Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 listopada 2013 roku

Sąd Okręgowy w Radomiu IV Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Maria Maziarek-Kaźmierska

Sędziowie: SO Joanna Kaczmarek-Kęsik (spr.)

SO Ewa Mierzejewska

Protokolant: sekr. sąd. Anna Galardos-Sikora

po rozpoznaniu w dniu 5 listopada 2013 roku w Radomiu

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w Ł.

przeciwko Wojewódzkiemu Szpitalowi (...) w R.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Radomiu

z dnia 13 marca 2013 roku

sygn. akt I C 1183/12

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie I (pierwszym) w ten sposób, że zasądza od Wojewódzkiego Szpitala (...) w R. na rzecz (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w Ł. kwotę 20 425 (dwadzieścia tysięcy czterysta dwadzieścia pięć) złotych 35 (trzydzieści pięć) groszy z ustawowymi odsetkami od dnia 23 maja 2012 roku do dnia zapłaty oraz ustawowe odsetki: od kwoty 67 795 (sześćdziesiąt siedem tysięcy siedemset dziewięćdziesiąt pięć) złotych 79 (siedemdziesiąt dziewięć) groszy od dnia 18 kwietnia 2012 roku do dnia 19 kwietnia 2012 roku, od kwoty 49 404 (czterdzieści dziewięć tysięcy czterysta cztery) złote 31 (trzydzieści jeden) groszy za okres od dnia 20 kwietnia 2012 roku do dnia 16 maja 2012 roku, od kwoty 24 387 (dwadzieścia cztery tysiące trzysta osiemdziesiąt siedem) złotych 87 (osiemdziesiąt siedem) groszy za okres od dnia 17 maja 2012 roku do dnia 22 maja 2012 roku a w pozostałym zakresie powództwo oddala oraz w punkcie II (drugim) w ten sposób, że zasądza od Wojewódzkiego Szpitala (...) w R. na rzecz (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w Ł. kwotę 7 007 (siedem tysięcy siedem) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu,

2.  zasądza od Wojewódzkiego Szpitala (...) w R. na rzecz (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w Ł. kwotę 5 190 (pięć tysięcy sto dziewięćdziesiąt ) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania za instancję odwoławczą.

Sygn. akt IV Ca 412/13

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 13 marca 2013 roku Sąd Rejonowy w Radomiu oddalił powództwo (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w Ł. przeciwko Wojewódzkiemu Szpitalowi (...) w R. o zapłatę oraz zasądził od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w Ł. na rzecz Wojewódzkiego Szpitala (...) w R. kwotę 3.617 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia:

Wojewódzki Szpital (...) w R. będący samodzielnym publicznym zakładem opieki zdrowotnej zawarł umowy dostawy z (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w W., (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w W., (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w W. oraz J. S. prowadzącym działalność gospodarczą pod nazwą (...) w P. . W wykonaniu tych umów, po dostarczeniu leków oraz wyrobów medycznych, bądź naprawie sprzętu medycznego dostawcy wystawili faktury VAT: (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W.: o nr 238/11 na kwotę 6.372 złote, nr 287/11 na kwotę 5.618,16 złotych, nr 320/11 na kwotę 6.372 złote, nr 95/11 na kwotę 5.670 złotych; (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W.: o nr 968/11 na kwotę 2.246,99 złotych, nr 987/11 na kwotę 1.669,18 złotych, nr (...) na kwotę 4.493,99 złotych, nr (...) na kwotę 3.359,78 złotych, nr (...) na kwotę 4.472,57 złotych, nr (...) na kwotę 4.493,99 złotych, nr (...) na kwotę 4.493,99 złotych, nr (...) na kwotę 2.225,58 złotych, nr (...) na kwotę 2.246,99 złotych, nr (...) na kwotę 6.676,73 złote, nr (...) na kwotę 8.987,98 złotych, nr (...) na kwotę 2.246,99 złotych, nr (...) na kwotę 556,39 złotych, nr (...) na kwotę 2.246,99 złotych, nr (...) na kwotę 2.246,99 złotych, nr (...) na kwotę 556,39 złotych, nr (...) na kwotę 556,39 złotych, nr (...) na kwotę 3.894,76 złotych, nr (...) na kwotę 3.359,78 złotych, nr (...) na kwotę 1.112,79 złotych, nr (...) na kwotę 4.493,99 złotych; (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W.: o nr 437/11 na kwotę 1.121,04 złote, nr 102/11 na kwotę 2.782,00 złote, nr 101/11 na kwotę 2.782,00 złote, nr 100/11 na kwotę 4.280, 00 złotych, nr 480/11 na kwotę 2.215,08 złotych, nr 495/11 na kwotę 747,36 złotych, nr 507/11 na kwotę 1.868,40 złotych, nr 554/11 na kwotę 3.139,56 złotych, nr 558/11 na kwotę 2.093,04 złote, nr 557/11 na kwotę 822,06 złotych; J. S. (...): o nr 117/11 na kwotę 9.131,00 złotych, nr 125/11 na kwotę 18.442,62 złote, nr 133/11 na kwotę 3.539,94 złote, nr 152/11 na kwotę 7.626,00 złotych, nr 156/11 na kwotę 1.500 złotych. Dostawcy Wojewódzkiego Szpitala (...) w R. zawarli umowy o współpracy w zakresie obsługi wierzytelności i udzielania poręczeń z (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w Ł.. (...) Spółka Akcyjna w Ł. w umowie z (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w W. zawartej w dniu 30 lipca 2010 roku złożyła oświadczenie o poręczeniu za wynagrodzeniem istniejących i niewymagalnych zobowiązań oraz przyszłych zobowiązań zakładów opieki zdrowotnej wymienionych w załączniku nr 1, w tym Wojewódzkiego Szpitala (...) w R.. Poręczenie miało obejmować zobowiązania wszystkich wymienionych w załączniku zakładów do łącznej kwoty 500.000 złotych . W dniu 31 maja 2011 roku zmieniono umowę o współpracy, wskazując jako górny limit odpowiedzialności (...) Spółki Akcyjnej w Ł. za zobowiązania łącznie 12 zakładów na kwotę 890.000,00 złotych. (...) Spółka Akcyjna w Ł. w umowie z (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w W. zawartej w dniu 9 listopada 2010 roku złożyła oświadczenie o poręczeniu za wynagrodzeniem istniejących i niewymagalnych zobowiązań oraz przyszłych zobowiązań zakładów wymienionych w załączniku nr 1, w tym Wojewódzkiego Szpitala (...) w R.. Poręczenie miało obejmować zobowiązania wszystkich wymienionych w załączniku zakładów do łącznej kwoty 12.000.000złotych. (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w Ł. w umowie z (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w W. zawartej w dniu 22 lutego 2011 roku złożyła oświadczenie o poręczeniu za wynagrodzeniem istniejących i niewymagalnych zobowiązań oraz przyszłych zobowiązań zakładów wymienionych w załączniku nr 1, w tym Wojewódzkiego Szpitala (...) w R.. Poręczenie miało obejmować zobowiązania wszystkich wymienionych w załączniku zakładów do łącznej kwoty 1.700.000złotych. W dniu 18 listopada 2011 roku zmieniono umowę o współpracy, wskazując jako górny limit odpowiedzialności (...) Spółki Akcyjnej w Ł. za zobowiązania łącznie 20 zakładów na kwotę 2.020.000 złotych, a aneksem nr (...) ustalono górny limit na 3.730.000 złotych . (...) Spółka Akcyjna w Ł. w umowie z J. S. prowadzącym działalność gospodarczą pod firmą (...) w P. zawartej w dniu 3 marca 2011 roku złożyła oświadczenie o poręczeniu istniejących i niewymagalnych zobowiązań oraz przyszłych zobowiązań zakładów wymienionych w załączniku nr 1, w tym Wojewódzkiego Szpitala (...) w R.. Poręczenie miało obejmować zobowiązania wszystkich wymienionych w załączniku zakładów do łącznej kwoty 100.000 złotych. Aneksami zwiększano maksymalny limit odpowiedzialności za zobowiązania zakładów opieki zdrowotnej do 500.000,00 złotych. Aneksem nr (...) strony umowy odeszły od wyznaczania limitu odpowiedzialności łącznie dla wszystkich zakładów i umówiły się, że górny limit odpowiedzialności za zobowiązania Wojewódzkiego Szpitala (...) w R. wyniesie 500.000 złotych. W ramach realizacji zawartych umów pomiędzy dostawcami a (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w Ł., dostawcy przekazywali (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w Ł. zestawienia wszystkich faktur VAT, wystawionych w danym miesiącu kalendarzowym na koniec miesiąca, w którym je wystawiono, nie później niż do dziesiątego dnia następnego miesiąca. W przypadku, gdy Szpital nie wywiązał się ze swojego zobowiązania i nie uregulował zobowiązań względem któregoś z dostawców, dostawcy zawiadamiali o tym fakcie (...) Spółkę Akcyjną z siedzibą w Ł. w terminie 14 dni od zakończenia miesiąca, w którym przypadał termin zapłaty zobowiązania Szpitala. (...) Spółka Akcyjna zawiadamiała Wojewódzki Szpital (...) w R. o zawartych umowach o współpracy w zakresie obsługi wierzytelności i udzieleniu poręczeń i informowała, że w braku zapłaty za zobowiązania, zapłaty dokona, a następnie, po upływie terminu wskazanego każdorazowo w zawartych umowach, dokonywała zapłaty na rzecz dostawcy kwot wynikających z faktur powiększonych o odsetki ustawowe naliczone na dzień zapłaty i następnie pomniejszone poprzez potrącenie z wzajemnymi wierzytelnościami dostawców o należną prowizję operacyjną. (...) Spółka Akcyjna w Ł. dokonała zapłaty: należności wobec (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. w dniu 10 października 2011 roku wynikającej z faktury nr (...) , w dniu 7 listopada 2011 roku należności wynikającej z faktury nr (...) , w dniu 5 grudnia 2011 roku z faktury nr (...) , w dniu 30 stycznia 2012 roku z faktury nr (...); należności wobec (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. w dniu 20 października 2011 roku wynikających z faktur nr (...) , w dniu 24 listopada 2011 roku wynikających z faktur nr (...) , w dniu 13 grudnia 2011 roku wynikających z faktur nr (...) ; należności wobec (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w dniu 8 listopada 2011 roku wynikającej z faktury nr (...) , w dniu 7 grudnia 2011 roku wynikających z faktur nr (...) , w dniu 28 grudnia 2011 roku wynikających z faktur nr (...); należności wobec J. S. w dniu 28 października 2011 roku wynikających z faktur nr (...) , w dniu 6 grudnia 2011 roku wynikającej z faktury nr (...) , w dniu 22 grudnia 2011 roku wynikających z faktur nr (...) . Spółka (...) informowała Wojewódzki Szpital (...) o zapłacie kwot wskazanych w wyżej wymienionych fakturach wraz z odsetkami ustawowymi, jednocześnie wzywając szpital do zapłaty powyższych kwot na rzecz (...) Spółki Akcyjnej w Ł.. Z tym, że co do faktury VAT nr (...) wystawionej przez (...) Spółkę z o.o. w W. omyłkowo wskazała w zawiadomieniu, że dokonała zapłaty należności z faktury VAT (...). Również dostawcy informowali szpital o zapłacie kwot wynikających ze wskazanych faktur. Wojewódzki Szpital (...) w R. wyrażał sprzeciw wobec zmiany wierzyciela. Wojewódzki Szpital (...) w R. po dokonaniu zapłaty na rzecz dostawców przez (...) Spółkę Akcyjną w Ł. uregulował zobowiązania wynikające z wystawionych faktur na łączną kwotę 59.412,44 złote należności głównej na rzecz dostawców. Szpital dokonał zapłaty na rachunek (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. następujących kwot: w dniu 17 lutego 2012 roku - 6.372 zł wynikającej z faktury VAT (...), w dniu 21 marca 2012 roku - 5.618,16 zł wynikającej z faktury VAT (...) , w dniu 23 marca 2012 roku - 6.372 zł wynikającej z faktury VAT (...) , w dniu 22 maja 2012 roku - 5.670 zł wynikającej z faktury VAT (...). Szpital dokonał zapłaty na rachunek (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. następujących kwot: w dniu 22 marca 2012 roku - 16.242,51 zł wynikającej łącznie z faktur VAT o nr (...) , w tej samej dacie - 36.422,62 zł wynikającej łącznie z faktur o nr (...) , w dniu 18 kwietnia 2012 roku - 5.007,54 zł wynikającej z faktur o nr (...) , a w dniu 15 maja 2012 roku z faktur o nr (...). Wojewódzki Szpital (...) w R. dokonał zapłaty na rachunek (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. następujących kwot: w dniu 8 listopada 2011 roku - 1.121,04 zł wynikającej z faktury VAT (...) , w dniu 18 kwietnia 2012 roku - 9.844 zł wynikającej z faktur nr (...), w dniu 15 maja 2012 roku - 6.923,88 zł wynikającej z faktur VAT nr (...), a w dniu 22 maja 2012 roku - 3.962,52 zł wynikającej z faktur VAT o nr (...). Szpital dokonał zapłaty na rachunek J. S. następujących kwot: w dniu 23 marca 2012 roku - 27.573,62 zł wynikającej z faktur VAT nr (...) , w dniu 18 kwietnia 2012 roku - 3.539,94 złote wynikającej z faktury VAT nr (...) oraz w dniu 15 maja 2012 roku - 9.126,00 złotych wynikającej z faktur VAT nr (...). Dotychczas Wojewódzki Szpital (...) w R. nie dokonał zapłaty odsetek ustawowych za zwłokę, które na dzień 15 kwietnia 2012 roku wynosiły łącznie 8.383,35 złotych. Sąd Rejonowy uznał, że powód udowodnił zapłatę należności w kwocie żądanej w pozwie za pozwanego załączonymi do pozwu dokumentami w postaci potwierdzeń przelewów i rozliczeń poszczególnych umów. Sąd I instancji uznał, iż dokonanie potrącenia wzajemnych należności dostawców z powódką było skuteczne, gdyż jest to jedna z dopuszczanych prawem form wygaśnięcia zobowiązania. Doliczenie do wartości nominalnej wynikającej z faktur VAT należnych odsetek jak też potrącenie prowizji, w ocenie Sądu, było uzasadnione w świetle postanowień umów zawartych przez powódkę z dostawcami. Dokonanie zapłaty potwierdzają również zawiadomienia kierowane do pozwanego zarówno przez powódkę, jak też dostawców. Pozwany podnosił, że nie zostały dołączone potwierdzenia nadania pism od dostawców, jednak nie zaprzeczył tej okoliczności wprost, wobec czego Sąd Rejonowy uznał ją za przyznaną. Sąd Rejonowy stwierdził, że przepisy co do zasady nie wymagają dla skutecznego ustanowienia poręczenia zgody dłużnika głównego. Przez złożenie oświadczenia o poręczeniu, poręczyciel staje się odpowiedzialny osobiście za zapłatę cudzego długu. Spełnienie świadczenia przez poręczyciela zamiast dłużnika prowadzi do zaspokojenia wierzyciela i wstąpienia poręczyciela w prawa wierzyciela z mocy ustawy na podstawie art. 518 § 1 pkt 1 k.c. W ocenie Sądu Rejonowego, wyjątkiem od tej zasady jest art. 54 ust. 5 i 6 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 roku o działalności leczniczej (tj. Dz. U. 2013 r. poz. 217), zgodnie z którym czynność prawna mająca na celu zmianę wierzyciela samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej może nastąpić po wyrażeniu zgody przez podmiot tworzący. Czynność prawna dokonana z bez wymaganej zgody jest nieważna. Odpowiednik tego przepisu (art. 53 ust. 6 i 7) obowiązywał również na gruncie ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 roku o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89) w brzmieniu ustalonym ustawą z dnia 22 października 2010 roku o zmianie ustawy o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2010 r., Nr 230, poz. 1507), która weszła w życie 22 grudnia 2010 roku. Zakaz obejmuje czynności, których istota dotyczy przekształcenia podmiotowego po stronie wierzyciela. Zdaniem Sądu Rejonowego, do tej grupy zaliczyć należy umowę poręczenia jako umowę skutkującą podstawieniem osoby trzeciej w miejsce wierzyciela, gdyż celem umowy poręczenia jest nie tylko samo udzielenie poręczenia, ale również zapłata za poręczone zobowiązanie w razie nie wywiązania się przez dłużnika ze swoich zobowiązań. Dwie z umów o współpracy zostały zawarte przez powoda już w okresie obowiązywania zakazu, a mianowicie umowa z (...) Spółką z o.o. zawarta 22 lutego 2011 roku oraz umowa z J. S. z dnia 3 marca 2011 roku, dlatego jako sprzeczne z ustawą są z mocy prawa nieważne. Powód nie uzyskał od Marszałka Województwa zgody na zmianę wierzyciela pozwanego. Dlatego, zdaniem Sądu Rejonowego, subrogacja ustawowa jest nieważna. Powódka zapłaciła wszystkie świadczenia za pozwanego w okresie obowiązywania wspomnianego zakazu. Dokonanie zapłaty bez zgody organu tworzącego pozwaną nie było więc prawnie skuteczne. Sąd I instancji podzielił również zarzuty i argumentację pozwanego dotyczącą nieważności umów zawartych przez powódkę z dostawcami pozwanego jako sprzecznych z właściwością poręczenia. Jednym z celów poręczenia jest zabezpieczenie spełnienia świadczenia. W umowach zawartych przez powódkę z dostawcami pozwanego w § 5 ust. 3 każdej z umów o współpracy w zakresie obsługi wierzytelności i udzielania poręczeń zawarto postanowienie, iż w przypadku zapłaty przez dłużnika całości lub części zobowiązania poręczonego dokonanej po zapłacie spółki, dostawca zwróci spółce (...) kwoty objęte poręczeniem i spłacone w tym zakresie za Zakład. Gdyby przyjąć, że na podstawie art. 518 § 1 pkt. 1 k.c. doszło do zmiany wierzyciela, to zobowiązanie dłużnika wobec pierwotnego wierzyciela by wygasło. Spełnione świadczenie do rąk pierwotnego wierzyciela po dokonaniu zapłaty przez osobę trzecią byłoby nienależne, a pozwanej przysługiwałoby roszczenie o jego zwrot. Natomiast spółka (...) na mocy §5 ust. 3 mogłaby żądać zwrotu poręczonych kwot. W efekcie dostawca stałby się dłużnikiem zarówno (...) S.A. jak i pozwanego. Skutkiem czego nie tylko jego pozycja nie byłaby wzmocniona, a wręcz naraziłoby go to na straty, gdyż zwrot poręczonych kwot poręczycielowi nie zwalniałby go z długu w stosunku do pozwanego. Zastrzeżenie umowne nakazujące spółkom (...), P., U. i J. S. zwrot otrzymanych w ramach poręczenia kwot w razie późniejszej zapłaty od pozwanego Sąd Rejonowy uznał za sprzeczne z istotą umowy poręczenia i czyniące te umowy nieważnymi. Sąd Rejonowy nie podzielił zarzutów pozwanego, dotyczących pozorności umów poręczenia, bowiem w sprawie nie zostało wykazane, by taki był zamiar stron umów o współpracy w zakresie obsługi wierzytelności i udzielania poręczeń. Okoliczność, że pozwany zawodowo zajmuje się obrotem wierzytelnościami, ani odpłatność poręczeń nie implikuje takiego wniosku, gdyż dopuszczalne jest ustanowienie wynagrodzenia za dokonanie poręczenia, a uprawnionymi do dokonania poręczenia są wszystkie osoby posiadające zdolność prawną, w tym podmioty specjalistyczne jak banki czy ubezpieczyciele. Ponadto Sąd uznał, że w niniejszej sprawie powódka w umowach, w których zawarła oświadczenia o poręczeniu, oznaczyła w sposób wystarczający granice podmiotowe i przedmiotowe swojej odpowiedzialności. Wskazała zbiorczo listę podmiotów, za które odpowiedzialność przejmuje wraz ze wskazaniem górnej granicy tej odpowiedzialności. Wykładnia tego zapisu prowadzi do wniosku, że poręczyła za zobowiązania wymienionych podmiotów do wysokości sumy ich zobowiązań nie przekraczającej górnej granicy odpowiedzialności. Nie jest wykluczone złożenie oświadczenia o poręczeniu zbiorczo wobec wielu podmiotów, jak również nie można wykluczyć wskazania jednej górnej granicy odpowiedzialności za zobowiązania wszystkich z nich, dopóki poręczenie obejmuje ograniczoną górną granicę odpowiedzialności zobowiązań oznaczonych podmiotów.

Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy wskazał przepis art. 58 § 1 k.c. O kosztach postępowania orzekł na podstawie art. 98 k.p.c.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia złożyła strona powodowa, zaskarżając je w całości i zarzucając:

- naruszenie prawa materialnego, tj. art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 53 ust. 6 i 7 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 roku o zakładach opieki zdrowotnej oraz 54 ust. 5 i 6 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 roku o działalności leczniczej poprzez zastosowanie wskazanych przepisów, w sytuacji gdy zawarte przez stronę powodową umowy nie stanowią czynności prawnych mających na celu zmianę wierzyciela i jako takie dla swej ważności nie wymagają uzyskania przez strony tychże czynności zgody organu założycielskiego zakładu opieki zdrowotnej;

- naruszenie prawa materialnego, tj. art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 876 § 1 k.c. oraz art. 353 § 1 k.c. poprzez wadliwe przyjęcie, iż treść zawartych przez powódkę umów poręczenia pozostaje w sprzeczności z właściwością ww. stosunku zobowiązaniowego.

Wskazując na powyższe skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwoty 67.795,79 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty oraz kosztami procesu za I instancję, w tym kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Na rozprawie apelacyjnej w dniu 5 listopada 2013 roku powódka cofnęła powództwo ze zrzeczeniem się roszczenia w zakresie kwoty 47370,44 zł ograniczając powództwo do żądania zapłaty kwoty 20425,35 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 23 maja 2012 roku do dnia zapłaty oraz ustawowych odsetek od kwoty 67.795,79 zł za okres od dnia wytoczenia powództwa do dnia 19 kwietnia 2012 roku, ustawowych odsetek od kwoty 49.404,31 zł za okres od dnia 20 kwietnia 2012 roku do dnia 16 maja 2013 roku, ustawowych odsetek od kwoty 24.387,87 zł za okres od 17 maja 2012 roku do dnia 22 maja 2012 roku oraz kosztów procesu (protokół rozprawy, k. 502, pismo procesowe powódki, k. 499-500).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd pierwszej instancji wobec czego zbędne jest ich powtarzanie. Ustalenia te należy uznać za bezsporne wobec braku zarzutów procesowych w apelacji powoda.

Zarzuty apelacji dotyczą naruszenia prawa materialnego w zakresie oceny prawnej ustaleń dokonanych przez Sąd pierwszej instancji.

Zasadny jest zarzut naruszenia art. art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 53 ust. 6 i 7 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 roku o zakładach opieki zdrowotnej oraz art. 54 ust. 5 i 6 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 roku o działalności leczniczej poprzez zastosowanie wskazanych przepisów do umów poręczenia zawartych między (...) Spółkę Akcyjną z siedzibą w Ł. i wskazanymi w pozwie dostawcami pozwanego szpitala. Sąd pierwszej instancji uznał bowiem, że dwie z zawartych przez powódkę umów poręczenia są nieważne, tj. umowa z (...) Spółką z o.o. w W. oraz umowa z J. S., gdyż zostały one zawarte w dacie obowiązywania zakazu zawierania umów mających na celu zmianę wierzyciela samodzielnego zakładu opieki zdrowotnej bez zgody podmiotu tworzącego. Ponadto Sąd pierwszej instancji uznał, iż subrogacja ustawowa wynikająca z zapłaty przez poręczyciela za cudzy dług również jest nieważna wobec zakazu wynikającego z art. 53 ust. 6 i 7 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 roku o zakładach opieki zdrowotnej oraz 54 ust. 5 i 6 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 roku o działalności leczniczej. W ocenie Sądu pierwszej instancji skoro powódka zapłaciła za długi pozwanego szpitala w dacie obowiązywania zakazu to dokonanie zapłaty bez zgody organu tworzącego nie było prawnie skuteczne.

Z oceną tą nie sposób się zgodzić.

Umowy o współpracy w zakresie obsługi wierzytelności i udzielania poręczeń stanowiące podstawę prawną odpowiedzialności osobistej powoda za cudy dług zostały zawarte z (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w W. w dniu 30 lipca 2010 roku, z (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. w dniu 9 listopada 2010 roku, z (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w W. w dniu 22 lutego 2011 roku, z J. S. prowadzącym działalność gospodarczą pod firmą (...) w P. w dniu 3 marca 2011 roku.

Ustawą z dnia 22 października 2010 roku o zmianie ustawy o zakładach opieki zdrowotnej (Dz.U. nr 230, poz.1507) zmieniony został art. 53 ust. 6 i 7 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 roku o zakładach opieki zdrowotnej. Zmiana tego przepisu weszła w życie 22 grudnia 2010 roku. W świetle art. 53 ust. 6 zdanie pierwsze w zw. z art. 53 ust. 7 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 roku o zakładach opieki zdrowotnej (t.j.Dz.U.2007r, nr 14. poz.89 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym od dnia 22 grudnia 2010 roku czynność prawna mająca na celu zmianę wierzyciela, w przypadku zobowiązań samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej, może nastąpić po wyrażeniu zgody przez podmiot, który utworzył zakład pod rygorem nieważności. Przy czym przepis ten zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 22 października 2010 roku o zmianie ustawy o zakładach opieki zdrowotnej (Dz.U. nr 230, poz.1507) stosuje się do zobowiązań samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej powstałych po dniu wejścia w życie jej w życie , tj. po dniu 22 grudnia 2010roku. Zatem czynności prawne mające na celu zmianę wierzyciela w odniesieniu do zobowiązań powstałych po tej dacie wymagają zgody organu tworzącego. W dniu 30 czerwca 2011 roku utraciła moc ustawa o zakładach opieki zdrowotnej z dnia 30 sierpnia 1991 roku zaś w dniu 1 lipca 2011 roku weszła w życie ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 roku o działalności leczniczej (t.j. Dz.U. nr 2013r.poz. 217). W świetle art. 54 ust. 6 w zw. z art. 54 ust. 5 tej ustawy nieważna jest czynność prawna mająca na celu zmianę wierzyciela samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej dokonana bez zgody podmiotu tworzącego.

Skoro umowy poręczenia łączące powodową spółkę z (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w W. oraz (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. zostały zawarte jeszcze przed wejściem w życie nowelizacji ustawy o zakładach opieki zdrowotnej to zarzut ich nieważności łączony z brakiem zgody organu tworzącego zakład już z tej przyczyny był niezasadny. Fakt spłaty nieuregulowanych przez szpital należności przez powodową spółkę na podstawie umów poręczenia po wejściu w życie art. 53 ust. 6 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej nie mieści się w dyspozycji art. 53 ust. 6 tej ustawy.

Sąd Okręgowy podziela utrwalone w judykaturze stanowisko, iż przepisy art. 53 ust. 6 i 7 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 roku o zakładach opieki zdrowotnej oraz art. 54 ust. 5 i 6 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 roku o działalności leczniczej należy interpretować zgodnie z mającą zasadnicze znaczenie wykładnią językową. Dokonując tej wykładni należy uwzględniać jej reguły, w myśl których przy tłumaczeniu znaczenia normy należy przypisać takie znaczenie, jakie ma ona w języku podstawowym i powszechnie przyjętym, chyba że ważne względy przemawiają za odstępstwem od tego znaczenia. Wolno odstąpić od znaczenia literalnego danego przepisu, gdy znaczenie to pozostaje w oczywistym konflikcie lub sprzeczności za znaczeniem innych norm systemu, gdy prowadzi do rozstrzygnięć pozostających w oczywistej sprzeczności z powszechnie akceptowanymi normami, zasadami sprawiedliwości i słuszności. W świetle wykładni językowej zakazem wyrażonym w powołanych normach nie jest objęta umowa poręczenia. Ustawodawca kładzie bowiem nacisk na cel czynności prawnej polegający na zmianie wierzyciela zakładu opieki zdrowotnej. Chodzi więc o czynność prawną kierunkową, istota której jest zamiar bezpośredni istniejący w chwili dokonywania czynności. Od takich czynności prawnych odróżnić należy czynności, których dalszym a nie bezpośrednim skutkiem może być zmiana wierzyciela, co stanowi dalsze następstwo zdarzeń prawnych, które mogą lecz nie muszą wynikać z tej czynności (por. uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 24 stycznia 2013 roku, V ACa 667/12, Lex nr 1286526, uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 27 grudnia 2012roku, I ACa 944/12, Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych, uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 6 lutego 1013 roku, I ACa 728/12, Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych). Tymczasem skarżący słusznie zarzuca, iż bezpośrednim celem umowy poręczenia jest zabezpieczenie wierzytelności a nie zmiana wierzyciela. Poręczenie stanowi typową instytucję zabezpieczenia osobistego. Poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał (art. 876 § 1 k.c.). Dopiero, gdy poręczyciel zaspokoi wierzyciela ze swojego majątku wstępuje z mocy przepisu ustawy – art. 518 § 1 pkt 1 k.c. w prawa zaspokojonego wierzyciela. Poręczyciel staje się wówczas wierzycielem dłużnika głównego. Wstąpienie w prawa zaspokojonego wierzyciela następuje do wysokości w jakiej nastąpiła spłata wierzytelności. Przy czym nie jest istotne, w jaki sposób nastąpiło zaspokojenie wierzyciela przez poręczyciela. W rachubę wchodzi zapłata ale zaspokojenie wierzyciela nastąpić może w razie świadczenia w miejsce wykonania, złożenia do depozytu sądowego, czy potrącenia ze swoją wzajemną wierzytelnością (por. A. Szpunar, Zabezpieczenia osobiste wierzytelności, Wydawnictwo prawnicze Lex, Sopot 1997r, str. 120 , orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 10 września 1957 roku ,OSN 1959, poz.39). Wobec zarzutów stawianych przez stronę pozwaną należy podkreślić, iż ten ostatni sposób zaspokojenia wierzyciela jest tak samo skuteczny jak zapłata. Przepis art. 518 § 1 pkt 1 k.c. ma na celu ochronę poręczyciela, który zaspokoił wierzyciela. Natomiast w razie zapłaty długu przez dłużnika głównego w terminie wierzytelność główna wygaśnie a poręczycielowi nie przysługuje roszczenie zwrotne. Zatem skutek wynikający z art. 518 § 1 pkt 1 k.c. zależy nie tylko od samego poręczyciela ale także od zachowania dłużnika głównego. Z tych względów nie można twierdzić, iż umowa poręczenia ma na celu zmianę wierzyciela w rozumieniu przepisów art. 53 ust. 6 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 roku o zakładach opieki zdrowotnej oraz art. 54 ust. 5 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 roku o działalności leczniczej. Nie można się zgodzić z oceną Sądu pierwszej instancji, iż „nieważna jest subrogacja ustawowa”, do której doszło na skutek zapłaty przez powoda długu pozwanego szpitala. Należy bowiem podkreślić, iż do subrogacji doszło z mocy samego prawa w oparciu o treść art. 518 § 1 pkt 1 k.c. na skutek czynności faktycznej jaką była zapłata długu przez poręczyciela. Tymczasem cytowane przepisy ustawy o zakładach opieki zdrowotnej oraz ustawy o działalności leczniczej dotyczą nieważności czynności prawnej. Ponadto jak to wyżej wykazano nie dotyczą umów poręczenia jakie były podstawę osobistej odpowiedzialności powodowej spółki za cudzy dług.

Zasadny jest również zarzut naruszenia art. 58§1 w zw. z art. 876§1 oraz art. 353 ¹ k.c.

Sąd pierwszej instancji uznał, że umowy poręczenia zawarte przez powódkę z wierzycielami pozwanego są sprzeczne z właściwością poręczenia, gdyż w § 5 ust. 3 zawierają zapis, iż w przypadku zapłaty przez zakład opieki zdrowotnej całości lub części zobowiązania poręczonego dokonanej po zapłacie powódki, dostawca zwróci spółce (...) kwoty objęte poręczeniem i spłacone w tym zakresie przez zakład. W ocenie Sądu Rejonowego, zapis ten może narazić na straty dostawców, którzy stają się dłużnikiem spółki (...) a wobec wygaśnięcia wierzytelności głównej również zakładu opieki zdrowotnej z tytułu nienależnego świadczenia. Sąd Okręgowy oceny tej nie podziela. Przepis art. 353 ¹ k.c. stanowi, iż strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości stosunku prawnego, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Brak jest podstaw do twierdzenia, iż zakwestionowane przez Sąd pierwszej instancji postanowienie umów poręczenia naraża wierzyciela na straty. Wywody Sądu pierwszej instancji w tym zakresie opierają się jedynie na nieuzasadnionych przypuszczeniach. Powodowa spółka udziela poręczenia za wynagrodzeniem co jest dopuszczalne. Stronom została bowiem pozostawiona swoboda decyzji co do tego czy poręczenie ma mieć charakter odpłatny czy nieodpłatny. Umowy poręczenia zawarte przez powodową spółkę zawierają zapis, iż w przypadku zapłaty przez zakład opieki zdrowotnej całości lub części zobowiązania poręczonego dokonanej po zapłacie powódki, dostawca zwróci spółce (...) kwoty objęte poręczeniem i spłacone w tym zakresie przez zakład. Jednocześnie poręczyciel, który zapłacił dług ma roszczenie wynikające z art. 518 § 1 pkt 1 k.c. Jednakże wskazać należy, iż zapis umowy poręczenia nie upoważnia poręczyciela do uzyskania świadczenia z obu tytułów. Poręczyciel w tym wypadku będzie miał prawo wyboru między roszczeniem wynikającym z subrogacji oraz roszczeniem ze stosunku prawnego łączącego go z wierzycielem. Jest rzeczą oczywistą, że zaspokojenie może uzyskać tylko raz (por. A. Szpunar, Zabezpieczenia osobiste wierzytelności, Wydawnictwo prawnicze Lex, Sopot 1997r, str. 123). W świetle art. 885 k.c. poręczyciel powinien niezwłocznie zawiadomić dłużnika o dokonanej przez siebie zapłacie długu, za który poręczył. Gdyby tego nie uczynił, a dłużnik zobowiązanie wykonał, nie może żądać od dłużnika zwrotu tego, co sam wierzycielowi zapłacił, chyba że dłużnik działał w złej wierze. Z chwilą, gdy poręczyciel spłaci wierzyciela przechodzą na niego wszelkie prawa związane z wierzytelnością. Wierzytelność nie wygasa lecz trwa nadal ze zmienionym podmiotem po stornie wierzyciela (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 20 października 2009r., V ACa 339/09, Lex nr 574508). Wygaśnięcie tej wierzytelności nastąpi po dokonaniu zapłaty na rzecz poręczyciela, który jest aktualnym wierzycielem. W sytuacji, gdy poręczyciel zawiadomi dłużnika o wykonaniu zobowiązania zapłata na rzecz pierwotnego wierzyciela nie doprowadzi do wygaśnięcia zobowiązania. Ponieważ art. 518 § 1k.c. nie zajmuje się materią związaną z oceną skutków wstąpienia w prawa zaspokojonego wierzyciela przyjmuje się w piśmiennictwie, że do ochrony dłużnika można stosować przez analogię przepisy o przelewie (por. A. Rzepecka-Gil, Komentarz do art. 518 § 1 k.c., Lex Omega). Dłużnik, który spełni świadczenie na rzecz pierwotnego wierzyciela mimo zawiadomienia go przez poręczyciela o dokonanej zapłacie czyni to na własne ryzyko. Jednakże twierdzenie, iż staje się on wierzycielem dostawcy z tytułu nienależnego świadczenia jest zbyt daleko idące. Rozważenia wymaga bowiem w takim wypadku okoliczność czy spełniający świadczenie wiedział, że nie był zobowiązany (art. 411 pkt 1 k.c.). Dla rozstrzygnięcia sprawy niniejszej zbędne jest jednak rozważanie jak kształtować się będą stosunki prawne między stronami umowy poręczenia oraz dłużnikiem po dokonaniu takiej zapłaty. Nie ulega wątpliwości, iż zakwestionowane przez Sąd pierwszej instancji postanowienie umowy poręczenia nie jest sprzeczne z właściwością tej umowy, a ma jedynie na celu zabezpieczenie poręczyciela na wypadek, gdyby wbrew zobowiązaniu dłużnik spełnił świadczenie na rzecz pierwotnego wierzyciela.

Sąd Okręgowy podziela ocenę Sądu pierwszej instancji, iż brak jest dowodów na to aby umowy poręczenia łączące powodową spółkę z dostawcami pozwanego były umowami pozornymi.

Z przytoczonych wyżej względów należy uznać, iż nie ma podstaw do kwestionowania ważności umów poręczenia będących źródłem zobowiązania osobistego powodowej spółki. Powodowa spółka zawiadomiła dłużnika o zawartych umowach poręczenia oraz o zamiarze zapłaty długu w razie, gdy dłużnik nie wykona zobowiązania w terminie. Bezspornym jest, że powodowa spółka spełniła świadczenia wynikające z faktur załączonych do pozwu oraz zawiadomiła pozwanego o dokonanej zapłacie. Zatem na podstawie art. 518§1 pkt 1 k.c. nabyła spłaconą wierzytelność a nadto zrealizowała obowiązek wynikający z art. 885 k.c. Okoliczność, iż powodowa spółka zawiadomiła dłużnika o dokonaniu zapłaty nie była kwestionowana przez stronę pozwaną. W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwany podnosił jedynie, iż zawiadomienie o zapłacie długu nie zawierało formalnych dokumentów potwierdzających fakt zapłaty. Jednakże przepis art. 885 k.c. nie wymaga dla skuteczności zawiadomienia wykazania dokumentami faktu dokonania zapłaty.

Wobec cofnięcia powództwa co do kwoty 47.370,44 zł tytułem należności głównych wobec J. E. (...) wynikających z faktur nr nr 133/11, 152/11, 156/11 , wobec (...) Spółki z o.o. w W. wynikających z faktur nr nr (...), (...), (...), (...), (...), (...), wobec (...) Spółki z o.o. w W. wynikających z faktur nr nr 102/11, 101/11, 100/11, 480/11, 495/11, 507/11, 554/11, 558/11, 557/11 (k.501) istotnym jest, iż powodowa spółka zawiadomiła pozwanego o zapłacie należności przysługujących pierwotnie (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w W. z tytułu faktury VAT nr (...) w kwocie 6372 zł w dniu 10 października 2011 roku oraz z tytułu faktury VAT nr (...) w kwocie 5670 złotych w dniu 30 stycznia 2012 roku (pismo z zawiadomieniem z dowodami nadania, k. k.62 -63, k. 92, k.94). Mimo powyższego zawiadomienia pozwany szpital dokonał zapłaty (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w W. należności z faktury VAT nr (...) w dniu 17 lutego 2012 roku (przelew, k.367) i należności z tytułu faktury VAT nr (...) w dniu 22 maja 2012 roku (przelew, k. 366). Skoro zapłata przez dłużnika głównego nastąpiła już po spłaceniu zobowiązań przez poręczyciela, po uprzednim złożeniu oświadczenia o poręczeniu, a także po zawiadomieniu dłużnika przez poręczyciela o umowie poręczenia i o spełnieniu świadczenia na rzecz wierzyciela to zapłata ta nie doprowadziła do wygaśnięcia zobowiązania wobec aktualnego wierzyciela. Zatem wierzyciel ten korzystając z uprawnienia wynikającego z art. 518 § 1 w zw. z art. 885 k.c. zasadnie może domagać się zapłaty od dłużnika.

Również roszczenie o odsetki jest zasadne. Powódka dochodzi skapitalizowanych odsetek obliczonych na dzień 15 kwietnia 2012 roku w kwocie 8383,35 zł oraz odsetek za opóźnienie od kwot dotychczas nie przekazanych jej przez dostawców (faktury (...) wystawione przez (...) Sp. z o.o.), a także od kwot, które zostały jej przekazane do daty dokonania wpłaty po wniesieniu pozwu. Powódka jest uprawniona do żądania odsetek za opóźnienie również za czas przed dokonaną przez nią zapłatą, bowiem w odniesieniu do ustawowego wstąpienia w prawa zaspokojonego wierzyciela na mocy art. 518 § 1 pkt 1 k.c. znajduje analogiczne zastosowanie art. 509 § 2 k.c., w tym w zakresie roszczenia o zaległe odsetki (por. uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 20 października 2009r., V ACa 339/09, Lex nr 574508). Jak to bowiem wskazano wcześniej z chwilą, gdy poręczyciel spłaci wierzyciela przechodzą na niego wszelkie prawa związane z wierzytelnością.

Okoliczność, iż dostawcy po wydaniu orzeczenia przez Sąd pierwszej instancji wystąpili przeciwko Szpitalowi o zawezwanie do próby ugodowej jest bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy niniejszej.

Z tych względów Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok i zasądził od pozwanego na rzecz powoda dochodzoną należność wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 518§ 1 pkt 1 i w zw. z art. 885 k.c. oraz art. 481 § 1 k.c.

Wobec cofnięcia powództwa ze zrzeczeniem się roszczenia w zakresie kwoty 47.370,44 zł Sąd Okręgowy postanowieniem uchylił w tej części wyrok Sądu pierwszej instancji i umorzył postępowanie na podstawie art. 386§3 w zw. z art. 355§1 k.p.c.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 108 § 1 w zw. z art. 98 § 1, 2 i 3 w zw. z art. 203 § 2 k.p.c. w oparciu o zasadę odpowiedzialności za wynik procesu.

Jakkolwiek pozwany w toku procesu częściowo cofnął pozew, to jednak cofnięcie pozwu nastąpiło wskutek dokonania zapłaty przez pozwanego na rzecz dostawców a następnie przekazania tych kwot powodowi już po wytoczeniu powództwa. Pozew został wniesiony w dniu 18 kwietnia 2012 roku zaś pozwany pierwszą z należności co do których powód cofnął powództwo uiścił na rzecz dostawcy w dniu 18 kwietnia 2012 roku pozostając w opóźnieniu z zapłatą a została ona przekazana powodowi w dniu 19 kwietnia 2012 roku. Wobec powyższego pozwany jest obowiązany do zwrotu kosztów procesu powodowi w całości (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 21 lipca (...), C 593/51, (...) 1952, nr 2, poz. 49). Na koszty postępowania przez Sądem pierwszej instancji składa się opłata od pozwu w kwocie 3390 zł oraz koszty zastępstwa adwokackiego w kwocie 3617 zł ustalone na podstawie z § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 roku, poz. 461). Na koszty postępowania odwoławczego składa się opłata od apelacji w kwocie 3390 zł oraz koszty zastępstwa adwokackiego w kwocie 1800 zł ustalone na podstawie z § 13 ust 1 pkt 1w zw. z § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.