Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 lutego 2017 roku

Sąd Rejonowy w Gdyni IV Wydział Pracy

w składzie:

Przewodniczący: SSR Joanna Wojnicka-Blicharz

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Grażyna Mrozik

po rozpoznaniu w dniu 16 lutego 2017 roku w Gdyni

na rozprawie

sprawy z powództwa P. K.

przeciwko (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G.

o ryczałty za noclegi

I.  umarza postępowanie co do kwoty 14038, 61 złotych /czternaście tysięcy trzydzieści osiem złotych i sześćdziesiąt jeden groszy/;

II.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

III.  odstępuje od obciążania powoda P. K. kosztami zastępstwa procesowego pozwanej;

IV.  przenosi na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Gdyni koszty sądowe od obowiązku uiszczenia których powód był zwolniony z mocy prawa.

SSR Joanna Wojnicka-Blicharz

Sygn. akt IV P 165/16

UZASADNIENIE

Powód P. K. pozwem skierowanym przeciwko pozwanemu (...) Sp. z o.o. z siedzibą w G. wniósł o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kwoty 30.866,22 zł tytułem ryczałtu za noclegi w kabinie podczas podróży służbowych w wysokości 25 % limitu określonego w poszczególnych państwach, zgodnie z § 9 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalenia należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju (Dz. U. 2002 Nr 236, poz. 1991 ze zm.) za okres od dnia 10 października 2011 r. do dnia 31 października 2012 r. wraz z ustawowymi odsetkami od daty wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powód wywodził, iż był zatrudniony u pozwanego na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym 3,5 t w okresie od dnia 01 kwietnia 1992 r. do dnia 31 października 2012 r. W okresie zatrudnienia powód świadczył pracę jako kierowca międzynarodowy dla którego głównym krajem wyjazdu były Niemcy i Polska. Powód stwierdził, iż zapewnienie pracownikowi – kierowcy samochodu ciężarowego odpowiedniego miejsca do spania w kabinie tego pojazdu podczas wykonywania przewozów w transporcie międzynarodowym nie stanowi zapewnienia przez pracodawcę bezpłatnego noclegu w rozumieniu § 9 ust. 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej, z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju (Dz. U. 2002 Nr 236, poz. 1991 ze zm.). Pozwany nie zapewnił mu możliwości noclegów w innym miejscu. W konsekwencji przysługuje mu od pozwanego pracodawcy zwrot kosztów noclegu na warunkach i w wysokości określonych w § 9 ust. 1-3 rozporządzenia albo na korzystniejszych warunkach i w wysokości, określonych w umowie o pracę, układzie zbiorowym pracy lub innych przepisach prawa pracy. Powód wskazał, że kabina ciężarówki może zapewnić tylko odpowiednie miejsce do spania, a nie bezpłatny nocleg. Nocleg to bowiem znacznie więcej, niż tylko samo miejsce do spania. Pojęcie to jest zrównane z usługą hotelarską i obejmuje również dostęp do toalety, prysznica, czy możliwość przygotowania gorącego posiłku i napojów. Tego wszystkiego sama kabina ciężarówki nigdy nie zapewni, nawet gdyby była najwyższej klasy i najlepiej wyposażona. Sąd Najwyższy wskazał, że przepisy Rozporządzenia nr 561/2006 ani też umowy (...) w ogóle nie mają zastosowania przy ustalaniu kwestii ryczałtów za noclegi dla kierowców. Kwestię ryczałtów regulują zupełnie inne akty prawne – Kodeks pracy, rozporządzenia o podróżach służbowych, regulaminy wynagradzania oraz zapisy umowy o pracę. Bez znaczenia pozostaje ewentualna pisemna zgoda kierowcy na bezpłatne spędzanie noclegów w kabinie ciężarówki. Takie działania pracodawcy są zupełnie nieskuteczne, nie może on bowiem pogarszać warunków płacowych kierowców i obniżać ryczałty za noclegi albo w ogóle ich nie wypłacać. Powód wskazał, że brak przedstawienia rachunku za usługi hotelarskie oznacza, że pracownik nie korzystał z hotelu i wówczas zwrot kosztów noclegu zostaje ograniczony do 25 % limitu stanowiącego ryczałt za koszty realnie ponoszone w czasie podróży, bez korzystania z usług hotelowych. Powód stwierdził, że istota ryczałtu jako świadczenia kompensacyjnego polega na tym, że świadczenie wypłacane w takiej formie z założenia oderwane jest od rzeczywistego poniesienia kosztów i nie pokrywa w całości wszystkich wydatków z określonego tytułu. Powód wskazał, iż dla potrzeb wyliczenia ryczałtu przyjął uśredniony ryczałt za nocleg w Niemczech i Polsce w kwocie 100,87 zł. Powód wskazał, iż w dniu 26 sierpnia 2014 r. przesłał pozwanemu przedsądowe wezwanie do zapłaty okazało się ono jednak bezskuteczne.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew pozwany wywodził, że kluczowe znaczenie w zakresie kwestii zasadności wypłaty należności za ryczałt noclegowy mają uregulowania art. 8 ust. 8 Parlamentu Europejskiego i Rady z 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego oraz zmieniające Rozporządzenie (...) (EWG) nr 3821/85 i (WE) 2135/98, jak również uchylające Rozporządzenie Rady (EWG) nr 3820/85 od 11 kwietnia 2007 r. W ocenie pozwanego interpretacja jakoby „odpowiednie miejsce do spania” nie stanowiło bezpłatnego noclegu w rozumieniu § 16 ust. 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej (Dz. U. 2013, poz. 167) jest sprzeczna z art. 8 ust. 8 Rozporządzenia 561/2006 WE. W myśl prawa wspólnotowego kierowca jako odpowiedzialny i zdolny do wykonywania swego zawodu pracownik, podejmuje świadomie decyzję czy odebranie odpoczynku w kabinie pojazdu jest dla jego odpoczynku psychofizycznego wystarczające. Jeśli jego zdaniem tak nie jest, to wówczas ma prawo odebrać ten odpoczynek w hotelu lub innym miejscu poza kabiną pojazdu. Ustawodawca nie określił w art. 8 ust. 8 Rozporządzenia 561/2008 WE nawet minimalnego zakresu standardu jaki muszą spełniać kabiny pojazdu takich jak np. klimatyzacja, lodówka itp. Uregulowanie to odnosi się również do woli kierowcy, co stanowi kluczowy i podstawowy aspekt warunkujący konieczność wypłaty kierowcy ryczałtu za nocleg. Pozwany stwierdził w tym kontekście, iż § 16 powołanego rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 stycznia 2013 r. w zakresie, w jakim interpretacja tego przepisu nakazuje pracodawcy wypłatę ryczałtu za nocleg w sytuacji, w której zapewnił on kierowcy odpowiednie miejsce do spania do odbioru dziennych i skróconych tygodniowych okresów wypoczynku jest niezgodna z art. 8 ust. 8 Rozporządzenia 561/2006 (WE). Pozwany wskazał przy tym, że wbrew twierdzeniom powoda przepisy tego Rozporządzenia mają zastosowanie nie tylko do sfery socjalnej pracowników, ale dotyczą również wynagrodzenia i świadczeń z nim związanych – przykładowo kwestii tej dotyka art. 10 Rozporządzenia. Pozwany stwierdził, że zgodnie z zasadą bezpośredniego skutku prawa unijnego, przepisy niezgodne z prawem unijnym nie powinny mieć zastosowania w ramach porządku krajowego. Dodał, że uregulowania Dyrektywy (...) WE, Rozporządzeń 561/2006 WE, (...) EWG, (...) WE oraz (...) WE, Wytycznej nr 5-II Komisji Europejskiej, regulujących zasady wyrażania zgody na odbiór odpoczynków w kabinie poprzez udokumentowanie odpoczynku na tachografie oraz w dokumentach zaświadczeń działalności kierowców, o których mowa w Decyzji Wykonawczej (...) WE oraz w art. 31 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz. U. 2004 Nr 92, poz. 879), wskazują, że kierowcy dokumentują fakt snu zrealizowanego z własnej woli w kabinie podczas odbioru odpoczynku, a wspomniana ustawa o czasie pracy kierowców nie przewiduje odrębnych uregulowań dla udokumentowania czasów odpoczynku, niż przepisy prawa wspólnotowego. Kierowcy mają zatem możliwość, a nawet obowiązek oznaczenia braku akceptacji odbioru odpoczynku w kabinie, jeśli się na niego nie godzą. Pozwany zwrócił uwagę, że to kierowca wyznacza sobie miejsce postoju. W konsekwencji to kierowca również wybiera, czy będzie nocował w kabinie, czy też poza nią. Pozwany podniósł nadto, że w obowiązującym stanie prawnym brak jest podstaw do wypłaty środków z tytułu ryczałtów za noclegi, gdyż warunkiem takiej wypłaty jest poniesienie przez pracownika kosztu noclegu. Powód tymczasem nigdy nie zgłaszał pozwanemu faktu poniesienia jakichkolwiek kosztów noclegu, co więcej, koszty te nie zostały wskazane w pozwie. Pozwany wskazał, że rozporządzenie z dnia 29 stycznia 2013 r. przyznaje pracownikowi m.in. zwrot kosztów z tytułu noclegów. Należności z tytułu noclegów ustalono w granicach limitów podanych w załączniku do rozporządzenia, po okazaniu rachunku np. za motel. W przypadku nie przedłożenia przez pracownika rachunku, przysługuje ryczałt w wysokości 25 % limitu za poniesiony koszt noclegu. Ryczałt nie ma charakteru abstrakcyjnego, a warunkiem jego wypłaty jest poniesienie kosztu. Pozwany podkreślił, że ryczałt za noclegi nie jest wynagrodzeniem, ani jego składnikiem. Pozwany stwierdził, że stwierdzenie zawarte w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 12 czerwca 2014 r. w sprawie II PZP 1/14, iż umożliwienie kierowcy odebrania noclegu w kabinie nie stanowi bezpłatnego noclegu w rozumieniu przepisów rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 stycznia 2013 r. nie jest równoznaczne z twierdzeniem, iż odebranie przez kierowcę noclegu w kabinie uprawnia go do pobrania ryczałtu za nocleg. Ryczałt noclegowy jest przeznaczony na pokrycie realnie ponoszonych kosztów noclegu. Ryczałt jest uśrednieniem poniesionych kosztów i nie musi pokrywać się z wartością rzeczywiście poniesionych przez danego kierowcę kosztów i dlatego jest od nich oderwany, nie jest jednak oderwany od swego celu tj. pokrycia kosztów noclegu. Pozwany dodał, że również definicje słownikowe wiążą podstawę wypłaty ryczałtu z kosztem (wydatkiem). Pozwany zwrócił uwagę na analogiczny charakter diety i wskazał, że nie przysługuje ona, jeśli pracodawca bezpłatne całodzienne wyżywienie. Na marginesie, w odniesieniu do zagranicznej podróży służbowej, pozwany wskazał, iż rozporządzenie w § 13 wprost wskazuje, że diety wypłacane z tytułu podróży służbowej mają służyć nie tylko na pokrycie kosztów wyżywienia, ale również na pokrycie innych drobnych wydatków jak np. toaleta, prysznic itp. Pozwany wskazał, że powód nigdy nie zgłaszał pracodawcy poniesienia kosztu noclegu. Ponadto powód otrzymywał zaliczki, z których później się rozliczał. Fakt ten potwierdza, że każdorazowy nocleg w kabinie był indywidualną decyzją kierowcy. Pozwany wskazał również, iż powód wielokrotnie (36 razy w ciągu zatrudnienia) nocował na parkingach prywatnych Podniósł także, iż powód błędnie powołał się na przepisy rozporządzenia z 2013 r. Roszczenie powoda dotyczy okresu od 10 października 2011 r. do 31 października 2012 r., wobec czego winno mieć zastosowanie Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju (Dz. U. 2002 Nr 236, poz. 1991), według którego stawka za nocleg w Niemczech wynosiła 25.75 € oraz Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju, według którego stawka za nocleg na obszarze kraju wynosiła 34,50 zł. Końcowo pozwany wskazał, iż roszczenie powoda winno zostać oddalone również ze względu na zasady współżycia społecznego. Powód otrzymał bowiem wszelkie należności przysługujące mu z tytułu stosunku pracy i mimo, że stosunek pracy uległ rozwiązaniu ponad dwa lata temu, do tej pory nie zgłaszał żadnych roszczeń wobec pracodawcy. Dodał, że ze względu na specyfikę pracy kierowcy, która polega na ciągłym przebywaniu w podróży, uregulowania dotyczące dodatkowych świadczeń z tytułu podróży służbowej nie powinny mieć do tej grupy zawodowej zastosowania. Wskazał również, iż powód został ukarany w okresie zatrudnienia karą porządkową za niewłączenie urządzenia rejestrującego, a prowadzona dokumentacja wykazała w okresie zatrudnienia powoda przepał (ponadnormatywne zużycie paliwa) w łącznej kwocie 1.645,50 zł. Pozwany wskazał, że powód nie wskazał dowodów uzasadniających wysokość dochodzonego ani nie udokumentował poniesionych kosztów. Obowiązek ten nie może być przerzucany na pozwanego. Niemniej jednak już z pobieżnej analizy dokumentacji wynika, że ilość noclegów wskazana w pozwie została w znaczny sposób zawyżona.

Wyrokiem z dnia 06 sierpnia 2015 r. wydanym w sprawie IV P 790/14 Sąd Rejonowy w Gdyni oddalił powództwo, zasądził od powoda na rzecz strony pozwanej kwotę 900 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego oraz odstąpił od obciążenia powoda kosztami zastępstwa procesowego w pozostałym zakresie.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł powód zarzucając naruszenie art. 77 ⁵ k.p. w zw. z § 9 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju, a także art. 233 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. oraz wniósł o zmianę powyższego wyroku poprzez zasądzenie na rzecz powoda dochodzonej pozwem kwoty oraz zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

W uzasadnieniu powód wskazał, że istota ryczałtu, jako świadczenia kompensacyjnego, polega na tym, że świadczenie wypłacane w takiej formie z założenia oderwane jest od rzeczywistego poniesienia kosztów i nie pokrywa w całości wszystkich wydatków z określonego tytułu. W zależności od konkretnego przypadku kwota ryczałtu, która jako uśredniona i ujednolicona ustalona jest przez pracodawcę, pokryje pracownikowi koszty noclegowe w wymiarze mniejszym albo większym niż faktycznie przez niego poniesiony. Brak przedstawienia rachunku za usługi hotelarskie oznacza natomiast, że pracownik nie korzystał z noclegu. Wówczas zwrot kosztów noclegu zostaje ograniczony do 25 % limitu stanowiącego ryczałt za koszty realnie ponoszone w czasie podróży, bez korzystania z usług hotelowych. Błędny zatem jest pogląd, jakoby prawo do ryczałtu uzależnione było od poniesienia jakichkolwiek kosztów przez pracowników. Ryczałt należy się także w sytuacji, w której nie poniósł i nie mógł ponieść jakichkolwiek kosztów. Z ostrożności procesowej powód podniósł, że faktycznie ponosił koszty noclegu na parkingach, na których zaparkowany był pojazd, w którym powód odbywał noclegi, albowiem ponosił koszty parkingu i korzystania z sanitariatów. Powód podkreślił, że celem ryczałtu jest oderwanie go od faktycznie poniesionych kosztów, natomiast gdyby istniała konieczność przedstawienia rachunków instytucja ryczałtu straciłaby sens. Powód dodał, że przepisy wykonawcze ustalają minimalny standard wszystkich świadczeń z tytułu podróży służbowych, które w układzie zbiorowym pracy, regulaminie wynagradzania albo w umowie o pracę mogą być uregulowane korzystniej dla pracownika. W przypadku zatem braku regulacji kwestii delegacji za podróże służbowe w akcie wewnętrznym, a także uregulowania mniej korzystnego dla pracownika odnośnie ryczałtów za nocleg zastosowanie będą miały przepisy wykonawcze, które wyznaczają minimalny poziom ochrony, a pracodawca może jedynie zwiększyć ich wysokość. Powód wskazał, że powyższą interpretację wywodzi z uchwały Sądu Najwyższego wydanej w dniu 12 czerwca 2014 r. w sprawie II PZP 1/14. Powód stwierdził, że w orzecznictwie panuje ugruntowany pogląd, że umożliwienie kierowcy spania w kabinie samochodu nie stanowi zapewnienia pracownikowi bezpłatnego noclegu w rozumieniu rozporządzenia i odpowiedniego miejsca do spania, natomiast pozwany nie zapewnił powodowi noclegu w miejscu innym niż kabina samochodu. Powód podkreślił, że w kabinie nie było stałej temperatury ani urządzeń sanitarnych.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 22 stycznia 2016 r. Sąd Okręgowy w Gdańsku wydanym w sprawie VIII Pa 73/15 uchylił zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego w Gdyni z dnia 06 sierpnia 2015 r. i sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu w Gdyni IV Wydziałowi Pracy do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach zastępstwa procesowego za II instancję.

W ustnym uzasadnieniu wyroku Sąd Okręgowy w Gdańsku wskazał, że zasadniczą kwestią jest interpretacja § 9 ust. 1 i 2 w zw. z ust. 4 obowiązującego wówczas rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju. Sąd II instancji stwierdził, że istota ryczałtu jako świadczenia kompensacyjnego, w tym przypadku na pokrycie kosztów noclegu, polega na tym, że świadczenie wypłacane w takiej formie z założenia oderwane jest rzeczywiście poniesionych kosztów i nie pokrywa w całości wszystkich wydatków z określonego tytułu, bo nie są one udokumentowane. Sąd Okręgowy w Gdańsku wskazał, że zapewnienie przez pracodawcę pracownikowi, kierowcy wykonującemu przewozy w międzynarodowym transporcie drogowym odpowiedniego miejsca do spania w kabinie samochodu ciężarowego, czyli wyposażenie samochodu w odpowiednie urządzenia takie jak leżanka, klimatyzacja, ogrzewanie, pozwala na wykorzystanie przez kierowcę w samochodzie dobowego i dziennego odpoczynku, przy spełnieniu warunków określonych w art. 8 ust. 8 Rozporządzenia numer 561/06. Nie oznacza natomiast zapewnienia kierowcy przez pracodawcę bezpłatnego noclegu w rozumieniu § 9 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. Taki stan rzeczy uprawnie pracownika do otrzymania od pracodawcy zwrotu kosztów noclegu, co najmniej na warunkach i w wysokości określonych w § 9 ust. 1 i 2 tego rozporządzenia. Sąd II instancji stwierdził, że zasadniczo prawodawca odnosi pojęcie noclegu do usługi hotelarskiej, o czym świadczy nie tylko zwrot kosztów w wysokości stwierdzonej rachunkiem hotelowym, ale także wysokość ustalonych limitów. Zwrócił uwagę, że usługa hotelarska obejmuje szerszy zakres świadczeń niż tylko udostępnienie miejsca do spania. Sąd Okręgowy w Gdańsku stwierdził, że pozwana nie zapewniła powodowi bezpłatnego noclegu w rozumieniu § 4 ust. 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r., a skoro nie przedstawił on rachunku za korzystanie z usług hotelowych, o którym mowa w § 9 ust. 2 tego rozporządzenia, to uprawniało go to do żądania od pozwanej ryczałtu, o którym mowa w § 9 ust. 2 rozporządzenia.

Zarządzeniem z dnia 12 kwietnia 2016 r. Przewodniczący zarządził wpisać sprawę do rep. P i przedstawić sprawę sędziemu referentowi celem rozpoznania. Sprawa wpisana została pod numer IV P 165/16.

W piśmie procesowym z dnia 21 października 2016 r. pozwany określił dochodzone przez powoda roszczenie w kwocie 30.867 zł jako bezzasadne. Wskazał, że zgodnie z wyliczeniami dokonanymi w firmie pozwanego kwota ewentualnie należnego powodowi ryczałtu za noclegi wynosi 17.306,46 zł, natomiast zgodnie z danymi wygenerowanymi przez system informatyczny T. z plików (...) sczytanych z elektronicznej karty kierowcy powoda kwota należności powoda z tytułu ryczałtu za noclegi została wyliczona na 16.827,61 zł.

W piśmie procesowym z dnia 16 stycznia 2017 r. powód oświadczył, że nie kwestionuje wyliczeń pozwanej i żądana przez niego kwota wynosi 16.827,61 zł.

Postanowieniem z dnia 26 stycznia 2017 r. Sąd zobowiązał pełnomocników stron do złożenia pism przygotowawczych w których przedstawią własne stanowisko procesowe w kontekście wydania przez Trybunał Konstytucyjny w dniu 24 listopada 2016 r. wyroku w sprawie K 11/15 w terminie 7 dni pod rygorem pomięcia z art. 207 § 6 k.p.c., zobowiązał pełnomocnika powoda do wskazania w terminie 7 dni czy w związku z treścią pisma z dnia 16 stycznia 2017 r. cofa pozew w zakresie kwoty roszczenia głównego ponad 16.827,61 zł oraz zobowiązał pełnomocników stron do wskazania w terminie 7 dni, czy w związku z punktem I postanowienia widzą możliwość ugodowego zakończenia postępowania, a jeśli nie, to czy podtrzymują złożone wnioski dowodowe w sprawie.

Pismem procesowym z dnia 03 lutego 2017 r. powód cofnął pozew w zakresie kwoty roszczenia głównego ponad kwotę 16.827,61 zł, oświadczył że nie widzi możliwości ugodowego załatwienia sprawy oraz podtrzymał wnioski złożone w sprawie.

W piśmie procesowym z dnia 10 lutego 2017 r. pozwany wskazał, iż uważa, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 listopada 2016 r. w sprawie K 11/15 w swej sentencji oraz opublikowanym uzasadnieniu w sposób jednoznaczny rozstrzyga o braku podstawy prawnej do wypłaty tzw. ryczałtu noclegowego dla kierowców transportu międzynarodowego. Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda kosztów, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Oświadczył, że zawieranie ugody w sprawie w świetle stanowiska Trybunału Konstytucyjnego jest bezprzedmiotowe oraz że nie będzie wnioskował o przeprowadzenie dodatkowych dowodów oprócz tych, które zostały przeprowadzone podczas postępowania sądowego o sygn. IV P 790/14 zakończonego wyrokiem z dnia 06 sierpnia 2015 r. oraz w toku niniejszego postępowania.

Na rozprawie w dniu 16 lutego 2017 r. pozwany wyraził zgodę na cofnięcie przez powoda pozwu w części ponad kwotę 16.827,61 zł. Pełnomocnik powoda oświadczył natomiast, że podtrzymuje stanowisko w sprawie oraz wniósł o nie obciążanie powoda kosztami procesu.

Sąd po ponownym rozpoznaniu sprawy ustalił następujący stan faktyczny:

Powód P. K. był zatrudniony w pozwanym (...) Sp. z o.o. z siedzibą w G. na stanowisku kierowcy w okresie od dnia 15 października 2002 r. do dnia 31 października 2012 r., w tym od dnia 01 września 2003 r. na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. Miejscem wykonywania pracy przez powoda był teren Polski i Niemiec. Do dnia 31 marca 2004 r. powód świadczył pracę w wymiarze połowy etatu, a następnie w pełnym wymiarze czasu pracy.

/ Dowód: świadectwo pracy akta osobowe k. C2/

Zarządzeniem Nr (...), które weszło w życie w dniu 01 kwietnia 2009 r. pozwany anulował w całości Zarządzenie Nr (...) z dnia 17 października 2005 r. dotyczące obowiązujących w pozwanym zasad naliczania diet zagranicznych i krajowych za wykonane jazdy w przewozach międzynarodowych. Zarządzeniem Nr (...) obowiązującym od dnia 02 kwietnia 2010 r. pozwany ponownie wprowadził regulacje dotyczące zasad naliczania i wypłacania należności za podróże służbowe kierowców wykonywane w transporcie międzynarodowym, kontenerowym. Zasady te zostały ujęte w formie Załącznika Nr 1 do przedmiotowego Zarządzenia. Zgodnie z punktem 3 Załącznika dieta zagraniczna wynosiła 6 € na dobę i wynikała z przeliczenia stawki diety krajowej, obowiązującej w danym okresie, w jednostkach budżetowych. Dieta krajowa wyliczane była natomiast według stawek obowiązujących dla pracowników jednostek budżetowych. Zgodnie z punktem 7 Załącznika stawki diet ulegają zmianie z datą wprowadzenia ich w życie przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej, bez konieczności dokonywania pisemnego aneksu do Zarządzenia.

/ Dowód: zarządzenia k. 234/

Stosownie do treści Regulaminu wynagradzania obowiązującego w pozwanym w okresie od dnia 01 października 2010 r. do dnia 31 grudnia 2011 r. na wynagrodzenie pracownika składało się wynagrodzenie zasadnicze oraz premia uznaniowa (§ 3 ust. 1). Przez wynagrodzenie zasadnicze kierowcy rozumie się pełne zryczałtowane miesięczne wynagrodzenie za pracę obejmujące: stałą stawkę podstawową uwzględniającą posiadane kwalifikacje, zryczałtowany dodatek za pracę w porze nocnej oraz zryczałtowany dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych. Tabelę kategorii i wysokości stawek wynagrodzenia zasadniczego kierowców stanowił Załącznik Nr 1 do Regulaminu (§ 4 ust. 1 i 7). Kierowcy zatrudnieni w pozwanej Spółce za odbywane podróże służbowe, byli uprawnieni do otrzymania zryczałtowanego dodatku dewizowego oraz złotowego. Tabela zryczałtowanych stawek za podróże służbowe wraz z odległościami przydzielonych zadań stanowiła Załącznik Nr 1 do Zarządzenia Wewnętrznego Nr (...) (§ 9). W kwestiach nieuregulowanych w Regulaminie wynagradzania zastosowanie miały aktualnie obowiązujące przepisy Kodeksu pracy, przepisy wykonawcze oraz inne przepisy prawa pracy (§ 12).

Kolejny Regulamin wynagradzania obowiązujący w okresie od 01 stycznia 2012 r. do dnia 30 czerwca 2012 r. niczego we wskazanym zakresie nie zmieniał. Dieta zagraniczna wynosiła 6 € za dobę i wynikała z przeliczenia stawek diety krajowej obowiązującej w danym okresie, w jednostkach budżetowych. Stawki diet miały ulec zmianie z datą wprowadzenia ich w życie przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej, bez konieczności dokonywania pisemnego aneksu do Zarządzenia (pkt 3 i 7 Załącznika Nr 1 do Regulaminu).

Regulamin wynagradzania obowiązujący w okresie od 01 lipca 2012 r. dokonywał zmiany zastosowanej nomenklatury dostosowując ją do powszechnie obowiązujących przepisów prawa. Stosownie do jego brzmienia kierowcy zatrudnieni w pozwanej Spółce otrzymywali zryczałtowane diety krajowe i zagraniczne. Tabela zryczałtowanych stawek diet za podróże służbowe wraz z odległościami przydzielonych zadań stanowiła Załącznik Nr 1 do Zarządzenia Wewnętrznego Nr (...) (§ 9). Zgodnie z zarządzeniem numer (...) kierowcom zatrudnionym w spółce pozwanej za odbywane podróże służbowe był przyznawany dodatek dewizowy oraz złotowy. Dodatek ten przysługiwał w zależności od odległości pokonywanych przez kierowców i tym warunkował ilość diet. Zgodnie z zarządzeniem dieta zagraniczna wynosiła 6 euro. Dodatkowo był wypłacany kierowcom ryczałty za pobyt poza granicami kraju po stronie niemieckiej 15 euro. Na dodatek dewizowy w związku z podróżami służbowymi składała się ilość diet zryczałtowanych.

/ Dowód: Regulaminy wynagradzania k. 233/

W trakcie wykonywania pracy powód wykonywał zadania służbowe poza siedzibą pozwanego wykonując przewozy międzynarodowe do Niemiec. Pozwany wypłacał powodowi zaliczki na poczet kosztów zagranicznych podróży służbowych oraz diety. Pracodawca nie narzucał powodowi miejsca postojów. W trakcie świadczenia pracy poza granicami kraju pozwany zapewniał powodowi odpoczynek w wydzielonej części kabiny ciągnika siodłowego. Powód nie korzystał w okresie zatrudnienia z noclegów poza kabiną ciągnika siodłowego, nie przedstawiał też pozwanemu z tego tytułu rachunków ani nie skarżył się pozwanemu na warunki odpoczynku, jakie zapewniał pozwany. Pozwany nie wypłacał powodowi w spornym okresie ryczałtu z tytułu noclegów w wysokości 25 % limitu wynikającego z rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalenia należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju (Dz. U. 2002 Nr 236, poz. 1991 ze zm.).

/ Dowód: rozliczenia zaliczek k. 100-122, dowody skorzystania z płatnego parkingu k. 123-152, zeznania świadka M. T. k. 226-227, zeznania powoda k. 178 verte–179 verte oraz 327-328, zeznania Prezesa Zarządu pozwanej k. 229-231/

Za wykonane przez powoda kursy były wypłacane dodatki dewizowe, które za jeden kurs wynosiły zazwyczaj 9 euro, co stanowiło 1,5 diety.

/dowód: rozliczenia zaliczek k. 100-122/

Powód otrzymywał przeciętnie wynagrodzenie w kwocie 4.474,98 zł brutto.

/ Dowód: zaświadczenie k. 95/

Zgodnie z danymi wygenerowanymi przez system informatyczny T. z plików (...) sczytanych z elektronicznej karty kierowcy powoda kwota należności powoda z tytułu ryczałtu za noclegi za okres objęty sporem została wyliczona na 16.827,61 zł. Strony nie kwestionowały wysokości tak wyliczonego roszczenia o ryczałt za noclegi.

/ Dowód: wydruk z systemu tachospeed k. 336-347/

Sąd po ponownym rozpoznaniu sprawy dokonał następującej oceny dowodów:

Sąd uznał za wiarygodne dowody z dokumentów, w tym dokumentów zgromadzonych w aktach osobowych powodów, dokumentów dołączonym do pozwu, odpowiedzi na pozew, pism przygotowawczych, regulaminów, dokumentów z kart 233-234, dokumentów wewnętrznych pozwanej Spółki oraz dokumentów dotyczących wyjazdów karta 330-331, 335-383, albowiem nie budziły one wątpliwości Sądu co do wiarygodności jak i nie były kwestionowane przez strony postępowania.

Sąd ocenił jako wiarygodny dowód z przesłuchania uzupełniającego pozwanej jako wiarygodny, albowiem nie był on sprzeczny z pozostałym materiałem dowodowym.

Sąd po ponownym rozpoznaniu sprawy zważył, co następuje:

Powództwo nie mogło zostać uwzględnione z uwagi na zmianę stanu prawnego po wydaniu w dniu 24 listopada 2016 roku wyroku Trybunału Konstytucyjnego . Zgodnie z art. 386 par 6 kpc Sąd przy ponownym rozpoznaniu sprawy jest związany oceną prawną i wskazaniem co do dalszego postępowania wyrażonego w wyroku Sądu II instancji. Nie dotyczy to jednak wypadku, gdy nastąpiła zmiana stanu prawnego. Ustawodawca za zmianę stanu prawnego uznaje również wydanie przez Trybunał Konstytucyjny wyroku uchylającego domniemanie zgodności z Konstytucją norm prawnych.

W niniejszej sprawie Sąd wykonał wytyczne Sądu Okręgowego w Gdańsku w zakresie ustalenia stanu faktycznego sprawy co do miejsc noclegów wykonywanych przez powoda za które żąda wypłaty ryczałtów.

Należy wskazać, że przy ponownym rozpoznaniu sprawy pomiędzy stronami doszło do zgodnego ustalenia stanu faktycznego sprawy co do żądania powoda zasądzenia ryczałtów za nocleg. Strony zgodnie przyznały, że na podstawie par 9 ustęp 4 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 19 grudnia 2002 roku w sprawie wysokości oraz warunków ustalenia należności przysługujących pracowniom zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce strefy budżetowej, z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju /Dz. u nr 236, poz. 1991 ze zm/ wysokość ryczałtów za nocleg wyliczona w oparciu o powyższe Rozporządzenie wynosiłaby kwotę 16827,61 złotych, która wynika z wyliczenia dokonanego przez system T. w oparciu o pliki (...) sczytane a elektronicznej karty kierowcy powoda.

W kontekście powyższego stwierdzić należy, że wytoczone powództwo po cofnięciu w części roszczenia o kwotę 14038, 61 złotych nie było kwestionowane co do wysokości, ale co do zasady.

Podstawą dochodzonego w niniejszej sprawie roszczenia był par 9 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 roku w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju /DZ U 2002, NR 236, POZ. 1991 ze zmianami/. Odniesienie do cytowanego Rozporządzenia w kontekście kierowców w transporcie międzynarodowym jest oparte na art. 2 pkt 7 oraz art. 21 a ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 roku o czasie pracy kierowców/Dz. U. 2012, poz. 1155 ze zm/. Zgodnie z treścią art. 2 pkt 7 cytowanej ustawy za podróż służbową rozumie się każde zadanie służbowe polegające na wykonywaniu na polecenie pracodawcy przewozu drogowego poza miejscowość, w której pracodawca ma siedzibę lub inne miejsce prowadzenia działalności przez pracodawcę, w szczególności filie, przedstawicielstwa i oddziały w celu wykonania przewozu drogowego. Artykuł 21 a cytowanej ustawy wskazuje natomiast, że kierowcy w podróży służbowej przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z wykonaniem zadania służbowego, ustalone na zasadach art. 77 ⁵ par 3-5 kodeksu pracy. Artykuł 77 ⁵ par 3-5 kodeksu pracy wskazuje natomiast, że warunki wypłacania należności z tytułu podróży służbowej pracownikowi zatrudnionemu u innego pracodawcy niż wymieniony w par 2 określa się w układzie zbiorowym pracy, regulaminie wynagradzania albo w umowie o pracę, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu wynagradzania. Jednocześnie ustawodawca w kodeksie pracy wskazał, że wysokość diety nie może być niższa od diety ustalonej na obszarze kraju określonej dla pracownika, o którym mowa w art. 77 par 2 kodeksu pracy. W art. 77 par 5 kodeksu pracy zapisano, że w sytuacji gdy układ zbiorowy pracy, regulamin wynagradzania lub umowa o pracę nie zawiera postanowień o których mowa w par 3 pracownikowi przysługują należności na pokrycie kosztów podróży służbowej odpowiednio według przepisów art. 77 par 2 kp.

W kontekście powyższych rozważań najistotniejszym w niniejszej sprawie jest ocena skutków wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 listopada 2016 roku wydanego w sprawie k 11/15/ DZ. U. Z 2016 POZ. 2206/, w którym stwierdzono, że art. 21 a cytowanej ustawy o czasie pracy kierowców w zw. z art. 77 ⁵ par 2, 3 i 5 kodeksu pracy w związku z par 16 ust. 1,2 i 4 rozporządzenia ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 stycznia 2013 roku w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowe jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej w zakresie w jakim znajduje zastosowanie do kierowców wykonujących przewozy w transporcie międzynarodowym jest niezgodny z art. 2 Konstytucji RP oraz w punkcie 2 wyroku stwierdził, że art. 21 a ustawy o czasie pracy kierowców w zw. z art. 77 ⁵ par 2,3 i 5 kodeksu pracy w związku z par 9 ustęp 1,2 i 4 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 roku w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju w zakresie w jakim znajduje zastosowanie do kierowców wykonujących przewozy w transporcie międzynarodowym jest niezgodny z art. 2 Konstytucji.

Zgodnie z art. 190 ustęp 1 i 2 Konstytucji RP orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne, a ponadto podlegają niezwłocznemu ogłoszeniu we właściwym organie urzędowym. Orzeczenie Trybunału wchodzi w życie z dniem ogłoszenia chyba że Trybunał określi inny termin utraty mocy wiążącej aktu normatywnego. W razie stwierdzenia niekonstytucyjności aktu normatywnego moc wiążąca orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego oznacza, że od chwili ogłoszenia orzeczenia akt ten nie może być stosowany. Na gruncie niniejszego orzeczenia stwierdzić należy, że od dnia 29 grudnia 2016 roku – data ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw nie może być stosowany art. 21 a ustawy o czasie pracy kierowców.

Wydane przez Trybunał Konstytucyjny orzeczenie ma charakter orzeczenia zakresowego negatywnego, a zatem orzeczenia, które w pewnym zakresie uznało daną normę prawną za sprzeczną z Konstytucją. Orzeczenia zakresowe, jak słusznie wskazywane jest w doktrynie prawa konstytucyjnego, mają charakter orzeczeń interpretacyjnych, albowiem wskazują które spośród rezultatów interpretacyjnych są zgodne lub sprzeczne z Konstytucją. Na podstawie tych orzeczeń nie można wyciągać wniosków interpretacyjnych sprzecznych z wykładnią dokonaną w wyroku. Sąd Rejonowy podziela pogląd wyrażony w publikacji pod tytułem S. wyroków Trybunału Konstytucyjnego tom XLVIII W. 2013 rozdział XIV autora K. O. strona od 293 – 319, w którym autor stwierdził, że skutkiem wydania orzeczenia zakresowego jest uznanie, w jaki sposób badanych przepisów interpretować nie wolno /orzeczenie negatywne/ albo jak je interpretować należy /orzeczenie afirmatywne/ przy stosowaniu prawa, to znaczy uzyskanie na ich podstawie jakich norm prawnych odpowiadających rezultatom interpretacyjnym mieszczącym się we wskazanym w orzeczeniu TK zakresie będzie sprzeczne z Konstytucją albo z nią zgodne.

W uzasadnieniu wydanego przez Trybunał Konstytucyjny orzeczenia zakresowego dotyczącego stwierdzenia niezgodności z konstytucją przepisów dotyczących kierowców w transporcie międzynarodowym w kontekście uregulowania zawartego w art. 21 a ustawy, słusznie wywiedziono, że ustawodawca decydując się na odrębne od przepisów ogólnych kodeksu pracy uregulowanie podróży służbowej powinien kierować się uzasadnioną potrzebą przyjęcia odmiennych rozwiązań prawnych wobec danej grupy pracowników, ponieważ bez takiego działania naraża się na zarzut niekonstytucyjnego zróżnicowania sytuacji prawnej podmiotów prawa. W art. 2 pkt 7 ustawy o czasie pracy kierowców nie dokonano wyodrębnienia podróży służbowej kierowców w kontekście szczególnego rodzaju wykonywanej przez nich pracy, zaś powyższy przepis jest bezwzględnie związany z dokonaną przez Trybunał Konstytucyjny interpretacją przepisu art. 21 a ustawy o czasie pracy kierowców. Zwrócić należy uwagę, że w cytowanym uzasadnieniu wyroku Trybunał Konstytucyjny jasno i wyraźnie wskazał, że uregulowanie należności na pokrycie kosztów związanych z wykonywaniem przez kierowcy pracy w permanentnej podróży wymaga stworzenia odrębnych przepisów dla tej grupy pracowników. Trybunał uznał, że dotychczasowe rozwiązania ustawowe muszą być uznane za pozorne, albowiem sposób ukształtowania należności dla kierowców wynika nadal z przepisów kodeksowych. Podkreślić należy, że w omawianym kontekście Trybunał Konstytucyjny definitywnie stwierdził, że potraktowanie w sposób identyczny w tym zakresie podmiotów nierównych to jest pracownika administracji i kierowców w transporcie międzynarodowym a z drugiej strony pracodawców – należy uznać za wadliwe z punktu widzenia konstytucyjnej zasady równości oraz poszanowania negocjacyjnego systemu określania poziomu wynagrodzenia i diet. Trybunał Konstytucyjny ocenił także, że przesądzenie przez ustawodawcę, że art. 77 ⁵ par 3 – 5 kodeksu pracy i wydane na podstawie art. 77 ⁵ par 2 kp przepisy wykonawcze mają mieć zastosowanie do każdego wykonanego przez kierowcę przewozu w transporcie jest sprzeczne z ratio legis tych przepisów i świadczy o nieadekwatności przyjętego środka w stosunku do regulowanej dziedziny.

Analiza uzasadnienia orzeczenia wydanego przez Trybunał Konstytucyjny, w ocenie Sądu orzekającego, nie pozwala na przyjęcie wykładni ustawy o czasie pracy kierowców, z której należy wyeliminować możliwość posługiwania się art. 21 a ustawy, wykładnią na podstawie której uznaje się w trybie art. 2 ustęp 7 obowiązującego nadal w ustawie o czasie pracy kierowców, że do rekompensaty za podróż służbową będą miały zastosowanie przepisy powszechnie obowiązujące , w tym art. 77 ⁵ par 5 kodeksu pracy w sytuacji gdy pracodawca nie uregulował zasad zwrotu należności z tytułu podroży służbowej w układzie zbiorowym pracy, regulaminie wynagradzania lub umowie o pracę. Zdaniem Sądu orzekającego, powyższe stanowisko wyrażone w orzeczeniu Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2017 roku wydane w sprawie I PK 300/15 jest sprzeczne z treścią uzasadnienia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 listopada 2016 roku, albowiem prowadzi do rozliczenia kosztów podróży kierowcy w transporcie międzynarodowym według zasad tożsamych dla pracowników sfery budżetowej, których podróże służbowe są związane z jednostkowymi wyjazdami służbowymi zaś zwrot kosztów z ich tytułu związany jest ze zwiększonymi kosztami związanymi z korzystaniem z usług hotelowych. Trybunał Konstytucyjny słusznie przyjął, że przesądzenie przez ustawodawcę że art. 77 ⁵ par 3 – 5 kodeksu pracy i wydane na podstawie art. 77 ² par 2 kodeksu pracy przepisy wykonawcze mają mieć zastosowanie do każdego wykonanego przez kierowcę przewozu w transporcie jest sprzeczne z ratio legi tych przepisów i świadczy o nieadekwatności przyjętego środka w stosunku do regulowanej dziedziny.

W kontekście powyższego podkreślić należy, że proces kontroli konstytucjonalności prawa jest procesem stosowania prawa, które tradycyjnie oznacza proces decyzyjny właściwego organu państwowego do wydania konkretnej decyzji. Wynikiem decyzji jest subsumcja określonego stanu faktycznego do przepisów prawa. Rolą Trybunału Konstytucyjnego jest przeprowadzenie kontroli konstytucyjności, przy czym skutek kontroli oddziaływuje na procesy stosowania prawa przez inne sądy. Słusznie wskazuje się w doktrynie, że „w ujęciu stosowania prawa jako kontroli konstytucyjności w takiej formie przez Trybunał Konstytucyjny jest to działalność quasi prawotwórcza polegająca na nakazywaniu dekodowania norm z teksu prawnego w sposób tożsamy z decyzją, którą powziął Trybunał Konstytucyjny” - porównaj publikację „Skutki wyroków Trybunału Konstytucyjnego” tom XLVIII W. 2013 rozdział XIV autora A. K./. Trybunał Konstytucyjny konsekwentnie przyjmuje koncepcję wieloznaczności norm, którą potwierdził w uchwale TK z dnia 29 stycznia 1992 roku numer 14/91, gdzie stwierdził, że nie można utożsamiać przepisu z normą, gdyż norma może wynikać z kilku przepisów, a także przepis może wyrażać więcej niż jedną normę prawną.

Przekładając powyższe rozważania na skutki omawianego wyroku Trybunału Konstytucyjnego stwierdzić należy, że treść uzasadnienia wyroku z dnia 24 listopada 2016 roku w sposób jednoznaczny wskazuje, że niezgodność z Konstytucją art. 21 a w ujęciu zakresowym dotyczy nie tylko przepisu zaskarżonego czyli art. 21 a ustawy o czasie pracy kierowców, ale normy prawnej w rozumieniu całej konstrukcji odniesienia art. 21 a do art. 77 ⁵ par 3-5 kodeksu pracy oraz wydanymi na podstawie tych przepisów aktami wykonawczymi. Norma badana przez Trybunał Konstytucyjny dotyczy więc kilku przepisów prawa, a nie jedynie art. 21 a ustawy o czasie pracy kierowców i polega na zakwestionowaniu możliwości odesłania do rozliczania czasu pracy kierowców w kontekście podróży służbowej do pracowników administracji państwowej i samorządowej.

Na kanwie rozpoznawanego stanu faktycznego sprawy nie sposób nie wspomnieć, iż Sąd Najwyższy w sprawie V CSK 377/15 wskazał, że do orzekania o niezgodności ustaw i ich poszczególnych przepisów z Konstytucją jest powołany wyłącznie Trybunał Konstytucyjny (art. 188 pkt 1, art. 193 Konstytucji). Sąd Najwyższy zwrócił uwagę traktując to jako wyjątek od reguły, wynikający ze szczególnych okoliczności, że jeżeli niezgodność przepisu z Konstytucją jest w związku z rozpoznawaną sprawą oczywista i ocena taka ma dodatkowe poparcie w wyroku Trybunału Konstytucyjnego, który stwierdził uprzednio niezgodność z Konstytucją przepisu o takim samym brzmieniu, jak zawarty w obowiązującej ustawie, to sąd może nie zastosować tego przepisu w rozpoznawanej sprawie ze względu na jego niezgodność z Konstytucją (art. 178 ust. 1 Konstytucji).

Cytowany wyrok Sądu Najwyższego potwierdził prawo sądu powszechnego do dokonania kontroli rozproszonej Konstytucji RP, która jednakże może być dokonana jedynie na tle konkretnego stanu faktycznego oraz w indywidualnej sprawie. Kontrola taka koncentruje się wyraźnie na procesie wykładni i stosowania prawa aniżeli na analizie dogmatycznej – (...). Podobna zasada obowiązuje w doktrynie acte eclaire, która w prawie Unii Europejskiej oznacza, że jeżeli Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał już wcześniej orzeczenie w sprawie wykładni danego przepisu prawa wspólnotowego, to ma ono zastosowanie również w późniejszych przypadkach i podnoszenie pytania prejudycjalnego w zakresie danego przepisu nie jest obowiązkowe, a poprzednie orzeczenie (...) w tej sprawie jest wiążące.

Przedkładając powyższe rozważania na kanwę niniejszej sprawy stwierdzić przede wszystkim należy, że w ocenie Sądu orzekającego po dniu 29 grudnia 2016 roku, a więc po opublikowaniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 listopada 2016 roku nie jest możliwym oparcie rozstrzygnięcia sprawy o ryczałty za nocleg dla kierowców w transporcie międzynarodowym o treść przepisów powszechnie obowiązujących w zakresie w jakim odsyłają one do zasad rozliczania podróży służbowych pracowników sfery administracji państwowej i samorządowej. Posłużenie się takimi środkami jest sprzeczne z ratio legi danej regulacji i świadczy o nieadekwatności zastosowanego środka, a także jest niezgodne z zasadami dobrej legislacji, zaś po wydaniu wyroku przez Trybunał Konstytucyjny także z zasadami zaufania obywateli do państwa. W tym miejscu zacytować należy jedną z definicji (...) zasady zaufania obywatela do państwa, w której Trybunał Konstytucyjny wskazał, że zasada zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa opiera się na wymaganiu pewności prawa, a więc takim zespole cech przysługujących prawu, które zapewniają jednostce bezpieczeństwo prawne, umożliwiają jej decydowanie o swoim postępowaniu na podstawie pełnej znajomości przesłanek działania organów państwowych oraz konsekwencji prawnych, jakie jej działania mogą pociągnąć za sobą. Zasada ochrony zaufania jednostki do państwa i do prawa może znajdować się w kolizji z innymi zasadami i wartościami konstytucyjnymi, dla których realizacji w pewnych sytuacjach konieczne jest wprowadzenie zmian na niekorzyść jednostki. Jednostka musi zawsze liczyć się z tym, że zmiana warunków społecznych lub gospodarczych może wymagać nie tylko zmiany obowiązującego prawa, lecz także niezwłocznego wprowadzenia w życie nowych regulacji prawnych. Zasada ochrony zaufania wyznacza sytuację prawną nie tylko obywateli, lecz także chroni przed ingerencją władzy państwowej inne podmioty stosunków prawnych (wyrok TK z 20 stycznia 2011 r., Kp 6/09).

Konstytucyjna zasada ochrony zaufania do państwa i prawa /art. 2 Konstytucji/ w kontekście wydanego w dniu 24 listopada 2016 roku wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie sygn. K 11/15 wymaga przyjęcia i zaakceptowania skutków prawnych tegoż wyroku w odniesieniu do roszczenia o ryczałty za noclegi kierowców na poziomie negacji prawa do ryczałtu na zasadach określonych w art. 77 ⁵ par 3, 2 i 5 kodeksu pracy a z drugiej strony zaakceptowania czasowej luki prawnej która powstała na skutek wydania wyroku zakresowego przez Trybunał Konstytucyjny bez odroczenia wejścia w życie tego orzeczenia.

Nie ulega natomiast żadnych wątpliwości, iż wszelkie należności związane z kosztami podróży zagranicznych służbowych kierowców, których regulacje zostały oparte na postanowieniach układów zbiorowych, regulaminach pracy lub umowach o pracę pozostają poza zakresem rozważań dotyczących prawa do odesłania przy ich sytuacji prawnej do art. 77 ⁵ par 3,4 i 5 kodeksu pracy, albowiem koszty związane z podróżą służbową zostały oparte na jasnych i klarownych ustaleniach stron wiążącego ich stosunku pracy, co jest zgodne z art. 77 ⁵ par 1 kodeksu pracy.

Konsekwencją przeprowadzonej analizy prawnej na kanwie niniejszej sprawie jest konieczność przyjęcia, że roszczenie powoda nie przysługuje w oparciu o par 9 ustęp 1 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 roku w sprawie wysokości oraz warunków ustalenia należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju /Dz. U 2002, Nr 235 poz. 1991 ze zm/ od 29 grudnia 2016 roku, albowiem wówczas nastąpiła utrata domniemania zgodności z Konstytucją oparcia stanu faktycznego na przedmiotowej regulacji prawnej.

Rozpoznając tą sprawę Sąd zauważa ponadto, że w niniejszej sprawie po zmianie przepisów prawa działającej ex tunc do rozliczania wydatków związanych z kosztami podróży służbowych powoda może mieć tylko zastosowanie art. 77 ⁵par 1 kodeksu pracy, który przyznaje prawo pracownika do pokrycia należności związanych z podróżą służbową. O ile strony w umowie bądź innych aktach ich obowiązujących ustaliły zasady i sposób rozliczania należności za podróż w transporcie międzynarodowym, to te kwoty wyczerpują ewentualną możliwość wywodzenia roszczeń przez pracowników w związku z podróżami służbowymi. Powyższe stanowisko wynika między innymi w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2017 roku wydanego w sprawie I PK 309/15 /brak uzasadnienia pisemnego wyroku, argumentacja oparta o treść artykułu w internetowym wydaniu Rzeczpospolitej pod redakcją Mateusza Rzemek pod tytułem „SN: kierowcy będą zwracać wypłacane im ryczałty” z dnia 9 marca 2017 roku godzina 19.07/.

W rozpoznawanym stanie faktycznym nie sposób nie stwierdzić, że pozwany pracodawca zgodnie z zasadami określonymi w par 9 Regulaminu Wynagradzania z 1 stycznia 2012 roku określił, że kierowcy za odbywane podróże służbowe otrzymują zryczałtowany dodatek dewizowy oraz złotowy, który jest określany co do stawek na podstawie tabeli wraz z odległościami co do przydzielonych zadań. Wskazany dodatek był obliczany jako półtorej stawki diety i zawsze był wypłacany powodowi, co wynika z rozliczeń jego kosztów podróży. Zauważyć także należy, że powodowi były zwracane także wszystkie koszty – wydatki związane z wykonaniem podróży służbowej zarówno w walucie polskiej jak i w Euro, co wynika z zeznań prezesa pozwanej spółki.

Treść przepisów wewnętrznych spółki oraz zasady rozliczania kosztów podróży zagranicznych powoda były zatem jasno określone i akceptowane przez strony. Wszelkie poniesione wydatki były zwracane przez pozwaną spółkę powodowi.

Mając na uwadze te okoliczności oraz zmianę stanu prawnego po dniu 29 grudnia 2016 roku przyjmującego skutek ex tunc, a więc mającego zastosowanie do niniejszego stanu faktycznego, albowiem domniemanie zgodności z Konstytucją przepisów art. 77 ³ par 3,4 i 5 kodeksu pracy oraz przepisów wykonawczych na ich podstawie wydanych zostało uchylone w stosunku między innymi do powoda jako kierowcy w transporcie międzynarodowym, uznać należy, że rozliczenie kosztów podróży służbowej stron odbywa się według zasad między stronami ustalonymi i jasnymi dla nich, a nie na podstawie przepisów powszechnie obowiązujących dla rozliczeń incydentalnych podróży służbowych pracowników jednostek budżetowych.

Zgodnie z art. 316 § 1 k.p.c. po zamknięciu rozprawy sąd wydaje wyrok, biorąc za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy. Stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy obejmuje zarówno obowiązujące przepisy, które mogą stanowić podstawę prawną rozstrzygnięcia, jak i okoliczności faktyczne rozpoznawanej sprawy. Zasada ta dotyczy również Sądu II instancji. Orzeczenie o niezgodności danego przepisu lub przepisów z Konstytucją powoduje usunięcie wskazanej w wyroku regulacji z porządku prawnego. Mając na uwadze powyższe, należy wskazać, iż w dniu 28 lutego 2017 r., czyli w dniu wyrokowania, jak i w dniu 16 lutego 2017 roku czyli w dniu zamknięcia rozprawy, nie istniała podstawa prawna, która pozwalałaby zasądzić od pozwanego na rzecz powoda dochodzoną kwotę 16.827,61 zł tytułem ryczałtu za noclegi. Podstawą prawną do zasądzenia na rzecz powoda wskazanej należności były właśnie przepisy wskazane w sentencji wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 listopada 2016 r., w szczególności § 9 ust. 1, 2 i 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju (Dz.U.236.1991, ze zm.), literalnie wskazujące na prawo pracownika do ryczałtu za nocleg w wysokości 25 % limitu określonego w załączniku do Rozporządzenia.

Konsekwencją powstania w niniejszej sprawie nowego stanu prawnego jest więc konieczność oddalenia powództwa, które w poprzednim stanie prawnym było świadczeniem należnym powodowi. Z tych względów na podstawie art. 77 ⁵ par 1 kodeksu pracy a contrario, Sąd orzekł jak w punkcie II wyroku.

W punkcie I wyroku Sąd na podstawie art. 355 § 1 k.p.c. umorzył postępowanie w sprawie co do kwoty 14038, 61 złotych. Należy wskazać, że w piśmie procesowym z dnia 03 lutego 2017 r. powód cofnął pozew w zakresie kwoty roszczenia głównego ponad kwotę 16.827,61 zł, a na rozprawie w dniu 16 lutego 2017 r. pozwany wyraził na to cofnięcie zgodę. Cofnięcie pozwu było więc w świetle art. 203 § 1 k.p.c. skuteczne, a nadto w ocenie Sądu nie było sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego, nie zmierzało do obejścia prawa ani nie naruszało słusznego interesu pracownika, co w świetle art. 203 § 4 k.p.c. i art. 469 k.p.c. powodowałoby jego niedopuszczalność. Zgodnie z art. 355 § 1 k.p.c., jeżeli powód cofnął ze skutkiem prawnym pozew, wydanie postanowienia o umorzeniu postępowania jest obligatoryjne.

W punkcie III wyroku Sąd orzekł o kosztach zastępstwa procesowego.

Wskazać należy, że przepis art. 203 kpc ustanawia odmienną zasadę procesową dla wniosków o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego przewidzianą jedynie dla sytuacji procesowych związanych z cofnięciem pozwu. W takiej nowej sytuacji procesowej strona jest zobowiązana do złożenia nowego wniosku o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego, zaś jego brak nie uprawnia do zasądzenia tych kosztów, nawet jeżeli wniosek pierwotny byłby złożony w pierwszym piśmie w sprawie. Przytoczyć należy w tym miejscu przykładowo postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 29 marca 2012 roku wydane w sprawie I Acz 491/12 LEX nr 1136094, który stwierdził, że z literalnego brzmienia art. 203 par 2 kpc wynika, że w przypadku cofnięcia pozwu zwrot kosztów postępowania przysługuje wyłącznie pozwanemu o ile zgłosi w tym zakresie wniosek w przypisanym terminie. Od tej zasady zachodzi wyjątek w sytuacji, gdy podjęcie tej czynności wiązało się z zaspokojeniem powoda w toku postępowania.

Zauważyć należy, że art. 203 kpc uznaje za przegrywająca stronę powodową bez względu na przyczynę cofnięcia pozwu. Dopuszczalne odstępstwa od tej zasady istnieją o ile powód wykaże, że wystąpienie z powództwem było niezbędne dla celowego dochodzenia swoich praw lub celowej obrony z uwzględnieniem okoliczności istniejących w dacie wytoczenia powództwa /porównaj postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 2013 roku IV CZ 8/13 LEX OMEGA/.

Analiza art. 203 kpc w zw. z art. 98 par 1 kpc uprawnia do stwierdzenia, że w tej sprawie stroną przegrywającą jest strona powodowa, albowiem wytoczenie powództwa nie było niezbędne do celowego dochodzenia praw strony, zaś przyczyną cofnięcia pozwu nie było zaspokojenie roszczenia.

W tej sprawie zauważyć należy, że strona pozwana w terminie 14 dni od dnia zawiadomienia o cofnięciu pozwu w części nie złożyła wniosku o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w związku z cofnięciem pozwu, co nie uprawnia w ogóle do żądania zwrotu tych kosztów. Uznając nawet hipotetycznie, że żądanie zwrotu kosztów zastępstwa procesowego przez pozwaną obejmowało także zwrot kosztów związanych z cofnięciem powództwa, stwierdzić należy, że na gruncie stanu faktycznego sprawy należało uwzględnić wniosek strony powodowej o zastosowanie w części art. 102 kpc i nieobciążanie jej kosztami zastępstwa procesowego pozwanej.

Zgodnie z art. 102 kpc Sąd ma możliwość obciążenia strony przegrywającej jedynie częścią kosztów albo nieobciążać jej w ogóle tymi kosztami kierując się zasadami słuszności. Zasady słuszności w rozumieniu art. 102 kpc obejmują wystąpienie w sprawie przypadków szczególnie uzasadnionych powodujących odczucie, że zasądzenie na rzecz wygrywającego kosztów w całości byłoby sprzeczne z obiektywnym poczuciem sprawiedliwości oraz zasadami współżycia społecznego. Jak słusznie zwrócił uwagę Sąd Apelacyjny w Warszawie w postanowieniu z 8 lipca 2016 roku w sprawie I ACa 1380/15 do tych wypadków należy zaliczyć okoliczności związane z przebiegiem postępowania, charakterem roszczenia, jego znaczeniem dla strony oraz subiektywnym przekonaniem o zasadności roszczenia wspartym na obiektywnych przesłankach. Skorzystanie z art. 102 kpc uzasadnia także trudna sytuacja majątkowa oraz życiowa strony /porównaj wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 22 kwietnia 2016 roku I ACa 1130/15/.

W tej sprawie, przyczyną cofnięcia pozwu w części był rozrachunek stron co do hipotetycznej kwoty żądania określonego w pozwie, bez konieczności wykorzystania w sprawie opinii biegłego sądowego. Podstawą oddalenia powództwa jest natomiast zmiana stanu prawnego wynikająca z wyroku Trybunału Konstytucyjnego wydanego w dniu 24 listopada 2016 r., a więc wydanego już w trakcie trwania niniejszego postępowania. Rozstrzygnięcia tego powód nie mógł przewidzieć decydując się na wystąpienie z powództwem w niniejszej sprawie, skoro wcześniej jednolite orzecznictwo Sądu Najwyższego pozwalało powodowi wywodzić, że dochodzone roszczenie jest w całości zasadne. Co więcej, powód został utwierdzony w zasadności roszczenia na skutek uchylenia wyroku Sądu Rejonowego w Gdyni w sprawie IV P 790/14 przez Sąd II instancji, który potwierdził prawo powoda do ryczałtu za nocleg. W ocenie Sądu, zmiana sytuacji prawnej powoda, która wystąpiła od 29 grudnia 2016 roku i w kontekście dotychczasowej linii orzecznictwa była niespodziewana, nie uprawnia do zasądzenia na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego, skoro do tego dnia roszczenie dochodzone w sprawie było uzasadnione. Zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w takim stanie faktycznym pozostawałoby w sprzeczności z zasadą zaufania obywatela do prawa /art.2 Konstytucji RP/, a w tym kontekście pozwalało Sądowi Rejonowemu na skorzystanie z art. 102 kpc, o czym orzeczono w punkcie III wyroku.

O kosztach sądowych orzeczono w punkcie IV wyroku na podstawie art. 113 ustęp 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych /Dz. U z 2016 roku poz. 623, poz. 85/.

SSR Joanna Wojnicka – Blicharz