Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 listopada 2016 r.

Sąd Okręgowy w Nowym Sączu, III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie

następującym:

po rozpoznaniu w dniu 16 listopada 2016r. w Nowym Sączu

na rozprawie

sprawy z powództwa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w W. Oddział w E.

przeciwko Komornikowi Sądowemu przy Sądzie Rejonowym w Nowym Targu – M. S.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Nowym Targu

z dnia 7 czerwca 2016 r., sygn. akt I C 154/16

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że nadaje mu treść: „odrzuca pozew w części dotyczącej żądania zapłaty kwoty 121,41 zł (sto dwadzieścia jeden 41/100), a w pozostałej części powództwo oddala.”,

2.  oddala apelację w pozostałej części.

(...)

sygn. akt III Ca 515/16

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 7 czerwca 2016 roku Sąd Rejonowy w Nowym Targu oddalił powództwo Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w W. Oddziału w E. przeciwko Komornikowi Sądowemu przy Sądzie Rejonowym w Nowym Targu - M. S. o zapłatę.

Sąd Rejonowy ustalił, że pozwany komornik sądowy. W ramach prowadzonej działalności zwraca się często do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o udzielenie informacji niezbędnych dla prowadzenia postępowań egzekucyjnych. Zapytania takie wykonuje w formie elektronicznej, przy użyciu programu informatycznego „ kancelaria komornika”. W 2014 roku pozwany prowadził postępowanie egzekucyjne m.in. przeciwko dłużnikom: R. R. (sprawa KM 1546/14) i J. W. (sprawa KM 1539/14). Dnia 22 października 2014 roku pozwany złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych w formie elektronicznej wnioski o udostępnienie danych zgromadzonych na kontach tego zakładu na temat w/w dłużników. W odpowiedzi
z dnia 22 października 2014 roku (która wpłynęła do pozwanego dnia 27 października 2014 roku) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. przekazał pozwanemu odpowiednie dane dotyczące dłużnika J. W.. Tego samego dnia przesłano też komornikowi z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B. informacje dotyczące dłużnika R. R.. Równocześnie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. przesłał pozwanemu dwa rachunki za udostępnienie w/w informacji tj. rachunek
nr (...) z dnia 22 października 2014 roku i rachunek nr (...) z dnia 23 października 2014 roku. W dniu 27 października 2014 roku pozwany przelał na konto Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B. należności za udzielenie informacji.

Dnia 31 października 2014 roku doręczono pozwanemu informacje wystawione przez powoda z dnia 23 października 2014 roku, zawierające dane ze zbioru danych osobowych dłużnika R. R. i dłużniczki J. W. (dwukrotnie). Do zawiadomień tych dołączono trzy rachunki, łącznie na kwotę 121,41 zł. W odpowiedzi z dnia 3 listopada 2014 roku pozwany poinformował powoda, iż za udzielone mu informacje dotyczące obu dłużników uregulował już wymagane należności. Zwrócił także powodowi przesłane rachunki. W piśmie z dnia 18 listopada 2014 roku powód poinformował pozwanego, iż nie widzi podstaw do anulowania wystawionych przez siebie rachunków, ponieważ udzielił żądanych informacji.
W odpowiedzi z dnia 27 listopada 2014 roku komornik oświadczył, iż nie widzi podstaw do zapłaty powodowi żądanej należności, bowiem informacje udzielone przez powoda były już niepotrzebne. Wezwania powoda skierowane do pozwanego o zapłatę należności wynikających z w/w rachunków pozostały bezskuteczne.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy stwierdził, że roszczenie powoda nie jest zasadne. Powołał się na treść art. 2 ust. 5 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku o komornikach sądowych i egzekucji oraz art. 50 ust. 3 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych. Wskazał, że pozwany uiścił wymagane opłaty za udzielenie mu przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych danych zgromadzonych na kontach dłużników a komornik sądowy kierując wnioski
o udostępnienie danych ze zbiorów Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, nie ma żadnego wpływu na to, który z oddziałów tej informacji mu udzieli. Jeżeli więc komornik na swoje zapytania uzyskał żądane odpowiedzi z jednego z oddziałów Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, to w ocenie Sądu Rejonowego nie ma jakichkolwiek podstaw, aby za taką samą informację ponownie płacił tylko dlatego,
iż informacji udzielił mu również inny oddział Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Sąd I instancji podkreślił, że procedury dotyczące udzielenia komornikom informacji na temat sytuacji osobistej i majątkowej dłużników powinny usprawniać i ułatwiać komornikom prowadzenie postępowań egzekucyjnych i nie generować przy tym zbędnych kosztów.

Sąd Rejonowy stwierdził nadto, że bezzasadność roszczenia głównego pozwalała podobnie potraktować dochodzone przez powoda roszczenie uboczne
o odsetki, które nie zasługiwało na uwzględnienie również z tego powodu, iż opłata za informacje o danych zgromadzonych na kontach ubezpieczonego nie jest świadczeniem pieniężnym, od którego – w razie opóźnienia się z jego spełnieniem - przysługują odsetki ustawowe na podstawie przepisów prawa cywilnego.

Powyższy wyrok zaskarżył powód apelacją, w której zarzucił naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. przez ocenę zebranego materiału dowodowego w sposób niewszechstronny, rażąco dowolny, sprzeczny z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, polegający w szczególności na ustaleniu, że Zakład miał obowiązek samodzielnie oceniać zasadność i badać częstotliwość składanych przez pozwanego wniosków. Zwielokrotnienie zapytań kierowanych do niego przez pozwanego nie może zwalniać go z opłaty. Apelujący wskazał, że nie był producentem oprogramowania, z którego korzystał pozwany. Zarzucił też, że pozwany, pomimo złożenia zapytania, nie upewniwszy się w Zakładzie o statusie poprzedniego wniosku, dokonał kolejnego zapytania, angażując pracowników Zakładu do poszukiwania odpowiedzi na pytania postawione we wniosku.

Wskazując na powyższe, apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku
i orzeczenie zgodnie z pozwem.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Wniesienie apelacji skutkowało zmianą zaskarżonego wyroku i odrzuceniem pozwu w części dotyczącej żądania zapłaty kwoty 121,41 zł. W pozostałym zakresie apelację należało oddalić.

Zgodnie z treścią 199 § 1 pkt 1 k.p.c. sąd odrzuca pozew, jeżeli droga sądowa jest niedopuszczalna. Zagadnienie dopuszczalności drogi sądowej w sprawach przeciwko komornikowi sądowemu o zasądzenie opłaty za udzielenie mu na podstawie art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku o komornikach sądowych
i egzekucji (Dz.U.2016.1138) informacji niezbędnych do prawidłowego prowadzenia postępowania egzekucyjnego było przedmiotem dwóch uchwał Sądu Najwyższego
z dnia 21 października 2015 roku (III CZP 66/15) i z dnia 11 grudnia 2015 roku
(III CZP 92/15). Sąd Najwyższy uznał, iż niedopuszczalna jest droga sądowa
w sprawach o roszczenia przeciwko komornikowi o opłatę za udzielenie informacji niezbędnych do prowadzenia postępowania egzekucyjnego, a Sąd Okręgowy pogląd ten podziela.

Relacje prawne w postępowaniu egzekucyjnym, a więc w postępowaniu regulowanym przepisami o charakterze publicznoprawnym, powstające pomiędzy organem egzekucyjnym a jego uczestnikami, nie mają cech właściwych dla równorzędnych podmiotów, gdyż dominuje tu stosunek nadrzędności organu egzekucyjnego i odpowiadający mu stosunek podporządkowania ze strony uczestników i osób trzecich (por. zwłaszcza uchwały Sądu Najwyższego z dnia
22 października 2002 roku, III CZP 65/02, OSNC 2003, nr 7 - 8, poz. 100 oraz z dnia 20 kwietnia 2006 roku, III CZP 20/06, OSNC 2007 nr 2, poz. 25 i powołane tam orzecznictwo). Ten stosunek nadrzędności komornika wynika z samej istoty jego działania jako organu władzy publicznej powołanego do przymusowego egzekwowania tytułów wykonawczych, a wprost o statusie komornika, jako funkcjonariusza publicznego, rozstrzyga treść art. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku o komornikach sądowych i egzekucji. Publicznoprawny charakter stosunku powstałego na tle prawa komornika do żądania informacji od uczestników postępowania egzekucyjnego i od osób trzecich oraz opowiadającego mu obowiązku ich udzielenia przez te podmioty wynika nadto w sposób jednoznaczny z treści art. 762 § 1 k.p.c., zgodnie z którym za nieuzasadnioną odmowę udzielenia takiej informacji albo za udzielenie świadomie informacji fałszywych osoba odpowiedzialna może być ukarana przez komornika grzywną. Przesądza to o niedopuszczalności drogi sądowej dla dochodzenia opłaty za udzielenie komornikowi informacji niezbędnych do prowadzenia postępowania egzekucyjnego w odrębnym procesie. Jedyną drogą przewidzianą w ustawie dla realizacji takiego roszczenia pozostaje zatem uwzględnienie tej opłaty przez komornika w postanowieniu o ustaleniu kosztów postępowania i możliwość kwestionowania tej decyzji w skardze na czynność komornika.

Skutkiem tego jest konieczność odrzucenia pozwu w części odnoszącej się do żądania zasądzenia kwoty 121,41 zł tytułem wspomnianych opłat. Mając to na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzekł jak w pkt 1 sentencji. Odnośnie zaś roszczenia o zasądzenie odsetek od w/w opłat stwierdzić należy, że do dochodzenia tego rodzaju roszczenia droga sądowa jest dopuszczalna, w pojęciu sprawy cywilnej bowiem mogą mieścić się również roszczenia o zapłatę odsetek od świadczeń pieniężnych, których źródłem są inne stosunki prawne aniżeli stosunki z zakresu prawa cywilnego. Nie ma więc podstaw do odrzucenia powództwa w tej części. Niemniej jednak jako bezzasadne podlegało ono oddaleniu.

Także w tej kwestii wypowiadał się Sąd Najwyższy w powołanej już wyżej uchwale z dnia 11 grudnia 2015 roku (III CZP 92/15) stwierdzając, że opłata za informację o danych zgromadzonych na kontach ubezpieczonego lub płatnika składek, udzieloną komornikowi sądowemu przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w wykonaniu obowiązku wynikającego z art. 50 ust. 3 i 10 ustawy z dnia
13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2016.963), nie jest świadczeniem pieniężnym, od którego - w razie opóźnienia się z jego spełnieniem - przysługują odsetki ustawowe na podstawie przepisów prawa cywilnego.

Przepisy prawa polskiego nie przewidują generalnego obowiązku płacenia odsetek z tytułu zadłużenia pieniężnego. Jeżeli obowiązek płacenia odsetek nie wynika z czynności prawnej, należą się one wierzycielowi tylko wtedy, gdy przewiduje to przepis ustawy. Tymczasem w art. 50 powołanej ustawy
z 13 października 1998 roku, ani w żadnym innym jej przepisie nie przewidziano obowiązku zapłaty przez komornika odsetek za opóźnienie w uiszczeniu opłaty za informację o danych zgromadzonych na kontach ubezpieczonego lub płatnika składek.

Nie ma także możliwości zastosowania w drodze analogii art. 481 § 1 k.c. Wynika to z omawianego już charakteru stosunku prawnego łączącego komornika
z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych. Jak stwierdzono, w relacjach tych dominuje stosunek nadrzędności organu egzekucyjnego i odpowiadający mu stosunek podporządkowania ze strony uczestników postępowania i osób trzecich. Ponadto wskazać należy, że wysokość opłaty za udzielenie komornikowi informacji o danych zgromadzonych na kontach ubezpieczonego lub płatnika składek zostały szczegółowo unormowane w rozporządzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 16 stycznia 2003 roku w sprawie wysokości opłaty pobieranej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych za udzielenie informacji komornikom sądowym oraz trybu jej pobierania (Dz.U.2003.8.95), a obecnie z dnia 8 października 2015 roku w sprawie wysokości opłaty pobieranej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych za udostępnienie danych komornikom sądowym oraz sposobu jej wnoszenia (Dz.U.2015.1701). Komornik podobnie jak i powód nie ma zatem żadnego wpływu na określenie wysokości tej opłaty. Nie ma ona charakteru świadczenia cywilnoprawnego, w związku z czym korzystanie z unormowań prawa prywatnego
w stosunku do takiej opłaty byłoby uzasadnione wówczas, gdyby w prawie publicznym występował w tym zakresie brak unormowań postrzegany jako oczywista wadliwość. Tak jednak nie jest skoro podobne rozwiązanie funkcjonuje w przypadku kosztów procesu.

Uzasadniony jest więc wniosek, że brak jest materialnej podstawy pozwalającej na doliczanie odsetek do opłaty za informacje udzielone komornikowi sądowemu, w związku z czym apelacja w tym zakresie podlegała oddaleniu, o czym Sąd Okręgowy orzekł w pkt 2 sentencji na podstawie art. 385 k.p.c.

(...)