Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 października 2016 r.

Sąd Okręgowy Warszawie, Wydział III Cywilny

Sędzia: SSO Grzegorz Chmiel

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 28 września 2016 r. w Warszawie

której przebieg został zaprotokołowany przez st. sekr. sądowego Annę Przytułę

sprawy z powództwa M. L.

przeciwko (...) Bankowi (...) S.A. w K.

o zadośćuczynienie

orzeka

I.  zobowiązuje pozwanego (...) Bank (...) Spółkę Akcyjną w K. do wykreślenia w terminie 7 dni od dnia uprawomocnienia się wyroku z rejestru prowadzonego przez Biuro Informacji Kredytowej S.A. w W. informacji o zadłużeniu powoda M. L. wobec pozwanego, a mającego wynikać z umów z dnia 13 października 1999 r. i 6 października 1999 r.

II.  zobowiązuje pozwanego (...) Bank (...) Spółkę Akcyjną w K. do wykreślenia w terminie 7 dni od dnia uprawomocnienia się wyroku z systemu (...) prowadzonego przez Związek Banków Polskich informacji o zadłużeniu powoda M. L. wobec pozwanego, zgłoszonej w dniu 15 grudnia 2011 r.

III.  zasądza od pozwanego (...) Banku (...) Spółki Akcyjnej w K. na rzecz powoda M. L. kwotę 977 zł (dziewięćset dziewięćdziesiąt siedem złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu;

III C 1414/16

U z a s a d n i e n i e
wyroku z dnia 10 października 2016 r.

(art. 328 kpc)

roszczenie

W pozwie z dnia 03 grudnia 2015 r. (data stempla – k. 42 akt) M. L. wniósł przeciwko (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w K. pozew o ochronę dóbr osobistych domagając się wykreślenia z rejestru Biura Informacji Kredytowej S.A. z siedzibą w Warszawie oraz z Systemu Bankowego Rejestru Związku Banków Polskich informacji o zadłużeniu powoda względem pozwanego. W uzasadnieniu wskazał, że nie posiada względem pozwanego nieuregulowanych należności, a zobowiązania które istniały w przeszłości zostały uregulowane (pozew – k. 3-6 akt).

Pozwany w dniu 21 stycznia 2016 r. (data stempla – k. 122 akt) wniósł o oddalenie powództwa w całości, podnosząc iż zobowiązania powoda względem pozwanego nadal pozostają nieuregulowane, stąd wpisy do wyżej wymienionych rejestrów są nadal uzasadnione (odpowiedz na pozew – k. 52)

Podstawa prawna

Roszczenie powoda było wprost roszczeniem o ochronę dóbr osobistych, opartym o treść art. 24 kc, który stanowi:

§ 1 Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.

§ 2 Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.

Odpowiedzialność za naruszenie dobra osobistego jest zatem odpowiedzialnością na zasadzie bezprawności, przy jednoczesnym wprowadzeniu domniemania bezprawności działania naruszającego dobro osobiste. Ciężar wykazania, iż działanie naruszające dobra osobiste nie było bezprawne spoczywa zatem na osobie, która naruszenia dokonała. W aktualnym stanie nauki prawa cywilnego i orzecznictwa uznaje się przy tym, że bezprawność naruszenia dóbr osobistych jest wyłączona w przypadkach, gdy:

1.  gdy działanie sprawcy naruszenia było dozwolone w ramach obowiązujących przepisów prawa,

2.  gdy sprawca naruszenia wykonywał służące mu prawo podmiotowe,

3.  gdy została wyrażona na to zgoda

4.  w przypadku działania w obronie uzasadnionego interesu.

Powód żądał zobowiązania pozwanego do wykreślenia z rejestru Biura Informacji Kredytowej S.A. oraz z Systemu Bankowego Rejestru prowadzonego przez Związek Banków Polskich informacji o jego zadłużeniu wobec pozwanego, powołując się na fakt, iż informacje te są nieprawdziwe. Jego roszczenie było zatem roszczeniem wprost o nakazanie pozwanemu dopełnienia czynności niezbędnych do usunięcia skutków naruszenia jego dobra osobistego. Pozwany natomiast mógł uwolnić się od odpowiedzialności wykazując, iż w sprawie niniejszej zaistniała jedna z okoliczności wyłączających bezprawność naruszenia.

Wnioski

Upublicznienie informacji o istnieniu niespłaconego długu zawsze – i to niezależnie od tego czy jest to informacja prawdziwa czy nie – narusza dobra osobiste. Godzi to bowiem wprost w godność osoby, która doznająca uszczerbku w skutek prezentowania go jako nierzetelnego dłużnika, jak również w jej dobre imię. Nie zawsze jednakże owo naruszenie dobra osobistego jest bezprawne w rozumieniu art. 24 kc. W sprawie niniejszej pozwany powołał się na fakt, iż jego działania, polegające na ujawnieniu i utrzymywaniu informacji o zadłużeniu powoda było działaniem dozwolonym w granicach obowiązującego prawa, jak również wykonywaniem przysługującego Bankowi prawa podmiotowego.

Roszczenie powoda obejmowało żądanie zobowiązania pozwanego do doprowadzenia do wykreślenia informacji o zadłużeniu przechowywanych w dwóch instytucjach: Biurze Informacji Kredytowej S.A. w Warszawie (Rejestr BIK) oraz w rejestrze bankowym prowadzonym przez Związek Banków Polskich. W obu tych przypadkach ujawnienie wskazanym podmiotom informacji o zadłużeniu powoda znajdowało podstawę w obowiązujących przepisach prawa. Rejestr prowadzony przez Związek Banków Polskich jest bowiem zbiorem danych utworzonym na podstawie art. 105 ust. 4 ustawy – Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. nr 72, poz.665 z późniejszymi zmianami), zgodnie z którym banki mogą, wspólnie z bankowymi izbami gospodarczymi, tworzyć instytucje upoważnione do gromadzenia, przetwarzania i udostępniania m.in. bankom informacji stanowiących tajemnicę bankową w zakresie, w jakim informacje te są potrzebne w związku z wykonywaniem czynności bankowych (np. udzielaniem kredytów, pożyczek). Przekazanie informacji o zadłużeniu Biuru Informacji Kredytowej S.A. opiera się natomiast na przepisie art. 105 ust 4a prawa bankowego, który to przepis dopuszcza udostępnianie takich informacji biurom informacji gospodarczej działającym na podstawie ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych (Dz. U. z 2014 r. poz. 1015 i 1188).

Niezależnie jednakże od tego któremu z uprawnionych podmiotów przekazano informację o zadłużeniu warunkiem dopuszczalności takiego działania, od spełnienia którego uzależniona jest możliwość uznania ich działania za wykonywanie przysługującego Bankowi prawa podmiotowego jest faktyczne istnienie zobowiązania. Ta przesłanka była zaś jednoznacznie kwestionowana przez powoda, który wprost twierdził, iż wszelkie zobowiązania jakie miał wobec pozwanego Banku zostały uregulowane. W takiej zaś sytuacji na pozwanym, w świetle art. 24 kc, spoczywał ciężar dowodu istnienia po stronie powoda zadłużenia.

Twierdzenia faktyczne Banku odnośnie istnienia zobowiązania powoda obejmowały wskazanie, iż:

1.  W dniu 08 stycznia 1997 r., na wniosek i dla powoda, został otwarty i prowadzony rachunek osobisty (wniosek – k. 72 akt);

2.  W dniu 25 marca 1997 r. zawarto z powodem umowę o przyznanie limitu zadłużenia w rachunku osobistym, ustalając limit zadłużenia na kwotę 3000 zł [umowa k. 147-149]

3.  W dniu 14 kwietnia 1997 r. umowa o przyznanie limitu została rozwiązana z powodu przekroczenia kwoty dopuszczalnego zadłużenia. Została ona jednakże zawarta ponownie w dniu 14 kwietnia 1997 r. przy ustaleniu limitu na kwotę 3000 zł [k. 151, 152—154]

4.  Na wniosek powoda, aneksem nr 1 z dnia 17 czerwca 1997 r. do umowy pożyczki ustalono maksymalny limit wynoszący 6.000 zł (wniosek – k. 74 akt, aneks – k. 75 akt);

5.  Na wniosek powoda z dnia 03 października 1997 r. do umowy pożyczki ustalono maksymalny limit wynoszący 10.000 zł (wniosek – k. 76 akt);

6.  Na wniosek powoda z dnia 29 grudnia 1998 r. ponownie przyznano (po uprzednim anulowaniu) limit zadłużenia w kwocie 5.000 zł [wniosek k. 116, decyzja k. 73];

7.  W dniu 04 stycznia 1999 r. ustalono, że limit zadłużenia na rachunku powoda wynosić będzie 5.000 zł (limit – k. 73 akt);

Wszystkie te okoliczności nie były kwestionowane przez powoda, który wprost przyznał, iż łączyła go w przeszłości z pozwanym bankiem umowa rachunku bankowego. Fakt ten przyznał on także w zeznaniach złożonych w charakterze strony, podtrzymując jednakże przy tym twierdzenia, iż wszelkie zobowiązania wynikające z tej umowy zostały przez niego uregulowane przed zamknięciem rachunku.

Jedynym dowodem istnienia jakiegokolwiek długu po stronie powoda, jaki został przedstawiony przez pozwanego był bankowy tytuł egzekucyjny wystawiony w dniu 14 lutego 2000 r. na kwotę 10.922,03 zł [k. 79 akt] wraz z postanowieniem o nadaniu mu klauzuli wykonalności [k. 80]. Pozwany, pomimo kwestionowania przez powoda wprost faktu istnienia zadłużenia ograniczył się do przedstawienia argumentacji co do tego, iż fakt przedawnienia roszczenia nie skutkuje jego wygaśnięciem. Nie przedstawił natomiast żadnego wiarygodnego dowodu faktu istnienia zadłużenia, ani nawet precyzyjnych twierdzeń co do tego z czego miałoby ono wynikać. Uniemożliwiło to faktycznie powodowi ustosunkowanie się do tych twierdzeń, i zajęcie innego stanowiska niż proste zaprzeczenie istnieniu zobowiązania. Jednocześnie pozwany niezasadnie przykładał zbyt dużą wagę faktowi uwzględnienia w postępowaniu I C 880/14 Sądu Rejonowego w Ł. zgłoszonego przez powoda zarzutu przedawnienia roszczenia. Zgłoszenie zarzutu przedawnienia nie jest bowiem równoznaczne z uznaniem zobowiązania co do zasady, istotą tego zarzutu jest bowiem to, iż pozwala on uniknąć podejmowania obrony merytorycznej, w tym wykazywania faktu spełnienia zobowiązania, w sytuacji gdy z racji upływu czasu mogłoby to być utrudnione. Nadto, jak wynika jednoznacznie z treści załączonej do akt postępowania kopii pozwu w tamtym postępowaniu [k. 81] powód także i w tamtym postępowaniu jednoznacznie kwestionował fakt istnienia po jego stronie obowiązku zapłaty, nie poprzestając na zgłoszeniu zarzutu przedawnienia.

Przedłożony przez pozwanego dowód w postaci Bankowego Tytułu Egzekucyjnego nie stanowi w ocenie Sądu wiarygodnego dowodu istnienia zobowiązania. Zmiana przepisów prawa bankowego pozbawiła bowiem wyciągi z ksiąg banków, w tym także stanowiące podstawę sporządzenia bankowego tytułu egzekucyjnego mocy dokumentu urzędowego (art. 95 §1a Prawa Bankowego). Dokument ten zaświadcza zatem wyłącznie fakt, iż bank twierdzi, że takie zobowiązanie istnieje, jego moc dowodowa nie różni się zatem od zwykłych oświadczeń składanych w toku postępowania. Brak jest także podstaw, by na podstawie przedłożonych dokumentów czynić jakiekolwiek domniemania faktyczne co do istnienia zobowiązania. Przedłożone umowy są bowiem umowami tzw. limitu kredytowego, to jest upoważniającymi do pobrania z rachunku bankowego kwoty przekraczającej jego dodatnie saldo, nie zaś umowami pożyczki gotówkowej. O ile zaś z faktu zawarcia umowy pożyczki gotówkowej można wyprowadzić tezę, iż kwota w niej wskazana została wypłacona i oczekiwać dowodu jej spłacenia, to z samego faktu udzielenia limitu zadłużenia w żadnym wypadku nie wynika, iż został on wykorzystany. Dowodem takim nie są w szczególności wezwania do zapłaty, ponownie stanowią one bowiem wyłącznie twierdzenia Banku że przysługuje mu wierzytelność. Uprawdopodobnieniem twierdzeń mógłby w tym przypadku być co najwyżej wyciąg z ksiąg banku wskazujący na fakt dokonania konkretnych operacji na rachunku kredytowym – takiego dowodu jednakże nie przedłożono.

Reasumując powyższe Sąd uznał, iż w toku postępowania pozwany Bank nie udowodnił, ani nawet nie uprawdopodobnił, iż przysługuje mu wobec powoda jakakolwiek wierzytelność, fakt istnienia której mógłby zostać ujawniony we właściwych rejestrach dłużników. To zaś oznacza, iż pozwany nie wykazał, iż zgłaszając powoda do rejestrów dłużników wykonywał przysługujące mu prawo podmiotowe, a co za tym idzie nie zdołał obalić domniemania bezprawności takiego działania. Konsekwencją bezprawnego naruszenia dobra osobistego powoda w postaci godności i dobrego imienia jest zaś konieczność dokonania adekwatnych czynności mających na celu usunięcie skutków owego naruszenia. Za zasadne uznać zatem należało powództwo M. L. o zobowiązanie pozwanego do wykreślenia informacji o zadłużeniu powoda z rejestru Biura Informacji Kredytowej S.A. w Warszawie oraz Systemu Bankowy Rejestr prowadzonego przez Związek Banków Polskich, zgodnie z żądaniem pozwu.

Uzasadnienie orzeczenia o kosztach postępowania

O kosztach procesu Sąd orzekł w oparciu o treść art.98 kpc w zw. z art.99 kpc, mając na uwadze, iż powództwo zostało uwzględnione w całości, co oznacza, iż pozwany powinien być potraktowany jako strona która w całości przegrała sprawę. Wysokość kosztów procesu została ustalona w oparciu o §11 ust 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie […] zgodnie z którym w wypadku roszczenia o ochronę dóbr osobistych wysokość stawki minimalnej wynagrodzenia pełnomocnika wynosi 360 zł. Do kwoty tej doliczyć należało dalsze 17 zł stanowiące zwrot kosztów poniesionej przez pozwanego opłaty skarbowej od pełnomocnictwa procesowego, oraz 600 zł uiszczonej opłaty od pozwu, co łącznie dało kwotę 977 zł i taką też kwotę Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda.