Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 grudnia 2016 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 6 grudnia 2016 r. w Gdańsku

sprawy W. N.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji W. N.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku VII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 6 marca 2014 r., sygn. akt VII U 2098/13

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu w Gdańsku VII Wydziałowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej oraz postępowania kasacyjnego.

SSA Małgorzata Gerszewska SSA Grażyna Horbulewicz SSA Krzeczowska-Lasoń Iwona

Sygn. akt III AUa 1165/16

UZASADNIENIE

Decyzją z 14 sierpnia 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił ubezpieczonemu W. N. prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnym warunkach z uwagi na niespełnienie warunków nabycia tego prawa, przewidzianych przepisami ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.), dalej: ustawa, z uwagi na nie udokumentowanie 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych oraz 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Uwzględniony przez pozwanego ogólny staż pracy wnioskodawcy wyniósł 23 lata, 9 miesięcy i 9 dni okresów i nieskładkowych. Do stażu pracy w warunkach szczególnych organ rentowy nie uwzględnił zatrudnienia ubezpieczonego w okresach: od 4 listopada 1974 r. do 12 czerwca 1988 r. oraz od 13 września 1989 r. do 27 kwietnia 1996 r. w Zakładzie (...) wobec błędnego wskazania w świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych wykazu A, działu XVI pozycji 25 zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego Nr 7 z 7 lipca 1987 r. – podczas gdy w/w zarządzenie resortowe nie zawiera działu XVI.

Odwołanie od powyższej decyzji pozwanego organu rentowego wniósł ubezpieczony W. N., nie zgadzając się z nieuwzględnieniem przez pozwanego w stażu pracy okresu prowadzenia działalności gospodarczej (1996-1999). W ocenie ubezpieczonego udowodnił on 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych w latach 1972-1999. W zakresie braku uwzględnienia 15 lat pracy w warunkach szczególnych w ocenie skarżącego, to pozwany organ winien zwrócić się o wyjaśnienia do zakładu pracy. Zarzucił także pozwanemu, iż błędnie nie zaliczono mu pracy łącznie w latach 1996-2009 oraz że niezasadnie do stażu pracy nie uwzględniono okresu pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy.

W odpowiedzi na odwołanie ubezpieczonego pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy w Gdańsku wyrokiem z 6 marca 2014 r. oddalił odwołanie W. N..

Z ustaleń Sądu wynika, że ubezpieczony nie jest członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego i nie pozostaje w stosunku pracy, wymagany wiek 60 lat ukończył w 15 stycznia 2013 r., w toku postępowania administracyjnego przed organem rentowym udowodnił - według stanu na 1 stycznia 1999 r. - staż sumaryczny 23 lat, 9 miesięcy i 9 dni oraz nie wykazał wymaganego 15–letniego okresu pracy w szczególnych warunkach, co skutkowało wydaniem zaskarżonej decyzji.

W poszczególnych okresach zatrudnienia do 31 grudnia 1998 r. W. N. był zatrudniony w:

⚫

(...) S.A. w M. na stanowisku tokarza w okresie od 15 września 1972 r. do 26 października 1972 r.

⚫

Zakładach (...) sp. z o.o. w M. na stanowisku frezera w okresie od 4 listopada 1974 r. do 27 kwietnia 1996 r.

⚫

Cukrowni (...) S.A. w M. na stanowisku obsługi paczkarki w okresie od 12 października 1998 r. do 11 grudnia 1998 r. oraz od 1 marca 1999 r. do 31 sierpnia 1999 r.

W okresie od 28 kwietnia 1996 r. do 31 sierpnia 2000 r. wnioskodawca był uprawniony do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy, a od 31 maja 1996 r. do 29 grudnia 2009 r. prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą w zakresie handlu obwoźnego artykułami spożywczymi, warzywami i owocami. Za okres prowadzenia działalności gospodarczej ubezpieczony nie odprowadzał składek na ubezpieczenie społeczne.

W świetle poczynionych ustaleń faktycznych Sąd uznał odwołanie skarżącego W. N. za niezasadne, wobec niespełnienia przesłanek określonych w art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.). Ubezpieczony nie wykazał przede wszystkim 25 lat pracy na 31 grudnia 1998 r.

Mając na względzie specyfikę postępowania w sprawach ubezpieczeń społecznych oraz fakt, iż w przedmiotowej sprawie pomiędzy wnioskodawcą a organem ubezpieczeń społecznych powstał spór dotyczący obowiązku ubezpieczeń społecznych Sąd Okręgowy uznał, że przy rozstrzygnięciu niniejszej sprawy zasadnicze znaczenie winna znaleźć zasada wyrażona w art. 6 k.c., zastosowana odpowiednio w postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z tą zasadą ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Ten, kto powołując się na przysługujące mu prawo, żąda czegoś od innej osoby, obowiązany jest udowodnić fakty (okoliczności faktyczne) uzasadniające to żądanie, ten zaś, kto odmawia uczynienia zadość żądaniu, a więc neguje uprawnienie żądającego, obowiązany jest udowodnić fakty wskazujące na to, że uprawnienie żądającemu nie przysługuje (Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga pierwsza, część ogólna. Stanisław Dmowski i Stanisław Rudnicki, Wydawnictwo Prawnicze Lexis Nexis, Warszawa 2005 r., wydanie 6). Sąd przywołał również pogląd judykatury dotyczący ciężaru dowodu ( wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna i Administracyjna z dnia 20 kwietnia 1982 r., I CR 79/82 ).

W ocenie Sądu I instancji to ubezpieczony, skarżąc decyzję pozwanego organu, winien był nie tylko podważyć trafność poczynionych przez organ rentowy ustaleń dotyczących obowiązku ubezpieczeń społecznych, ale również wskazać na okoliczności i fakty znajdujące oparcie w materiale dowodowym, z których możliwym byłoby wyprowadzenie wniosków i twierdzeń zgodnych z jego stanowiskiem reprezentowanym w odwołaniu od decyzji.

Sąd Okręgowy przywołał w dalszych rozważaniach treść art. 10a ust. 1 ustawy FUS stanowiącego, że przy ustalaniu prawa do emerytury na podstawie art. 26b, 27 i 28 osoby, która utraciła prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy przysługującej z Funduszu z powodu odzyskania zdolności do pracy, uwzględnia się również okresy pobierania tej renty, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7 i 10, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu. Celem wprowadzenia art. 10a do ustawy z 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS jest umożliwienie nabycia prawa do emerytury po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego osobie, która nie zdołała wypracować wymaganego stażu ubezpieczeniowego, ponieważ przebywała na rencie z tytułu niezdolności do pracy, przy czym warunkiem uwzględniania okresów pobierania renty jest utrata przez osobę zgłaszającą wniosek o emeryturę prawa do renty z powodu odzyskania zdolności do pracy (wyrok Sądu Najwyższego z 24 lutego 2010 r., II UK 208/09). Regulacja zawarta w przywołanym przepisie prawa ma zastosowanie przy ubieganiu się o świadczenie emerytalne na podstawie konkretnych przepisów tj. art. 26b, 27 i 28, nie ma zatem zastosowania w postępowaniu w niniejszej sprawie, dotyczącej emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych z art. 184 ustawy.

Skarżący w żaden sposób nie udowodnił również, aby faktycznie opłacał składki na ubezpieczenia społeczne w podnoszonym przez siebie okresie prowadzenia działalności gospodarczej w latach 1996-1999 – co słusznie podniósł pozwany w odpowiedzi na odwołanie.Zgodnie z art. 5 ust 4. ustawy przy ustalaniu prawa do emerytury lub renty dla:

1)płatników składek, zobowiązanych do opłacania składek na własne ubezpieczenia emerytalne i rentowe,

2)osób współpracujących z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność

- nie uwzględnia się okresu, za który nie zostały opłacone składki, mimo podlegania obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym w tym okresie.

Wobec ubezpieczonych zobowiązanych do opłacania składek na własne ubezpieczenie społeczne za okres przypadający przed dniem wejścia w życie ustawy oraz osób współpracujących z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność przed dniem wejścia w życie ustawy przepis ust. 4 stosuje się odpowiednio – ust. 5 art. 5 ustawy FUS.

Odnosząc powyższą regulację do przedmiotowego postępowania Sąd podkreślił, że ubezpieczony W. N., jako płatnik składek z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej, nie może skutecznie żądać zaliczenia w/w okresu prowadzonej działalności do stażu okresów składkowych i nieskładkowych – skoro niewątpliwie nie udowodnił ( mimo pouczenia o ciężarze dowodu ), aby za powyższy okres składki uiścił. Co więcej – z art. 5 ust. 5 przepisu wynika, wbrew stanowisku skarżącego, iż regulacja powyższa ma zastosowanie również do okresu poprzedzającego wejście w życie ustawy (przed 1 stycznia 1999 r. – art. 196 ustawy), zatem także do okresu lat 1996-1998. Wreszcie, art. 7 ustawy –stanowiący katalog okresów, które stanowią okresy nieskładkowe na potrzeby ustalania prawa do świadczeń na podstawie ustawy – nie daje podstaw do przyjęcia, aby okresem nieskładkowym był okres nie opłacania składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Analogicznie także w zakresie katalogu okresów składkowych, wynikających z art. 6 ustawy. Brak jest więc podstaw, aby sporny okres prowadzenia działalności gospodarczej, z tytułu której wnioskodawca nie odprowadzał składek, zaliczyć do okresów składkowych lub też nieskładkowych – co oznacza, iż w powyższym zakresie rozstrzygnięcie pozwanego jest prawidłowe.

Na marginesie Sąd wskazał, iż brak obowiązku uiszczania przez przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą składek na ubezpieczenie społeczne nie oznacza, że osoby takie nie miały możliwości regulowania w/w składek – było to możliwe na zasadzie dobrowolności. Zgodnie bowiem z art. 2 ust 1 pkt 2 ustawy z 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin ( t.j. Dz.U z 1989r., Nr 46, poz. 250 ze zm.), obowiązującym w spornym okresie, ubezpieczeniu nie podlegają osoby prowadzące działalność określoną w art. 1, które mają ustalone prawo do emerytury lub renty, chyba że zgłoszą wniosek o objęcie ubezpieczeniem. Skoro więc skarżący W. N. z powyższej alternatywy nie skorzystał, nie może skutecznie obecnie domagać się zastosowania na jego korzyść przepisów dotyczących wyraźnie i jednoznacznie tylko osób, które w tym czasie ponosiły ciężar opłacania tychże składek.

W świetle poczynionych ustaleń faktycznych Sąd I instancji uznał, że ubezpieczony nie legitymuje się wymaganym okresem 25 lat okresów składkowych oraz nieskładkowych i odstąpił od badania, czy skarżący posiada wymagany stażu 15 lat pracy w warunkach szczególnych podkreślając, że przesłanki określone w art. 184 ustawy FUS muszą być spełnione łącznie.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. w związku z cytowanymi wyżej przepisami orzekł jak w sentencji wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł ubezpieczony wnosząc o jego zmianę i uwzględnienie odwołania. W ocenie skarżącego Sąd Okręgowy niezasadnie odmówił zbadania posiadania przez niego stażu pracy w warunkach szczególnych oraz nie sprostował błędnie wystawionego świadectwa pracy w szczególnych warunkach. Podkreślił, że w zarządzeniu resortowym w wykazie A faktycznie nie ma działu XVI, a użyte w świadectwie pracy w warunkach szczególnych sformułowanie stanowi oczywistą omyłkę pisarską, która nie może stanowić przeszkody do otrzymania żądanego świadczenia. Świadectwo powinno zawierać określenie wykaz A, dział XIV, poz. 25. Apelujący wskazał dodatkowo, że w okresie jego zatrudnienia na stanowisku tokarza, frezera to samo stanowisko zajmował R. M. oraz że będzie wnosił do organu rentowego o doliczenie do ogólnego stażu pracy okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców. Wcześniej o to nie wnosił, gdyż był przekonany, że legitymuje się wymaganym 25 letnim stażem ubezpieczeniowym.

Wyrokiem z 12 stycznia 2015 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację ubezpieczonego podzielając ustalenia i rozważania Sądu I instancji. Sąd Odwoławczy wskazał na zasadę obowiązującą przy rozpoznawaniu spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych, że to treść zaskarżonej decyzji organu rentowego wyznacza przedmiot i zakres rozpoznania oraz orzeczenia sądu pracy i ubezpieczeń społecznych zaś w postępowaniu sądowym badana jest legalność decyzji przy uwzględnieniu stanu faktycznego i prawnego istniejącego w chwili jej wydawania, postępowanie dowodowe przed sądem ubezpieczeń społecznych jest postępowaniem sprawdzającym ustalenia dokonane przez organ rentowy. Sąd powtórzył za Sądem I instancji, że spełnienie przesłanek do przyznania emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych musi nastąpić łącznie, dlatego wobec nieudowodnienia przez wnioskodawcę 25 letniego okresu ubezpieczeniowego zbędnym było badanie czy legitymuje się on 15 letnim okresem pracy w warunkach szczególnych. Rozstrzygnięcie Sąd I instancji w dacie orzekania było prawidłowe gdyż zarówno w toku postępowania administracyjnego, jak też w toku postępowania sądowego wnioskodawca nie zgłaszał, że pracował w gospodarstwie rolnym rodziców.

W ocenie Sądu Apelacyjnego złożenie 25 lipca 2014 r przez ubezpieczonego wniosku o doliczenie okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców, wydanie decyzji z 9 września 2014 r. uwzględniającej skarżącemu do ogólnego stażu pracy okres pracy w gospodarstwie rodziców i stwierdzenie, że obecnie legitymuje się on 25 letnim stażem ubezpieczeniowym, nie wypływa na prawidłowość zapadłego w pierwszej instancji orzeczenia. Wniosek o zaliczenie okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców jak i decyzja organu rentowego zaliczająca ten okres do ogólnego stażu ubezpieczeniowego wydana została już po wydaniu zaskarżonego wyroku. Nowe wnioski dowodowe złożone przez ubezpieczonego na etapie postępowania apelacyjnego nie mogą stanowić podstawy do weryfikacji poczynionych przez Sąd I instancji ustaleń, a w konsekwencji ewentualnego wzruszenia zaskarżonego orzeczenia. Sąd przywołał jako podstawę prawną art. 381 k.p.c. podkreślając, że ubezpieczony już na etapie składania wniosku o przyznanie żądanego świadczenia, jak również w toku postępowania przed Sądem I instancji mógł wnieść o uzupełnienie okresu ubezpieczeniowego o okres pracy w gospodarstwie rolnym rodziców, czego jednak nie uczynił. Skoro na dzień wyrokowania przez Sąd Okręgowy wnioskodawca nie wskazał nawet, że wykonywał pracę w gospodarstwie rolnym rodziców, to wyrok ten należy uznać za prawidłowy; nie zachodzą przesłanki aby uwzględnić powołane przez ubezpieczonego nowe okoliczności oraz dowody w toku postępowania przed Sądem II instancji i badać charakter pracy wnioskodawcy w okresie zatrudnienia w od 4 listopada 1974 r. do 12 czerwca 1988 r. i od 13 września 1989 r. do 27 kwietnia 1996 r. w Zakładzie (...).

Sąd II instancji odniósł się również do żądania wnioskodawcy sprostowania przez Sąd świadectwa pracy w warunkach szczególnych wskazując, że przedmiotem postępowania było prawo do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych i że sprostowanie świadectwa następuje w drodze innego rodzaju postępowania przed sądem rejonowym – sądem pracy, po zaniechania dokonania takiego sprostowania przez pracodawcę.

Wskazując na powyższe Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c., orzekł jak w sentencji wyroku.

W skardze kasacyjnej od wyroku Sądu Apelacyjnego ubezpieczony zarzucił naruszenie przepisów postępowania tj. art. 224 § 4 k.p.c. w zw. z art. 378 § 1 k.p.c. poprzez nierozpoznanie wszystkich zarzutów podniesionych w apelacji, art. 382 k.p.c. poprzez wydanie orzeczenia z pominięciem zebranego w sprawie materiału dowodowego, art. 381 k.p.c. przez odmowę przeprowadzenia dowodu z decyzji ZUS z 9 września 2014 r. oraz pominięcia dowodu z zeznań świadka na okoliczność jego pracy w szczególnych warunkach, art. 316 § 1 k.p.c. poprzez wydanie wyroku z pominięciem stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy oraz art. 386 § 1 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie. Wskazując na powyższe uchybienia W. N. wniósł o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi drugiej instancji.

Organ rentowy w odpowiedzi na skargę kasacyjna wniósł o jej oddalenie.

W rozpoznaniu skargi kasacyjnej Sąd Najwyższy wyrokiem z 17 maja 2016 r. ( sygn. akt II UK 259/15 ) uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania uznając podniesione w skardze zarzuty za zasadne. Sąd Najwyższy podkreślił, że jeżeli w toku postępowania sądowego dojdzie do ujawnienia niekwestionowanego przez organ rentowy dowodu spełnienia ostatniej przesłanki prawa do świadczenia, to Sąd Apelacyjny, pomijając ten dowód, narusza art. 381 k.p.c. Nieuwzględnienie treści decyzji organu rentowego o dodatkowym uznania okresu ubezpieczenia przed 1 stycznia 1999 r. i spełnieniu przez skarżącego przesłanki 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych spowodowało nieusprawiedliwione uchylenie się przez Sąd Apelacyjny od oceny charakteru spornego okresu pracy w Zakładzie (...). Za przedwczesne uznał Sąd Najwyższy poprzestanie na stwierdzeniu błędu w zaświadczeniu pracodawcy z 18 czerwca 1999 r. polegającego na wskazaniu oznaczenia działu, którego nie zawiera zarządzenie Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z 7 lipca 1987 r. ( działu XVI ), podczas gdy prace wskazane w nim wymienione są w wykazie A, dziale XIV „Prace różne” pod poz. 25 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. . Ocena, czy świadectwo to zawiera błąd pisarski, a jeżeli tak, to czy mimo to stanowi dowód wykonywania przez wnioskodawcę pracy w szczególnych warunkach, winna być dokonana po przeprowadzeniu wszystkich zawnioskowanych przez niego dowodów, w tym również z zeznań świadka M. A..

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonego skutkuje uchyleniem zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Przesłanki nabycia prawa do wcześniejszej emerytury określone zostały w ustawie z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 887 ze zm. ) oraz rozporządzeniu Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm. ). Zgodnie z treścią art. 184 w związku z art. 32 ust 1 i 2 ustawy FUS ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 r. a przed 1 stycznia 1969 r. będącym pracownikami zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1, przy czym za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Szczegółowe zasady ustalania prawa do emerytury pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze zawarte są w rozporządzeniu Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r., które zachowało moc mimo uchylenia ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin(Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zm.). Z § 2 rozporządzenia wynika, iż okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, § 4 stanowi, że pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, nabywa prawo do emerytury, jeżeli osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Za prace w szczególnych warunkach uznał ustawodawca tylko te prace, które są pracami o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Wykonywanie pracy szkodliwej, uciążliwej nie jest równoznaczne z pracą w szczególnych warunkach. Nie jest zatem wystarczające wykonywanie pracy szkodliwej, uciążliwej istotnym jest ustalenie stopnia owej uciążliwości, szkodliwości.

Wnioskodawca, co jest w sprawie niesporne, na dzień złożenia wniosku o emeryturę nie legitymował się ogólnym stażem pracowniczym okresów składkowych i nieskładkowych, ukończył 60 lat i nie był członkiem OFE. Składając wniosek o emeryturę przedłożył świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach na stanowisku frezera, tokarza obarczone jednak błędem odnośnie działu, w którym prace te ( z wykazu A ) były wymienione. Organ rentowy nie uwzględnił tego okresu i wydał decyzję odmowną podkreślając, że W. N. nie wykazał ogólnego stażu co najmniej 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Zgodnie z podglądem Sądu Najwyższego wyrażonym w uzasadnieniu wyroku z 17 maja 2016 r., wobec wykazania przez ubezpieczonego w toku postępowania – już po wniesieniu odwołania i wydaniu wyroku przez Sąd Okręgowy – przesłanki wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego wyjaśnienia wymaga, czy skarżący wykonywał prace wymienione w Wykazie A, dział XIV pkt 25 stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. przez co najmniej 15 lat, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, co oznacza konieczność przeprowadzenia wszystkich dowodów zawnioskowanych przez ubezpieczonego. I tak w piśmie procesowym z 25 października 2013 r. ( k. 16-19 a.s. ) skarżący zawnioskował przesłuchanie w charakterze świadków: R. M., M. I. na okoliczność pracy w szczególnych warunkach w spornym okresie oraz M. A., która wystawiła kwestionowane przez organ świadectwo pracy. Dowody te nie zostały dotychczas przeprowadzone, co uzasadnia uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Gdańsku. Podkreślić należy, że jakkolwiek Sąd II instancji jest sądem merytorycznym to jednak jest przede wszystkim sądem kontrolnym. Nie można przerzucać na Sąd Odwoławczy obowiązku prowadzenia postępowania dowodowego w całości i czynienia ( po raz pierwszy ) wszystkich ustaleń faktycznych niezbędnych do rozstrzygnięcia sprawy. Sąd Apelacyjny obligowany jest bowiem do respektowania zagwarantowanej w Konstytucji zasady dwuinstancyjności postępowania sądowego ( tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z 5 grudnia 2012 r., I CZ 168/12, OSNIC z 2013 r. Nr 5, poz. 68). Należy mieć na uwadze, że poczynienie ustaleń faktycznych w całości przez Sąd odwoławczy oraz dokonanie na ich podstawie oceny prawnej pozbawiłoby de facto strony możliwości kwestionowania ustalonej podstawy faktycznej z uwagi na zakaz określony w art. 398 ³ § 3 k.p.c. tj. oparcia skargi kasacyjnej na zarzutach dotyczących ustalenia faktów lub dowodów oraz związanie Sądu Najwyższego ustaleniami faktycznymi stanowiącymi podstawę zaskarżonego orzeczenia (art. 398 ¹³ § 2 in fine).

Rozpoznając sprawę ponownie rzeczą Sądu Okręgowego będzie zatem poczynienie jednoznacznych ustaleń w oparciu o zeznania świadków, przesłuchanie ubezpieczonego w charakterze strony, kartotek zarobkowych ( k. 172 a.s. ), ewentualnie innych dowodów jakie czynności wykonywał skarżący w okresie zatrudnienia w Zakładach (...), ile godzin dziennie, czy praca frezera jest tożsama z pracą określoną w Wykazie A, Dziale XIV poz. 25 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. uprawniającą do emerytury w wieku obniżonym i czy była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Dodatkowo świadka M. A. rozpytać należy na okoliczność wystawienia świadectwa pracy w szczególnych warunkach oraz miejsca przechowywania akt osobowych ubezpieczonego ( z informacji Archiwum z 6 września 2016 r. k. 149 a.s. wynika, że nie wszystkie akta osobowe pracowników (...) zostały przekazane ). Rzeczą Sądu będzie również ocena pozyskanych przez Sąd Apelacyjny dokumentów ( m.in. akta emerytalno – rentowe rodziców wnioskodawcy ) w kontekście pracy skarżącego w gospodarstwie rolnym rodziców w latach 1968 – 1972 mając na uwadze pobieranie przez niego nauki w (...) Szkole Zawodowej w M., wielkość areału ( 1,1292 ha ), ilość osób zamieszkałych na gospodarstwie (informacja k. 45 a.e. ). Sąd Ubezpieczeń Społecznych co prawda rozpoznaje odwołania od decyzji organów rentowych i pełni przede wszystkim funkcję kontrolną to jednak samodzielnie ustala spełnienie przez odwołującego wszystkich przesłanek niezbędnych do przyznania prawa do świadczenia. Niekwestionowanie przez organ rentowy pewnych okresów nie zwalnia Sądu z obowiązku ich oceny. Sąd ubezpieczeń społecznych może bowiem stwierdzić brak przesłanek nabycia prawa do świadczenia, którego organ rentowy nie zarzucał ( tak Sąd Najwyższy w wyroku z 7 lutego 2002 r. II UKN 42/01 OSNP 2003/22/551 ).

Mając powyższe na względzie Sąd Apelacyjny na zasadzie art. 386 § 4 k.p.c. orzekł jak w sentencji pozostawiając Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego i przed Sądem Najwyższym – art. 108 § 2 k.p.c.

SSA Małgorzata Gerszewska SSA Grażyna Horbulewicz SSA Iwona Krzeczowska – Lasoń