowiązku świadczenia za korzystanie z cudzej rzeczy jest uzależnione od istnienia złej woli posiadacza, przy czym posiadaczem w złej wierze jest ten, kto wie albo wiedzieć powinien na podstawie towarzyszących okoliczności, że nie przysługuje mu prawo własności.

O wysokości należnego właścicielowi wynagrodzenia decydują stawki rynkowe za korzystanie z danego rodzaju rzeczy i czas posiadania rzeczy przez adresata roszczenia. Wynagrodzenie to nie dzieli się na świadczenia okresowe, lecz jest należnością jednorazową za cały okres korzystania z rzeczy przez posiadacza bez tytułu prawnego (wyrok Sądu Najwyższego z 07.04.2000 r., (...), (...).

Zajmowanie przez J. W. i M. W. części nieruchomości stanowiącej własność I. S. miało miejsce w złej wierze. Dobra wiara polega na błędnym, ale w danych okolicznościach usprawiedliwionym przekonaniu posiadacza nieruchomości, że przysługuje mu wykonywane przez niego prawo (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 września 2003 r., (...), Lex 141416 ), tymczasem pozwani wzajemni posiadali świadomość, że w dniu 30.06.2009r., uprawomocnił się wyrok Sądu Okręgowego w Toruniu z dnia 08.06.2009r. (sygn.. akt I C (...)) i tym samym utracili prawo własności nieruchomości na rzecz I. S. i K. W., a wobec braku uregulowania sytuacji prawnej pomiędzy stronami do dalszego korzystania z nieruchomości, nie służyło im żadne prawo.

Wysokość należnego właścicielowi wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z jego rzeczy powinno się ustalać według stawek cen rynkowych. Podstawę obliczenia wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości stanowią pożytki cywilne, jakie z tej nieruchomości mógłby uzyskać właściciel zawierając umowę najmu czy też dzierżawy nieruchomości będącej w takim stanie, w jakim była w okresie, za jaki żąda wynagrodzenia. (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15.09.2005 r., (...), Lex 221729) Wynagrodzenie należne właścicielowi obejmuje cały okres, przez który posiadacz korzystał z rzeczy.

J. W. i M. W. korzystali z nieruchomości stanowiącej współwłasność I. S. od 01.07.2009r. do maja 2014r., co stanowi okoliczność bezsporną, lecz powódka wzajemna dochodziła w pozwie tylko świadczenia za okres 57 miesięcy, od 01.07.2009r. do 31.03.2014r.

Kierując się opinią biegłego sądowego rzeczoznawcy majątkowego K. R., Sąd uznał, iż średni czynsz za 1m ² domu wraz z przynależnymi budynkami inwentarsko-gospodarczymi w M. J. wynosi 3,20 zł. Biorąc pod uwagę powierzchnię domu, który zajmowali pozwani wzajemni wynoszącą 100m ², wysokość należnego czynszu z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości Sąd określił na kwotę 18.240 zł (100 m ² x 3,20 zł/m ² x 57 miesięcy)

Mając powyższe na względzie, w oparciu o art. 224 § 2 kc w zw. z art. 225 kc, Sąd uwzględnił w całości żądanie I. S. i zasądził od J. W. i M. W. na jej rzecz wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości w wysokości 18.240 złotych wraz z odsetkami ustawowymi od tej kwoty za okres od dnia wniesienia powództwa wzajemnego, tj. od 15.03.2012r. do dnia zapłaty.

W pkt III wyroku Sąd orzekł na podstawie art. 98 kpc, i zasądził solidarnie od pozwanych M. W. i J. W. na rzecz powódki I. S. kwotę 1.950,99zł, dokonując kompensaty kosztów procesu każdej ze stron. Mając na uwadze, iż powodowie (pozwani wzajemni) wygrali pierwszą ze spraw i przegrali drugą, należało wzajemnie znieść koszty zastępstwa procesowego wraz z opłatami skarbowymi od złożonych dokumentów pełnomocnictw (2.400zł + 17zł). W sprawie z powództwa J. W. i M. W., powodowie innych kosztów nie ponieśli. W sprawie z powództwa wzajemnego I. S., którą powódka wygrała w całości, poniosła ona opłatę od pozwu w kwocie 960 zł oraz pokryła wynagrodzenie biegłego wynoszące 990,99zł, co daje łączną 1.950,99 zł i kwota tej wysokości podlegała zasądzeniu na rzecz powódki wzajemnej.

Sędzia

Małgorzata Pawlikowska