Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 listopada 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 30 listopada 2016 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa S. P. i M. P. (1)

przeciwko (...) w T.

o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach

z dnia 14 maja 2014 r., sygn. akt II C 326/13

1.  oddala apelację;

2.  zasądza solidarnie od powodów na rzecz pozwanego kwotę 21.557 (dwadzieścia jeden tysięcy pięćset pięćdziesiąt siedem) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego i kasacyjnego.

Sygn. akt V ACa 510/16

UZASADNIENIE

Wyrokiem Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia 14 maja 2014 r. oddalono powództwo wniesione przez S. i M. małżonków P. przeciwko pozwanemu (...) o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego zaopatrzonego w klauzulę wykonalności oraz zasądzono od powodów solidarnie na rzecz pozwanego (...) kwotę 7.217 zł tytułem kosztów procesu.

W sprawie nie było sporne, że powodowie poręczyli kredyt udzielony przez pozwanego osobom trzecim. Poręczenie to miało charakter poręczenia wekslowego i poręczenia rzeczowego, na podstawie którego dokonano wpisu hipoteki kaucyjnej kwocie 300.000 zł na nieruchomości należącej do powodów. Pozwany nie wypełnił weksla i nie przedstawił go powodom jako poręczycielom do zapłaty; uznał natomiast, że ponad wymienione zabezpieczenia powodowie udzielili poręczenia cywilnego, które ostatecznie stało się podstawą wystawienia bankowego tytułu wykonawczego.

Apelację od powyższego wyroku złożyli powodowie, którzy wnieśli o jego zmianę poprzez pozbawienie wykonalności bankowego tytułu egzekucyjnego wystawionego przez pozwanego w ten sposób, że właściwy komornik sądowy może prowadzić egzekucję na rzecz pozwanego (...) wyłącznie z nieruchomości powodów ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.

Powodowie zarzucili naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 876 k.c. i bezzasadne przyjęcie, że pomimo braku pisemnej umowy poręczenia cywilnego pomiędzy powodami a pozwanym, powodowie są poręczycielami cywilnymi, ponieważ podpisali umowę pożyczki z dnia 2 marca 2007 r., deklarację wekslową do weksla in blanco, który poręczyli jako poręczyciele wekslowi, dokument o dobrowolnym poddaniu się egzekucji podczas, gdy bezsporne było, że powodowie nie byli stroną umowy pożyczki, nie zawierali z pozwanym odrębnej umowy poręczenia cywilnego i poręczenie cywilne powodów nie było wymienione w § 5 umowy pożyczki jako jej zabezpieczenie.

Na skutek apelacji powodów Sąd Apelacyjny w Katowicach zmienił wyrok Sądu Okręgowego w Gliwicach w ten sposób, że ograniczył wykonalność opisanego bankowego tytułu egzekucyjnego zaopatrzonego w klauzulę wykonalności do wysokości hipoteki kaucyjnej ustanowionej na kwotę 300.000 zł na nieruchomości stanowiącej własność dłużników. Wskazał, że niezależnie od uznania, czy powodowie obok poręczenia wekslowego i zabezpieczenia rzeczowego udzielili poręczenia cywilnego jako zabezpieczenia umowy pożyczki, poręczenie cywilne nie mogło być podstawą wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego. Zgodnie z art. 96 i 97 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (j. t. Dz. U. z 2015 r., poz. 128 ze zm. W świetle art. 5 prawa bankowego, w zakresie czynności bankowych nie mieści się przyjmowanie poręczeń cywilnych, a poręczyciel nie jest osobą, która bezpośrednio z bankiem dokonała czynności bankowej, ani roszczenie wobec poręczyciela nie wynika bezpośrednio z czynności bankowej. W drodze powództwa z art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c. powodowie mogli zatem podnosić zarzuty materialnoprawne dotyczące wierzytelności banku objętej bankowym tytułem egzekucyjnym i zasadnie twierdzić, że ich odpowiedzialność ogranicza się do treści hipoteki ustanowionej tytułem zabezpieczenia.

Na skutek wniesionej od powyższego wyroku przez pozwanego skargi kasacyjnej Sąd Najwyższy uchylił wyrok Sądu Apelacyjnego i przekazał sprawę temu Sądowi do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego. Wskazał, że powodowie zaprzeczyli zdarzeniu, na którym zostało oparte wydanie klauzuli wykonalności twierdząc, że nie są dłużnikami pozwanego Banku z tytułu poręczenia cywilnego umowy pożyczki stanowiącej czynność bezpośrednio dokonaną z bankiem, a więc podnieśli zarzut materialnoprawny odnoszący się do istnienia wierzytelności objętej bankowym tytułem egzekucyjnym. Sąd drugiej instancji natomiast rozważył, wbrew granicom kognicji sądu w postępowaniu klauzulowym i postępowaniu toczącym się z powództwa opozycyjnego, przesłanki nadania klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu stwierdzając, że poręczenie cywilne, w świetle art. 96 - 97 i art. 5 prawa bankowego nie jest czynnością bankową uprawniającą bank do wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego. Sąd w sprawie z powództwa opozycyjnego jest, zgodnie z art. 365 § 1 k.p.c., związany treścią prawomocnego postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności i obowiązany jest przyjąć, że bankowy tytuł egzekucyjny zaopatrzony w taką klauzulę spełnia wymogi określone w powyższych przepisach i stanowi tytuł wykonawczy uprawniający bank do wszczęcia prowadzenia egzekucji.

Sąd Najwyższy nie podzielił także wykładni art. 96, 97 ust. 1 i art. 5 prawa bankowego dokonanej przez Sąd Apelacyjny w rezultacie jego zastosowania w niniejszej sprawie. Bankowy tytuł egzekucyjny może być wystawiony przeciwko poręczycielowi cywilnemu umowy pożyczki zawartej z bankiem, który złożył oświadczenie o poddaniu się egzekucji. Jest on bowiem dłużnikiem banku z tytułu zabezpieczenia wierzytelności banku wynikającej z czynności bankowej i roszczenie wynika bezpośrednio z zabezpieczenia. W stanie prawnym obowiązującym od dnia 21 maja 1999 r. (zmiana art. 97 ust. 1 prawa bankowego ustawą z dnia 9 kwietnia 1999 r. o zmianie ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. Nr 40, poz. 399) nie może być skuteczny argument, że poręczenie cywilne nie jest czynnością bankową, skoro bankowy tytuł egzekucyjny może być wystawiony przeciwko dłużnikowi banku z tytułu zabezpieczenia wierzytelności banku wynikającej z czynności bankowej. Umowa poręczenia jest wprawdzie umową odrębną od umowy kształtującej podstawową wierzytelność banku wynikającą z czynności bankowej, ale jej związek z nią wyraża się w zabezpieczeniu, o którym mowa w art. 97 ust. 1 prawa bankowego.

Wskazał w związku z tym, że z uwagi na nierozważenie przez Sąd drugiej instancji zarzutu apelacji powodów naruszenia art. 876 k.c. przez przyjęcie, że są oni poręczycielami cywilnymi zachodzi konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania.

Rozpoznając sprawę ponownie Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Jak się wskazuje w orzecznictwie i literaturze przedmiotu, umowa poręczenia, sporządzona na piśmie, powinna być tak sformułowana, żeby wynikało z niej, że poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał. Zobowiązanie to powinno być oznaczone ze wskazaniem osób wierzyciela i dłużnika, przy czym osoba dłużnika może wynikać z samego oznaczenia długu. Dopuszczalne jest poręczenie generalne, obejmujące wszelkie już istniejące lub przyszłe zobowiązania kredytowe dłużnika głównego w danym banku oraz tzw. poręczenie rodzajowe, zabezpieczające określony rodzaj kredytu udzielonego danej osobie. Gdy chodzi o zobowiązanie wynikający z umowy kredytowej, to należy nadto odróżnić dług przyszły od długu już istniejącego, lecz jeszcze niewymagalnego (por. wyrok SN z dnia 11 grudnia 2009 r., V CSK 215/09).

Z kolei, towarzyszące planowanemu wystawieniu weksla in blanco porozumienie, w którym przyszły awalista określa warunki, na jakich może dojść do wypełnienia mającego być przezeń poręczonym weksla, może także stanowić umowę poręczenia, o ile zezwala na to jego treść i o ile zachowane zostały wymogi co do formy, w jakiej ów awalista swoje oświadczenie złożył. Dla takiego rozumienia porozumienia wekslowego obojętne jest, czy weksel ostatecznie zostanie wystawiony przez dłużnika, czy też - jeśli nawet zostanie wystawiony - będzie przez jego posiadacza uzupełniony; okoliczność ta miałaby znaczenie, gdyby dochodzone roszczenie wywodzone było z uzupełnionego weksla (tak: SN w wyroku z dnia 24 sierpnia 1988 r., IV PR 189/88, OSNC 1990, nr 12, poz. 154 oraz z dnia 22 października 1975 r., IV PR 162/75, OSNC 1976, nr 6, poz. 147, por. również wyrok SA w Katowicach z dnia 19 czerwca 2015 r., I ACa 153/15).

Skarżący nie kwestionuje poczynionych przez Sąd Okręgowy ustaleń faktycznych, skądinąd znajdujących oparcie w zebranym w sprawie materiale dowodowym i obejmującym okoliczności w istocie niesporne. Z tej przyczyny ustalenia te Sąd Apelacyjny akceptuje i uznaje za własne, przyjmując ustalony w pierwszej instancji stan faktyczny za podstawę oceny w sferze prawa materialnego. Ocena ta realnie sprowadza się do tego, czy złożone w nazwanym deklaracją wekslową porozumieniu oświadczenie powodów może być uznane za poręczenie w rozumieniu art. 876 § 1 k.c.

Jak trafnie wskazał Sąd Okręgowy, złożona przez powodów wraz z wekslem in blanco deklaracja wekslowa miała formę pisemną; zawarte w niej oświadczenie czyniło zatem pod względem formalnym zadość normie art. 876 § 2 k.p.c., która dla ważności poręczenia wymaga zachowania takiej właśnie formy. Oświadczenie to zawierało także takie dookreślenie długu przyszłego, które w pełni odpowiada normie art. 878 § 1 k.c., gdyż w dacie jego składania znana była maksymalna wysokość sumy, do jakiej dłużnicy pozwanego z tytułu umowy kredytowej będą odpowiadać. Treść oświadczenia nie pozostawiała przy tym żadnych wątpliwości, że zamiarem powodów było poręczenie za dług wystawców weksla niezupełnego: M. P. (2) i B. P., zaciągnięty w powodowym banku na podstawie umowy pożyczki nr (...) z dnia 2 marca 2007r. Bez wątpienia, intencją powodów, których podpisy widnieją również na umowie kredytowej było wzmocnienie wiarygodności kredytowej pożyczkobiorców (wystawców weksla) i zagwarantowanie kredytującemu Bankowi spłaty udzielonych im środków finansowych. Skoro wskutek złożonego oświadczenia, nazwanego deklaracją poręczycieli weksla własnego niezupełnego, powodowie stali się jednocześnie poręczycielami w rozumieniu art. 876 § 1 k.c., to niewątpliwie odpowiadają oni solidarnie z pożyczkodawcami (dłużnikami głównymi) na podstawie art. 881 k.c. za ich zobowiązanie w granicach wskazanych w art. 879 § 1 k.c.

W tej sytuacji podniesiony w apelacji zarzut obrazy art. 876 k.c. należało uznać za chybiony w związku z czym podlegała ona oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

Orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego i kasacyjnego uzasadniają, stosownie do ich wyniku, art. 98 w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. oraz § 6 pkt 6 i § 13 ust. 1 pkt 2 i ust. 4 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu. Składają się na nie : opłata od skargi kasacyjnej w kwocie 10.757 zł oraz koszty zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym (5400 zł) i kasacyjnym (5400 zł).

SSO del. Aleksandra Kłoda SSA Iwona Wilk SSA Barbara Kurzeja