Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 listopada 2016 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu w IV Wydziale Karnym Odwoławczym w składzie:

Przewodniczący SSO Ewa Taberska ( spr.)

Protokolant p. o. stażysty M. P.

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Poznaniu J. W.

po rozpoznaniu w dniu 7 listopada 2016 r.

sprawy P. P.

oskarżonego o przestępstwo z art. 62 ust. 1 Ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii

z powodu apelacji wniesionej przez prokuratora i obrońcę oskarżonego

od wyroku Sądu Rejonowego we Wrześni

z dnia 19 lipca 2016r. sygn. akt II K 527/15

1.  Utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok.

2.  Zasądza od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa koszty procesu za postępowanie odwoławcze w ½ tj. w kwocie 10 złotych i zwalnia go od uiszczenia opłaty za II instancję, a w pozostałym zakresie kosztami postępowania odwoławczego obciąża Skarb Państwa.

E. T.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 19 lipca 2016 r. Sąd Rejonowy we Wrześni (sygn. akt II K 527/15):

-

oskarżonego P. P. uznał za winnego tego, że w dniu 1 kwietnia 2015 roku, we W., województwa (...), w mieszkaniu przy ulicy (...), działając wbrew przepisom ustawy, posiadał środki odurzające w postaci 24,07 gram brutto suszu roślinnego marihuany, tj. występku z art. 62 ust. 1 ustawy z dnia 29.07.2005 roku o przeciwdziałaniu narkomani w związku z art. 4 § 1 k.k. i za to na podstawie art. 62 ust. 1 ustawy z dnia 29.07.2005 roku o przeciwdziałaniu narkomani w związku z art. 4 § 1 k.k. wymierzył mu karę 1 roku i 1 miesiąca pozbawienia wolności;

-

na podstawie art. 69 § 1 i 2 k.k. i art. 70 § 1 pkt 1 k.k. w związku z art. 4 § 1 k.k. wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił oskarżonemu na okres próby 4 lat;

-

na podstawie art. 71 ust. 1 ustawy z dnia 29.07.2005 roku o przeciwdziałaniu narkomani w związku z art. 4 § 1 k.k. zobowiązał oskarżonego w związku z uzależnieniem od środków odurzających do poddania się leczeniu i oddał oskarżonego w okresie próby pod dozór kuratora sądowego;

-

na podstawie art. 72 § 1 pkt 5 k.k. w związku z art. 4 § 1 k.k. zobowiązał oskarżonego w okresie próby do powstrzymywania się od używania środków odurzających;

-

na podstawie art. 71 § 1 k.k. w związku z art. 4 § 1 k.k. wymierzył oskarżonemu karę grzywny 100 stawek dziennych, ustalając jedną stawkę dzienną na kwotę 20 złotych;

-

na podstawie art. 63 § 1 k.k. w związku z art. 4 § 1 k.k. zaliczył oskarżonemu na poczet orzeczonej kary grzywny okres zatrzymania w sprawie od dnia 01.04.2015 r. do 02.04.2015 r. uznając ją za wykonaną w wymiarze 4 stawek dziennych;

-

na podstawie art. 70 ust. 2 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii w związku z art. 4 § 1 k.k. orzekł wobec oskarżonego przepadek na rzecz Skarbu Państwa środka odurzającego w postaci marihuany o wadze 18,81 g netto ujęty w wykazie dowodów rzeczowych nr I/636/15/N i zarządził jej zniszczenie;

-

na podstawie art. 627 k.p.k. zasądził od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa koszty sądowe, w tym opłata w kwocie 500 złotych (k. 214).

Powyższy wyrok został zaskarżony w całości przez obrońcę oskarżonego i prokuratora.

Obrońca oskarżonego zarzucił rozstrzygnięciu błąd w ustaleniach faktycznych i rażącą niewspółmierność kary poprzez brak zastosowania względem oskarżonego instytucji art. 72 § 1 w zw. z art. 73 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii poprzez nie zawieszenie postępowania karnego na czas trwania leczenia pomimo istnienia ku temu przesłanek procesowych (przestępstwo zagrożone karą do 5 lat pozbawienia wolności oraz poddanie się faktyczne leczeniu, przestępstwo pozostające w związku z uzależnieniem); brak w tym zakresie jakiejkolwiek decyzji procesowej Sądu, co pozbawiło oskarżonego możliwości skorzystania z tej instytucji (co dawało oskarżonemu możliwość warunkowego umorzenia postępowania pomimo uprzedniej karalności), a także przy ustalonym przez sąd stanie faktycznym zbyt surową karę wymierzoną oskarżonemu.

Obrońca oskarżonego wniósł o zawieszenie postępowania do czasu zakończenia leczenia przez oskarżonego, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, a nadto o przeprowadzenie dowodu z opinii bądź zaświadczenia z poradni leczenia uzależnień we W. (k. 237 – 238).

Prokurator zarzucił rozstrzygnięciu rażącą niewspółmierność kary przejawiającą się w wymierzeniu P. P. kary 1 roku i 1 miesiąca pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 4 lat próby w sytuacji, gdy stopień zawinienia oraz stopień społecznej szkodliwości czynu przypisanego oskarżonemu, przejawiający się w posiadaniu dość dużej ilości środków odurzających wskazującej na cele handlowe, a nadto wzgląd na cele wychowawcze i zapobiegawcze kary, w szczególności potrzebę kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa uzasadniają wymierzenie kary pozbawienia wolności bez zastosowania instytucji warunkowego zawieszenia jej wykonania.

Prokurator wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez wymierzenie oskarżonemu za zarzucany mu czyn kary 1 roku i 3 miesięcy pozbawienia wolności (k. 232 – 236).

Prokurator nie złożył wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku Sądu II instancji.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja obrońcy oskarżonego okazała się niezasadna.

W pierwszej kolejności Sąd Odwoławczy podnosi, iż skarżący nie kwestionował poczynionych przez Sąd Rejonowy ustaleń faktycznych co do samego faktu zaistnienia przestępstwa oraz zastosowanej do przypisanego oskarżonemu czynu kwalifikacji prawnej.

Także Sąd Okręgowy nie dostrzegł podstaw do ingerencji w powyższym zakresie w zaskarżony wyrok (brak przesłanek z art. 439 k.p.k.) i dlatego też rozważania swoje ograniczył tylko do zarzutu apelacji, to jest błędu w ustaleniach faktycznych i rażącą niewspółmierność kary poprzez brak zastosowania względem oskarżonego instytucji art. 72 § 1 w zw. z art. 73 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii poprzez nie zawieszenie postępowania karnego na czas trwania leczenia pomimo istnienia ku temu przesłanek procesowych.

Na wstępie stwierdzić należy, iż zawieszenie postępowania karnego stanowi bardzo istotną decyzję procesową, jest zatem zrozumiałe, że każdorazowe zastosowanie tej instytucji uzasadnione musi być istnieniem określonych okoliczności przesądzających o jej prawnej dopuszczalności i faktycznej zasadności. Podstawę zawieszenia stanowią wskazane przez ustawę okoliczności warunkujące jego prawną dopuszczalność. Od podstaw odróżnić należy natomiast przyczyny zawieszenia, czyli konkretne okoliczności zachodzące w danej sprawie składające się na jego podstawę. Innymi słowy chodzi o konkretną przeszkodę powodującą, zgodnie z prawem karnym procesowym, czasową niedopuszczalność postępowania . W ramach ogólnie sformułowanych podstaw istnieją wobec tego konkretne przyczyny zawieszenia. Podstawa decyduje jedynie o prawnej dopuszczalności wstrzymania postępowania, przyczyna natomiast przesądza o jego faktycznej zasadności w danej sprawie.

Zgodnie z art. 22 § 1 k.p.k. postępowanie zawiesza się, jeżeli zachodzi długotrwała przeszkoda uniemożliwiająca prowadzenie postępowania, a w szczególności jeżeli nie można ująć oskarżonego albo nie może on brać udziału w postępowaniu z powodu choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby. Artykuł 22 k.p.k. nie jest jedynym źródłem normatywnym zawieszenia postępowania karnego. Podstawę do wydania takiej decyzji przewidziano także w innych przepisach kodeksu, a także w ustawach szczególnych, odnosząc ją nie tylko do postępowania rozpoznawczego, lecz także wykonawczego. Zawieszenie postępowania jest możliwe m.in. w sytuacji, gdy osoba uzależniona lub używająca szkodliwie substancji psychoaktywnej, której zarzucono popełnienie przestępstwa pozostającego w związku z używaniem środka odurzającego lub substancji psychotropowej, zagrożonego karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności, podda się leczeniu, rehabilitacji lub udziałowi w programie edukacyjno - profilaktycznym prowadzonym przez zakład opieki zdrowotnej lub inny podmiot działający w ochronie zdrowia - do czasu zakończenia leczenia, rehabilitacji lub udziału w programie (art. 72 ust. 1 i art. 73 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii).

Wbrew twierdzeniom obrońcy oskarżonego Sąd Okręgowy nie podziela poglądu, iż wobec oskarżonego P. P. zachodziły warunki do zawieszenia postępowania do czasu zakończenia leczenia w oparciu o przepisy ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii.

Po pierwsze, zawieszenie postępowania w oparciu w wskazane przepisy ma charakter fakultatywny, zatem decyzja o zawieszeniu postępowania pozostaje zawsze do uznania Sądu, nie jest to obowiązek Sądu. Po drugie, instytucja zawieszenia postępowania, o której stanowi art. 72 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, ma szczególny charakter, gdyż w tym przypadku „długotrwałą przeszkodą uniemożliwiającą prowadzenie postępowania" jest fakt leczenia osoby podejrzanej (oskarżonej). Należy zatem rozważyć, czy podjęcie przez oskarżonego P. P. leczenia odwykowego w jakikolwiek sposób uniemożliwiało prowadzenie przedmiotowego postępowania. W ocenie Sądu Odwoławczego tego rodzaju sytuacja nie wystąpiła w niniejszej sprawie. Zauważyć bowiem należy, iż udział w zajęciach terapeutycznych dla osób uzależnionych w (...) we W. oskarżony rozpoczął dopiero 4 lutego 2016 r., gdy postępowanie sądowe zmierzało już ku końcowi. Czynu będącego przedmiotem niniejszego postepowanie oskarżony dopuścił się w dniu 1 kwietnia 2015 r. Podczas przesłuchania w dniu 2 kwietnia 2015 r. P. P. podał, iż wcześniej nie leczył się odwykowo, jak również nie czuje się uzależniony od narkotyków (k. 59 – 60). Akt oskarżenia przeciwko P. P. wpłynął do Sądu Rejonowego we Wrześni w dniu8 29 czerwca 2015 r. Na rozprawie w dniu 8 września 2015 r. oskarżony podał, iż narkotyki zażywa od 3 – 4 lat, pali marihuanę raz w tygodniu, potrzebuje tego środka odurzającego i nie występują dłuższe przerwy, kiedy tego środka nie używa (k. 147v). Na rozprawie w dniu 6 października 2015 r. obrońca oskarżonego wniósł o zebranie informacji o uzależnieniu oskarżonego w trybie art. 70a ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, do czego Sąd Rejonowy przychylił się (k. 149v). Z informacji zebranych przez specjalistę terapii uzależnień mgr M. C. w dniu 10 grudnia 2015 r. wynikało m.in. iż oskarżony pierwszy kontakt ze środkami odurzającymi, substancjami psychotropowymi lub środkami zastępczymi miał w wieku 17 lat, nigdy nie używał wymienionych środków dożylnie, kilka razy w tygodniu pali przetwory konopi i codziennie spożywa jedno piwo, przy czym środków tych używał zarówno w ciągu ostatnich 12 miesięcy jak i ostatniego miesiąca. Opisując przebieg przyjmowania narkotyków oskarżony podał, iż pierwszy raz zapalił marihuanę w wieku 17 lat, od tego czasu palił raz w miesiącu, czasami raz na 2 miesiące. Przez kolejne cztery lata palił marihuanę okazjonalnie. Od dwóch lat pali 3 – 4 razy w tygodniu. Pali kilka razy w ciągu dnia ok. 1 g marihuany. Obecnie jest w ciągu narkotykowym, podał również, że ostatni raz zapalił dzień przed badaniem. P. P. wskazał także, iż miesięcznie wydaje na narkotyki 800 złotych. W przeszłości leczył się z używania narkotyków – w 2008 roku w Szpitalu w G. podjął leczenie stacjonarne, które trwało jeden miejsca, jednak nie ukończył leczenia i nie utrzymywał abstynencji. W ocenie specjalisty terapii uzależnień, oskarżony jest osobą uzależnioną od narkotyków, występują u niego zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem kanabinoli. Opiniujący stwierdził także, iż wskazane jest podjęcie przez P. P. leczenia odwykowego w trybie ambulatoryjnym oraz udział w programie terapeutycznym przeznaczonym dla osób uzależnionych od marihuany (...). W przypadku nie utrzymywania przez oskarżonego abstynencji narkotykowej wskazane jest podjęcie leczenia odwykowego w trybie stacjonarnym (k. 152 – 158).

Jak wynika z akt sprawy, dopiero po uzyskaniu wyżej wskazanych informacji, obrońca oskarżonego na rozprawie w dniu 21 stycznia 2016 r. złożył wniosek o zawieszenie postępowania na podstawie art. 73 w zw. z art. 72 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii argumentując, iż oskarżony podda się terapii określonej przez specjalistę (k. 164). Na rozprawie w dniu 3 lutego 2016 r. oskarżony oświadczył, iż poddał się terapii w ośrodku znajdującym się na ul. (...) we W. (k. 179), co nie było prawdą, bowiem udział w programie dla osób uzależnionych P. P. rozpoczął 4 lutego 2016 r. (k. 187).

Nadto, Sąd Rejonowy dopuścił dowód z opinii dwóch biegłych psychiatrów z Wojewódzkiego Szpitala dla Osób Psychicznie i Nerwowo (...) w G. na okoliczność stanu psychicznego oskarżonego. Z opinii sądowo – psychiatrycznej z dnia 11 maja 2016 r. wynika, iż u oskarżonego stwierdzono uzależnienie mieszane (marihuana, amfetamina, extasy), tempore criminis miał zachowaną zdolność rozpoznania znaczenia zarzucanego mu czynu i kierowania swoim postępowaniem, tj. nie zachodziły warunki z art. 31 § 1 i 2 k.k., jednocześnie stan zdrowia psychicznego P. P. pozwalał mu na branie udziału w toczącym się postępowaniu sądowym, mógł on prowadzić swoją obronę w sposób samodzielny i rozsądny. Biegli psychiatrzy wskazali również, iż P. P. wymaga leczenia odwykowego w trybie ambulatoryjnym (kontynuacja leczenia w Centrum (...)), a w przypadku orzeczenia wobec niego kary pozbawienia wolności może on przechodzić terapię odwykową (k. 200- 202).

Mając na uwadze powyższe okoliczności zdaniem Sądu Okręgowego brak było podstaw do zawieszenia prowadzonego postępowania w trybie art. 73 w zw. z art. 72 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Należy mieć na uwadze, iż początkowo w postępowaniu przygotowawczym oskarżony podawał, iż nie leczył się wcześniej odwykowo i nie czuje się uzależniony od narkotyków. Po wpłynięciu do Sądu Rejonowego aktu oskarżenia Sąd ten nie miał żadnych informacji o rozpoczęciu przez oskarżonego leczenia odwykowego, które miałoby stanowić przeszkodę do prowadzenia postępowania. Dopiero na drugiej rozprawie w dniu 6 października 2015 r. obrońca oskarżonego wniósł o uzyskanie informacji na temat używania przez oskarżonego środków odurzających w trybie art. 70 a ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, a po uzyskaniu tej informacji, ze wskazaniem aby oskarżony podjął leczenie odwykowe w trybie ambulatoryjnym, oskarżony rzeczywiście takie leczenie podjął w dniu 4 lutego 2016 r., a obrońca oskarżonego złożył wniosek o zawieszenie postępowania w oparciu o ustawę o przeciwdziałaniu narkomanii. Przedstawiona powyżej chronologia zdarzeń prowadzi do wniosku, iż oskarżony podjął leczenie odwykowe wyłącznie w celu polepszenia swojej sytuacji procesowej i spodziewanych korzyści tego tytułu. Do chwili wydania takich zaleceń przez specjalistę terapii uzależnień oskarżony nie widział potrzeby podjęcia leczenia odwykowego, pomimo ewidentnego uzależnienia od narkotyków. Przekonanie Sądu Okręgowego o podjęciu przez oskarżonego leczenia odwykowego jedynie na potrzeby toczącego się postępowania opiera się również na informacjach zawartych w karcie uczestnictwa w zajęciach dla pacjenta. Oskarżony uczestniczył w 9 z 12 zajęć z programu wstępnego (w niektórych zajęciach po 2, 3 razy) i tylko w 4 z 34 zajęć z programu podstawowego, przy czym daty uczestnictwa w tych zajęciach nie wskazują na zbyt wielkie zaangażowanie oskarżonego, jeśli uwzględni się fakt, iż zajęcia z grupy wstępnej odbywają się dwa razy w tygodniu we wtorki i czwartki, natomiast zajęcia z programu podstawowego odbywają się również dwa razy w tygodniu w poniedziałki i środy. Tymczasem oskarżony uczestniczył w zajęciach 4 razy w lutym 2016 r., 3 razy w marcu 2016 r., 4 razy w kwietniu, 3 razy w maju 2016 r., 7 razy w czerwcu 2016 r. (k. 211). Niezależnie od powyższego należy mieć na uwadze, iż choć przepis art. 72 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii wprost tego nie wskazuje, zawieszenie postępowania, zgodnie z art. 22 § 1 k.k. następuje wtedy, gdy zachodzi długotrwała przeszkoda uniemożliwiająca prowadzenie postępowania. Zdaniem Sądu Odwoławczego leczenie podjęte przez oskarżonego P. P. w żadnej mierze nie uniemożliwiało przeprowadzenia postępowania sądowego. Terapia oskarżonego miała bowiem charakter ambulatoryjny, a oskarżony miał swobodę wyboru dni, w których uczestniczył w zajęciach.

Ostatecznie stwierdzić należy, iż brak było podstaw do zawieszenia prowadzonego postępowania w trybie art. 73 w zw. z art. 72 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Jakkolwiek zgodzić należy się z obrońcą oskarżonego, iż Sąd Rejonowy winien ustosunkować się do wniosku obrońcy oskarżonego o zawieszenie postępowania złożonego w dniu 21 stycznia 2016 r., zwłaszcza, że prowadził w tym zakresie postępowanie dowodowe, jednak uznać należało, iż zaistniałe naruszenie przepisów postępowania nie miało żadnego wpływu na treść zapadłego orzeczenia. Sąd Okręgowy nie widział również podstaw do zawieszenie postępowania w oparciu o cytowane powyżej przepisy ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii w postępowaniu odwoławczym z przyczyn podanych powyżej.

Reasumując, na podstawie poprawnie ocenionego materiału dowodowego, z uwzględnieniem całokształtu okoliczności sprawy, Sąd I instancji prawidłowo ustalił stan faktyczny w niniejszej sprawie, uznając, że oskarżony P. P. dopuścił się przypisanego mu czynu, gdyż jego działanie wypełniało znamiona przestępstwa z art. 62 ust. 1 ustawy z dnia 29.07.2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii.

Sąd Odwoławczy podzielił również stanowisko Sądu Rejonowego w części dotyczącej kary wymierzonej oskarżonemu P. P. za przypisane mu przestępstwo.

W ocenie Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie wymierzona oskarżonemu kara 1 roku i 1 miesiąca pozbawienia wolności, której wykonanie zostało warunkowo zawieszone na okres 4 lat oraz kara grzywny nie rażą surowością. Analizując zaskarżony wyrok pod względem rodzaju i wysokości wymierzonych oskarżonemu kar Sąd II instancji podnosi, iż Sąd Rejonowy właściwie zastosował dyrektywy wymiaru kary ujęte w przepisie art. 53 k.k. i trafnie uzasadnił ich zastosowanie. Uwzględniając zatem ustawowe zagrożenie przypisanego oskarżonemu przestępstwa, w ocenie Sądu Okręgowego, kara 1 roku i 1 miesiąca pozbawienia wolności nie wydaje się karą nadmiernie surową czy nieadekwatną do wagi przypisanego oskarżonemu czynu. Sąd Odwoławczy uznał, że ukształtowany przez Sąd I instancji wymiar i rodzaj orzeczonych wobec oskarżonego kar stanowić będzie dla P. P. dolegliwość proporcjonalną do stopnia jego zawinienia i okoliczności sprawy, uwzględniającą należycie stopniu stopień społecznej szkodliwości popełnionego przez niego przestępstwa i stanowić będzie dla niego poważną, aczkolwiek nie nadmierną dolegliwość, w należytym stopniu uwzględniającą dyrektywy wskazane w ustawie w zakresie prewencji ogólnej i szczególnej. Prawidłowe są również decyzje Sądu Rejonowego co do obowiązku poddania się przez oskarżonego leczeniu, oddania go pod dozór kuratora sądowego, powstrzymania się od używania środków odurzających oraz zaliczenia okresu zatrzymania na poczet orzeczonej kary grzywny.

Biorąc pod uwagę powyższe ustalenia i rozważania Sąd Okręgowy utrzymał w mocy zaskarżony wyrok.

Na podstawie art. 636 § 2 k.p.k. w zw. z art. 633 k.p.k. oraz art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych (tj. Dz. U. z 1983 r., nr 49, poz. 223, ze zmianami) Sąd Okręgowy zasądził od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa ½ kosztów procesu za postępowanie odwoławcze, tj. w kwocie 10 złotych i zwolnił go od uiszczenia opłaty za II instancję z uwagi na sytuację materialną, a w pozostałym zakresie kosztami postępowania odwoławczego obciążył Skarb Państwa.

E. T.