Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 listopada 2012r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Władysława Prusator-Kałużna (spr.)

Sędziowie: SA Bożena Szponar - Jarocka

SO del. Marek Szymanowski

Protokolant: Edyta Katarzyna Radziwońska

po rozpoznaniu w dniu 21 listopada 2012 r. w Białymstoku

sprawy z wniosku (...) z ograniczoną odpowiedzialnością w B. i J. W.

przy udziale zainteresowanej A. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o ustalenie obowiązku ubezpieczenia

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

od wyroku Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku V Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 7 maja 2012 r. sygn. akt V U 200/12

I. zmienia zaskarżony wyrok i oddala oba odwołania od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z 12 grudnia 2011r.

II. zasądza od J. W. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. kwotę 180 (sto osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje.

Sygn. akt III AUa 667/12

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z dnia 12 grudnia 2011 roku, wydaną na podstawie przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 roku, Nr 205, poz. 1585 ze zm.) stwierdził, że J. W. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę w (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w B. nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu od dnia 11 stycznia 2006 roku.

(...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w B. oraz J. W. w odwołaniach od powyższej decyzji domagali się jej zmiany i stwierdzenia, że J. W. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę w (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w B. podlega w/w ubezpieczeniom od dnia 24 stycznia 2006 roku.

Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku po rozpoznaniu powyższych odwołań, zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił, że J. W. w okresie od dnia 24 stycznia 2006 roku podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę w (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w B. (pkt I ) oraz oddalił odwołania w pozostałym zakresie (pkt II). Sąd Okręgowy ustalił, że (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w B. została zawiązana aktem notarialnym z dnia 13 grudnia 2005 roku. Do dnia 23 stycznia 2006 roku J. W. posiadał wszystkie udziały w Spółce (100 udziałów). W dniu 11 stycznia 2006 roku Spółka reprezentowana przez pełnomocnika powołanego uchwałą zgromadzenia wspólników z dnia 5 stycznia 2006 roku - K. Ż. zawarła z J. W., będącym jedynym udziałowcem Spółki oraz prezesem zarządu Spółki, umowę o pracę na czas nieokreślony na stanowisku prezesa zarządu Spółki. W dniu 24 stycznia 2006 roku J. W. sprzedał jeden udział w Spółce swojej żonie, A. W.. Sąd I instancji uznał, że umowa o pracę z dnia 11 stycznia 2006 roku była nieważna, jako zawarta „z samym sobą” (pomiędzy Spółką a jedynym udziałowcem i jedocześnie prezesem zarządu tejże Spółki). Wskazał, że w powyższej sytuacji wykluczone jest występowanie pracowniczego podporządkowania. W ocenie Sądu Okręgowego w dniu 24 stycznia 2006 roku (w dniu, w którym J. W. przestał być jedynym udziałowcem Spółki) doszło do nawiązania pomiędzy J. W. a Spółką stosunku pracy w sposób dorozumiany na warunkach określonych w umowie o pracę z dnia 11 stycznia 2006 roku. Zdaniem Sądu I instancji J. W. w toku postępowania wykazał, iż codziennie od poniedziałku do piątku świadczył pracę w pełnym wymiarze czasu, tj. od godziny 9 do godziny 17. Powierzone mu na podstawie umowy obowiązki prezesa zarządu Spółki wykonywał osobiście, za co pobierał wynagrodzenie. Z chwilą zaś sprzedaży udziału w Spółce (...), ustał element braku pracowniczego podporządkowania, który, zdaniem Sądu Okręgowego, decydował o nieważności umowy o pracę z dnia 11 stycznia 2006 roku. Nadto wskazał, że obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności, stosownie do art. 6 ust. 1 pkt 5 w zw. z art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 roku, Nr 205, poz. 1585 ze zm.), podlega wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Takiego tytułu ubezpieczenia nie posiada już wspólnik dwuosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Stąd, w ocenie Sądu I instancji, osoba, która jest wspólnikiem dwuosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i jednocześnie jest zatrudniona w tej Spółce na podstawie umowy o pracę, nie powinna być pozbawiona możliwości objęcia obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi z tytułu umowy o pracę. Reasumując, uznał, że J. W. od dnia 24 stycznia 2006 roku podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 1 w/w ustawy. Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹ § 1 i 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. zaskarżył powyższy wyrok, jak wynika z uzasadnienia apelacji, w zakresie pkt I, zarzucając mu naruszenie:

- art. 22 § 1 k.p. poprzez uznanie, iż od dnia 24 stycznia 2006 roku J. W. wykonywał pracę na podstawie umowy o pracę zawartej z (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w B., która posiadała cechy podporządkowania pracowniczego,

- art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 roku, Nr 205, poz. 1585 ze zm.) poprzez przyjęcie, iż osoba wykonująca pracę, nie cechującą się podporządkowaniem na podstawie dorozumianej umowy o pracę powinna podlegać obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym jak pracownik,

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez uznanie, iż osoba posiadająca 99 udziałów na 100 może rzeczywiście wykonywać pracę w ramach stosunku pracy.

Wskazując na powyższe zarzuty organ rentowy wniósł o zmianę wyroku w zaskarżonej części i oddalenie odwołania oraz o zasądzenie na jego rzecz kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna.

Sąd Apelacyjny nie podziela dokonanego przez Sąd Okręgowy ustalenia, iż w dniu 24 stycznia 2006 roku (w którym J. W. przestał być jednoosobowym wspólnikiem Spółki) w sposób dorozumiany doszło do nawiązania pomiędzy J. W. a Spółką stosunku pracy na warunkach określonych w umowie o pracę z dnia 11 stycznia 2006 roku, który stanowił podstawę do objęcia J. W. obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi z tytułu wykonywania umowy o pracę.

Nie pozostawało okolicznością sporną to, że od dnia 24 stycznia 2006 roku w (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w B. było dwóch udziałowców, tj. J. W. (który posiadał 99 udziałów w Spółce) oraz A. W. (która posiadała 1 udział w Spółce). Nadto bezsporna była również okoliczność, że odwołujący J. W. w spornym okresie wykonywał na rzecz Spółki funkcję prezesa zarządu. Czynności wykonywał osobiście, w pełnym wymiarze czasu pracy, za co pobierał od Spółki wynagrodzenie.

Przedmiotem sporu pozostawało natomiast to, czy stosunek prawny łączący J. W. oraz (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w B. charakteryzowało występowanie pracowniczego podporządkowania J. W. Spółce, co uzasadniałoby uznanie, że strony są związane umową o pracę.

Zaznaczyć przy tym należy, iż nie istnieje wymóg zawarcia umowy o pracę na piśmie. Możliwa jest sytuacja zawarcia takiej umowy w sposób dorozumiany, stąd w razie ziszczenia się wszystkich konstytutywnych cech stosunku pracy należy uznawać, że umowa o pracę istnieje, mimo niezachowania formy pisemnej.

Kwestia dopuszczalności pracowniczego zatrudnienia członków zarządu spółek kapitałowych była wielokrotnie przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego, z których wynika, iż powyższe sytuacje są dopuszczalne. Wyjątek stanowi zatrudnienie jedynego wspólnika spółki kapitałowej w takiej spółce w charakterze członka zarządu, którą to możliwość Sąd Najwyższy w większości wypowiedzi odrzuca. W zakresie natomiast dopuszczalności pracowniczego zatrudnienia w spółkach o wieloosobowym składzie wspólniczym Sąd Najwyższy nie ma wątpliwości, że mogą oni wykonywać pracę w zarządzie w charakterze wspólników (np. wyrok z dnia 16 grudnia 1998 roku w sprawie o sygn. akt II UKN 394/98, OSNP 2000/4/159, lex numer 36765, ostatnio wyroki z dnia 16 grudnia 2008 roku, w sprawie o sygn. akt I UK 162/08, M.P.Pr. 2009/5/268-271, lex numer 491093 oraz z dnia 12 maja 2011 roku, w sprawie o sygn. akt II UK 20/11, OSNP 2012/11-12/145, lex numer 1165773). Jedynie zaś wyjątkowo, gdy udział w kapitale zakładowym spółki innych wspólników pozostaje iluzoryczny (np. 99/100 do 1/100), Sąd Najwyższy nie przyjmuje zatrudnienia pracowniczego (por. np. wyrok z 7 kwietnia 2010 r., w sprawie o sygn. akt II UK 177/09, lex numer 599767). Także w piśmiennictwie podkreśla się, że jedyny (lub „niemal jedyny”) wspólnik spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie powinien uzyskać statusu pracowniczego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 sierpnia 2011 roku w sprawie o sygn. akt I UK 8/11, OSNP 2012/17-18/ 225, lex numer 1043990). Sąd Apelacyjny w pełni podziela powyższe stanowisko Sądu Najwyższego.

W ocenie Sądu Apelacyjnego w stosunku prawnym łączącym J. W. z (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w B. (również od dnia 24 stycznia 2006 roku) brak było elementu podporządkowania pracowniczego. Zatem nie można przyjąć, aby w sposób dorozumiany został nawiązany stosunek pracy, który z kolei wywołałby skutki prawne odnoszące się do ubezpieczenia pracowniczego. Brak było innego podmiotu, pod którego kierownictwem odwołujący J. W. pozostawałby przy świadczeniu pracy, a wykonywane czynności wiązały się z ryzykiem samego skarżącego jako głównego udziałowca spółki. Kierownictwo pracodawcy przejawiać się powinno w rzeczywistym (a nie tylko formalnym) podporządkowaniu pracownika innemu podmiotowi, tymczasem odwołujący był wprawdzie podporządkowany zgromadzeniu wspólników, ale podporządkowanie to miało abstrakcyjny, sztuczny charakter. Po dniu 24 stycznia 2006 roku (czyli po objęciu jednego udziału w spółce przez A. W.) odwołujący posiadał zdecydowaną większość (99 udziałów) w zgromadzeniu wspólników, a zatem jego pozycja jako wspólnika (większościowego, nie zaś jedynego) nie uległa zasadniczej zmianie w stosunku do stanu sprzed dnia 24 stycznia 2006 roku (kiedy był jedynym wspólnikiem) – por. wyrok Sądu Najwyższego z 7 kwietnia 2010 r., w sprawie o sygn. akt II UK 177/09, lex numer 599767.

Stąd w ocenie Sądu Apelacyjnego zasadny jest zarzut apelacyjny naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. oraz art. 22 § 1 k.p. poprzez uznanie, że stosunek prawny łączący J. W. oraz (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w B. po dniu 24 stycznia 2006 roku nosił cechy pracowniczego podporządkowania.

W konsekwencji Sąd I instancji błędnie uznał, że w powyższym okresie, zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 roku, Nr 205, poz. 1585 ze zm.) J. W. podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę.

W tym stanie rzeczy, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzekł jak w pkt I sentencji wyroku.

W pkt. II sentencji wyroku orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 11 ust. 2 i § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2002 roku, Nr 163 poz. 1349 ze zm.), przyznając tytułem kosztów zastępstwa procesowego za I instancję kwotę 60 złotych, zaś tytułem kosztów zastępstwa procesowego za II instancję kwotę 120 złotych.

A.K.