Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 23 kwietnia 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił przyznania ubezpieczonemu K. S. prawa do wcześniejszej emerytury ze względu na nieudokumentowanie 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach. Organ rentowy powołał się na przepisy art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm., dalej jako: „ustawa emerytalna”) i rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm., dalej jako: „rozporządzenie z 1983 r.”). W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że K. S. nie zaliczono okresu zatrudnienia od 1 grudnia 1974 r. do 30 listopada 1998 r. na stanowisku kierowcy ciągnika bowiem zakład pracy nie powołał się na właściwe zarządzenie resortowe.

Ubezpieczony złożył odwołanie od tej decyzji, wnosząc o jej zmianę poprzez przyznanie mu prawa do emerytury.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. wniósł o oddalenie odwołania podtrzymując dotychczasowe stanowisko.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Wnioskodawca K. S. (ur. dnia (...)) złożył dnia 12 kwietnia 2013 r. wniosek o przyznanie emerytury w wieku obniżonym, uzasadniając go wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy uznał za udokumentowany staż ubezpieczeniowy na dzień 1 stycznia 1999 roku w wymiarze 29 lat, 8 miesięcy i 22 dni. Pozwany nie zaliczył ubezpieczonemu żadnego okresy pracy do zatrudnienia w warunkach szczególnych. Ubezpieczony nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego.

Odnośnie kwestionowanego przez organ rentowy okresu pracy Sąd ustalił, że ubezpieczony był zatrudniony w Gminnym Związku (...) w S. w okresie od 1 grudnia 1974 r. do 30 listopada 2001 r. Wykonywał wówczas pracę na stanowisku kierowcy ciągnika rolniczego. Stosunek pracy został rozwiązany z przyczyn ekonomicznych zakładu pracy. W okresie do 31 grudnia 1998 r. ubezpieczony korzystał z okresowych zwolnień lekarskich od 19 września 1994 r. do 2 października 1994 r. Z urlopu bezpłatnego korzystał od 1 sierpnia 1997 r. do 20 sierpnia 1997 r. oraz od 8 września 1998 r. do 30 września 1998 r. Z innych przerw w pracy nie korzystał. Postępowanie dowodowe pozwoliło na przyjęcie, że w okresie kwestionowanym przez organ rentowy, tj. od 1 grudnia 1974 r. do 31 grudnia 1998 r. wnioskodawca stale (z wyjątkiem powyższych przerw) i w pełnym wymiarze czasu wykonywał pracę w warunkach szczególnych na stanowisku kierowcy ciągnika. W sezonie prac polowych pracował na polach wykonując usługi dla rolników. Wykonywał prace traktorem w polu. Zajmował się również transportem rolniczym. Rodzaj pracy odpowiadający charakterowi obowiązków pracowniczych wnioskodawcy został wymieniony w wykazie A, dziale VIII pod poz. 3 rozporządzenia z 1983 r. (Prace kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych) oraz wykazie A, dział VIII, poz. 3, pkt 1 (kierowca ciągnika kołowego) zarządzenia Nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. Urz. Nr 2, poz. 4, dalej jako „zarządzenie Nr 16”).

-dowody: świadectwo pracy – w aktach rentowych k. 4, a także świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych - k. 5 akt rentowych; zeznania świadków W. C., A. P., E. S. a także przesłuchanie ubezpieczonego w charakterze strony – płyta CD na k. 23 akt sądowych (zapis A/V).

Sąd uznał za wiarygodne dokumenty znajdujące się w aktach emerytalno-rentowych ZUS oraz aktach osobowych, gdyż żadna ze stron nie zakwestionowała ich autentyczności i nie było wątpliwości co do prawdziwości zawartych w nich treści. Sąd dał wiarę zeznaniom świadków oraz ubezpieczonego, ponieważ były jasne i logiczne a nadto dokładnie określono w nich charakter pracy wykonywanej w Kółku Rolniczym. Zgromadzone dowody pozwoliły na ustalenie, że w spornym okresie, kwestionowanym przez organ rentowy, ubezpieczony w pełnym wymiarze czasu i stale wykonywał obowiązki pracownicze w szczególnych warunkach na stanowisku kierowcy ciągnika.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zgodnie z treścią art. 184 ust 1 ustawy emerytalnej ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli: 1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz 2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (25 lat dla mężczyzn). Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w tym funduszu na dochody budżetu państwa za pośrednictwem Zakładu. Na podstawie art. 32 ust 1 cytowanej ustawy ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym, czyli w wieku 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn. Dla celów ustalenia uprawnień emerytalnych za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych. Przepisy rozporządzenia z 1983 r. mają zastosowanie do wszystkich pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zgodnie z § 2 tego rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku, a okresy te stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy.

Należy wskazać, iż w przypadku, gdy zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczeń potwierdzających okresy wykonywania pracy w szczególnych warunkach z przyczyn od siebie niezależnych, przepisy art. 472 i 473 k.p.c. umożliwiają ustalenie tych okoliczności w drodze postępowania odwoławczego przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z w/wym. artykułami w postępowaniu w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych każdy fakt mający wpływ na prawo do świadczenia lub jego wysokość może być dowodzony wszelkimi środkami, które sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe. Sąd nie jest związany środkami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organem rentowym. Podobnie należy oceniać możliwość dowodzenia charakteru wykonywanej pracy w przypadku, gdy jak w niniejszej sprawie, organ rentowy kwestionuje formalną poprawność wystawionego przez zakład pracy dokumentu mającego zaświadczać wykonywanie pracy w szczególnych warunkach.

Organ rentowy za sporną uznał okoliczność czy ubezpieczony przez okres co najmniej 15 lat wykonywał pracę w warunkach szczególnych. W jego ocenie tej przesłanki faktycznej o istotnym znaczeniu prawnym ubezpieczony nie wykazał. Postępowanie dowodowe pozwoliło jednak Sądowi na ustalenie, że ubezpieczony do dnia 31 grudnia 1998 r. przepracował wymagane 15 lat w warunkach szczególnych, gdyż okres pracy na stanowisku kierowcy ciągnika trwał od 1 grudnia 1974 r. do 31 grudnia 1998 r., a więc nawet wyłączenie przerw w pracy nie zmienia faktu, że wnioskodawca przepracował w warunkach szczególnych co najmniej 15 lat, jak tego wymaga przepis art. 32 ustawy emerytalnej. Wykonywana w tym okresie praca była świadczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, co potwierdzają dokumenty zgromadzone w aktach osobowych ubezpieczonego a także zeznania świadków.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Decydującą rolę w analizie charakteru pracy ubezpieczonego z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma przy tym możliwość jej zakwalifikowania pod którąś z pozycji wymienionych w wykazie A, stanowiącym załącznik do rozporządzenia z 1983 r. Podkreśla się również, że zarządzenia resortowe wydane na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia z 1983 r. w zakresie, w jakim stanowią wyłącznie wykazy stanowisk, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A i B będących załącznikiem do rozporządzenia, objęte są odesłaniem określonym w art. 32 ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (wyrok Sądu Najwyższego z 9 maja 2006 r., II UK 183/05, niepublikowany; także uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 21 kwietnia 2004 r., II UK 337/03, OSNP 2004 nr 22, poz. 392). Stanowisko to należy jednak odczytywać z zastrzeżeniem, że wykonywanie pracy na stanowisku określonym w zarządzeniu resortowym, której nie wymieniono w wykazach A i B, stanowiących załącznik do rozporządzenia z 1983 r. nie uprawnia do uzyskania emerytury na podstawie art. 32 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (wyroki Sądu Najwyższego z 20 października 2005 r., I UK 41/05, OSNP 2006 nr 19-20, poz. 306; z dnia 23 listopada 2004 r., I UK 15/04, OSNP 2005 nr 11, poz. 161).

Odnosząc powyższe rozważania do stanu faktycznego niniejszej sprawy stwierdzić należy, że prace wykonywane przez odwołującego w spornym, kwestionowanym przez organ rentowy w zaskarżonej decyzji, okresie, były pracami o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości i z tego powodu zostały przez ustawodawcę zaliczone do prac w szczególnych warunkach, o których mowa w wykazie A, dział VIII, poz. 3 rozporządzenia z 1983 r. (prace kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych) oraz wykazie A, dział VIII, poz. 3, pkt 1 zarządzenia Nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988 r. (kierowca ciągnika kołowego). Mając powyższe na uwadze należy stwierdzić, że ubezpieczony ma wymagany łączny ponad 15 letni okres zatrudnienia w warunkach szczególnych, uprawniający do przyznania prawa do wcześniejszej emerytury na mocy cytowanego art. 32 w zw. z art. 184 w/w ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Zaliczenie wymienionego wyżej okresu spowodowało, że odwołujący spełnia warunki konieczne do przyznania emerytury określone w cytowanych wyżej przepisach ustawy i rozporządzenia z 1983 r.

Biorąc pod uwagę powyższe Sąd, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury w obniżonym wieku począwszy od dnia 1 kwietnia 2013 r., a więc od pierwszego dnia miesiąca, w którym został przez niego złożony wniosek o to świadczenie.

W punkcie 2 wyroku Sąd zgodnie z przepisem art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej z urzędu orzekł w przedmiocie odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. W okolicznościach przedmiotowej sprawy, w ocenie Sądu nie zaistniały podstawy do stwierdzenia odpowiedzialności organu rentowego. W konsekwencji Sąd nie stwierdził odpowiedzialność organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji w ustawowym terminie.

Ubezpieczony w postępowaniu przed Sądem był zastępowany przez adwokata i z tego względu należy mu się zwrot kosztów poniesionych na jego ustanowienie, gdyż zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Zgodnie z § 12 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez adwokata ustanowionego z urzędu stawki minimalne wynoszą 60 zł, w sprawach o świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego i zaopatrzenia emerytalnego. Zasądzając opłatę za czynności radcy prawnego z tytułu zastępstwa prawnego, sąd bierze pod uwagę niezbędny nakład pracy pełnomocnika, a także charakter sprawy i wkład pracy pełnomocnika w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia, przy czym opłata ta nie może być wyższa niż sześciokrotna stawka minimalna ani przekraczać wartości przedmiotu sprawy. W niniejszej sprawie nakład pracy pełnomocnika z wyboru uzasadnia zasądzenia kwoty w wysokości pięciokrotnej stawki minimalnej. Z tego względu Sąd zasądził od organu rentowego koszty pełnomocnika strony przeciwnej w wysokości 300 zł.

SSO Joanna Siupka-Mróz