Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 lipca 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 5 lipca 2016 r. w Szczecinie

sprawy J. W. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do emerytury w warunkach szczególnych

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 15 września 2015 r. sygn. akt VII U 2070/14

1.  oddala apelację,

2.  odstępuje od obciążenia ubezpieczonego kosztami zastępstwa procesowego organu rentowego w postępowaniu apelacyjnym.

SSA Beata Górska SSA Anna Polak SSO del. Tomasz Korzeń

III AUa 907/15 UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. decyzją z dnia 17 czerwca 2014 roku, po rozpatrzeniu wniosku J. W. (1) odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach, ponieważ do 1 stycznia 1999 roku wnioskodawca nie udowodnił dwudziestopięcioletniego stażu pracy. Organ rentowy nie uwzględnił do wyliczenia stażu pracy okresów od 1.07.1969 roku do 31.08.1969 roku, od 1.07.1970 roku do 31.08.1970 roku, od 1.07.1971 roku do 31.08.1971 roku, od 1.07.1972 roku do 31.08.1972 roku, od 1.07.1973 roku do 31.08.1973 roku dowodzonych zeznaniami świadków, albowiem brak jest jakichkolwiek dokumentów potwierdzających pracę jego w byłej (...) w K..

Z powyższą decyzją nie zgodził się ubezpieczony J. W. (1), który w odwołaniu wniósł o jej zmianę i przyznanie jemu prawa do emerytury w wieku obniżonym w związku z wykonywaniem pracy w szczególnych warunkach. W uzasadnieniu swojego stanowiska ubezpieczony wskazał, że każda praca wykonywana w pełnym wymiarze czasu pracy, czy sezonowa czy okresowa poświadczona przez dwóch świadków winna być zaliczona do okresu składkowego bądź nieskładkowego. Wprawdzie nie ma on dokumentów potwierdzających pracę w sklepie, ale są świadkowie, którzy mogą potwierdzić, że ubezpieczony pracował w sklepie Nr (...) w D. podlegający (...) w K..

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie w całości, podtrzymując argumentację, jak w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Ponadto organ rentowy wskazał, że w okresie od 10 marca 1970 roku do 14 września 1975 roku sklep (...) prowadzony by w ramach ajencji przez rodziców wnioskodawcy. Zgodnie z obowiązującymi wtedy przepisami regulującymi obowiązek ubezpieczeń społecznych, obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym podlegały osoby prowadzące na podstawie umowy agencyjnej lub zlecenia, zawartej na okres nie krótszy niż 6 miesięcy, sklepy podległe jednostkom zrzeszonym w Związku Spółdzielni (...) oraz osoby z nim współpracujące w wieku powyżej 16 lat tj. między innymi dzieci własne. Natomiast praca ubezpieczonego w sklepie rodziców w okresie od 1.07.1969 roku do 31.08.1969 roku miała charakter doraźnej pomocy.

Sąd okręgowy ustalił, że ubezpieczony J. W. (1) urodził się (...), a wniosek o emeryturę złożył on w organie rentowym w dniu 20 stycznia 2014 roku. Na dzień 1 stycznia 1999 roku J. W. (1) udowodnił przed organem rentowym 24 lat 4 miesiące i 10 dni okresów składkowych i okresów nieskładkowych.

W dniu 2 stycznia 1972 roku K. W. i J. W. (1) zawarli umowę o prowadzeniu sklepu spożywczego nr (...) w K. pomiędzy (...) Wojewódzką Spółdzielnią (...) w S. Oddziałem w K.. W czasie wakacji od lipca do sierpnia w latach 1969-1973 ubezpieczony pracował w sklepie rodziców, którzy na czas wakacji zatrudniali też pracowników sezonowych.

W okresie od 2 maja 1979 roku do dnia 31 października 1985 roku ubezpieczony J. W. (1) stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace rybaków morskich na stanowisku rybak przetwórstwa, mistrz przetwórstwa wymienionym w wykazie B dziale IV pozycja 4 pkt 16, 14 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 roku Dz.U nr8, poz.43. W okresie od dnia 1 listopada 1985 roku do 30 kwietnia 2001 roku ubezpieczony pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na lądzie na stanowisku specjalista technolog, technolog magazynier - wymienionym w wykazie A dziale XIV pozycja 24 Wykazu stanowiącego załącznik do Zarządzenia Nr 24 Ministra-Kierownika Urzędu Gospodarki Morskiej z dnia 15.08.1983 roku w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu gospodarki morskiej wydanego na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 roku Dz.U nr 8, poz.43. Ubezpieczony na dzień 31 grudnia 1998 roku posiada co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych na wyżej wymienionych stanowiskach.

Mając na uwadze powyższe ustalenia Sąd Okręgowy w Szczecinie wyrokiem z dnia 15.09.2015 r. w sprawie VII U 2070/14 oddalił odwołanie.

Sąd zważył, że w przedmiotowej sprawie poza sporem pozostaje fakt, że J. W. (1) urodzony (...), nie osiągnął wymaganego przepisem art. 24 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.jedn. Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) powszechnego wieku emerytalnego. W wyżej wskazanej ustawie zróżnicowane zostały warunki przechodzenia na emeryturę według kryterium urodzenia: dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku oraz dla ubezpieczonych urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 roku oraz dla niektórych ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, a przed dniem 1 stycznia 1969 roku. Z kolei przepis art. 184 ustawy stanowi, że ubezpieczonemu urodzonemu po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnął: okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27. Emerytura ta przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie zgromadzonych środków na dochody budżetu państwa. Za istotny uznać należy również przepis art. 32 ustawy, który stanowi, że ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 roku, będącym pracownikami, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1. Natomiast za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Kwestię uzyskiwania prawa do przedmiotowego świadczenia szczegółowo reguluje rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W aktualnym stanie prawnym organy rentowe obowiązane są do uwzględniania przy ocenie prawa do przedmiotowego świadczenia wszelkich okresów wykonywania prac w szczególnych warunkach określonych w § 4-8a rozporządzenia. Pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: 1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn, 2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy
w szczególnych warunkach. W wykazie B dziale IV pozycja 4 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 roku Dz.U nr 8, poz.43 za pracę w warunkach szczególnych uznano pracę rybaka morskiego. Natomiast w Dziale XIV (Prace różne) wykazu A pkt 24 rozporządzenia za wykonywanie pracy w warunkach szczególnych uznano kontrolę międzyoperacyjną, kontrolę jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze Przechodząc dalej wskazać należy, że zgodnie z § 2 rozporządzenia z 1983 roku, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Okresy pracy, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy. W świetle § 2 ust. 2 rozporządzenia zakład pracy wydaje zaświadczenie o zatrudnieniu w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wyłącznie na podstawie posiadanej dokumentacji.

W niniejszej sprawie ubezpieczony J. W. (1), czego nie kwestionował organ rentowy, na dzień wydania zaskarżonej decyzji (17 czerwca 2014 roku) ukończył 60 lat, a zatem osiągnął wiek emerytalny przewidziany dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach, oraz zdołał udowodnić ponad 15 lat okresów pracy w warunkach szczególnych. Natomiast osią sporu w niniejszym postępowaniu było to czy ubezpieczony na dzień 1 stycznia 1998 roku posiada wymagany staż ubezpieczeniowy. Organ rentowy przyjął, że ubezpieczony zdołał udowodnić, że posiada jedynie 24 lata 4 miesiące i 9 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Organ rentowy stanął na stanowisku, że brak jest podstaw do zaliczenia ubezpieczonemu do ogólnego stażu ubezpieczeniowego okresów od 1.07.1969 roku do 31.08.1969 roku, od 1.07.1970 roku do 31.08.1970 roku, od 1.07.1971 roku do 31.08.1971 roku, od 1.07.1972 roku do 31.08.1972 roku, od 1.07.1973 roku do 31.08.1973 roku. Ubezpieczony, jak twierdził w tych okresach, a więc w wakacje pracował u swoich rodziców, którzy byli ajentami prowadzącymi sklep w K. jako pracownik sezonowy. Z tytułu tej pracy, którą wykonywał w pełnym wymiarze czasu pracy otrzymywał on wynagrodzenie. Sąd nie neguje tego, że ubezpieczony w tym okresie pracował w sklepie u rodziców, jednakże brak jest jakichkolwiek dowodów wskazujących na to, jaka była to umowa i czy w związku z tą umową była konieczność opłacania składek na ubezpieczenie społeczne za J. W. (1), albowiem był on członkiem rodziny agenta, a poza tym, umowy były zawierane na okresy krótsze niż 6 miesięcy. Ubezpieczony nie przedstawił żadnych dowodów z których by wynikało, że był on zatrudniony u rodziców w okresach przez niego wskazanych, jak również brak jest jakichkolwiek dowodów, że za te okresy były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne. Natomiast są dowody w postaci zeznań świadków i samego ubezpieczonego, które potwierdzają jego pracę w sklepie. Ubezpieczony nie dysponuje żadnymi dokumentami z tego okresu, jak również brak ich w archiwum. Sąd również poszukiwał dodatkowych informacji dotyczących spornej kwestii, stąd zwrócił się o akta rentowe rodziców ubezpieczonego. W aktach rentowych znajduje się umowa na warunkach zlecenia zawarta przez nich dnia 2 stycznia 1972 roku na prowadzenie sklepu spożywczego w K., a w niej w paragrafie 2 w punkcie 2 a) nie zgłoszono ubezpieczonego jako członka rodziny agenta do wykonywania sprzedaży, a w punkcie b) wskazano, że osoby pozostające we wspólnym gospodarstwie domowym zwane są dalej osobami współpracującymi. W kalkulacji zryczałtowanej odpłatności na rzecz spółdzielni za okres 1 marca 1974 roku do 28 lutego 1976 roku wymieniono wynagrodzenie dwóch agentów, jednego pracownika najemnego i trzech pracowników sezonowych, ale nie wskazano tych pracowników z imienia i nazwiska, z tymże w punkcie 9 wskazano, że spółdzielnia będzie odprowadzać w myśl umowy między innymi składkę ubezpieczeniową za pracownika i agenta, co by wskazywało, że za pracowników najemnych i sezonowych były w tym okresie odprowadzane składki na ubezpieczenie społeczne, ale nie wiadomo z tych dokumentów dalej na podstawie jakiej umowy i na jakich zasadach ubezpieczony pracował u rodziców w sklepie. W świetle powyższego należy uznać, że skoro ubezpieczony nie przedstawił dowodów na okoliczność, na jakich zasadach pracował on w sklepie u rodziców i czy w tym okresie były opłacane składki za niego na ubezpieczenie społeczne należało uznać za słuszną decyzję organu rentowego odmawiającej zaliczenia jemu tych okresów do stażu ubezpieczeniowego. Konsekwencją niezaliczenia tych okresów spornych do ogólnego stażu ubezpieczeniowego J. W. (1) będzie przyjęcie, że nie udowodnił on 25 lat stażu pracy, a tym samym nie spełnił on jednej z przesłanek do przyznania jemu emerytury w warunkach szczególnych. Mając na uwadze powyższe, sąd - na podstawie 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. - oddalił odwołanie ubezpieczonego J. W. (1) jako nieuzasadnione.

Apelację od wyroku złożył ubezpieczony. Wniósł o jego zmianę i przyznanie emerytury. Zarzucił, że sąd niezasadnie nie uznał wykazania 25 letniego okresu ubezpieczenia do końca 1998 r . Wskazał, iż sąd nie przyznał mu emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach, pomimo ukończenia 60 roku życia i pozostania tylko w I filarze emerytalnym, z powodu braku informacji o składkach ubezpieczeniowych w archiwach (...) K., za pracę sezonową w latach 1969-1973, pomimo zeznań świadków, którzy poświadczyli jego pracę w w/w okresie w sklepie spożywczym nr (...) w D. podlegającym pod (...) w K.. Świadek M. F. wyjaśniła w zeznaniach swoich dlaczego może nie być jego danych w archiwach (...). Na dzień 01.01.1999 ZUS ustalił kapitał początkowy decyzją z dnia 12-06-2001, a nie wymagany okres zatrudnienia do emerytury, ponieważ po 01.01.1999 w dalszym ciągu pracował w warunkach szczególnych do czasu likwidacji przedsiębiorstwa (...) w S. - do 30-04-2001r. Na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1983-02-07r. otrzymał świadectwo pracy w szczególnych warunkach wymienionych w wykazie B dziale IV pozycja 4 pkt. 16,14 na stanowisku rybaka przetwórstwa, mistrza przetwórstwa, oraz na stanowisku specjalisty technologa, technologa-magazyniera wymienionych w wykazie A dziale XIV pozycja 24 - Kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wykonywane w wykazie. ZUS nie honorował świadectw pracy w szczególnych warunkach, dopiero na rozprawie sądowej Sąd poinformował, że świadectwa mają moc prawną. Wszyscy pracownicy przedsiębiorstwa (...), którzy pracowali do czasu likwidacji przedsiębiorstwa 2001.04.30 otrzymali świadectwa pracy w szkodliwych warunkach podlegali w/w rozporządzeniu. ZUS rozlicza okresy pracy do emerytury co do jednego dnia, zarówno nieskładkowe jak i składkowe. Cały okres nauki na studiach (...) zaliczył do okresu nieskładkowego pomimo, że zgłosił iż w czasie studiów miałem praktyki zarobkowe /poświadczone w indeksie/. Na praktyce zerowej w (...) w Ś. w okresie od 01.09.1973-28.09.1973 przed podjęciem pracy musiał uzupełnić tzw. obiegówkę. W dziale finansowym powiedziano mu, że będą pobrane składki na ubezpieczenia zdrowotne i emerytalno-rentowe. Wypłatę w kasie przedsiębiorstwa mógł odebrać dopiero po załatwieniu obiegówki kończącej pracę". Pobranie wypłaty potwierdził na liście płac własnoręcznym podpisem. Tego okresu ZUS mu nie przyjął, była to praca nie wchodząca w okres studiów. Taka sama procedura odbyła się w czasie praktyki od 01.08.1977-28.08.1974r. w (...) w H. /skierowanie nr (...). Wpis w Książeczce Żeglarskiej nr (...) zamustrowanie na kutrze (...) 02.0S.1974-19.08.1974J 20.08.1974-28.08.1974r. praca w przetwórni na lądzie. Podobnie wyglądała procedura zatrudnienia, pracy dwu tygodniowej i płac na Osiedlu (...) na budowie w Przedsiębiorstwie Budowlanym w S. z siedzibą na ul. (...) /wpis w indeksie/. W żadnym z przedsiębiorstw nie wydano mu zaświadczeń o składkach na ubezpieczenia. W w/w przedsiębiorstwach oraz w ZUS poinformowano go, że te okresy pracy nie będą zaliczone do okresów składkowych. Wykonał pracę, pobrano składki ubezpieczeniowe, a ZUS zalicza te okresy do okresów nieskładkowych. ZUS przyjął za udowodnione okresy nieskładkowe 6 lat 3 miesiące 2 dni, składkowe 25 lat, 4 miesiące i 5 dni, a sumarycznie 31 lat, 7 miesięcy i 7 dni.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie.

W uzasadnieniu podniósł, iż podziela stanowisko Sądu I instancji oraz argumentację przedstawioną w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia. Ubezpieczony nie udowodnił 25 lat ogólnego stażu pracy. Sąd prawidłowo ustalił, iż skarżący nie wykazał, iż od świadczonej u rodziców pracy w okresie wakacji były odprowadzane składki na ubezpieczenia społeczne. Zważyć należy, iż w jedynym dokumencie dotyczącym prowadzenia sklepu spożywczego nr (...) w K., tj. umowie zawartej pomiędzy rodzicami ubezpieczonego, a (...) Wojewódzką Spółdzielnią (...) w (...) Oddział w K., brak jest wskazania wnioskodawcy do zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego. Brak jest także pisemnego wniosku rodziców oraz pisemnej zgody spółdzielni na zgłoszenie członka rodziny, która mocą ówcześnie obowiązujących przepisów była wymagana. Okoliczności te wyraźnie wskazują, iż ubezpieczony świadczył co najwyżej pomoc w czasie wakacji przy prowadzeniu sklepu przez rodziców i nie były odprowadzane składki na ubezpieczenia społeczne. W odniesieniu z kolei do zarzutu niezaliczenia płatnych praktyk odbywanych przez w/w podczas studiów, wskazuję, iż wykonywanie praktyk, nawet płatnych, nie powoduje powstania obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne. Wnioskodawca musiałby mieć status pracownika, co w niniejszym postępowaniu nie zostało poprzez niego wykazane. Wobec powyższego nie ma żadnych podstaw do zaliczenia wskazanych okresów do okresów składkowych. Same przeciwne twierdzenia strony, jako podmiotu najbardziej zainteresowanego w korzystnym dla siebie rozstrzygnięciu, nie mogą być w tym zakresie wystarczające.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd apelacyjny akceptuje i uznaje za własne ustalenia faktyczne jak i rozważania prawne sądu I instancji.

Sąd ten przeprowadził postępowanie dowodowe zgodne z wnioskami stron, dokonując trafnych ustaleń i wyjaśniając wszystkie istotne okoliczności mające wpływ na rozstrzygnięcie sprawy. Sąd okręgowy dokonał swobodnej oceny dowodów w ramach art. 233 § 1 k.p.c., a sąd apelacyjny nie dopatrzył się w sędziowskiej ocenie materiału dowodowego żadnych uchybień. Nie doszło również do obrazy art. 233 § 1 k.p.c. W utrwalonym orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjęto, że swobodna sędziowska ocena dowodów może być podważona jedynie wówczas, gdyby okazała się rażąco wadliwa lub oczywiście błędna (por. wyrok z dnia 18 lutego 1997 r., II UKN 77/96, OSNAPiUS z 1997r., nr 21, poz.426, lub wyrok z dnia 27 lutego 1997r., I PKN 25/97, OSNAPiUS z 1997 r., nr 21, poz. 420 ), co w ocenianej sprawie nie występuje. „Wobec szerokiej autonomii zastrzeżonej sądom przy ocenie przeprowadzonych dowodów, ingerencja Sądu II instancji w ocenę dokonaną przez Sąd I instancji dopuszczalna jest wyjątkowo wówczas, gdy w sposób zupełny naruszone zostały zasady określone w art. 233 § 1 k.p.c.” (tak m.in. Sąd Najwyższy w wyrokach z dnia 6 grudnia 1996 r., II UKN 26/96, OSNAPiUS 1997r., nr 14, poz. 256: z dnia 6 czerwca 1997 r., II UKN 167/97, OSNAPiUS 1998 r., nr 8, poz. 251). Również, gdy z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadził wnioski logicznie poprawne i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego, to taka ocena dowodów nie narusza zasady swobodnej oceny dowodów przewidzianej w art. 233 § 1 k.p.c., choćby dowiedzione zostało, że z tego samego materiału dałoby się wysnuć równie logiczne i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego wnioski odmienne (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 września 2002 r., IV CKN 1316/00, LEX nr 80273 ). Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 10 stycznia 2002 r. (II CKN 572/99, LEX nr 53136) stwierdził, że zarzut obrazy przepisu art. 233 § 1 k.p.c., nie może polegać jedynie na zaprezentowaniu własnych, korzystnych dla skarżącego ustaleń stanu faktycznego, dokonanych na podstawie własnej, korzystnej dla skarżącego oceny materiału dowodowego.

Prawidłowo sąd uznał, że brak jest dowodów podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu współpracy przy prowadzeniu działalności agencyjnej przez rodziców skarżącego. Argumentacją sadu okręgowego w tym zakresie jest logiczna i przekonująca, a sąd apelacyjny ją podziela. Analiza obowiązujących wówczas przepisów dotyczących ubezpieczenia społecznego prowadzi do wniosku, iż odwołujący nie podlegał ubezpieczeniu z tytułu pozostawania w stosunku pracy. Ustawa z dnia 23 stycznia 1968 r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U.1968.3.6) w art. 6 ust. 1 stanowiła, iż zatrudniony w nie uspołecznionym zakładzie pracy najbliższy krewny i powinowaty osoby, która prowadzi ten zakład na rachunek własny lub wspólny z inną osobą, korzysta ze świadczeń przewidzianych w ustawie tylko z tytułu wypadku w zatrudnieniu lub choroby zawodowej, jeżeli: 1) umowa o pracę została zawarta w formie aktu notarialnego oraz nie mieszka wspólnie z osobą, na której rachunek zakład jest prowadzony. Okoliczności takich odwołujący nie wykazał.

Z kolei § 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 kwietnia 1969 r. w sprawie ubezpieczenia społecznego osób prowadzących uspołecznione sklepy i księgarnie na podstawie umowy zlecenia lub umowy agencyjnej (Dz.U.1969.10.71) przewidywał rozciągnięcie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 6 września 1966 r. w sprawie ubezpieczenia społecznego osób prowadzących zakłady gastronomiczne oraz stacje benzynowe na podstawie umowy zlecenia lub umowy agencyjnej (Dz. U. Nr 40, poz. 237) na osoby, które prowadzą sklepy i księgarnie na podstawie umowy zlecenia lub umowy agencyjnej zawartej na okres nie krótszy niż 6 miesięcy z oraz osób współpracujących z tymi osobami. Rozporządzenie z dnia 6 września 1966 r. w § 1 pkt. 2 przewidywało, że za osobę współpracującą uważa się najbliższego krewnego lub powinowatego ubezpieczonego, jak również osobę pozostającą z nim we wspólnym gospodarstwie domowym, jeżeli za pisemną zgodą zakładu pracy, który zawarł umowę z ubezpieczonym, stale pracuje przy wykonywaniu czynności określonych w ust. 1 w wymiarze co najmniej połowy czasu pracy, jaki obowiązuje pracowników gospodarki uspołecznionej. Takiej zgody odwołujący nie przedstawił.

W zakresie pracy na studiach charakter prawny zatrudniania w czasie praktyk pozostaje bez znaczenia, skoro cały ten okres został uwzględniony do okresów ubezpieczenia. Rację ma pozwany, że brak jest dowodów na podleganie ubezpieczeniom społecznym w czasie odbywania praktyk studenckich. Również okres odbywania praktyk przed rozpoczęciem studiów (praktykant pokładowy) we wrześniu 1973 nie może zostać uznany za okres ubezpieczenia. Uwzględnienie tego okresy nie spowoduje zresztą spełnienia warunku 25-letniego stażu ubezpieczeniowego do końca 1998 r. Okres praktyk studenckich czy przedstudenckich nie jest okresem składkowym ani nieskładkowym w rozumieniu art. 6 i 7 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - (Dz.U.2016.887).

Twierdzenie odwołującego dotyczące przyjęcia przez ZUS za udowodnione okres nieskładkowego w wymiarze 6 lat, 3 miesiące i 2 dni, składkowego 25 lat, 4 miesiące i 5 dni - sumarycznie 31 lat, 7 miesięcy i 7 dni jest prawdziwe. Jednakże okresy te zostały ustalone na inne potrzeby. Tymczasem dla emerytury wcześniejszej badaniu podlega okres do końca 1998 r. (tak art. 184 ust. 1 w związku z art. 196 ustawy).

Mając na uwadze wskazane okoliczności, sąd apelacyjny, na podstawie art. 385 KPC, oddalił apelację.

O kosztach postępowania apelacyjnego, mając na uwadze sytuację majątkową odwołującego, sad orzekł na podstawie art. 102 KPC.

SSO (del.) Tomasz Korzeń SSA Anna Polak SSA Beata Górska