Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 12 sierpnia 2016 roku ( data prezentaty k. 1) powód – Agencja (...)z siedzibą w W. - wniósł o zasądzenie od pozwanego – (...) Banku (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. - kwoty 52.059 złotych z odsetkami ustawowymi wyliczonymi na dzień 7 czerwca 2016 roku w wysokości 78.752,87 złotych oraz dalszymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 8 czerwca 2016 roku do dnia zapłaty. Alternatywnie powód wniósł o zasądzenie od pozwanego w/w kwoty tytułem odszkodowania na podstawie art. 471 kc. Przedmiotem żądania pozwu było także zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, iż w dniu 30 kwietnia 1997 roku pomiędzy stronami została zawarta umowa nr (...), której przedmiotem były zasady, warunki i tryb przekazywania dopłat ze środków Agencji do oprocentowania kredytów udzielanych przez pozwanego na realizację przedsięwzięć inwestycyjnych w rolnictwie, przetwórstwie rolno – spożywczym i usługach dla rolnictwa. W § 6 umowy wskazano, iż w przypadku, gdy zachodzi określony w umowie obowiązek dopłat do ustawowymi odsetkami (np. gdy kredytobiorca zaprzestanie spłaty kredytu), wówczas pozwany miał być zobowiązany do ich wyegzekwowania od kredytobiorcy i niezwłocznego przekazania na rzecz Agencji. Z kolei w § 6 ust. 2 umowy wskazano, iż w przypadku gdy Bank dochodzi od kredytobiorcy zwrotu dopłat i swoich wierzytelności, podział wyegzekwowanych kwot będzie następujący: gdy kredytobiorca zaspokoi wierzytelności Banku (...) w części, wówczas Bank w terminie 14 dni od daty jej otrzymania przekaże Agencji część kwoty w wysokości proporcjonalnej do zaangażowanych przez strony środków z zaznaczeniem jaka część z przekazanej kwoty stanowi dopłatę, a jaka odsetki. Bank miał podejmować czynności windykacyjne. Zasady udzielania kredytów były ustalone stosownym zarządzeniem Prezesa (...).

W dniu 28 grudnia 1999 roku doszło do zawarcia pomiędzy stronami umowy nr (...) której przedmiotem były zasady, warunki i tryb przekazywania dopłat ze środków Agencji do oprocentowania kredytów udzielanych przez pozwanego na realizację przedsięwzięć inwestycyjnych w rolnictwie, przetwórstwie rolno – spożywczym i usługach dla rolnictwa.

W dniu 29 marca 2002 roku strony zawarły umowę nr (...), której przedmiotem także były zasady, warunki i tryb przekazywania dopłat ze środków Agencji do oprocentowania kredytów udzielanych przez pozwanego na realizację przedsięwzięć inwestycyjnych w rolnictwie, przetwórstwie rolno – spożywczym i usługach dla rolnictwa

W § 6 ust. 1 w/w umowy wskazano, iż Agencja udziela Bankowi dopłat z zastrzeżeniem, iż jeżeli zaistnieją przesłanki zwrotu dopłat określone w załączniku 1/1, Bank zobowiązany był do wyegzekwowania we własnym imieniu i na swoją rzecz od kredytobiorcy zwrotu części oprocentowania wynikającego z umowy kredytu oraz przesłania go na rachunek Agencji niezwłocznie od daty wyegzekwowania. W § 6 ust. 2 wskazano, iż zwrot należności wskazanych w ust. 1 obejmuje kwotę równą dotychczas udzielonym dopłatom wraz z odsetkami ustawowymi naliczonymi do dnia wysłania środków z Agencji na rachunek Banku do dnia ich wysłania na rachunek włącznie. Bank po pokryciu kosztów egzekucji przeznaczyć miał na zwrot pobranych dopłat wraz z należnymi odsetkami proporcjonalnie do zaangażowanych przez Bank (...) środków finansowych według stanu na dzień wszczęcia postępowania egzekucyjnego. Zgodnie z § 14 ust. 4 pkt 3 w/w umowy zasady zwrotu dopłat zawarte w § 6 umowy miały zastosowanie także do zobowiązań wynikających poprzednio zawartych z umów na utworzenie lub urządzenie gospodarstw rolnych przez osoby które nie ukończyły 40 – go roku życia.

W dniu 3 sierpnia 1999 roku pomiędzy (...) Bankiem (...) S.A. a S. T., prowadzącym gospodarstwo rolne, doszło do zawarcia umowy nr (...) o kredyt inwestycyjny z dopłatą (...) do odsetek bankowych na utworzenie lub urządzenie gospodarstw rolnych przez osoby które nie ukończyły 40 – go roku życia w kwocie 300.000 złotych z przeznaczeniem na zakup kombajnu J. D. 1170, nr (...). W dacie zawarcia obowiązywała w/w umowa nr (...) z 30 kwietnia 1997 roku. W § 6 w/w umowy kredytowej strony określiły terminy i wysokość spłat. Z kolei w § 11 ust. 3 w/w umowy kredytowej strony ustaliły, iż kredytodawca zobowiązany jest do zwrotu udzielonych przez Agencję dopłat do odsetek bankowych wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia poprzedzającego ich zwrot, a dalsze dopłaty nie przysługują m.in. w wypadku zaprzestania działalności sfinansowanej z tego kredytu przed upływem okresu kredytowania, nieterminowej spłaty kredytu lub wykorzystania kredytu niezgodnie z przeznaczeniem. W § 14 umowy określono sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, w tym przewłaszczenie z zastrzeżeniem warunku na wykupionym kombajnie wraz z zabezpieczeniem.

Pismem z dnia 8 listopada 2001 roku Bank wypowiedział S. T. w/w umowę w całości wskazując, iż przyczyną wypowiedzenia było utrzymywanie się zadłużenia przeterminowanego z tytułu niezapłaconych odsetek oraz niedotrzymanie ustalonych warunków kredytu.

Pismami z dnia 11 września 2007 roku oraz 18 września 2007 roku powód zwracał się do pozwanego o przedstawienie informacji na temat podjętych przez Bank działań mających na celu odzyskanie należności powoda z tytułu dopłat do odsetek. W odpowiedzi pismem z dnia 12 października 2007 roku pozwany wskazał, iż według stanu na dzień 30 września 2007 roku zadłużenie wobec powoda przedstawiało się następująco: kapitał dopłat 113.552,54 zł, odsetki ustawowe od dopłat – 109.742,78 złotych.

Pismem z dnia 8 grudnia 2009 roku powód ponownie zwrócił się do pozwanego o przekazanie informacji na temat działań podjętych w celu odzyskania należności. W odpowiedzi z dnia 14 kwietnia 2010 roku poinformowano, iż doszło do sprzedaży nieruchomości należącej do S. T. i poza tym nie ustalono innych należności od dłużnika. Postanowieniem z dnia 5 marca 209 roku komornik umorzył postępowanie egzekucyjne. W piśmie tym nie odniesiono się do kwestii sprzedaży kombajnu J. D. 1170 i kwot uzyskanych z tego tytułu.

Pismem z dnia 31 stycznia 201 roku powód po raz kolejny zwrócił się do pozwanego o przekazanie informacji na temat działań podjętych w celu odzyskania należności, a w szczególności co do wysokość odzyskanych kwot wraz ze sposobem ich podziału pomiędzy Bank (...). W odpowiedzi z dnia 4 kwietnia 2011 roku nie odniesiono się do kwestii sprzedaży kombajnu J. D. 1170 i kwot uzyskanych z tego tytułu.

Pismem z dnia 20 listopada 2012 roku powód po raz kolejny zwrócił się do pozwanego o przekazanie informacji na temat działań podjętych w celu odzyskania należności, a w szczególności co do wysokość odzyskanych kwot wraz ze sposobem ich podziału pomiędzy Bank (...).

W odpowiedzi z dnia 12 marca 2014 roku poinformowano, iż bliższe informacje na temat sprzedaży kombajnu zostaną przedstawione po ustaleniu danych z odpowiedniej jednostki.

Pismami dnia 20 maja 2014 roku oraz 4 lipca 2014 roku powód po raz kolejny zwrócił się do pozwanego o przekazanie informacji na temat działań windykacyjnych podjętych w celu odzyskania należności, a w szczególności co do kwot uzyskanych ze sprzedaży kombajnu J. D..

W odpowiedzi z dnia 25 lipca 2014 roku poinformowano, iż kombajn został sprzedany za kwotę 185.000 złotych, a środki z jego sprzedaży zostały przeznaczone na spłatę kosztów oraz części należności Banku.

Pismami dnia 31 października 2014 roku powód po ponowie poprosił pozwanego o uzupełnienie przekazanie informacji na temat działań windykacyjnych podjętych w celu odzyskania należności, a w szczególności co do kwot uzyskanych ze sprzedaży kombajnu J. D..

W odpowiedzi z dnia 21 listopada 2014 roku poinformowano, iż kombajn został sprzedany za kwotę 185.000 złotych, ale z uwagi na jego kradzież w/w kwota nie została uiszczona jednorazowo, ale w ratach. Ostania z nich została uiszczona w dniu 13 lutego 2007 roku. Proporcja według której powinny być dzielone odzyskane środki wynosi: Bank – 71,86%, (...) 28,14%. Stan zadłużenia na dzień 21 listopada 2014 roku wynosił: dopłaty – 113.552,54 złote, odsetki od dopłat: 213.159,38 złotych.

Pismami dnia 31 listopada 2015 roku powód po raz kolejny zwrócił się do pozwanego o uzupełnienie przekazanych informacji na temat działań windykacyjnych podjętych w stosunku do S. T..

W odpowiedzi z dnia 9 grudnia 2015 roku poinformowano, iż postępowanie egzekucyjne nadal się toczy, a trudności w pełnym przedstawieniu danych wynikają z kilkukrotnej zmiany systemów informatycznych.

Pismami dnia 8 czerwca 2016 roku powód wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 52.059 złotych wraz z ustawowymi odsetkami w związku z brakiem zwrotu przez Bank części odzyskanych środków z tytułu sprzedaży w/w kombajnu.

Dalej powód wskazał, iż pozwany był zobowiązany do niezwłocznego zwrotu na rzecz powoda kwot uzyskanych przez niego z tytułu sprzedaży w/w kombajnu proporcjonalnie do zaangażowanych środków finansowych. Zwrócono uwagę, iż mimo wielokrotnego zwracania się do pozwanego o uzyskanie informacji o stanie sprawy, dopiero pismem z dnia 26 listopada 2014 roku dostarczono powodowi pełną informację o co do sprzedaży kombajnu, jego ceny i terminów uiszczania poszczególnych rat. Wtedy też wskazano proporcje podziału odzyskanych środków: Bank – 71,86%, a (...) 28,14%. Ponadto pismem z dnia 13 kwietnia 2010 roku wprowadzono powoda w błąd gdyż nie poinformowano go o pełnej kwocie środków odzyskanych na tamten czas – wskazano w nim, iż odzyskano jedynie kwotę 3.610,24 złotych, nie wspominając o kwocie ze sprzedaży kombajnu.

W efekcie kwota uzyskana ze sprzedaży został w całości zarachowana jedynie na poczet Banku, a nie także (...), co było niegodne z umową. Strony nie wskazywały, iż sformułowanie „wyegzekwowanie” ma dotyczyć jedynie egzekucji komorniczej i dlatego postanowienia umowy należy intepretować szeroko.

W ocenie powoda pozwany naruszył postanowienia § 6 ust. 1 i 2 w zw. z § 14 ust. 4 pkt 3 umowy z dnia 29 marca 2002 roku w zakresie dotyczącym spłaty części 28.14% środków uzyskanych ze sprzedaży kombajnu. Jednocześnie wskazano, iż 10 – letni termin przedawnienia powinien być liczny od dnia 26 listopada 2014 roku – tj. od dnia, w którym powód dowiedział się o sprzedaży kombajnu. Tym niemniej i tak najwcześniejszy termin wymagalności całej kwoty to data spłaty ostatniej raty – czyli 13 luty 2007 roku. Zwrócono uwagę, iż powód nie prowadzi działalności gospodarczej i z tego względu w/w roszczenia ulega przedawnieniu w 10 – letnim terminie ( pozew k. 1 – 15).

W odpowiedzi na pozew z dnia 27 września 2016 roku pozwany wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych. W ocenie pozwanego ustanowione na w/w kombajnie zbożowym J. D. zabezpieczenie w postaci przewłaszczenia na zabezpieczenie dotyczyło wyłącznie wierzytelności pozwanego, zatem nie mogło doprowadzić do zmniejszenia innych wierzytelności dłużnika, aniżeli wierzytelności wskazanej w umowie przewłaszczenia Zwrócono przy tym uwagę na treść § 13 ust. 2 umowy przewłaszczenia z 3 sierpnia 1999 roku zgodnie z którą Bank mógł zbyć przewłaszczoną rzecz zaliczając jej wartość, określoną przez rzeczoznawcę według stanu z dnia przejęcia rzeczy, na spłatę udzielonego kredytu.

Dalej wskazano, iż wartość w/w kombajnu rzeczoznawca określił na kwotę 180.000 złotych, a ogłoszenia o ofercie jego sprzedaży opublikowane w prasie regionalnej. Zainteresowanie ofertą wyrazili T. K. i O. K., którzy kupili kombajn za kwotę 185.000 złotych.

Zakwestionowano fakt rzekomo celowego zatajenia informacji o sprzedaży kombajnu. Podniesiono także zarzut przedawnienia roszczenia dochodzonego pozwem. Wskazano, iż realizacja zabezpieczenia ze skutkiem dla wysokości wierzytelności nastąpił z chwilą zaliczenia wartości rzeczy zabezpieczonej, na spłatę zadłużenia z tytułu udzielonego kredytu. Powyższe zdarzenie miało miejsce w dniu 1 lipca 2002 roku. Tym samym roszczeni powoda uległo przedawnieniu w dniu 1 lipca 2012 roku. Z ostrożności procesowej zwrócono uwagę, iż raty należności płacone przez nabywców kombajnu – poza ostatnią z nich – zostały uiszczone ponad 10 lat temu. Zwrócono także uwagę na wadliwie określoną wartość przedmiotu sporu ( odpowiedz na pozew k. 95 – 106).

W dalszym toku postępowania strony konsekwentnie podtrzymywały swoje stanowiska w sprawie. W piśmie z dnia 3 listopada 2016 roku powód zwrócił uwagę, iż nie miał możliwości wystąpienia z roszczeniem bezpośrednio do kredytobiorcy. Tym samym to pozwany niewątpliwe miał obowiązek ustanowić takie zabezpieczenia by dotyczyły one także wierzytelności powoda. Udzielony kredyt miał bowiem nie komercyjny, ale preferencyjny, z którego korzystał także pozwany. Powód nie miał żadnej możliwości ustalenia faktu sprzedaży kombajnu i dowiedział się o niej dopiero z pisma z dnia 21 listopada 2014 roku. Z datą wpływu w/w pisma do powoda mógł więc dopiero zacząć biec termin przedawnienia roszczenia. W konsekwencji nie doszło do przedawnienia dochodzonego roszczenia ( pismo przygotowawcze k. 160 - 164).

W piśmie z dnia 22 listopada 2016 roku pozwany stwierdził, iż określone w umowie z 30 kwietnia 1997 roku sposoby zabezpieczenia nie dotyczyły także wierzytelności powoda, a jedynie pozwanego. Nie ma bowiem podstaw do rozszerzającej wykładni § 14 w/w umowy. W umowie ze S. T. był zawarte wystarczające zabezpieczenia dla ochrony wierzytelności banku.

Zwrócono uwagę na inne umowy zawierane przez powodową Agencję – gdzie jako wystarczające uznawane było wystawienie weksla in blanco. Oznaczać to miało, iż zupełnie bezzasadny jest zarzut braku należytych zabezpieczeń stosowanych przez bank. Zakwestionowano także istnienie przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego. Podtrzymywano także zarzut przedawnienia dochodzonych roszczeń ( pismo przygotowawcze k. 207 - 219).

Na rozprawie w dniu 14 grudnia 2016 roku strony podtrzymały swoje stanowiska w sprawie. Powód konsekwentnie wskazywał, iż obowiązek ustanowienia zabezpieczeń dotyczył nie tylko spłaty kredytu, ale i zwrotu dopłat udzielonych przez powoda. Wynikało to z faktu, iż były to publiczne środki pochodzące z budżetu Państwa. Podkreślono, iż powód nie miał obowiązku, ale jedynie prawo do kontrolowania wykonania umowy. Podtrzymano stanowisko, iż wymagalność roszczenia rozpoczęła się dopiero w dniu 26 listopada 2014 roku ( protokół k. k. 263; załącznik do protokołu rozprawy k. 251 - 254).

Sąd nie uwzględnił wniosków pozwanego o sprawdzenie wartości przedmiotu sporu oraz o przekazanie sprawy według właściwości ( postanowienie k. 263v). W ocenie Sądu wartość przedmiotu sporu została określona zgodnie z art. 20 kpc gdyż nie wlicza się do niej dochodzonych odsetek, a siedziba powoda znajduje się na terenie (...) W., a więc sprawa mogła być rozpoznawana przez tut. Sąd.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 30 kwietnia 1997 roku pomiędzy (...) Bankiem (...) spółka akcyjną z siedzibą w W. a Agencją (...)z siedzibą w W. została zawarta umowa nr (...), której przedmiotem były zasady, warunki i tryb przekazywania dopłat ze środków Agencji do oprocentowania kredytów udzielanych przez pozwanego na realizację przedsięwzięć inwestycyjnych w rolnictwie, przetwórstwie rolno – spożywczym i usługach dla rolnictwa.

W § 6 ust. 1 umowy wskazano, iż w przypadku, gdy zachodzi określony w umowie obowiązek dopłat do ustawowymi odsetkami (np. gdy kredytobiorca zaprzestanie spłaty kredytu), wówczas pozwany miał być zobowiązany do ich wyegzekwowania od kredytobiorcy i niezwłocznego przekazania na rzecz Agencji.

Z kolei w § 6 ust. 2 umowy wskazano, iż w przypadku gdy Bank dochodzi od kredytobiorcy zwrotu dopłat i swoich wierzytelności, podział wyegzekwowanych kwot będzie następujący: gdy kredytobiorca zaspokoi wierzytelności Banku (...) w części, wówczas Bank w terminie 14 dni od daty jej otrzymania przekaże Agencji część kwoty w wysokości proporcjonalnej do zaangażowanych przez strony środków z zaznaczeniem jaka część z przekazanej kwoty stanowi dopłatę, a jaka odsetki. Bank miał podejmować czynności windykacyjne. Zasady udzielania kredytów były ustalone zarządzeniem Prezesa (...) ( umowa k. 20 – 24; zasady udzielania kredytów z dopłatą (...) k. 25 - 30).

W dniu 3 sierpnia 1999 roku pomiędzy (...) Bankiem (...) S.A. a S. T., prowadzącym gospodarstwo rolne, doszło do zawarcia umowy nr (...) o kredyt inwestycyjny z dopłatą (...) do odsetek bankowych na utworzenie lub urządzenie gospodarstw rolnych przez osoby które nie ukończyły 40 – go roku życia w kwocie 300.000 złotych z przeznaczeniem na zakup kombajnu J. D. 1170, rok produkcji 1999, nr fabryczny (...). W dacie zawarcia obowiązywała w/w umowa nr (...) z 30 kwietnia 1997 roku. W § 6 umowy strony określiły terminy i wysokość spłat. Z kolei w § 11 ust. 3 w/w umowy kredytowej strony ustaliły, iż kredytodawca zobowiązany jest do zwrotu udzielonych przez Agencję dopłat do odsetek bankowych wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia poprzedzającego ich zwrot, a dalsze dopłaty nie przysługują m.in. w wypadku zaprzestania działalności sfinansowanej z tego kredytu przed upływem okresu kredytowania, nieterminowej spłaty kredytu lub wykorzystania kredytu niezgodnie z przeznaczeniem. W § 14 umowy określono sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, w tym przewłaszczenie z zastrzeżeniem warunku na wykupionym kombajnie wraz z wyposażeniem ( umowa kredytu k. 46 – 50). Tego samego dnia zawarto także umowę przewłaszczenia na zabezpieczenie w/w kombajnu na rzecz (...) S.A. ( umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie k. 114-115).

W dniu 28 grudnia 1999 roku doszło do zawarcia pomiędzy stronami umowy nr (...) której przedmiotem były zasady, warunki i tryb przekazywania dopłat ze środków Agencji do oprocentowania kredytów udzielanych przez pozwanego na realizację przedsięwzięć inwestycyjnych w rolnictwie, przetwórstwie rolno – spożywczym i usługach dla rolnictwa. Zgodnie z § 15 ust. 2 tej umowy, rozwiązaniu uległa m.in. umowa nr (...) z dnia 30 kwietnia 1997 roku ( umowa k. 31 - 37).

Pismem z dnia 8 listopada 2001 roku Bank wypowiedział S. T. w/w umowę w całości wskazując, iż przyczyną wypowiedzenia było utrzymywanie się zadłużenia przeterminowanego z tytułu niezapłaconych odsetek oraz niedotrzymanie ustalonych warunków kredytu ( wypowiedzenie k. 52).

W dniu 29 marca 2002 roku (...) i Bank zawarły umowę nr (...), której przedmiotem także były zasady, warunki i tryb przekazywania dopłat ze środków Agencji do oprocentowania kredytów udzielanych przez pozwanego na realizację przedsięwzięć inwestycyjnych w rolnictwie, przetwórstwie rolno – spożywczym i usługach dla rolnictwa

W § 6 ust. 1 w/w umowy wskazano, iż Agencja udziela Bankowi dopłat z zastrzeżeniem, iż jeżeli zaistnieją przesłanki zwrotu dopłat określone w załączniku 1/1, Bank zobowiązany był do wyegzekwowania we własnym imieniu i na swoją rzecz od kredytobiorcy zwrotu części oprocentowania wynikającego z umowy kredytu oraz przesłania go na rachunek Agencji niezwłocznie od daty wyegzekwowania. W § 6 ust. 2 wskazano, iż zwrot należności wskazanych w ust. 1 obejmuje kwotę równą dotychczas udzielonym dopłatom wraz z odsetkami ustawowymi naliczonymi do dnia wysłania środków z Agencji na rachunek Banku do dnia ich wysłania na rachunek włącznie. Bank po pokryciu kosztów egzekucji przeznaczyć miał na zwrot pobranych dopłat wraz z należnymi odsetkami proporcjonalnie do zaangażowanych przez Bank (...) środków finansowych według stanu na dzień wszczęcia postępowania egzekucyjnego. Zgodnie z § 14 ust. 2 tej umowy, rozwiązaniu uległa umowa nr (...) z dnia 28 grudnia 1999 roku. Z kolei zgodnie z § 14 ust. 4 pkt 3 w/w umowy zasady zwrotu dopłat zawarte w § 6 umowy miały zastosowanie także do zobowiązań wynikających poprzednio zawartych z umów na utworzenie lub urządzenie gospodarstw rolnych przez osoby które nie ukończyły 40 – go roku życia ( umowa k. 38 - 45).

Pismem z dnia 10 czerwca 2002 roku wezwano S. T. do zwrotu w/w kombajnu ( wezwanie k. 116). W toku postępowania windykacyjnego w dniu 25 czerwca 2002 roku powyższy kombajn został przejęty na własność Banku (...) S.A. i przekazany do depozytu prowadzonego przez M. K. ( pismo k. 71; notatka k. 142; umowa depozytu k. 143; faktura k. 144). Następnie zlecono jego wycenę rzeczoznawcy Z. M., który określił wartość pojazdu na 180.000 złotych ( umowa k. 125; faktura (...); wycena k. 128 - 141). Informacje o sprzedaży zostały opublikowane w prasie – Gazecie (...) ( dokumenty k. 146 - 151). Pismem z dnia 12 czerwca 2002 roku Agencja wskazała, iż Bank nie musi uzyskiwać zgody na sprzedaż przewłaszczonego na rzecz Banku kombajnu. Tym niemniej środki uzyskane ze sprzedaży powinny być podzielone pomiędzy Bank (...) proporcjonalnie do zaangażowanych przez w/w podmioty środków ( pismo k. 152).

Następnie umową z dnia 12 lipca 2002 roku został on sprzedany za kwotę 185.000 złotych na rzecz T. K. i O. K.. Należność ta została uiszczona w ratach ( pismo k. 71; umowa k. 119 – 124; aneks do umowy k. 122; faktura k. 123; zestawienie k. 124). Wpłaty uzyskanie ze sprzedaży kombajnu obrazuje poniższe zastawienie:

Pismem z dnia 15 listopada 2005 roku oraz 5 lipca 2006 roku Agencja zwróciła się do Banku o udzielnie informacji na temat ewentualnej sprzedaży kombajnu, stanu postępowania egzekucyjnego czy przedsięwziętych środków windykacyjnych ( pismo k. 153, 155).

Pismami z dnia 11 września 2007 roku ( pismo k. 53) oraz 18 września 2007 roku ( pismo k. 54) Agencja (...)zwracała się do pozwanego o przedstawienie informacji na temat podjętych przez Bank działań mających na celu odzyskanie należności powoda z tytułu dopłat do odsetek. W odpowiedzi pismem z dnia 12 października 2007 roku Bank (...) S.A. wskazał, iż według stanu na dzień 30 września 2007 roku zadłużenie wobec powoda przedstawiało się następująco: kapitał dopłat 113.552,54 zł, odsetki ustawowe od dopłat – 109.742,78 złotych ( pismo k. 55 - 56).

Pismem z dnia 8 grudnia 2009 roku Agencja (...)ponownie zwrócił się do Banku o przekazanie informacji na temat działań podjętych w celu odzyskania w/w należności ( pismo k. 57). W odpowiedzi z dnia 13 kwietnia 2010 roku poinformowano, iż doszło do sprzedaży nieruchomości należącej do S. T. i poza tym nie ustalono innych należności od dłużnika. Z sumy podlegającej podziałowi 12.000 złotych, na rzecz (...) S.A. miała przypaść kwota 3.610,24 złotych. Postanowieniem z dnia 5 marca 2009 roku komornik sądowy przy Sądzie Rejonowym w Lubinie Z. K. umorzył postępowanie egzekucyjne. W piśmie tym nie odniesiono się do kwestii sprzedaży kombajnu J. D. 1170 i kwot uzyskanych z tego tytułu ( pismo k. 58).

Pismem z dnia 31 stycznia 2011 roku (...) po raz kolejny zwrócił się do Banku (...) S.A. o przekazanie informacji na temat działań podjętych w celu odzyskania należności, a w szczególności co do wysokości odzyskanych kwot wraz ze sposobem ich podziału pomiędzy Bank (...) ( pismo k. 59). W odpowiedzi z dnia 6 kwietnia 2011 roku nie odniesiono się do kwestii sprzedaży kombajnu J. D. 1170 i kwot uzyskanych z tego tytułu ( pismo k. 61).

Pismami z dnia 20 listopada 2012 roku, 14 listopada 2013 roku i 15 stycznia 2014 roku Agencja po raz kolejny zwróciła się do pozwanego o przekazanie informacji na temat działań podjętych w celu odzyskania należności, a w szczególności co do sprzedaży kombajnu J. D. 1170 i wysokości odzyskanej kwoty ( pismo k. 63, 64, 65).

W odpowiedzi z dnia 12 marca 2014 roku poinformowano, iż bliższe informacje na temat sprzedaży kombajnu zostaną przedstawione po ustaleniu danych z odpowiedniej jednostki ( pismo k. 66).

Pismami dnia 20 maja 2014 roku oraz 4 lipca 2014 roku (...) po raz kolejny zwrócił się do Banku o przekazanie informacji na temat działań windykacyjnych podjętych w celu odzyskania należności, a w szczególności co do kwot uzyskanych ze sprzedaży kombajnu J. D. ( pisma k. 67, 68).

W odpowiedzi z dnia 25 lipca 2014 roku poinformowano, iż kombajn został sprzedany za kwotę 185.000 złotych, a środki z jego sprzedaży zostały przeznaczone na spłatę kosztów oraz części należności Banku ( pismo k. 69).

Pismem dnia 31 października 2014 roku (...) po raz kolejny zwróciła się do (...) S.A. o uzupełnienie przekazanych informacji na temat działań windykacyjnych podjętych w celu odzyskania należności, a w szczególności co do kwot uzyskanych ze sprzedaży kombajnu J. D. oraz proporcji według której powinny być dzielone środki odzyskane pomiędzy Bank (...) ( pismo k. 70).

W odpowiedzi z dnia 21 listopada 2014 roku poinformowano, iż kombajn został sprzedany za kwotę 185.000 złotych, ale z uwagi na jego kradzież w/w kwota nie została uiszczona jednorazowo, ale w ratach. Ostania z nich została uiszczona w dniu 13 lutego 2007 roku. Proporcja, według której powinny być dzielone odzyskane środki wynosić powinna: Bank – 71,86%, (...) 28,14%. Stan zadłużenia na dzień 21 listopada 2014 roku wynosił: dopłaty – 113.552,54 złote, odsetki od dopłat: 213.159,38 złotych ( pismo k. 71).

Pismami dnia 31 listopada 2015 roku powód po raz kolejny zwrócił się do pozwanego o uzupełnienie przekazanych informacji na temat działań windykacyjnych podjętych w stosunku do S. T..

W odpowiedzi z dnia 9 grudnia 2015 roku poinformowano, iż postępowanie egzekucyjne nadal się toczy, a trudności w pełnym przedstawieniu danych wynikają z kilkukrotnej zmiany systemów informatycznych.

Pismami dnia 8 czerwca 2016 roku powód wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 52.059 złotych wraz z ustawowymi odsetkami w związku z brakiem zwrotu przez Bank części odzyskanych środków z tytułu sprzedaży w/w kombajnu.

Do chwili obecnej (...) Bank (...) S.A. nie uiścił na rzecz Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji rolnictwa z tytułu zwrotu dopłat do umowy ze S. T. jakichkolwiek należności ( okoliczność bezsporna).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych w jego opisie dokumentów, które nie były kwestionowane przez żadną ze stron, a również w ocenie Sądu nie było podstaw, by poddawać w wątpliwość okoliczności faktyczne wynikające z ich treści. Dlatego Sąd uznał, że dowody z tych dokumentów tworzą spójny, nie budzący wątpliwości w świetle wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego, a przez to w pełni zasługujący na wiarę materiał dowodowy. Dodatkowo czyniąc ustalenia faktyczne Sąd oparł się na zeznaniach pozwanego, którym dał wiarę w całości, uwzględnił zgodne twierdzenia stron w trybie art. 229 kpc oraz twierdzenia strony, którym przeciwnik nie zaprzeczył w trybie art. 230 kpc.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Powództwo jest zasadne i zasługuje na uwzględnienie co do kwoty 7.216,18 złotych. W pozostałym zakresie nie jest zasadne i nie zasługuje na uwzględnienie z uwagi na skutecznie podniesiony przez pozwanego zarzut przedawnienia dochodzonego roszczenia.

Nie ulega wątpliwości, iż podstawę merytorycznego rozstrzygnięcia każdej sprawy cywilnej stanowi materiał procesowy (tzn. fakty i dowody) zebrany w toku postępowania, o czym przesądza treść art. 316 § 1 i art. 328 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeks postępowania cywilnego (tj. Dz. U. z 2016 roku, poz. 1822 ze zm., powoływana dalej w skrócie jako kpc). Jednak zgodnie z art. 6 ustawy z dnia 1964 roku – Kodeks cywilny (tj. Dz. U. z 2016 roku, poz. 380 ze zm., powoływany dalej w skrócie jako kc) oraz art. 232 kpc to strony obowiązane są wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Powyższe przepisy stanowią normatywną podstawę zasady kontradyktoryjności, zgodnie z którą ciężar dowodu spoczywa na stronach postępowania cywilnego. To one są wyłącznym dysponentem toczącego się postępowania, do nich należy gromadzenie materiału i wreszcie to one ponoszą odpowiedzialność za jego wynik (analogicznie uznał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 17 grudnia 1996 roku, I CKU 45/96, OSNC 1997, nr 6–7, poz. 76, z glosą A. Zielińskiego, Palestra 1998, nr 1–2, str. 204; oraz w wyroku z dnia 7 marca 1997 roku, II CKN 70/96, OSNC 1997, nr 8, poz. 113).

Zatem w niniejszej sprawie to powód był zobligowany do wykazania, iż zgodnie z przepisami prawa pozwana jest zobowiązany do uiszczenia na jego rzecz kwoty dochodzonej pozwem. Jednak dokonując analizy zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego Sąd uznał, iż wykazano istnienia po stronie pozwanej takiego obowiązku w zakresie kwoty 7.216,18 złotych, co w efekcie musiało skutkować podjęciem merytorycznego rozstrzygnięcia w postaci oddalenia powództwa w pozostałej części.

W realiach niniejszej sprawy powód dochodził od pozwanego kwoty 52.059 złotych wraz ze szczegółowo obliczonymi odsetkami, których zsumowana wartość na dzień 7 czerwca 2016 roku wynosić miała 78.752,87 złotych. Powyższa kwota należności głównej stanowiła 28,14% kwoty 185.000 złotych, za którą został przez pozwanego sprzedany kombajn J. D. 1170. Powyższy pojazd rolniczy był poprzednio przedmiotem umowy kredytowej zawartej pomiędzy pozwanym a S. T..

Powyższa proporcja została wskazana przez pozwanego w piśmie z dnia 21 listopada 2014 roku ( pismo k. 71), wynikać miała z umowy z 3 sierpnia 1999 roku i nie była w toku sprawy kwestionowana przez strony. Odsetki dochodzone pozwem zostały natomiast wyliczone od dat wpłat poszczególnych kwot dokonanych przez nabywców kombajnu - do dnia 7 czerwca 2016 roku. Wyliczenie dat wpłat poszczególnych należności oraz wysokość naliczonych odsetek określała tabela znajdująca się na k. 79 akt sprawy. Wykaz dochodzonych odsetek zawierają dokumenty znajdujące się na kartach 80 – 88 akt sprawy.

Powód wskazywał, iż pozwany powinien zwrócić mu kwotę 52.059 złotych obliczoną według w/w proporcji. W ocenie Sądu żądanie to co do zasady zasługiwało na uwzględnienie. Zgodnie z art. 353 § 1 kc zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić. Jednocześnie strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego (art. 353 ¹ kc). Z kolei art. 471 kc stanowi, iż dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Zgodnie z § 6 umowy z dnia 30 kwietnia 1997 roku, nr 3/ (...) (...)w przypadku, gdy zachodził określony w umowie obowiązek dopłat do ustawowymi odsetkami (np. gdy kredytobiorca zaprzestawał spłaty kredytu), wówczas pozwany miał być zobowiązany do ich wyegzekwowania od kredytobiorcy i niezwłocznego przekazania na rzecz Agencji. Nie ulegało wątpliwości Sądu, iż sformułowanie „wyegzekwowanie” należy rozumieć w ten sposób, iż dotyczy to zarówno standardowych czynności windykacyjnych, jak i formalnego postępowania egzekucyjnego. Z kolei w § 6 ust. 2 umowy wskazano, iż w przypadku gdyby Bank dochodził od kredytobiorcy zwrotu dopłat i swoich wierzytelności, podział wyegzekwowanych kwot miał być następujący: gdyby kredytobiorca zaspokoił wierzytelności Banku (...) w części, wówczas Bank przekazać miał Agencji część kwoty w wysokości proporcjonalnej do zaangażowanych przez strony środków z zaznaczeniem jaka część z przekazanej kwoty stanowiła dopłatę, a jaka odsetki. Bank miał podejmować czynności windykacyjne. Zasady udzielania kredytów były ustalone stosownym zarządzeniem Prezesa (...) nr 5/97 z 4 marca 1997 roku, które zgodnie z § 12 ust. 6 w/w umowy stanowiło jej integralną część umowy. Zostało ono następnie zastąpione zarządzeniem Prezesa (...) nr 18/99 z 9 czerwca 1999 roku – przy czym zgodnie z § 11 ust. 2 umowy z 30 kwietnia 1997 roku zmiany w/w zarządzenia mogły być wprowadzone do umowy jednostronnie przez Agencję. Zgodnie z postanowieniem rozdziału III pkt 14 w/w zarządzenia nr 18/99, Bank miał obowiązek ustanowienia odpowiedniego prawnego zabezpieczenia spłaty kredytu. Pozwany niewątpliwe miał obowiązek ustanowić takie zabezpieczenia by dotyczyły one także wierzytelności powoda. Udzielony kredyt miał bowiem nie komercyjny, ale preferencyjny charakter, a korzyści finansowe mógł z niego uzyskać także pozwany.

Materializacją tych obowiązków w umowie ze S. T. z dnia 3 sierpnia 1999 roku, nr (...) stanowił § 14 w którym określono sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, w tym przewłaszczenie z zastrzeżeniem warunku na wykupionym kombajnie wraz z wyposażeniem ( umowa kredytu k. 46 – 50). Tego samego dnia zawarto także umowę przewłaszczenia na zabezpieczenie w/w kombajnu na rzecz (...) S.A. ( umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie k. 114-115). W ocenie Sądu nie ma jakichkolwiek racjonalnych podstaw by twierdzić, iż w/w zabezpieczenie miało służyć tylko ochronie wierzytelności Banku. Kompleksowa analiza postanowień umowy kredytowej, w tym nawet jej tytułu, w sposób oczywisty wskazuje, iż był to kredyt preferencyjny z dopłatami do odsetek bankowych ze strony powoda. Dlatego przewłaszczenie kombajnu miało oczywiście służyć także służyć zabezpieczeniu spłaty dopłat – na wypadek zaprzestania spłaty kredytu. Do takiej konkluzji prowadzą też przesłanki określone w art. 65 kc – w tym okoliczności zawarcia w/w umowy – miała ona charakter preferencyjny i w jej postanowieniach wielokrotnie jest mowa o istnieniu dopłat z (...) oraz uprawnieniach tego podmiotu. Bez znaczenia są zasady zabezpieczeń wierzytelności powoda stosowane przez niego w innych umowach ( k. 221 – 248) – co bezzasadne podnosił pozwany w toku procesu. Bank w umowie kredytowej nie reprezentował jedynie swoich interesów, ale też i interesy Agencji - obowiązek taki wynikał z umów łączących go z powodem. Tym samym nie można poprzestać na literalnej wykładni umów kredytowej i przewłaszczenia z 3 sierpnia 2009 roku ale dokonać wykładni celowościowej i uznać, iż przedmiotem zabezpieczenia były też wierzytelności powoda. Potwierdza to w sposób jednoznaczny także postawa pozwanego na etapie przedsądowym, który w żadnym z licznych pism nie kwestionował swojego obowiązku ustanawiania zabezpieczeń dotyczących wierzytelności powoda.

Tym niemniej przyjęcie odmiennej wykładni i uznanie, iż przewłaszczenie na zabezpieczenie dotyczy tylko wierzytelności banku i tak powodowałoby powstanie odpowiedzialności pozwanego z tytułu nienależytego wykonania zobowiązania wynikającego z umowy z 30 kwietnia 1997 roku w zakresie obowiązku ustanowienia odpowiednich zabezpieczeń wierzytelności Agencji.

Wprawdzie umowa pomiędzy stronami procesu z dnia 30 kwietnia 1997 roku została rozwiązania i zastąpiona umową z 1999 roku. Ta z kolei została zastąpiona umową z 29 marca 2002 roku, nr 3/ (...)/01. Zgodnie z § 14 ust. 4 pkt 3 w/w umowy zasady zwrotu dopłat zawarte w § 6 umowy miały zastosowanie także do zobowiązań wynikających poprzednio zawartych z umów na utworzenie lub urządzenie gospodarstw rolnych przez osoby które nie ukończyły 40 – go roku życia ( umowa k. 38 - 45).

W świetle jej § 6 ust. 1 dopłaty miały być udzielone z zastrzeżeniem warunku, że jeżeli zaistnieją przesłanki do zwrotu dopłat, Bank był zobowiązany do wyegzekwowania we własnym imieniu i na swoją rzecz zwrotu części oprocentowania wynikającego z umowy kredytu oraz przelania go na rachunek Agencji niezwłocznie od daty wyegzekwowania według ustalonej proporcji. Powyższe postanowienia w sposób jednoznaczny potwierdzają obowiązki pozwanego w zakresie niezwłocznego zwrotu części należności uzyskanych od dłużnika na rzecz powoda. Nie miał znaczenia sposób wyegzekwowania należności.

Należy jednak wskazać, iż zgodnie z art. 117 § 1 i 2 kc, z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu; po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Jednakże zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne. Stosownie natomiast do art. 118 kc, jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata.

Nie ulegało wątpliwości Sądu, iż w niniejszej sprawie miał zastosowanie 10 – letni termin przedawnienia. Należy w pełni podzielić ugruntowane w orzecznictwie stanowisko, iż działalność Agencji (...)nie jest działalnością gospodarczą w rozumieniu art. 118 kc (analogiczne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 2 grudnia 2004 roku, V CK 308/04, Legalis nr 84525, oraz w wyroku z dnia 14 maja 2015 roku, I CSK 446/14, Legalis nr 1281596).

Kwestią będącą przedmiotem sporu pomiędzy stronami był moment początku biegu terminu przedawnienia. Powód wskazywał na moment dowiedzenia się o dacie sprzedaży kombajnu – tj. listopad 2014 roku, z kolei pozwany wskazywał na moment zaliczenia wartości tego kombajnu na spłatę zadłużenia z tytułu kredytu – tj. 1 lipca 2002 roku. Wynikać to miało z § 13 ust. 2 lit. a umowy przewłaszczenia z 3 sierpnia 1999 roku ( umowa k. 114 – 115). W ocenie Sądu stanowiska obu stron są nieprawidłowe.

Odnośnie terminu, od którego zaczyna biec przedawnienie, należy odwołać się do art. 120 § 1 kc w myśl którego bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Wskazać przy tym należy, że bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne, czyli gdy minął termin jego płatności.

W zdaniu drugim art. 120 § 1 kc mowa jest literalnie o początku biegu przedawnienia w dniu, "w którym roszczenie stałoby się wymagalne", gdyby wierzyciel podjął czynność powodującą stan wymagalności w najwcześniej możliwym terminie". Ten najwcześniejszy termin, to moment, w którym zrealizują się wszystkie przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej, a zatem ze stanu bezprawności kontraktowej wyniknie dla wierzyciela szkoda, pozostająca z nim w związku przyczynowym. Już wówczas wierzyciel przez wezwanie dłużnika do spełnienia świadczenia odszkodowawczego może spowodować wymagalność powstałego na jego rzecz roszczenia. Dłużnik powinien to świadczenie spełnić po upływie odpowiedniego czasu, ustalonego zgodnie z kryterium "niezwłoczności" z art. 455 kc. Dokładny początek biegu tego terminu musi być oczywiście określany ad casum, zaś przyjęcie w tym zakresie jakiejkolwiek bardziej ogólnej formuły nie wydaje się możliwe ( vide: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 2013 roku, III CZP 72/13, OSNC-ZD 2014/2/40).

W pewnych sytuacjach ustawodawca przewiduje wyjątki od ustalonej w art. 120 § 1 zdanie drugie kc reguły, według której stan wymagalności roszczenia, z wystąpieniem którego rozpoczyna się bieg jego terminu przedawnienia, ma podlegać ustaleniu z odwołaniem się do zobiektywizowanych przesłanek. Wyjątek ten polega na powiązaniu początku biegu tego terminu z pozyskaniem przez wierzyciela wiedzy o zdarzeniu , z którego wynika jego roszczenie (w doktrynie określane po łacinie: a tempore scientiae). Z tym zdarzeniem ustawodawca powiązał początek biegu terminu przedawnienia roszczeń ex delicto (art. 442 ¹ kc) oraz ich szczególnych rodzajów (w ramach odpowiedzialności za produkt niebezpieczny - art. 449 ⁸ kc. i odpowiedzialności ponoszonej przez zakład hotelowy, kąpielowy lub zakłady o zbliżonym charakterze za rzeczy gości - art. 848 kc w zw. z art. 852 kc), a ponadto początek biegu terminu zawitego do dochodzenia uprawnień w ramach rękojmi za wady rzeczy sprzedanej (art. 576 § 1 kc).

Obliczanie terminu przedawnienia a tempore scientiae gwarantuje większą ochronę interesów wierzyciela, ale też kryje w sobie podobną kolizję z podstawowymi funkcjami przedawnienia – tj. stabilizacją stosunków cywilnoprawnych w czasie. Uzależnienie początku biegu terminu przedawnienia od stanu wiedzy wierzyciela powoduje, że po upływie dowolnie długiego czasu dłużnik może zostać postawiony przed koniecznością realizacji roszczenia ujawnionego z opóźnieniem. W takim przypadku dłużnik pozostawałby w niepewności, co do swojej sytuacji prawnej bez wyraźnych granic czasowych, co w znaczny sposób osłabiałoby przewidywalność i stabilność obrotu oraz zaufanie jego uczestników. Z tego powodu, do wyznaczenia przez ustawodawcę początku biegu terminu przedawnienia a tempore scientiae, na zasadzie wyjątku od reguł ustalonych w art. 120 § 1 kc, dochodzi rzadko i ma charakter wyjątkowy. Zgodnie z powszechnie przyjętą w polskim systemie prawnym zasadą wykładni prawa - wyjątków nie można intepretować rozszerzająco ( exceptiones non sunt extendendae). Tym samym gdy brak wyraźniej podstawy prawnej nie można wiązać początku biegu terminu przedawnienia z dowiedzeniem się przez wierzyciela o zdarzeniu, z którego ma wynikać jego roszczenie.

Za brakiem możliwości stosowania terminów przedawnienia a tempore scientiae w odniesieniu do roszczeń o naprawienie szkody ex contractu przemawia też funkcjonalna odmienność tego źródła odpowiedzialności w porównaniu z odpowiedzialnością deliktową. W wypadku odpowiedzialności za naruszenie zobowiązania uprawniony może znacznie łatwiej ustalić zarówno sam fakt wyrządzenia mu szkody, jak i wskazać osoby za nią odpowiedzialne. W typowej sytuacji wystarczające będzie porównanie stanu, który miał stać się wynikiem zobowiązania, ze stanem, który istnieje w rzeczywistości po upływie terminu do spełnienia świadczenia. Także określenie rozmiarów szkody jest w tym wypadku łatwiejsze niż w reżimie odpowiedzialności deliktowej. Skrócenie terminów przedawnienia roszczeń deliktowych oraz obliczanie ich a tempore scientiae odpowiadać ma specyfice tych roszczeń, których skuteczne dochodzenie w większości wypadków uzależnione jest od możliwości udowodnienia przesłanek odpowiedzialności.

Koncepcja obliczania terminu przedawnienia roszczenia o odszkodowanie ex contractu zgodnie ze stanem wiedzy wierzyciela pozostawałaby także sprzeczna z wartościami leżącymi u podstaw instytucji przedawnienia. Ustalenie rzeczywistego stanu świadomości poszkodowanego w praktyce jest często znacznie utrudnione, o ile wierzyciel nie ujawni tej świadomości na zewnątrz, a określenie początku biegu przedawnienia a tempore scientiae mogłoby stanowić pretekst dla oportunistycznych zachowań poszkodowanego ( vide: uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 11 lipca 2002 roku, IV CKN 1219/00, OSNC 2003, nr 11 poz. 152). Przepisy o przedawnieniu mają charakter stabilizujący stosunki prawne i gwarantują ich pewność. Ponieważ mają przy tym charakter ius cogens, przeto ich wykładnia powinna zmierzać do eliminowania czynnika subiektywnego oraz do skracania, a nie wydłużania, czasu przedawnienia w wypadkach wątpliwych. Należy więc uznać, iż termin przedawnienia roszczenia o zapłatę odszkodowania z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (art. 471 kc) rozpoczyna bieg od dnia wystąpienia szkody pozostającej w związku przyczynowym z tym zdarzeniem ( vide: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 2013 roku, III CZP 72/13, OSNC-ZD 2014/2/40; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 października 2014 roku, V CSK 630/13, OSNC 2015 nr 7-8, poz. 96; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku - I Wydział Cywilny z dnia 28 października 2016 roku, Legalis nr 1546441).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należało uznać, iż początek terminu przedawnienia od poszczególnych należności uiszczonych przez na rzecz pozwanego zaczynał się w dniach uiszczania na jego rzecz wpłat dokonywanych przez nabywców ciągnika J. D. 1170 – tj. T. K. i O. K.. Terminy tych operacji zawierało pismo pozwanego z dnia 21 listopada 2014 roku ( k. 71) i okoliczność ta nie była kwestionowana przez powoda. Od tych dat powstawała szkoda w majątku powoda polegająca na tym, iż odpowiednia część wpłat w wysokości 28,14% nie była uiszczana na jego rzecz.

Od tych chwil roszczenia powoda o zwrot części w/w kwoty w wysokości 28,14% uiszczonej kwoty stawało się wymagalne i tym samym rozpoczynał się bieg terminu ich przedawnienia. W wypadku, gdy spłata została oznaczona przez strony umowy w częściach (ratach), to wynikające z niej roszczenie staje się wymagalne z upływem terminów ustalonych dla poszczególnych rat ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 2016 roku, I PK 297/15, Legalis nr 1549941; wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 grudnia 2012 roku, VI ACa 996/12, Legalis nr 740382). Jak wskazano wyżej - nie miała przy tym znaczenia data dowiedzenia się przez powoda o terminach uiszczenia należności przez nabywcę ciągnika J. D. 1170 na rzecz pozwanego. Przyjęcie innej koncepcji stałby w sprzeczności z celem i funkcją instytucji przedawnienia roszczeń, która ma służyć stabilizacji stosunków cywilnoprawnych w czasie.

Za trafnością w/w konstatacji dodatkowo przemawia fakt, iż zgodnie z § 11 umowy z 29 marca 2002 roku, nr 3/ (...)/01 powód mógł kontrolować zarówno u pozwanego, jak i kredytobiorcy, prawidłowość wykorzystania kredytu z dopłatami Agencji oraz wysokość pobranych dopłat. Powyższe badania powód mógł wykonywać samodzielnie lub poprzez upoważnione podmioty ( umowa k. 38 - 45). Oznacza to w sposób jednoznaczny, iż powód miał możliwość wcześniejszego dowiedzenia się o losach w/w kombajnu, jego sprzedaży i wpłatach dokonywanych przez O. i T. K.. Warto też wskazać, iż zgodnie z § 16 pkt 6 umowy kredytowej z 3 sierpnia 1999 roku, nr 202- (...)-3-II-45-99 ( umowa k. 49v) powód miał możliwość dokonywania inspekcji w miejscu realizacji inwestycji. Powód nie wykorzystał jednak tych możliwości, a jego inicjatywa w zakresie kontroli nad wykonywaniem umowy kredytowej ograniczała się do wysyłania pism do pozwanego. Nie skutkowało to w żadnym wypadku wstrzymaniem czy przerwaniem biegu terminu przedawnienia. Nie uszedł także uwadze Sądu fakt, iż pismem z dnia 12 czerwca 2002 roku powodowa Agencja wskazała, iż Bank nie musi uzyskiwać zgody na sprzedaż przewłaszczonego kombajnu ( pismo k. 152). Tym samym powód musiał mieć świadomość tego, że może dojść do sprzedaży w/w pojazdu.

Zgodnie z art. 117 § 2 kc po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Jednakże zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne. Podsumowując należy stwierdzić, iż pozwany skutecznie podniósł zarzut przedawnienia co do części dochodzonej należności. Z kolei powód nie wykazał zaistnienia okoliczności, które by przerwały bieg przedawnienia albo zrzeczenia się przez pozwanego zarzutu przedawnienia. Jak wykazano wyżej - nie ma także żadnego prawnego uzasadnienia stanowisko, iż wymagalność całego roszczenia powoda miałaby nastąpić dopiero z chwilą dokonania ostatniej wpłaty w dniu 13 lutego 2007 roku. Sąd jedynie ubocznie wskazuje, iż orzeczenia, których kopie zostały dołączone do akt sprawy przez powoda ( k. 170 – 206) zostały wydane w odmiennych stanach faktycznych.

Zasądzona w pkt I wyroku kwota wynikała z faktu, iż ostatnia z wpłaty z tytułu sprzedaży kombajnu J. D. 1170 miała miejsce w dniu 13 lutego 2007 roku i wynosiła 20.000 złotych. Tym samym część należna pozwanemu z tytułu w/w wpłaty wnosiła 5.628 złotych (tj. 20.000 x 28,14% = (...)). Jednocześnie należało uwzględnić odsetki od w/w kwoty tylko za okres 3 lat. Odsetki są bowiem świadczeniem okresowym i dotyczy ich 3 – letni termin przedawnienia ( vide: uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2005 roku, III CZP 42/04, OSNC 2005 nr 9, poz. 149, str. 1; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 2011 roku, I CSK 799/10, Legalis nr 464178; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 stycznia 2012 roku, I CNP 22/11, OSNC - Zb. dodatkowy 2013 nr B, poz. 29, str. 35). W efekcie zasądzone odsetki wyniosły 1588,18 złotych (tj. od dnia 9 sierpnia 2013 roku do dnia 7 czerwca 2016 roku – łącznie 1034 dni. Sposób obliczenia odsetek obrazuje poniższe zestawienie:

Od zasądzonej w punkcie I sentencji wyroku kwoty 7.216,18 zł (tj. 5.628 + (...),18) Sąd zasądził ponadto od pozwanego na rzecz powodów odsetki ustawowe za opóźnienie w zapłacie, za podstawę orzeczenia w tym zakresie przyjmując art. 481 § 1 i 2 kc. Zgodnie z tym przepisem jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi - przy czym, jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe. Sąd zasądził na rzecz powoda odsetki od dnia 8 czerwca 2016 roku do dnia zapłaty uznając, że w tym okresie czasu roszczenie powoda niewątpliwie było już wymagalne.

W zakresie wskazanym w pkt II sentencji z uwagi na skutecznie podniesiony przez stronę pozwaną zarzut przedawnienia roszczenia. Dotyczyło to poniższych kwot uiszczonych przez nabywców:

Przedawnieniu uległy kwoty wskazane w pkt 1 – 8 w/w tabeli.

W ocenie Sądu nie było podstaw do uwzględnienia podnoszonych przez pozwanego należności związanych z kosztami egzekucji kombajnu J. D. 1170 dotyczących kosztów rzeczoznawcy czy ogłoszeń prasowych. Należy wskazać, iż wszystkie w/w czynności miały miejsce w 2002 roku ( dokumenty k. 125 – 151). Tym samym wierzytelności te uległy przedawnieniu i nie mogą być potrącone z należnością dochodzoną przez powoda. Nie wchodzi w grę art. 502 kc gdyż wierzytelność, z którą mogła być potrącona należność pozwanego – tj. pierwsza wpłata nabywców ciągnika z 2002 roku, też uległa przedawnieniu i nie została uwzględniona przez Sąd w wyroku. Sąd zasądził natomiast część należności uiszczonej przez nabywców w lutym 2007 roku. Finalnie należy wskazać, iż pozwany nie zgłosił forlanie zarzutu potrącenia, nie złożył też materialnoprawnego oświadczenia o potrąceniu w rozumieniu art. 498 kc.

Orzekając w pkt III sentencji wyroku o kosztach postępowania Sąd uznał, iż zasadnym jest ich stosunkowe rozdzielenie pomiędzy stronami na podstawie art. 100 kpc, wobec częściowego uwzględnienia żądań każdej ze stron. Kwota należności głównej dochodzona pozwem wynosiła 52.059 złotych, zaś Sąd uwzględnił powództwo jedynie w zakresie kwoty należności głównej w wysokości 5.628 złotych (resztę zasądzonej kwoty stanowiły skapitalizowane odsetki). Zgodnie z art. 20 kpc do wartości przedmiotu sporu nie wlicza się odsetek, pożytków i kosztów, żądanych obok roszczenia głównego. Analogicznie do wyniku sprawy nie należy więc wliczać zasądzonych odsetek.

Należy więc przyjąć, iż powód wygrał niniejszy proces ok. 10,81%, zaś pozwany – w 89,19%. Koszty w niniejszej sprawie wyniosły: 2.603 złotych uiszczoną przez powoda tytułem opłaty od pozwu, po 7.200 złotych tytułem wynagrodzenia pełnomocników stron – zgodnie z § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2005 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. poz. 1804) wraz z opłatami skarbowymi od dokumentów pełnomocnictwa w wysokości po 17 złotych. Łącznie koszty wyniosły więc 17.037 złotych.

Strona pozwana powinna ponieść koszt w wysokości 1.841,69 złotych (17.037 × 10,81%), zaś poniosła 7.217 złotych. Mając na uwadze wynik sprawy, Sąd w pkt III sentencji wyroku zasądził od strony powodowej na rzecz strony pozwanej kwotę 5.375,31 złotych (tj. 7.217 – 1.841,69 = 5.375,31).

Mając na uwadze wszystkie przedstawione powyżej okoliczności faktyczne i rozważania prawne, Sąd orzekł jak w sentencji.

Zarządzenie: (...).