Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 1 marca 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie :

po rozpoznaniu w dniu 1 marca 2017 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa A. K.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w S.

o zapłatę

na skutek zażalenia powódki

na rozstrzygnięcie o kosztach zawarte w punkcie 8. wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 24 maja 2016 r. sygn. akt I C 754/14

p o s t a n a w i a:

1)  zmienić zaskarżone postanowienie w ten sposób, że nie obciążyć powódki nieuiszczoną opłatą sądową w zakresie rozszerzonego powództwa;

2)  zasądzić od pozwanej na rzecz powódki 630 (sześćset trzydzieści) złotych z tytułu kosztów postępowania zażaleniowego.

I ACz 1219)16

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 24 maja 2016 r. Sąd Okręgowy w Katowicach zasądził od pozwanego na rzecz małoletniej powódki A. K. 80 000 zł oraz 1104,46 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty 1 020,46 zł nadto kwotę 390 zł; ustalił, iż pozwany będzie ponosił odpowiedzialność za skutki wypadku; w pozostałej części powództwo oddalił i zasądził od pozwanego na rzecz powódki 6 259,05 zł tytułem zwrotu kosztów procesu po ich stosunkowym rozdzieleniu. W pkt. 8. wyroku Sąd nakazał pobrać od powódki z zasądzonego roszczenia na rzecz Skarbu Państwa kwotę 2 000 tytułem opłaty sądowej, od roszczenia w zakresie którego powództwo zostało oddalone.

Na rozstrzygnięcie zawarte w pkt. 8. wyroku zażalenie złożyła powódka, wnosząc o jego zmianę poprzez odstąpienie od obciążania powódki kwotą 2 000 zł od roszczenia, w zakresie którego powództwo zostało oddalone i zasądzenie na rzecz powódki kosztów postępowania zażaleniowego. Jako żądanie alternatywne zgłoszony został wniosek o uchylenie tegoż rozstrzygnięcia i przekazanie sprawy w tym zakresie Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Skarżąca zarzucała:

- naruszenie art. 113 ust. 4 uks poprzez jego niezastosowanie;

- art. 233§1 kpc poprzez dowolną a nie swobodną ocenę dowodów wyrażającą się przyjęciem, ze charakter sprawy nie skłania ku ustaleniu, ze zachodzi szczególnie uzasadniony przypadek przemawiający za odstąpieniem od obciążania powódki kosztami sądowymi;

- art. 328§2 kpc poprzez zaniechanie uzasadnienia motywów dla jakich Sąd pierwszej instancji nie znalazł podstaw do zastosowania wobec powódki przepisu z art. 113 ust. 4 uks.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie zasługuje na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności zauważyć przyjdzie, że w pełni zasadny jest zarzut naruszenia art. 328§2 kpc, albowiem Sąd pierwszej instancji nie uzasadnił swego rozstrzygnięcia w zakresie pkt. 8. wyroku. Powołanie się jedynie na treść art. 113 ust 2 ustawy z dnia z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jednolity: Dz. U. z 2014, poz. 1025 dalej: uks) było po pierwsze niewystarczające, a po wtóre błędne. Powódka nie została zwolniona od kosztów sądowych, stąd nie zachodziła potrzeba nakazania ściągnięcia nieuiszczonych kosztów z zasądzonego roszczenia. O ile Sąd pierwszej instancji miał zamiar obciążyć tymi kosztami powódkę, winien powołać się na treść art. 113 ust. 1 uks i obciążyć nimi powódkę, stosując odpowiednio zasady obowiązujące przy zwrocie kosztów procesu, a zatem art. 98 kpc i uzasadnić w tym zakresie swe rozstrzygnięcie.

Zgodnie z treścią art. 113 ust 1 ustawy z dnia z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jednolity: Dz. U. z 2014, poz. 1025, dalej: uks) kosztami sądowymi, których strona nie miała obowiązku uiścić lub których nie miał obowiązku uiścić kurator albo prokurator, sąd w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji obciąży przeciwnika, jeżeli istnieją do tego podstawy, przy odpowiednim zastosowaniu zasad obowiązujących przy zwrocie kosztów procesu. Z ust. 2 i 3 wynika, że koszty nieobciążające przeciwnika sąd w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji nakazuje ściągnąć z roszczenia zasądzonego na rzecz strony, której czynność spowodowała ich powstanie; strony zastąpionej przez kuratora lub osoby, na której rzecz prokurator wytoczył powództwo lub zgłosił wniosek o wszczęcie postępowania. Koszty sądowe, których nie miał obowiązku uiścić kurator, sąd może nakazać ściągnąć z innego majątku strony zastąpionej przez kuratora. Ustęp 4 powołanej normy stanowi, że w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może odstąpić od przewidzianego w ust. 2 i 3 (czyli odnośnie strony zwolnionej od kosztów sądowych) obciążenia kosztami.

Co do samej zasady powódka, jako przegrywająca w części rozszerzonego powództwa co do zadośćuczynienia (odnośnie oddalonej kwoty 40 000 zł), winna zostać obciążona nieuiszczoną opłatą w wysokości 2 000 zł. Nieuiszczenie tej opłaty nie wynikało ze zwolnienia powódki od kosztów sądowych w tej części, tylko po prostu z faktu, że powódka, mimo stosownego zobowiązania, owej opłaty nie uiściła, a na to zezwalał art. 130 ³ § 2 kpc, stanowiący, że jeśli obowiązek uiszczenia lub uzupełnienia opłaty powstał na skutek rozszerzenia powództwa, to wezwanie o opłatę można zignorować, gdyż z dalszej części przepisu wynika bowiem jasno, że w razie nieuiszczenia tej opłaty w wyznaczonym terminie sąd musi prowadzić sprawę bez wstrzymywania biegu postępowania.

Analizując treść cytowanego art. 113 uks, w szczególności ust. 4 (przewidujący możliwość odstąpienia od pobrania kosztów) w powiązaniu z ust. 2 i 3 wysnuć należy wniosek, że dobrodziejstwo wyrażone w ust. 4. odnosi się jedynie do sytuacji gdy istnieje możliwość pobrania nieuiszczonych opłat, których strona nie miała obowiązku uiścić lub których nie miał obowiązku uiścić kurator albo prokurator – z zasądzonego roszczenia. Z takową sytuacją jednakowoż nie mamy do czynienia, gdyż powódka nie została zwolniona od kosztów sądowych.

Zwrócić jednakże należy uwagę na fakt, że w sytuacji gdy dana strona nie miała konieczności składania wniosku o zwolnienie jej od kosztów sądowych (a na to zezwalał art. 130 ³ § 2 kpc), nie może ona pozostawać w gorszej sytuacji niż strona zwolniona od tychże kosztów.

Analiza treści art. 113 ust 1 uks w szczególności określenie „sąd w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji obciąży przeciwnika, jeżeli istnieją do tego podstawy, przy odpowiednim zastosowaniu zasad obowiązujących przy zwrocie kosztów procesu” prowadzi do dwóch wniosków:

- gdy strona przegrywająca jest zwolniona od kosztów procesu sąd nie wydaje rozstrzygnięcia o nieuiszczonych kosztach, automatyczne powoduje to to, że koszty te poniesie Skarb Państwa. Wyjątek stanowi sytuacja gdy zasądzono na rzecz strony częściowo przegrywającej roszczenie, wtedy bowiem odpowiednią część nieuiszczonych kosztów należy ściągnąć z zasądzonego roszczenia. Odstępstwo od tej zasady przewiduje art. 113 ust 4 uks (zob. wyżej);

- gdy strona przegrywająca nie jest zwolniona od kosztów procesu o obowiązku rozliczenia kosztów sądowych rozstrzyga się przy zastosowaniu „zasad obowiązujących przy zwrocie kosztów procesu”, a zatem głównie artykułu 98 kpc. Jednakże nakazanie zastosowania zasad obowiązujących przy zwrocie kosztów procesu powoduje, że możliwe jest również przyjęcie i innych rozwiązań, w szczególności unormowanych w art. 100 kpc i 102 kpc. Pozwala to na nie obciążenie strony przegranej (nie zwolnionej od kosztów) od całości lub części tych kosztów jeżeli przemawiają za tym szczególne okoliczności.

Z tego typu sytuacją mamy do czynienia w sprawie.

Rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów procesu (w tym kosztów sądowych) następuje w myśl ogólnej reguły odpowiedzialności za wynik postępowania. Została ona wprost wyrażona w art. 98 kpc. Jednocześnie w kpc przewidziano możliwość odstąpienia od tej zasady, w przypadku zaistnienia w sprawie nadzwyczajnych okoliczności. Stosownie bowiem do treści art. 102 kpc w wypadkach szczególnie uzasadnionych Sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Ocena, czy te szczególnie uzasadnione wypadki wystąpiły należy do władzy dyskrecjonalnej orzekającego Sądu i wymaga wszechstronnego rozważenia okoliczności rozpoznawanej sprawy. Przy ocenie przesłanek z art. 102 kpc należy przede wszystkim wziąć pod uwagę fakty związane z samym przebiegiem procesu, tj. podstawę oddalenia żądania, zgodność zamiarów stron w sprawach dotyczących stosunku prawnego, który może być ukształtowany tylko wyrokiem, szczególną zawiłość lub precedensowy charakter sprawy albo subiektywne przekonanie powoda co do zasadności zgłoszonego roszczenia - trudne do zweryfikowania a limine, a ponadto sposób prowadzenia procesu przez stronę przegrywającą albo niesumienne lub oczywiście niewłaściwe postępowanie strony wygrywającej, która w ten sposób wywołała proces i koszty połączone z jego prowadzeniem. (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2011 r., sygn. akt II CZ 105/11, Lex nr 1102858).

Zdaniem Sąd odwoławczego w sprawie zachodzą przesłanki uzasadniające nieobciążanie powódki kosztami postępowania odwoławczego wbrew ogólnej zasadzie odpowiedzialności za wynik. Powódka jest małoletnia, nie posiada żadnych dochodów. Nadto – co słusznie akcentuje zażalenie – sprawy o zadośćuczynienie z reguły mają charakter stricte ocenny. Ustalenie stosownego zadośćuczynienia stanowi wyraz dyskrecjonalnego uprawnienia Sądu i nie zawsze pokrywa się do z wysokością żądaną, będącą wynikiem subiektywnych odczuć poszkodowanego. W ocenie Sądu Apelacyjnego rozszerzenie powództwa, i to dodatkowo po wyjątkowo korzystnej w swej konkluzji opinii biegłego, nie było wynikiem nieuzasadnionej postawy roszczeniowej, tylko subiektywnego poczucia przedstawicieli ustawowych powódki. Okoliczności te przemawiają za zastosowaniem dobrodziejstwa z art. 102 kpc, stosowanego w ramach art. 113 ust. 1 uks.

Z przedstawionych względów na podstawie art. 386§1 kpc i art. 397§2 kpc orzeczono jak w sentencji.

O kosztach postępowania zażaleniowego orzeczono po myśli art. 108§1 kpc i art. 98 kpc. Zasądzona kwota 630 zł stanowi honorarium pełnomocnika procesowego powódki w postępowaniu zażaleniowym, ustalone na podstawie § 2 pkt. 3 w związku z § 10 ust.2 pkt. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r., poz. 1800 ze zm.) w wysokości 600 zł oraz zwrot uiszczonej opłaty od zażalenia w wysokości 30 zł.

SSA Joanna Naczyńska SSA Tomasz Ślęzak SSA Lucyna Świderska-Pilis