Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 marca 2016 r.

Sąd Rejonowy dla W. M. w W. II W. C. w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR Monika Odzimkowska

Protokolant: Wioleta Michalczuk

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 1 marca 2016 r. w W. sprawy

z powództwa M. S.

przeciwko m. Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego

I.  pozbawia wykonalności tytuł wykonawczy w postaci Bankowego Tytułu Egzekucyjnego nr (...) wystawionego w dniu 10 marca 2014 r. przez m. Spółkę Akcyjną z siedzibą w W. zaopatrzonego w klauzulę wykonalności nadaną postanowieniem S. R.dla W. P. w W. z dnia 31 lipca 2014 roku w sprawie sygn. akt II Co 1418/14 w części, tj. co do kwoty należności głównej : 5213,24 zł i odsetek ustawowych od tej kwoty od dnia 11 marca 2014 roku do dnia całkowitej spłaty zadłużenia,

II.  oddala powództwo w pozostałym zakresie,

III.  orzeka o kosztach procesu, w ten sposób, że stosunkowe je rozdziela stosownie do treści art. 100 kpc, ustalając iż powódka ponosi je w 64 %, a pozwany w 36 %, pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu.

Sygn. akt II C 2192/15

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 27 lipca 2015 r. M. S. wniosła o pozbawienie w całości wykonalności Bankowego Tytułu Egzekucyjnego nr (...) wystawionego w dniu 10 marca 2014 r. przez m. S. A. z siedzibą w W. (dalej: mBank) zaopatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem S. R. dla W. P.w W. W. C. sygn. akt II Co 1418/14, z dnia 31 lipca 2014 r. przeciwko powódce do kwoty 30.000 zł, a także o zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania według norm przepisanych.

Uzasadniając swoje żądanie, powódka podniosła, że 27 czerwca 2008 r. zawarła z pozwanym Umowę nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem (...) (dalej: Umowa), która nadal obowiązuje. § 3 pkt 3 Umowy przewidywał prawne zabezpieczenie kredytu w postaci ubezpieczenia niskiego wkładu własnego kredytu T. P.S.A. na okres 108 miesięcy od dnia wypłaty kredytu, przy czym kredytobiorca upoważnił m. do pobierania środków tytułem kontynuacji przedmiotowego ubezpieczenia z rachunku przez znacznego do obsługi kredytu określonego w § 6 Umowy, bez dodatkowej dyspozycji. Powódka, w związku z wątpliwościami prawnymi co do dopuszczalności wymaganego i stosowanego przez bank zabezpieczenia wielokrotnie zwracała się do banku o zaprzestanie naliczeń i obciążania kosztami ubezpieczenia wskazanego rachunku, jednak pozwany konsekwentnie naliczał opłaty z tego tytułu. Wobec braku spłat przez powódkę wymaganych kwot, 11 sierpnia 2012 r. pozwany wypowiedział umowę o prowadzenie rachunku bankowego EuroKonto wskazanego w § 6 Umowy i zażądał natychmiastowej spłaty powstałej zaległości kierując sprawę do egzekucji pozasądowej, a następnie 10 marca 2014 r. wystawił przeciwko powódce Bankowy Tytuł Egzekucyjny (dalej: BTE) nr (...) zaopatrzony w klauzulę wykonalności postanowieniem S. R.dla W. P. z dnia 31 lipca 2014 r. do kwoty nie przekraczającej 30.000 zł. Zdaniem strony powodowej, choć nie wynika to bezpośrednio z samej treści BTE, podstawą naliczeń dokonywanych przez pozwanego należności obciążających wskazany rachunek bankowy był powołany wcześniej § 3 pkt 3 Umowy. Co więcej, bank nadal nalicza wskazane należności, księgując je na innym rachunku, co nie zostało jednak objęte zaskarżonym BTE. Następnie na podstawie wystawionego BTE pozwany wszczął postępowanie egzekucyjne, jednak zdaniem powódki, pozwany wystawiając BTE i kierując sprawę do egzekucji nie wziął pod uwagę, iż BTE dotyczył zaległości wynikających z braku zapłaty kosztów wskazanego ubezpieczenia, a zatem w istocie został wydany w oparciu o § 3 ust. 3 Umowy. Tymczasem wskazane postanowienie umowne, zawarte w Umowie oraz we wzorcu umownym stosowanym przez pozwanego zostało uznane przez Sąd Okręgowy w W. Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów za niedozwoloną klauzulę umowną, zgodnie z wyrokiem z dnia 24 sierpnia 2012 r., sygn. akt XVII AmC 2600/11, która w dniu 12 czerwca 2015 r. została wpisana do Rejestru Klauzul Niedozwolonych prowadzonych przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Zdaniem strony powodowej, powyższe skutkuje tym, że postanowienie nie wiąże konsumenta na podstawie art. 385 ^{( 1)} § 2 k.c. i należy traktować je jako niezastrzeżone na rzecz konsumenta, uznając że strony są związane umową w pozostałym zakresie. Odnosząc się do wyroku Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, strona powodowa podniosła, że zgodnie z zasadą rozszerzonej prawomocności ma on skutek względem osób trzecich od chwili wpisania go do rejestru niedozwolonych klauzul umownych, zgodnie z art. 479 ^{( 43)} k.p.c. Zatem wyrok ten ma znaczenie dla wszystkich osób, które zawarły umowy w oparciu o wzorzec, który został zakwestionowany w wyroku sądu. Co za tym idzie, skutki prawne wynikające z wpisu do wskazanego rejestru są analogiczne do tych określonych w art. 58 k.c., a zatem przedmiotowe postanowienie umowne należało uznać za dotknięte bezwzględną nieważnością z mocą ex tunc.

Reasumując, zdaniem strony powodowej § 3 pkt 3 Umowy, jako niewywołujący skutków pewnych na mógł stanowić podstawy dochodzenia roszczeń, a tytuł wykonawczy powinien zostać pozbawiony wykonalności na zasadzie art. 840 § 1 ust 1 k.p.c.

(pozew k. 2-8)

W odpowiedzi na pozew z dnia 2 listopada 2015 r. pozwanym. S.A. wniósł o oddalenie powództwa w całości i utrzymanie w mocy przedmiotowego tytułu wykonawczego, a także o zasądzenie na swoją rzecz kosztów postępowania, w tym, kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych prawem.

Uzasadniając swoje stanowisko, strona pozwana w pierwszej kolejności wskazała na konieczność rozważenia możliwości podnoszenia przez powódkę zarzutów dotyczących czynności bankowej w postaci umowy kredytu, podczas gdy w rzeczywistości żąda pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego, który został wystawiony przez pozwanego w związku z wypowiedzeniem umowy rachunku bankowego, a nie umowy kredytu, w jakim znajduje się umowne postanowienie § 3 ust 3, któremu powódka zarzuca abuzywny charakter. Zdaniem pozwanego, skoro podstawą roszczenia powódki jest przepis art. 840 § 1 ust 1 k.p.c., oznacza to, że przeczy ona zdarzeniom, na których oparto nadanie klauzuli wykonalności, a w szczególności zakwestionowała ona istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym, jakim był wystawiony przez pozwanego BTE. Jak wprost z niego wynika, został on wystawiony w związku z zaległościami powódki na rachunku bankowym nr (...), który został otwarty na podstawie zawartej wcześniej przez strony umowy kredytu bankowego. Tymczasem powódka występując z powództwem opozycyjnym podniosła okoliczności dotyczące innej czynności bankowej, nie objętej zaskarżonym tytułem egzekucyjny, co zdaniem pozwanego jest niedopuszczalne. Pozwany wskazał, że w przypadku BTE zaopatrzonego w klauzulę wykonalności, dłużnik może ponieść wszelkie zarzuty materialnoprawne dotyczące wierzytelności banku, objętej tym tytułem, jednak w każdym wypadku zarzuty te muszą dotyczyć wierzytelności banku objętej tytułem egzekucyjnym. Jego zdaniem wierzytelności objęte BTE wynikały z umowy rachunku bankowego, jaki bank prowadził na rzecz powódki, a zadłużenie rachunku nie było następstwem nieuprawnionego pobrania przez pozwany bank opłat związanych z ubezpieczeniem niskiego wkładu. Powódka uzyskując kredyt w banku, wobec braku wymaganego wkładu własnego została zobowiązana do zabezpieczenia spłaty kredytu, w części stanowiącej wkład własny, na pokrycie jakiego pozwany udzielił kredytu. Zabezpieczeniem tym było właśnie ubezpieczenie niskiego wkład, o jakim mowa w § 3 ust. 3 Umowy. Koszty tego ubezpieczenia wyniosły 4430,96 zł i stanowiły tzw. opłatę okołoskładkową . Środki w tej wysokości pochodziły z kredytu udzielonego powódce. Zostały one przekazane na wspomniany powyżej rachunek, by następnie, na podstawie dyspozycji wynikającej z umowy (§5 ust. 1) bank mógł pobrać środki na poczet pierwszej opłaty z tytułu niskiego wkładu. Pozwany zaprzeczył tym samym, że pobranie kwoty 4.430,96 zł spowodowało powstanie zadłużenia na rachunku bankowym powódki, skoro środki na ich pokrycie nie były środkami własnymi powódki, a środkami pochodzącymi z kredytu udzielonego powódce przez pozwanego. Z racji tego, że powódka nie spłaciła w okresie pierwszych 36 miesięcy od uruchomienia kredytu kwoty niskiego wkładu, zobowiązana była do kontynuacji tego ubezpieczenia, co oznacza, że winna była ponieść koszty związane z dalszymi opłatami związanymi z tym ubezpieczeniem, na kolejny 36 miesięczny okres ubezpieczenia. Koszty te wyniosły 5.258,46 zł i zostały one zgodnie z upoważnieniem powódki zawartym w § 3 ust. 3 Umowy pobrane z rachunku powódki wskazanego w § 6 Umowy. Po wykonaniu operacji pobrania środków w kwocie 5.258,46 zł na rachunku powódki powstało saldo ujemne, ale wobec braku zasilania przez nią rachunku, w kolejnych latach saldo ujemnie pogłębiało się, co było także wynikiem obciążania go kolejnymi opłatami. Pozwany poza pobraniem powyższej kwoty w dniu 11 września 2011 r. nie pobrał od powódki kolejnych opłat z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu. Co więcej, zawierając Umowę powódka zobowiązała się do ponoszenia opłat z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu i wskazała rachunek, z którego należało pobierać opłaty z tego tytułu. Dla pozwanego było zatem oczywiste, że powódka powinna była zapewniać środki na rachunku wskazanym w Umowie, na pokrycie tych opłat. Skoro nie zapewniła tych środków na rachunku, nie tylko z resztą z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu, w tym także z tytułu innych opłat, takich jak opłat za korzystanie z karty płatniczej, bank pobrał środki przeznaczone na jedną tylko opłatę w wysokości 5.258,46 zł i obciążył nimi rachunek powódki. Po pobraniu tej kwoty, co spowodowało powstanie ujemnego salda na rachunku powódki w wysokości 5.213,24 zł, aż do dnia wystawienia bankowego tytułu wykonawczego czyli 10 marca 2014 r., saldo ujemne zwiększyło się do kwoty 10.682,68 zł i nie było ono wynikiem obciążania rachunku powódki kolejnymi opłatami z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu. Skoro zatem na rachunku istniało zadłużenie, pozwany korzystając ze swojego uprawnienia z § 5 Umowy wystawił BTE na kwotę istniejącego na rachunku zadłużenia i po uzyskaniu klauzuli wykonalności wszczął egzekucję z majątku powódki.

Zdaniem pozwanego powództwo powinno zostać oddalone także z tego powodu, że pozbawić wykonalności można tytuł wykonawczy opiewający na kwotę wyraźnie w nim określoną, a wynikającą z czynności bankowej. Bankowy tytuł wykonawczy obejmował jedynie kwotę 10.682,68 zł tytułem należności głównej oraz odsetki od tej kwoty wynoszące 3.720,01 zł. Pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności w zakresie, w jakim zostało to sformułowane w pozwie, to jest do kwoty 30.000 zł należy uznać za bezzasadne, albowiem kwota ta stanowiła maksymalną kwotę dopuszczalnych roszczeń banku wobec powódki dochodzonych od powódki, gdy tymczasem z treści bankowego tytułu wykonawczego wynika, że pozwany dochodzi od pozwanej kwoty 14.402,69 zł i tylko w takim zakresie pozwana mogłaby żądać pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego. Tym samym pozwany stwierdził, że powołane przez powódkę zarzuty należało uznać za niedopuszczalne, albowiem nie były one związane z wierzytelnością banku objętą tytułem wykonawczym, ponadto nie było możliwe pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w zakresie, jakim zostało to sformułowane w pozwie.

Pozwany zakwestionował także stanowisko powódki odnośnie prawomocności rozszerzonej wpisu klauzul do rejestru klauzul niedozwolonych i oparciu powództwa na tej podstawie, że § 3 ust. 3 Umowy jest stanowił postanowienie abuzywne. Jego zdaniem wskazane w przepisie art. 385 ¹ k.c. przesłanki służą ocenie rzetelności kontraktowej twórcy wzorca w zakresie kształtowania praw i obowiązków konsumenta w stosunku umownym in concreto. Pozwany podniósł, że argumentacja powódki w tym zakresie była niewystarczająca, albowiem nie wykazała ona, na czym miał polegać fakt rażącego naruszenia interesów konsumenta, a postanowienia spornej klauzuli nie kształtowały praw i obowiązków kredytobiorcy w sposób naruszający dobre obyczaje prowadzący do rażącego naruszenia jego interesu. Odwołanie się do orzeczenia Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumenta, zdaniem pozwanego miało jedynie na celu własnych dowodów powódki dowodami z orzecznictwa. Zwłaszcza, że orzeczenie wpisanie kwestionowanej klauzuli do rejestru miałoby skutek względem osób trzecich jedynie w przypadku orzeczeń wydanych w trybie kontroli abstrakcyjnej natomiast orzeczenia wydane w ramach kontroli incydentalnej są skuteczne tylko między stronami postępowania . Reasumując, w tym zakresie, pozwany podniósł zarzut nieudowodnienia roszczenia przez powódkę, twierdząc, że nie zostały przez nią wykazane przesłanki wynikające z art. 385 ¹ k.c.

(odpowiedź na pozew k. 59-64)

W toku rozprawy strony podtrzymały wyżej sformułowane stanowiska.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

27 czerwca 2008 r. M. S. (nosząca w tym czasie nazwisko M.) zawarła z B. B. Spółką Akcyjną z siedzibą w W. (dalej: m.) umowę o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych „m. waloryzowany kursem CHF o numerze (...) na kwotę 486.598,98 zł, ponadto umowę o prowadzenie bankowych rachunków oszczędnościowo – rozliczeniowych oraz umowę o korzystanie z kart płatniczych mBanku. 30 czerwca 2008 r. M. S. wystąpiła z wnioskiem o uruchomienie kredytu hipotecznego i rozdysponowanie części kwoty kredytu w wysokości 36.598,98 zł tytułem finansowania opłat okołokredytowych, wyrażając jednocześnie zgodę na ich pobranie, w tym zgodę na pobranie kwoty 4.430,96 zł tytułem składki na ubezpieczenia niskiego wkładu. Do potwierdzenia otwarcia rachunku nr (...) doszło 7 lipca 2008 r.

(umowa kredytu hipotecznego wraz z adnotacją oraz załącznikiem k. 12 -18, umowa o prowadzenie bankowych rachunków oszczędnościowo – rozliczeniowych k. 65-65v, potwierdzenie otwarcia rachunku k. 66, dyspozycja uruchomienia kredytu hipotecznego k. 67)

§ 3 ust. 3 Umowy o kredyt hipoteczny przewidywał ubezpieczenie niskiego wkładu własnego Kredytu w T. P.S.A na 36 miesięczny okres ubezpieczenia. Jeśli z upływem pełnych 36 miesięcy okresu ubezpieczenia nie nastąpi całkowita spłata zadłużenia objętego ubezpieczeniem ani inne zdarzenie kończące okres ubezpieczenia, ubezpieczenie podlega automatycznej kontynuacji, przy czym łączny okres ubezpieczenia nie może przekroczyć 108 miesięcy, licząc od miesiąca, w którym nastąpiła wypłata Kredytu. Kredytobiorca upoważnia mBank do pobrania środków tytułem zwrotu kosztów ubezpieczenia w wysokości 3,50% różnicy pomiędzy wymaganym wkładem własnym Kredytobiorcy, a wkładem wniesionym faktycznie przez kredytobiorcę, tj. 4.430,96 zł oraz zwrotu kosztów z tytułu kontynuacji przedmiotowego ubezpieczenia z rachunku wskazanego w § 6 bez odrębnej dyspozycji. Wspomniany § 6 Umowy wskazywał rachunek spłaty kredytu. Zgodnie z ust. 1 spłata kredytu następowała na podstawie nieodwołalnego przez cały czas trwania umowy, zlecenia dokonywania przelewu z rachunku eKonto nr(...). Otwarcie i prowadzenie rachunku eKonto było nieodpłatne.

(umowa kredytu hipotecznego k. 12-15)

Z kolei zgodnie z § 5 ust. 1 Umowy o prowadzenie bankowych rachunków oszczędnościowo – rozliczeniowych posiadacz rachunku oświadczył, że w zakresie roszczeń m. wynikających z niniejszej umowy dobrowolnie poddaje się egzekucji prowadzonej według przepisów Kodeksu postępowania cywilnego do wysokości 30.000 zł, obejmujących kwotę długu wraz z odsetkami oraz koszty sądowe i wszelkie inne koszty i wydatki niezbędne do celowego dochodzenia praw przez mBank, natomiast pkt 2 tego paragrafu przyznawał m. uprawnienie, na podstawie art. 97 Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawa Bankowego, do wystąpienia o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu wystawionemu do kwoty zadłużenia wskazanej w ust. 1, najpóźniej w terminie 3 lat od dnia rozwiązania niniejszej umowy.

(umowa o prowadzenie bankowych rachunków rozliczeniowo – oszczędnościowych k. 65)

W związku z wątpliwościami związanymi z obowiązkiem opłaty z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu kredytu hipotecznego, M. S. 26 października 2010 r. wystąpiła do m. z pismem, w którym wskazała na postanowienia UOKiK dotyczące tego rodzaju praktyk.

(pismo z dnia 26 października 2010 r. k. 19-20)

W odpowiedzi mBank przesłał M. S. wyliczenie, z którego wynikało, że wyliczony przez bank koszt podwyższonego ryzyka związany z umową kredytu wynosił 5.258,46 zł.

(pismo mBanku z dnia 2 kwietnia 2012 r. k. 21-22)

10 września 2011 r. mBank dokonał obciążenia rachunku M. S. poprzez pobranie z niego kwoty 5.258,46 zł tytułem ubezpieczenia niskiego wkładu. Po tej operacji saldo M. S. wynosiło – 5.213,24 zł.

(historia operacji na rachunku k. 70)

Wobec braku spłaty przez M. S. kwot z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu, 11 sierpnia 2012 r. m.wypowiedział umowę prowadzenia rachunku bankowego E. opisanego w § 6 Umowy kredytu hipotecznego żądając natychmiastowej spłaty powstałego zadłużenia, które na dzień wypowiedzenia umowy wynosiło łącznie 8.655,96 zł. Kolejnym pismem z dnia 17 sierpnia 2012 r. m. poinformował M. S., że sprawa zadłużenia jej rachunku została przekazana do obsługi firmie windykacyjnej T. z siedzibą we W.. M. S. podtrzymywała jednak swoje stanowisko, twierdząc, że żądanie opłat z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu jest niezgodne z art. 385 k.c.

(wypowiedzenie umowy rachunku bankowego k. 23, pismo z dnia 17 sierpnia 2012 r. k. 24, pismo M. S. k. 25)

Saldo ujemne na rachunku powódki do daty wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego tj. do dnia 10 marca 2014 r. zwiększyło się do kwoty niosło 10.682,68 zł, co nie było wynikiem obciążenia rachunku powódki kolejnymi opłatami z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu.

(historia operacji na rachunku k. 69-73, okoliczność niezakwestionowana)

W związku z powstałym zadłużeniem, 10 marca 2014 r. m. wystawił przeciwko M. S. Bankowy Tytuł Egzekucyjny nr (...).Wysokość zobowiązania dłużniczki na dzień jego wystawienia wynosiła 14.402,69 zł i obejmowała 10.682,68 zł tytułem należności głównej oraz 3.720,01 zł tytułem odsetek umownych karnych naliczonych za okres od 11 sierpnia 2012 r. do 10 marca 2014 r., od zadłużenia przeterminowanego wg. Stopy procentowej w wysokości 16 % w skali roku. Z kolei postanowieniem z dnia 31 lipca 2014 r., w sprawie o sygnaturze II Co 1418/14 S. R. dlaW. P.w W. W. C. zaopatrzył wystawiony przez m. Bankowy Tytuł Egzekucyjny w klauzulę wykonalności przeciwko M. S. do kwoty 30.000 zł.

(odpis Bankowego Tytułu Egzekucyjnego wraz postanowieniem o nadaniu klauzuli wykonalności k. 26-26v)

Pismem z dnia 26 czerwca 2014 r. m. poinformował M. S. o zbliżającym się upływie okresu ubezpieczenia niskiego wkładu własnego. Nie doszło jednak do ponownego obciążenia rachunku dłużniczki z tego tytułu.

(pismo z dnia 26 czerwca 2014 r k. 27-28)

Na podstawie wystawionego Bankowego Tytułu Egzekucyjnego zaopatrzonego w klauzulę wykonalności, na wniosek m., Komornik przy S. R. dla W. M. w W. M. P. wszczął postępowanie egzekucyjne, podczas którego doszło do zajęcia rachunku bankowego oraz zakazu wypłat, a także do zajęcia wierzytelności M. S.. Komornik przyznał także wierzycielowi koszty zastępstwa adwokackiego w postępowaniu egzekucyjnym.

(zawiadomienie dłużnika o wszczęciu egzekucji k. 29-29v, zawiadomienie o zajęciu rachunku bankowego k. 30 -31, zajęcie wierzytelności k. 31v – 32, postanowienie k. 32v – 33)

Wyrokiem z dnia 24 sierpnia 2012 r. Sąd Okręgowy w W.– Sąd Ochrony konkurencji i Konsumentów, w sprawie o sygnaturze akt XVII AmC 2600/11, przeciwko B. B.Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. uznał za niedozwolone postanowienie umowne o treści: „Jeżeli z upływem pełnych 36 miesięcy okresu ubezpieczenia nie nastąpi całkowita spłata zadłużenia objętego ubezpieczeniem ani inne zdarzenie kończące okres ubezpieczenia, ubezpieczenie podlega automatycznej kontynuacji, przy czym łączny okres ubezpieczenia nie może przekroczyć 108 miesięcy, licząc od miesiąca, w którym nastąpiła wypłata Kredytu. Kredytobiorca upoważnia m. do pobrania środków tytułem zwrotu kosztów ubezpieczenia w wysokości 3,50 % różnicy pomiędzy wymaganym wkładem własnym Kredytobiorcy, a wkładem wniesionym faktycznie, tj. […] oraz zwrotu kosztów z tytułu kontynuacji przedmiotowego ubezpieczenia z rachunku wskazanego w par. 6 bez odrębnej dyspozycji. 12 czerwca 2015 r. powyższe postanowienie uznane za niedozwolone wpisane zostało do Rejestru Klauzul Niedozwolonych Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

(Wydruk z Rejestru Klauzul k. 34)

W związku z wpisem do Rejestru, 30 czerwca 2015 r. M. S. wystąpiła do m. z wezwaniem do spowodowania uchylenia Bankowego Tytułu Egzekucyjnego, spowodowania umorzenia postępowania egzekucyjnego oraz zwrotu kwoty 4.430,96 zł wraz z ustawowymi odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia ich wpłaty na rzecz banku do dnia zapłaty.

(pismo z dnia 30 czerwca 2015 r. k 35)

Postanowienie z dnia 2 września 2015 r. Sąd dokonał zabezpieczenia roszczenia powódki poprzez zawieszenie postępowania egzekucyjnego.

(postanowienie z dnia 2 września 2015 r. k. 42 – 46)

Powyższy stan faktyczny został ustalony w oparciu o dokumenty przedłożone przez strony, które pozwoliły na ustalenie faktu zawarcia przez M. S. umowy kredytu hipotecznego oraz związanego z nią umowy rachunku bankowego, faktu dokonania przez bank naliczenia kwoty związanej z ubezpieczeniem niskiego wkładu, rozwiązania umowy rachunku bankowego oraz wystawienia Bankowego Tytułu Egzekucyjnego obejmującego 10.682,68 zł z tytułu należności głównej. Dodac należy, że w istocie stan faktyczny był bezsporny. Problematyczne z punktu rozstrzygnięcia niniejszej sprawy okazała się natomiast materialnoprawna ocena następujących zagadnień: podstawy prawnej naliczeń należności z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu, a zatem czy wynikała ona z umowy kredytu hipotecznego czy z umowy rachunku bankowego, możliwość dokonywania kontroli abuzywności postanowień umowy w powództwie opartym na art. 840 k.p.c., zagadnienia związane z „rozszerzoną prawomocnością” wyroków Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w części tj. w zakresie żądania pozbawienia przedmiotowego tytułu wykonalności co do kwoty 5.213,24 zł oraz odsetek ustawowych od tej kwoty liczonych od dnia 11 marca 2014 r. do dnia całkowitej spłaty zadłużenia.

W sprawie bezsporne było, że powódka M. S. zawarła z pozwanym m. umowę kredytu hipotecznego waloryzowanego we Frankach Szwajcarskich, która w § 3 ust. 3 przewidywała tak zwane ubezpieczenie niskiego wkładu własnego kredytu, a z kolei § 6 wskazywała rachunek spłaty kredytu. Zgodnie z ust. 1 spłata kredytu następowała na podstawie nieodwołalnego przez cały czas trwania umowy, zlecenia dokonywania przelewu z rachunku eKonto nr (...)

Przytoczone postanowienia umowy w ocenie Sądu pozwalają na odpowiedź na pierwsze z postawionych pytań dotyczące źródła powstałego zadłużenia, a w następstwie możliwości kwestionowania w niniejszym postępowaniu Bankowego Tytułu Egzekucyjnego, który zgodnie z jego treścią obejmował zadłużenie wynikające z wypowiedzenia umowy rachunku bankowego otworzonego w celu obsługi kredytu zaciągniętego przez powódkę przy powołaniu się na abuzywność zakwestionowanych postanowień umowy kredytu. § 3 ust 3 Umowy jednoznacznie przewidywał, że ubezpieczenie niskiego wkładu pobierane będzie z rachunku wskazanego w § 6 Umowy kredytu, w którym z kolei wskazano numer tego rachunku. Otworzenie konta, do którego wymagane było co prawda podpisanie przez powódkę osobnej umowy oraz wydanie dyspozycji otworzenia rachunku oraz przelanie na niego pieniędzy stanowiło konieczny element zawarcia samej umowy kredytu. To postanowienia samej Umowy kredytu kształtowały obowiązek posiadania rachunku niezbędnego dla obsługi kredytu, a także definiowały obowiązek uiszczania należności z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu. Skoro zatem pozwany na poczet należności głównej zaliczył część opłat wynikających z tego tytułu, zdefiniowanych w Umowie kredytu, za nietrafne uznać należy twierdzenie, że podniesione przez powódkę argumenty dotyczą innej czynności bankowej. Ta inna czynność bankowa, czyli Umowa kredytu zdefiniowała obowiązki kredytobiorczyni w zakresie opłat, a otworzony przez nią rachunek miał jedynie na celu umożliwienie dokonywania obrotu pieniędzmi, co więcej, zadłużenie na rachunku bankowym nie powstałoby, gdyby nie postanowienia Umowy kredytu. Ponadto, jak wynika z historii operacji na rachunku, po dokonaniu obciążenia rachunku w postaci opłaty z tytułu niskiego wkładu, a do czasu wystawienia BTE, pozwany obciążał rachunek jedynie opłatami z tytułu składek na ubezpieczenie, a nie związanych przykładowo z opłatami z tytułu korzystania z rachunku. W ocenie Sądu przesądza to, o możliwości zakwestionowania wystawionego przeciwko powódce Bankowego Tytułu Egzekucyjnego w drodze powództwa przeciwegzekucyjnego opartego na podstawie art. 840 k.p.c. przy powołaniu się na abuzywność klauzul zawartych w umowie kredytu.

Zgodnie z treścią art. 840 § 1 pkt 1 k. p. c. dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części albo ograniczenia, gdy kwestionuje istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym niebędącym orzeczeniem sądu. Jednocześnie jak wynika z pkt 2 powołanego przepisu dłużnik może żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności, jeżeli po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane. Powyższa regulacja przewiduje możliwość pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego m.in. wówczas, gdy powód kwestionuje istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym niebędącym orzeczeniem sądu. W ramach tego powództwa można też podnieść wszelkie zarzuty materialnoprawne dotyczące wierzytelności banku objętej bankowym tytułem egzekucyjnym zaopatrzonym w sądową klauzulę wykonalności. Ich źródłem mogą być zdarzenia powstałe nie tylko przed wystawieniem bankowego tytułu egzekucyjnego, ale także zaistniałe przed i po wydaniu klauzuli wykonalności. W grę mogą wchodzić np. zarzuty nieistnienia roszczenia banku lub istnienia roszczenia w mniejszej wysokości niż ujęte w tytule, nienastąpienia wymagalności roszczenia. Dotyczy to także istnienia odpowiedniej struktury zadłużenia (np. wysokości głównej sumy kredytu, odsetek i ich postaci, opłat) (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 2015 r. w sprawie III CSK 226/14, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2013 r., I CZ 68/13, wyrok Sądu Apelacyjnego w K. z dnia 14 kwietnia 2015 r. V ACa 637/14). Powołany przepis daje dłużnikowi możność wykazania, że sam tytuł wykonawczy zawiera treść nie odpowiadającą istotnemu stanowi rzeczy i to od samego początku, tj. od daty jego sporządzenia, a w każdym razie od daty, gdy na jego podstawie nadano klauzulę wykonalności. Powyższe stwierdzenie nie dotyczy jednak tytułów egzekucyjnych, które chroni powaga rzeczy osądzonej i zawisłość sporu, a więc wyroków sądowych i zrównanych z nimi nakazów zapłaty.

W niniejszej sprawie przedmiotem żądania pozwu było pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego – bankowego tytułu egzekucyjnego wystawionego w dniu 10 marca 2014 r. przez m. S. A. z siedzibą w W. opatrzonego klauzulą wykonalności postanowieniem S. R. dla W. P. w W. z dnia 31 lipca 2014 r., na podstawie którego Komornik Sądowy przy S. R. dlaW. M. w W. M. P. prowadzi postępowanie egzekucyjne roszczenia pieniężnego (zawiadomienie o wszczęciu egzekucji k. 29, zajęcie rachunku bankowego k. 30, zajęcie wierzytelności k. 31v. – 32). Powyższe roszczenie, jak wskazano powyżej wynika z umowy kredytu hipotecznego z dnia 27 czerwca 2008 r., w szczególności obejmowało należność naliczoną przez pozwanego na podstawie § 3 ust. 3 zgodnie z którym ustanowiono ubezpieczenie niskiego wkładu własnego Kredytu w (...) na 36 – miesięczny okres ubezpieczenia. Jeżeli z upływem 36 miesięcy okresu ubezpieczenia nie nastąpi całkowita spłata zadłużenia objętego ubezpieczeniem ani inne zdarzenie kończące okres ubezpieczenia, ubezpieczenie podlega automatycznej kontynuacji, przy czym łączny okres ubezpieczenia nie może przekroczyć 108 miesięcy, licząc od miesiąca, w którym nastąpiła wypłata Kredytu. Kredytobiorca upoważnia m. do pobrania środków tytułem zwrotu kosztów ubezpieczenia w wysokości 3,5 % różnicy pomiędzy wymaganym wkładem własnym kredytobiorcy, a wkładem wniesionym faktycznie przez kredytobiorcę tj. kwotę 4.430,96 zł oraz zwrotu kosztów z tytułu kontynuacji przedmiotowego ubezpieczenia z rachunku wskazanego w § 6 bez odrębnej dyspozycji (umowa k. 12 – 18). Z uwagi na brak spłaty zadłużenia umowa została wypowiedziana, zaś bank wystawił bankowy tytuł egzekucyjny (k. 26). Zapis § 3 ust. 3 umowy został wpisany w dniu 12 czerwca 2015 r. do rejestru klauzul niedozwolonych pod numerem (...) zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w W. z dnia 20 listopada 2013 r. oddalającego apelację od wyroku Sądu Okręgowego w W. Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie XVII AmC 2600/11.

Do wpisu postanowienia umownego do Rejestru Klauzul Niedozwolonych doszło już po wydaniu BTE. Powódka powołując się na tę okoliczność wniosła o pozbawienie bankowego tytułu egzekucyjnego wykonalności do kwoty 30.000 zł, a w ocenie Sądu podniesiony zarzut był wystarczający do pozbawienia tytułu wykonalności jedynie w części wskazanej w sentencji wyroku. Niezbędnym dla rozstrzygnięcia sprawy było określenie skutków jakie wywołuje wpisanie postanowienia umownego do Rejestru Klauzul Niedozwolonych. Powódka podniosła, że prawomocny wyrok Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wywiera skutek także wobec osób trzecich, ze względu na zasadę rozszerzonej prawomocności, zgodnie z art. 479 [43] k.p.c. Zauważyć należy, że w postepowanie przed Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów w sprawie o sygnaturze XVII AmC 2600/11 toczyło się przeciwko mBankowi i dotyczyło identycznej klauzuli umownej jak ta znajdująca się w umowie podpisanej przez powódkę. W tym zakresie zasadnym jest odwołanie się do stanowiska wyrażonego w Uchwale Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 2003 r. w sprawie o sygnaturze III CZP 95/03, w której stwierdzono, że „koncepcja ujmowania rozszerzonej prawomocności materialnej w łączności z powagą rzeczy osądzonej, akceptowana przez przeważającą część doktryny, jak też znajdująca odzwierciedlenie w judykaturze Sądu Najwyższego (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 1971 r., III CRN 361/71, OSPiKA 1972, nr 10, poz. 179, oraz z dnia 27 kwietnia 1999 r., III CKN 48/99, nie publ.), pozwala (…) przyjąć, że powaga rzeczy osądzonej wyroku uznającego postanowienie wzorca umowy za niedozwolone wyłącza - od chwili wpisania tego postanowienia do rejestru (art. 479 ⁴³ w związku z art. 365 i art. 479 ⁴⁵ § 2 k.p.c.) - ponowne wytoczenie powództwa w tym przedmiocie, także przez osobę nie biorącą udziału w sprawie, w której wydano wyrok; pozew obejmujący takie powództwo podlega odrzuceniu (art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c.).

Za takim rozwiązaniem, obok argumentów jurydycznych, przemawiają także względy celowościowe i funkcjonalne. Jego przyjęcie pozwala uniknąć prowadzenia kilku postępowań, z których każde musiałoby kończyć się identycznym rozstrzygnięciem merytorycznym, a ponadto sprzyja charakterowi postępowania w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone, którego celem podstawowym jest usunięcie postanowień wzorca uznanych za abuzywne z obrotu ze skutkiem nie tylko dla stron procesu, lecz także wobec osób trzecich (erga omnes). Można więc stwierdzić, że szczególny przedmiot postępowania o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone, jak i również leżący w sferze publicznej cel kontroli abstrakcyjnej, dodatkowo wspiera przyjęcie koncepcji łączącej rozszerzoną prawomocność materialną nie tylko z mocą wiążącą prawomocnego wyroku, ale także z jego powagą rzeczy osądzonej jako negatywną przesłanką procesową.

W pełni akceptując twierdzenia zawarte w przytoczonej uchwale, stwierdzić należy, że fakt wpisania stosowanej przez m. klauzuli umownej do Rejestru odniósł skutek erga omnes. Jako, że celem abstrakcyjnej kontroli wzorca było wyeliminowanie go z obrotu prawnego, należy przychylić się także do stanowiska zawartego w wyroku Sądu Apelacyjnego w W. VI Wydział Cywilny z dnia 4 lipca 2013 r., VI ACa 1497/12, który stwierdził, że „z powyższych względów za niezasadne należy uznać stanowisko, że wyrok wydany w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone eliminuje niedozwolone postanowienia tylko z konkretnego wzorca, a nie w ogóle z obrotu. Wyrok sądu ochrony konkurencji i konsumentów, uznając konkretne postanowienia wzorca umowy za abuzywne, wyłącza je z wszelkich wzorców umów, niezależnie od przedsiębiorcy posługującego się tym wzorcem”.

W tym kontekście, podniesiony przez pozwanego zarzut nieudowodnienia roszczenia poprzez brak wykazania przesłanek wynikających z art. 385 ¹ k.c. należało uznać za chybiony. Zauważyć należy, że § 3 ust. 3 Umowy zawartej pomiędzy stronami niniejszego postępowania miał identyczną, a nie jak wskazywał pozwany „zdającą się wykazywać podobieństwo” treść z klauzulą uznaną za niedozwoloną przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w postępowaniu, które również toczyło się przeciw pozwanemu. Celem dokonanej w ten sposób abstrakcyjnej kontroli wzorca było wyeliminowanie go z obrotu, co nastąpiło z chwilą wpisu do Rejestru Klauzul Niedozwolonych. Co więcej, celem kontroli abstrakcyjnej jest ochrona interesu publicznego w postaci zbiorowego interesu konsumentów, przy czym nie wyklucza to ochrony indywidualnego konsumenta, w tym wypadu M. S., która zawarła umowę, w której pozwany stosował postanowienia wyeliminowane z obrotu. Skutkiem owego wyłączenia musi być zatem uznanie postanowienia zawartego w § 3 ust. 3 umowy z dnia 27 czerwca 2008 r. za bezwzględnie nieważne w myśl przepisu art. 58 § 1 k.c., a co za tym idzie za niewiążące powódki, która zawarła umowę z pozwanym jako konsumentka. W ocenie Sądu przesądza to o braku konieczności wykazywania przez powódkę wszystkich przewidzianych w art. 385 ¹ k.c. przesłanek niezbędnych do stwierdzenia abuzywności postanowienia umownego w ramach kontroli incydentalnej. Dokonywanie kontroli incydentalnej wzorca umownego zawartego w § 3 ust. 3 Umowy łączącej strony niniejszego postępowania w sytuacji, gdy tożsamy wzorzec stosowany przez ten sam podmiot wpisany został do Rejestru Klauzul Niedozwolonych prowadziłby do sytuacji, w której pozwany domagałby się stwierdzenia obowiązywania wzorca umownego zastosowanego przez niego w obrocie, podczas gdy został on już z niego wyeliminowany.

Skuteczne podniesienie przez powódkę zarzutu nieważności zapisu umowy nakładającego na nią obowiązek zapłaty kosztów ubezpieczenia z tytułu niskiego wkładu pozwala na przejście do ustalenia rzeczywistej kwoty zadłużenia z tego tytułu, które zostało objęte przedmiotowym Bankowym Tytułem Egzekucyjnym.

Z okoliczności sprawy wynika, że w dniu, w którym pozwany pobrał z rachunku powódki kwotę tytułem ubezpieczenia niskiego wkładu, na jej rachunku zgromadzona była kwota 46,61 zł. 10 września 2011 r., pozwany, zgodnie z § 3 ust 3 Umowy dokonał potrącenia w wysokości 5.258,46 zł. (historia operacji na rachunku k. 70, wyliczenie kosztów podwyższonego ryzyka k. 21). W związku z tym na rachunku powstało zadłużenie w wysokości 5.213,24 zł. Do potrącenia opłaty z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu doszło tylko raz. Wystawiony w dniu 10 marca 2014 r. Bankowy Tytuł Egzekucyjny obejmował jako należność główną kwotę 10.682,68 zł. Złożyło się na nią 5.213,24 zł jako potrącenie w ramach opłaty za ubezpieczenie niskiego wkładu oraz 5.424,22 zł z tytułu dalszego zadłużenia opłaty za kartę oraz spłaty rat za ubezpieczenie. Mając jednak na uwadze, że podstawa potrącenia opłaty z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu została uznana za bezwzględnie nieważną, brak było jakichkolwiek podstaw do obciążenia rachunku powódki kwotą 5.258,46 zł.

Powódka nie zakwestionowała twierdzenia pozwanego, ani tym bardziej nie udowodniła jego nieprawdziwości, że zadłużenie na jej rachunku obejmowało także inne opłaty, których nie uiszczała w terminie oraz że zadłużenie z tytułu braku zapłaty kosztów ubezpieczenia z tytułu niskiego wkładu, objęte przedmiotowym bankowym tytułem egzekucyjnym, stanowiło kwotę 5213,24 zł. Mając na uwadze nieważność postanowienia zawartego w § 3 ust. 3 Umowy o kredyt hipoteczny powództwo zasługiwało na uwzględnienie jedynie w tej części, tj. w zakresie żądania pozbawienia wykonalności tytułu egzekucyjnego co do kwoty głównej w wysokości 5.213,24 zł jako ujętej w bankowym tytule egzekucyjnym na podstawie klauzul zawartych w umowie kredytu wpisanych do rejestru.

Bankowy Tytuł Egzekucyjny obejmował także dalsze odsetki ustawowe naliczane od dnia 11 czerwca 2014 r. do dnia zapłaty od całej należności w wysokości 14.402,69 zł. W związku z powyższym na uwzględnienie zasługiwało także żądanie pozbawienia bankowego tytułu wykonalności w zakresie odsetek naliczanych od dnia 11 czerwca 2014 r. do dnia zapłaty od kwoty 5.213,24 zł. Mając zatem na uwadze, że powódka nie podniosła żadnych argumentów mogących skutkować pozbawieniem wykonalności tytułu wykonawczego w dalszej części, powództwo w pozostałej części podlegało oddaleniu, o czym Sąd orzekł jak w pkt 1 i 2 wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł zgodnie z art. 100 k.p.c., rozdzielając je stosunkowo. Tytuł wykonawczy przeciwko powódce obejmował kwotę 14.402,69 zł. Pozbawienie go wykonalności w części co do kwoty należności głównej – 5.213,24 zł wraz z odsetkami ustawowymi od tej kwoty od dnia 11 marca 2014 r. do dnia zapłaty skutkowało ustaleniem, że roszczenie powódki zostało uwzględnione w 36 %, a zatem w tej części zobowiązany do poniesienia kosztów procesu jest pozwany. W pozostałym zakresie tj. w 64 %, jest do tego zobowiązana powódka jako strona, która przegrała proces. Określając w sposób powyższy zasady poniesienia kosztów procesu przez strony, Sąd na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. pozostawił szczegółowe wyliczenia co do wysokości kosztów referendarzowi sądowemu, które nastąpi w postanowieniu wydanym po uprawomocnieniu się niniejszego orzeczenia, o czym Sąd orzekł w pkt. III wyroku.

SSR Monika Odzimkowska

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikom stron.

SSR Monika Odzimkowska