Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 marca 2017 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie – Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący SSO Przemysław Jagosz

Protokolant st. sekr. sąd. Edyta Smolińska-Kasza

po rozpoznaniu w dniu 20 lutego 2017 r., w O., na rozprawie,

sprawy z powództwa (...) sp. z o.o. w O.

przeciwko M. S.

o uznanie czynności za bezskuteczną

I.  uznaje za bezskuteczną względem powódki umowę zniesienia współwłasności nieruchomości objętych księgami wieczystymi o numerach (...), prowadzonymi przez Sąd Rejonowy w Olsztynie, w zakresie przeniesienia na rzecz pozwanej przez A. S. (1) udziałów w wysokości ¼ w prawie własności tych nieruchomości – w celu ochrony wierzytelności powódki z tytułu odpowiedzialności odszkodowawczej A. S. (1) za szkody wyrządzone powódce działaniem lub zaniechaniem A. S. (1) sprzecznym z prawem lub postanowieniami umowy spółki przy wykonywaniu funkcji członka jej zarządu w latach 2005-2009;

II.  oddala powództwo w pozostałej części;

III.  znosi wzajemnie koszty procesu między stronami;

IV.  nakazuje ściągnąć od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa (Sąd Okręgowy w Olsztynie) kwotę 4 200 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Sygn. akt I C 459/16

UZASADNIENIE

(...) sp. z o.o. w O. żądała uznania za bezskuteczną umowy zniesienia współwłasności z dnia 19 lipca 2011 r., sporządzonej przed notariuszem T. Z. ((...)mocą której dłużnik spółki - (...) i pozwana M. S. (1) znieśli wspólność małżeńską w ten sposób, że pozwana stała się właścicielem nieruchomości objętych księgami wieczystymi Kw nr (...), prowadzonymi przez Sąd Rejonowy w Olsztynie celem ochrony wierzytelności w kwocie 1 669 787,61 zł.

W uzasadnieniu powódka podniosła, że dłużnik swoimi działaniami i zaniechaniami w ramach sprawowania funkcji prezesa jej zarządu w latach 2005-2009, wyrządził jej szkodę, obejmującą m.in. odsetki od zaległych zobowiązań podatkowych i koszty ich egzekucji, a także koszty robót wykonanych przez powódkę, a nie fakturowanych lub nie ujętych w jej ewidencji księgowej.

Ostatecznie powódka wskazała, że jej wierzytelności, których ochrony się domaga, są wyższe i obejmują również należności objęte prawomocnym wyrokiem skazującym dłużnika za czyny na jej szkodę, w tym orzeczony tam obowiązek naprawienia szkody, zabezpieczony hipoteką przymusową na nieruchomościach dłużnika.

(pozew, oświadczenie na rozprawie za adnot. k. 644v)

Pozwana M. S. (2) wniosła o oddalenie powództwa i zwrot kosztów procesu. W uzasadnieniu podniosła:

a)  zarzut przedawnienia roszczeń powódki,

b)  przyczynienie się powódki do powstania szkody,

c)  brak wykazania niewypłacalności dłużnika.

(oświadczenia na rozprawie za adnot. k. 502-503)

Sąd ustalił, co następuje:

Pozwana jest żoną A. S. (1).

W dniu 4.05.1998 r. A. S. (1) i P. R. (1) zawiązali spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością pod firmą (...) sp. z o.o. w O..

Od zawiązania spółki do 2.03.2009 r. A. S. (1) był członkiem jej zarządu; początkowo jednoosobowego, a potem dwuosobowego.

(bezsporne, umowa, protokoły k. 129-134)

W związku z działalnością podczas pełnienia tej funkcji A. S. (1) został prawomocnie skazany za przestępstwa polegające na tym, że:

I. w okresie od dnia 22.09.2005 r. do dnia 31.03.2008 r. w O. i O., działając wspólnie i w porozumieniu z A. S. (2), w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, będąc dyrektorem zarządu (...) Sp. z o. o. w O., nadużywając udzielonych mu uprawnień, sprzeniewierzył pieniądze w łącznej kwocie 2.402.244,05 zł, stanowiące mienie znacznej wartości, wyrządzając (...) sp. z o.o. w O. szkodę majątkową w wielkich rozmiarach oraz działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, w ten sposób, że przyjął od A. S. (2), prowadzącego firmę PHU (...) A. S. (2) w O., czterdzieści dwie nierzetelne faktury VAT o nr.: (...) z dnia 22.09.2005 r. na kwotę 42.700,00 zł, (...) z dnia 17.10.2005 r. na kwotę 57.340,00 zł, (...) z dnia 24.10.2005 r. na kwotę 28.060,00 zł, (...) z dnia 25.11.2005 r. na kwotę 103.700,00 zł, (...) z dnia 20.12.2005 r. na kwotę 91.500,00 zł, (...) z dnia 29.12.2005 r. na kwotę 32.940,00 zł, (...) z dnia 29.03.2006 r. na kwotę 73.200,00 zł, (...) z dnia 26.05.2006 r. na kwotę 60.512,00 zł, (...) z dnia 29.05.2006 r. na kwotę 75.030,00 zł, (...) z dnia 06.06.2006 r. na kwotę 68.564,00 zł, (...) z dnia 28.06.2006 r. na kwotę 25.620,00 zł, (...) z dnia 21.07.2006 r. na kwotę 28.304,00 zł, (...) z dnia 28.08.2006 r. na kwotę 30.012,00 zł, (...) z dnia 30.08.2006 r. na kwotę 23.790,00 zł, (...) z dnia 07.09.2006 r. na kwotę 610,00 zł, (...) z dnia 26.09.2006 r. na kwotę 42.700,00 zł, (...) z dnia 29.09.2006 r. na kwotę 67.100,00 zł, (...) z dnia 21.10.2006 r. na kwotę 48.180,85 zł, (...) z dnia 24.10.2006 r. na kwotę 45.823,20 zł, (...) z dnia 26.10.2006 r. na kwotę 48.800,00 zł, (...) z dnia 23.11.2006 r. na kwotę 99.674,00 zł, (...) z dnia 29.11.2006 r. na kwotę 50.068,80 zł, (...) z dnia 18.12.2006 r. na kwotę 30.866,00 zł, (...) z dnia 27.12.2006 r. na kwotę 42.468,20 zł, (...) z dnia 29.12.2006 r. na kwotę 37.820,00 zł, (...) z dnia 25.01.2007 r. na kwotę 71.980,00 zł, (...) z dnia 23.02.2007 r. na kwotę 24.400,00 zł, (...) z dnia 28.02.2007 r. na kwotę 30.500,00 zł, (...) z dnia 24.03.2007 r. na kwotę 58.560,00 zł, (...) z dnia 29.03.2007 r. na kwotę 55.510,00 zł, (...) z dnia 28.04.2007 r. na kwotę 12.200,00 zł, (...) z dnia 30.04.2007 r. na kwotę 6.710,00 zł, (...) z dnia 31.05.2007 r. na kwotę 134.810,00 zł, (...) z dnia 29.06.2007 r. na kwotę 69.662,00 zł, (...) z dnia 30.07.2007 r. na kwotę 66.307,00 zł, (...) z dnia 31.08.2007 r. na kwotę 100.528,00 zł, (...) z dnia 28.09.2007 r. na kwotę 109.800,00 zł, (...) z dnia 31.01.2008 r. na kwotę 119.560,00 zł, (...) z dnia 14.02.2008 r. na kwotę 64.660,00 zł, (...) z dnia 14.02.2008 r. na kwotę 37.820,00 zł, (...) z dnia 31.03.2008 r. na kwotę 103.700,00 zł i (...) z dnia 31.03.2008 r. na kwotę 80.154,00 zł, dokumentujące zakup przez (...) Sp. z o. o. w O. od PHU (...) A. S. (2) w O. usług transportowo-sprzętowych – faktycznie nie wykonanych, którymi to fakturami posłużył się wprowadzając je do księgowości tej spółki, co skutkowało dokonaniem przez tę spółkę na rzecz PHU (...) A. S. (2) w O. nienależnych przelewów pieniężnych na łączną kwotę 2.402.244,05 zł, tj. przestępstwo z art. 284 § 2 kk w zw. z art. 294 § 1 kk i art. 296 § 1 w zw . z § 2 w zw. z § 3 kk w zw. z art. 12 kk w zw. z art. 11 § 2 kk;

II.

1) w okresie od dnia 24.02.2006 r. do dnia 12.07.2007 r. w O. i O., działając w krótkich odstępach czasu w wykonaniu tego samego zamiaru, posłużył się wystawionymi przez A. S. (2), prowadzącego firmę PHU (...) A. S. (2) w O., nierzetelnymi fakturami VAT o nr.: (...) z dnia 29.03.2006 r. na kwotę 73.200,00 zł, (...) z dnia 26.05.2006 r. na kwotę 60.512,00 zł, (...) z dnia 29.05.2006 r. na kwotę 75.030,00 zł, (...) z dnia 06.06.2006 r. na kwotę 68.564,00 zł, (...) z dnia 28.06.2006 r. na kwotę 25.620,00 zł, (...) z dnia 21.07.2006 r. na kwotę 28.304,00 zł, (...) z dnia 28.08.2006 r. na kwotę 30.012,00 zł, (...) z dnia 30.08.2006 r. na kwotę 23.790,00 zł, (...) z dnia 07.09.2006 r. na kwotę 610,00 zł, (...)z dnia 26.09.2006 r. na kwotę 42.700,00 zł, (...) z dnia 29.09.2006 r. na kwotę 67.100,00 zł, (...) z dnia 21.10.2006 r. na kwotę 48.180,85 zł, (...) z dnia 24.10.2006 r. na kwotę 45.823,20 zł, (...) z dnia 26.10.2006 r. na kwotę 48.800,00 zł, (...) z dnia 23.11.2006 r. na kwotę 99.674,00 zł, (...) z dnia 29.11.2006 r. na kwotę 50.068,80 zł, (...) z dnia 18.12.2006 r. na kwotę 30.866,00 zł, (...) z dnia 27.12.2006 r. na kwotę 42.468,20 zł, (...) z dnia 29.12.2006 r. na kwotę 37.820,00 zł, (...) z dnia 25.01.2007 r. na kwotę 71.980,00 zł, (...) z dnia 23.02.2007 r. na kwotę 24.400,00 zł, dokumentującymi zakup przez (...) Sp. z o. o. w O. od PHU (...) A. S. (2) w O. usług transportowo-sprzętowych – faktycznie nie wykonanych, wprowadzając te faktury do księgowości tej spółki, a ponadto pełniąc funkcję dyrektora zarządu i faktycznie zajmując się sprawami gospodarczymi, w tym finansowymi (...) Sp. z o. o. w O. oraz będąc z tego tytułu osobą odpowiedzialną za rzetelne deklarowanie zobowiązań podatkowych spółki, spowodował, że:

- w dniu 02.04.2007 r. w zeznaniu CIT-8 o wysokości osiągniętego w 2006 r. dochodu tej spółki, złożonym Naczelnikowi Urzędu Skarbowego w O. podano nieprawdę przez to, że z naruszeniem art. 12 ust. 3 i ust. 3a pkt 1 i 2, art. 15 ust. 1 oraz art. 25 ust. 1 ustawy z dnia 15.02.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2000 r., Nr 54, poz. 654 – j. t. z późn. zm.) zaniżono przychód tej spółki za 2006 r. o kwotę 112.794,63 zł, dokonując sprzedaży materiałów budowlanych i usług poza ewidencją oraz zawyżono koszty uzyskania przychodów tej spółki o łączną kwotę 1.001.352,50 zł, wynikającą z wystawionych w sposób nierzetelny faktur VAT, dokumentujących zakup usług transportowo-sprzętowych – faktycznie nie wykonanych, od PHU (...) A. S. (2) w O. o nr.: (...) z dnia 29.03.2006 r. na kwotę 73.200,00 zł, (...) z dnia 26.05.2006 r. na kwotę 60.512,00 zł, (...) z dnia 29.05.2006 r. na kwotę 75.030,00 zł, (...) z dnia 06.06.2006 r. na kwotę 68.564,00 zł, (...) z dnia 28.06.2006 r. na kwotę 25.620,00 zł, (...) z dnia 21.07.2006 r. na kwotę 28.304,00 zł, (...) z dnia 28.08.2006 r. na kwotę 30.012,00 zł, (...) z dnia 30.08.2006 r. na kwotę 23.790,00 zł, (...) z dnia 07.09.2006 r. na kwotę 610,00 zł, (...)z dnia 26.09.2006 r. na kwotę 42.700,00 zł, (...) z dnia 29.09.2006 r. na kwotę 67.100,00 zł, (...) z dnia 21.10.2006 r. na kwotę 48.180,85 zł, (...) z dnia 24.10.2006 r. na kwotę 45.823,20 zł, (...) z dnia 26.10.2006 r. na kwotę 48.800,00 zł, (...) z dnia 23.11.2006 r. na kwotę 99.674,00 zł, (...) z dnia 29.11.2006 r. na kwotę 50.068,80 zł, (...) z dnia 18.12.2006 r. na kwotę 30.866,00 zł, (...) z dnia 27.12.2006 r. na kwotę 42.468,20 zł i (...) z dnia 29.12.2006 r. na kwotę 37.820,00 zł oraz od Centrum (...) Sp. z o. o. w O. o nr.: (...)z dnia 27.10.2006 r. na kwotę 124.806,00 zł, (...) z dnia 01.12.2006 r. na kwotę 124.440,00 zł i (...) z dnia 13.12.2006 r. na kwotę 73.261,00 zł, zaniżając w ten sposób dochód spółki o 1.114.147,13 zł i uszczuplając podatek dochodowy od osób prawnych za 2006 r. o kwotę 211.688,00 zł;

- w okresie od dnia 24.02.2006 r. do dnia 12.07.2007 r. w deklaracjach VAT-7 spółki dla podatku od towarów i usług za miesiące: styczeń, luty, marzec, kwiecień, maj, lipiec, sierpień, wrzesień, październik i grudzień 2006 r. oraz za luty 2007 r. złożonych Naczelnikowi Urzędu Skarbowego w O. odpowiednio w dniach: 24.02.2006 r., 20.03.2006 r., 24.04.2006 r., 23.05.2006 r., 20.06.2006 r., 24.08.2006 r., 22.09.2006 r., 27.10.2006 r., 25.01.2007 r., 28.02.2007 r. i 12.07.2007 r., podano nieprawdę przez to, że z naruszeniem art. 5 ust. 1 pkt 1, art. 19 ust. 1, 4, 11, 13 pkt 2 lit. d i pkt 5, art. 29 ust. 1 i 2 , art. 88 ust. 3a pkt 4 lit. a, art. 109 ust. 3 ustawy z dnia 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 z późn. zm.) zaniżono podatek należny o łączną kwotę 24.745,00 zł, nie ewidencjonując całej zrealizowanej przez spółkę sprzedaży materiałów budowlanych i usług oraz zawyżono podatek naliczony o łączną kwotę 237.678,00 zł, wynikającą z wystawionych w sposób nierzetelny faktur VAT, dokumentujących zakup usług transportowo-sprzętowych – faktycznie nie wykonanych, od PHU (...) A. S. (2) w O. o nr.: (...) z dnia 29.03.2006 r. na kwotę 73.200,00 zł, (...) z dnia 26.05.2006 r. na kwotę 60.512,00 zł, (...) z dnia 29.05.2006 r. na kwotę 75.030,00 zł, (...) z dnia 06.06.2006 r. na kwotę 68.564,00 zł, (...) z dnia 28.06.2006 r. na kwotę 25.620,00 zł, (...) z dnia 21.07.2006 r. na kwotę 28.304,00 zł, (...) z dnia 28.08.2006 r. na kwotę 30.012,00 zł, (...) z dnia 30.08.2006 r. na kwotę 23.790,00 zł, (...) z dnia 07.09.2006 r. na kwotę 610,00 (...) dnia 26.09.2006 r. na kwotę 42.700,00 zł, (...) z dnia 29.09.2006 r. na kwotę 67.100,00 zł, (...) z dnia 21.10.2006 r. na kwotę 48.180,85 zł, (...) z dnia 24.10.2006 r. na kwotę 45.823,20 zł, (...) z dnia 26.10.2006 r. na kwotę 48.800,00 zł, (...) z dnia 23.11.2006 r. na kwotę 99.674,00 zł, (...) z dnia 29.11.2006 r. na kwotę 50.068,80 zł, (...) z dnia 18.12.2006 r. na kwotę 30.866,00 zł, (...) z dnia 27.12.2006 r. na kwotę 42.468,20 zł, (...) z dnia 29.12.2006 r. na kwotę 37.820,00 zł, (...) z dnia 25.01.2007 r. na kwotę 71.980,00 zł i (...) z dnia 23.02.2007 r. na kwotę 24.400,00 zł oraz od Centrum (...) Sp. z o. o. w O. o nr.: 2006/10/05 z dnia 27.10.2006 r. na kwotę 124.806,00 zł, (...) z dnia 01.12.2006 r. na kwotę 124.440,00 zł i (...) z dnia 13.12.2006 r. na kwotę 73.261,00 zł, przez co uszczuplono podatek od towarów i usług za miesiące 2006 r.: styczeń o 407,00 zł, luty o 465,00 zł, marzec o 13.475,00 zł, kwiecień o 2.288,00 zł, maj o 29.466,00 zł, lipiec o 29.983,00 zł, sierpień o 12.344,00 zł, wrzesień o 22.484,00 zł, październik o 50.531,00 zł i grudzień o 83.750,00 zł oraz za luty 2007 r. o 14.270,00 zł – łącznie o kwotę 259.313,00 zł , przy czym łączna kwota uszczuplonych podatków stanowiła dużą wartość, tj. przestępstwo z art. 56 § 1 kks i art. 62 § 2 kks w zw. art. 6 § 2 kks w zw. z art. 7 § 1 kks w zw. z art. 9 § 3 kks;

2) w okresie od 28.02.2007 roku do 31.03.2008 r. w O. i O., działając w krótkich odstępach czasu w wykonaniu tego samego zamiaru, posłużył się wystawionymi przez A. S. (2), prowadzącego firmę PHU (...) A. S. (2) w O., nierzetelnymi fakturami VAT o nr :(...) z dnia 28.02.2007 r. na kwotę 30.500,00 zł, (...) z dnia 24.03.2007 r. na kwotę 58.560,00 zł, (...) z dnia 29.03.2007 r. na kwotę 55.510,00 zł, (...) z dnia 28.04.2007 r. na kwotę 12.200,00 zł, (...) z dnia 30.04.2007 r. na kwotę 6.710,00 zł, (...) z dnia 31.05.2007 r. na kwotę 134.810,00 zł, (...) z dnia 29.06.2007 r. na kwotę 69.662,00 zł, (...) z dnia 30.07.2007 r. na kwotę 66.307,00 zł, (...) z dnia 31.08.2007 r. na kwotę 100.528,00 zł, (...) z dnia 28.09.2007 r. na kwotę 109.800,00 zł, (...) z dnia 31.01.2008 r. na kwotę 119.560,00 zł, (...) z dnia 14.02.2008 r. na kwotę 64.660,00 zł, (...) z dnia 14.02.2008 r. na kwotę 37.820,00 zł, (...) z dnia 31.03.2008 r. na kwotę 103.700,00 zł i (...) z dnia 31.03.2008 r. na kwotę 80.154,00 zł, dokumentującymi zakup przez (...) Sp. z o. o. w O. od PHU (...) A. S. (2) w O. usług transportowo-sprzętowych – faktycznie nie wykonanych, wprowadzając te faktury do księgowości tej spółki, a ponadto pełniąc funkcję dyrektora zarządu i faktycznie zajmując się sprawami gospodarczymi, w tym finansowymi (...) Sp. z o.o. w O. oraz będąc z tego tytułu osobą odpowiedzialną za rzetelne deklarowanie zobowiązań podatkowych spółki, spowodował, że:

- w dniu 20.02.2008 r. w korekcie deklaracji VAT-7 spółki dla podatku od towarów i usług za listopad 2007 r. złożonej Naczelnikowi Urzędu Skarbowego w O. podano nieprawdę przez to, że z naruszeniem art. 88 ust. 3a pkt 4 lit. a i art. 109 ust. 3 ustawy z dnia 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 z późn. zm.) zawyżono podatek naliczony na łączną kwotę 110.737,00 zł, wynikającą z wystawionych w sposób nierzetelny faktur VAT, dokumentujących zakup od PHU (...) A. S. (2) w O. usług transportowo-sprzętowych – faktycznie nie wykonanych, o nr.: (...) z dnia 28.02.2007 r. na kwotę 30.500,00 zł, (...) z dnia 24.03.2007 r. na kwotę 58.560,00 zł, (...) z dnia 29.03.2007 r. na kwotę 55.510,00 zł, (...) z dnia 28.04.2007 r. na kwotę 12.200,00 zł, (...) z dnia 30.04.2007 r. na kwotę 6.710,00 zł, (...) z dnia 31.05.2007 r. na kwotę 134.810,00 zł, (...) z dnia 29.06.2007 r. na kwotę 69.662,00 zł, (...) z dnia 30.07.2007 r. na kwotę 66.307,00 zł, (...) z dnia 31.08.2007 r. na kwotę 100.528,00 zł i (...) z dnia 28.09.2007 r. na kwotę 109.800,00 zł, przez co uszczuplono podatek od towarów i usług za listopad 2007 r. o 119.347,00 zł, tj. czyn z art. 56 § 2 kks w zb. z art. 62 § 2 kks w zw. z art. 6 § 2 kks w zw. z art. 7 § 1 kks w zw. z art. 9 § 3 kks;

III. w okresie od dnia 09.06.2008 r. do dnia 02.07.2008 r. w O. i S., działając wspólnie i w porozumieniu z inną osobą, w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, będąc dyrektorem zarządu (...) Sp. z o. o. w O., sprzeniewierzył pieniądze w łącznej kwocie 1.315.000,00 zł, stanowiące mienie znacznej wartości, w ten sposób, że nadużywając udzielonych mu uprawnień, przyjął od prezesa zarządu „S.A.S.” Sp. z o. o. w S., dwie nierzetelne faktury VAT o nr. (...) z dnia 09.06.2008 r. na kwotę 915.000,00 zł oraz o nr. (...) z dnia 02.07.2008 r. na kwotę 400.000,00 zł, dokumentujące zakup przez (...) Sp. z o. o. w O. od (...) Sp. z o. o. w S. usług budowlanych – faktycznie nie wykonanych, którymi to fakturami posłużył się wprowadzając je do księgowości (...) Sp. z o. o. w O., co skutkowało dokonaniem przez tę spółkę na rzecz (...)Sp. z o. o. w S. dwóch nienależnych przelewów pieniężnych na łączną kwotę 1.315.000,00 złotych, przez co wyrządził (...) Sp. z o. o. w O. szkodę majątkową w wielkich rozmiarach, działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, tj. przestępstwo z art. 284 § 2 kk w zw . z art. 294 § 1 kk i art. 296 § 1 kk w zw. § 2 w zw . § 3 kk w zw. z art. 12 kk w zw. z art. 11 § 2 kk;

IV. w okresie od dnia 09.06.2008 r. do dnia 02.07.2008 r. w O. i S., działając w krótkich odstępach czasu w wykonaniu tego samego zamiaru, posłużył się wystawionymi przez pracownika (...)Sp. z o. o. w S. na polecenie I. S. – prezesa zarządu tej spółki, dwiema nierzetelnymi fakturami VAT o nr. (...) z dnia 09.06.2008 r. na kwotę 915.000,00 zł oraz o nr. (...) z dnia 02.07.2008 r. na kwotę 400.000,00 zł, dokumentującymi zakup przez (...) Sp. z o. o. w O. od (...)Sp. z o. o. w S. usług budowlanych – faktycznie nie wykonanych, wprowadzając te faktury do księgowości (...) Sp. z o. o. w O. , tj. przestępstwo z art. 62 § 2 kks w zw. z art. 6 § 2 kks.

W pkt XX przedmiotowego wyroku wobec A. S. (1) i A. S. (2) orzeczono solidarny obowiązek naprawienia szkody przez zapłatę na rzecz powódki ( (...) sp. z o.o. w O.) kwoty 2.402.244,05 zł za czyn objęty pkt I wyroku, polegający – jak wskazano – na nadużyciu uprawnień w związku ze sprawowaną w tej spółce funkcją i sprzeniewierzeniu na jej szkodę pieniędzy w wymienionej kwocie przez dokonanie nienależnych przelewów na rzecz PHU (...).

W toku tego postępowania dokonano zabezpieczenia na rzecz powódki obowiązku naprawienia szkody orzeczonego w postępowaniu karnym, przez:

a) ustanowienie hipoteki przymusowej kaucyjnej do kwoty 798.000 zł na nieruchomości A. S. (1) objętej księgą wieczystą (...);

b) ustanowienie hipoteki przymusowej kaucyjnej do kwoty 1.714.400 zł na nieruchomości w S., obecnie należącej do spółki (...), , której poprzednim właścicielem był A. S., a na której znajdują się zabudowania fermy, znajdującej się również na nieruchomości, która pozostała własnością A. S. (pkt a).

Powódka była oskarżycielem posiłkowym w tym procesie.

Od prawomocnego wyroku skazany wniósł kasację.

(odpisy wyroków k. 135-142 i k. 522-593, bezsporne - wydruk z księgi wieczystej k. 279 i nast., postanowienie k. 340 i zeznania śwd. A. S. i prokurenta powódki P. R. za adnot. k. 642-644)

Zanim doszło do prawomocnego skazania męża pozwanej, od 2.03.2011 r. w spółce rozpoczęto postępowania kontrolne organów skarbowe. Kolejnymi decyzjami organów kontroli skarbowej stwierdzano, że doszło do zaniżenia wysokości zobowiązań podatkowych powódki:

a)  decyzją z 27.07.2012 r. (wydaną w ramach ponownego rozpatrzenia sprawy zakończonej decyzją z 30.11.2011 r.) – w zakresie podatku od towarów i usług za 2006 r. zaniżonego o kwotę 211.688 zł, (k. 27-43 i 143-174, wcześniejsza decyzja k. 83-118),

b)  decyzją z 21.11.2012 r. – w zakresie podatku od towarów i usług za okres od stycznia do listopada 2007 r. – zaniżonego o kwotę 133.617 zł (k. 175-187),

c)  decyzją z 28.06.2013 r. – w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych za 2007 r. – zaniżonego o kwotę 164.688 zł (k. 188-220),

d)  decyzją z 28.06.2013 r. – w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych za 2008 r. – zaniżonego o kwotę 99.536 zł oraz odsetki, które na datę decyzji wynosiły 9.180 zł (k. 44-82),

e)  decyzją z 28.06.2013 r. – w sprawie podatku od towarów i usług za poszczególne miesiące od grudnia 2007 r. do grudnia 2008 r. (k. 221-266).

W związku z tymi zaległościami wszczęto postępowanie egzekucyjne, w którym od spółki w okresie od 27.12.2011 r. do 10.06.2015 r. ściągnięto zaległości podatkowe w kwocie 1.328.539,47 zł, odsetki w kwocie 607.151,64 zł oraz koszty egzekucji w kwocie 131.594,09 zł (rozliczenie k. 119-121).

Decyzje dotyczące należności za lata 2006-2007 r. są ostateczne; w stosunku do pozostałych toczy się postępowanie odwoławcze.

(bezsporne, zezn. prokurenta powódki za adnot. k. 643v-644)

Mąż pozwanej i pozwana wiedzieli o toczących się postępowaniach, w związku z którymi mąż pozwanej był wzywany na liczne przesłuchania.

Już po wszczęciu postępowań skarbowych (4 miesiące później), w dniu 19.07.2011 r. pozwana i jej mąż oraz małżonkowie A. i T. L. zawarli umowę zniesienia współwłasności nieruchomości objętych księgami wieczystymi Kw nr (...), prowadzonymi przez Sąd Rejonowy w Olsztynie.

Na mocy tej umowy pozwana stała się wyłączną właścicielką nieruchomości, przy czym w ramach rozliczenia zobowiązała się do spłaty małżonków L. łączną kwotą 200.000 zł w terminie. Zniesienie współwłasności między pozwaną i jej mężem nastąpiło bez żadnych spłat i dopłat. Wartość nieruchomości objętych umową strony określiły na kwotę 440.000 zł, zaś pozwana spłaciła całość należności na rzecz małżonków L..

(umowa k. 465, zeznania pozwanej za adnot. k. 644)

Pismem wysłanym do Sądu Rejonowego w Olsztynie w dniu 27.06.2016 r. powódka wezwała A. S. (1) do próby ugodowej w sprawie o zapłatę 1 669 787,61 zł z tytułu naprawienia szkody wyrządzonej spółce przy wykonywaniu obowiązków prezesa zarządu. W sprawie tej nie doszło do zawarcia ugody (k. 336, oświadczenie na rozprawie za adn. k. 502v).

Powództwo przeciwko A. S. o odszkodowanie w tym zakresie, jak również w zakresie pozostałych szkód nieobjętych obowiązkiem odszkodowawczym orzeczonym w sprawie karnej, nie zostało jeszcze wytoczone.

W związku z niemożnością uiszczenia jednorazowo orzeczonych w postępowaniu karnym grzywny i kosztów postępowania, których suma przekracza 30.000 zł , dłużnik wniósł o jej rozłożenia na 12 rat. W uzasadnieniu wniosku wskazał, że jego wynagrodzenie miesięczne wynosi 3.000 zł, mieszka z żoną, zarabiającą 3.400 zł oraz utrzymuje studiującą córkę (której miesięczny koszt utrzymania wynosi 2.000 zł).

Mąż pozwanej jest samodzielnym właścicielem jednej nieruchomości (na której znajduje się część fermy) i współwłaścicielem (z żoną) kolejnych 3 nieruchomości. Są one obciążone licznymi hipotekami na kwotę przekraczającą łącznie 4.285.000 zł. Część z nich zabezpiecza obowiązek odszkodowawczy na rzecz powódki orzeczony wskazanym wyżej wyrokiem skazującym, część - bliżej niesprecyzowane roszczenia pieniężne powódki zgłaszane w postępowaniach sądowych (prokurent powódki nie był w stanie wyjaśnić, jakich roszczeń dotyczą – por. adnot. k. 643v), a część – należności z tytułu grzywien orzeczonych w postępowaniu karnym oraz należności na rzecz Urzędu Skarbowego i ZUS.

Na nieruchomości męża pozwanej, położonej w S., znajduje się część prowadzonej przez niego fermy. Druga część tej fermy, stanowiąca odrębną nieruchomość i wcześniej również stanowiąca jego własność, została przezeń przekazana na rzecz spółki (...), na rzecz której za jego prezesury doszło do nienależnych przelewów od powódki. Zostało to objęte prawomocnym wyrokiem skazującym męża pozwanej, a na obu nieruchomościach ustanowiona jest hipoteka przymusowa zabezpieczająca obowiązek odszkodowawczy względem powódki, orzeczony wyrokiem karnym. W stosunku do spółki (...) powódka ma wierzytelność zasądzoną prawomocnym wyrokiem. Egzekucja tej wierzytelności z (...) spółki (...) w S. (stanowiącej część fermy i wycenionej w toku egzekucji na ok. 2,5 mln zł) okazała się bezskuteczna. Nikt bowiem nie przystąpił do jej licytacji nieruchomości.

Ponadto mąż pozwanej jest udziałowcem w kilku spółkach, w tym w wymienionej wyżej spółce (...). Nie zna wartości udziałów w tych spółkach, ani rzeczywistej, ani nominalnej. Jedna z tych spółek jest w trakcie likwidacji ( (...) P.), a jedna (I.), co do której podejmowane są próby sprzedaży, dysponuje nieruchomością wniesioną aportem przez męża pozwanej. Pozwany nie zna dokładnej wartości tej nieruchomości.

A. S. (1) korzysta z pomocy rodziny i znajomych. Nie spłaca wszystkich swoich zobowiązań. Jednocześnie nie pobiera czynszu należnego z tytułu dzierżawy nieruchomości w K., jaki powinien mu przypadać z racji bycia jej współwłaścicielem. Czynsz ten jest pobierany w całości przez pozwaną.

(bezsporne, zeznania A. S., P. R. i M. S. za adnot. k. 642-644)

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 527 § 1 i art. 528 Kodeksu cywilnego (k.c.), gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a gdy osoba trzecia uzyskała taką korzyść bezpłatnie, uznania czynności za bezskuteczną można żądać nawet wówczas, gdy nie wiedziała ona i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Stosownie do art. 534 k.c. z żądaniem takim nie można jednak wystąpić po upływie 5 lat od daty kwestionowanej czynności.

Umowa objęta pozwem została zawarta w dniu 19.07.2011 r., co oznacza, że ostatnim dniem, w którym można było wystąpić z żądaniem uznania jej za bezskuteczną na podstawie cytowanych przepisów, był 19.07.2016 r. (arg. z art. 112 k.c.). Pozew w sprawie niniejszej został nadany w dniu 19.07.2016 r. w polskiej placówce pocztowej operatora wyznaczonego (w tej dacie była nim Poczta Polska) – co potwierdza okazane na rozprawie potwierdzenie nadania oraz wynik sprawdzenia w systemie internetowym operatora (por. adnot. k. 644v i wydruk k. 360).

Oznacza to, że zgodnie z art. 165 § 2 k.p.c., stanowiącym, że oddanie pisma w takiej placówce jest równoznaczne z wniesieniem do sądu, z żądaniem bezskuteczności wystąpiono do sądu bez przekroczenia pięcioletniego terminu wynikającego z art. 534 k.c.

W wyniku objętej pozwem umowy zniesienia współwłasności pozwana nabyła od dotychczasowych współwłaścicieli przysługujące im udziały w nieruchomości. O ile w odniesieniu do udziałów nabytych od małżonków L. nastąpiło to odpłatnie – ze spłatą w kwocie 200.000 zł, o tyle nabycie udziałów od męża A. S. (1) odbyło się bez żadnych spłat, czyli bezpłatnie.

Ponieważ nabycie przez pozwaną udziałów od męża nastąpiło bezpłatnie, warunkiem uznania tej czynności za bezskuteczną względem powódki było ustalenie, że:

1)  powódka jest wierzycielem męża pozwanej,

2)  dokonując zniesienia współwłasności mąż pozwanej działał ze świadomością pokrzywdzenia powódki, tzn. wiedząc lub godząc się na to, że w wyniku tej czynności stanie się niewypłacalny lub niewypłacalny w wyższym stopniu niż przed tą czynnością.

Zgodnie z cytowanym wcześniej art. 528 k.c. bez znaczenia pozostawała natomiast świadomość pozwanej odnośnie działania przez jej męża z pokrzywdzeniem powódki jako wierzyciela.

W pierwszym rzędzie należało zatem ustalić, czy powódka jest wierzycielem A. S. (1). W tej mierze poza sporem pozostawał fakt prawomocnego skazania męża pozwanej za przestępstwa popełnione na szkodę powódki - opisane wcześniej, a popełnione w związku z funkcją, jaką pełnił w zarządzie powódki w latach 2005-2009. Zgodnie z art. 293 § 1 Kodeksu spółek handlowych (k.s.h.) członek zarządu odpowiada wobec spółki za szkodę wyrządzoną działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami umowy spółki, chyba że nie ponosi winy.

Prawomocne skazanie męża pozwanej wyrokiem karnym, z mocy art. 11 k.p.c., jest wiążące dla sądu w sprawie cywilnej. W niniejszej sprawie oznacza to, że A. S. (1) może zostać uznany za dłużnika powódki z tytułu szkód wywołanych czynami, za które został skazany.

Za wykazane można również uznać, że wierzytelność powódki z tego tytułu obejmuje co najmniej obowiązek naprawienia szkody w wysokości 2.402.244,05 zł, orzeczony prawomocnym wyrokiem karnym, a zabezpieczony m.in. hipoteką przymusową kaucyjną do kwoty 798.000 zł na nieruchomości objętej księgą wieczystą (...) (część fermy w S.), za czyny skutkujące sprzeniewierzeniem wskazanej kwoty i jej wypłatą na rzecz PHU (...).

Można również uznać za dowiedzione, że mąż pozwanej pozostaje dłużnikiem powódki w zakresie kwoty 1.315.000 zł sprzeniewierzonej w drodze zapłaty na rzecz spółki (...) za dwie nierzetelne faktury zapłacone ze środków powódki (pkt III prawomocnego wyroku skazującego).

Powódka wskazywała nadto na następujące wierzytelności mające wynikać z działalności męża pozwanej na jej szkodę:

a)  kwotę 607.151,64 zł z tytułu odsetek nałożonych na powódkę za opóźnienie w spłacie zobowiązań podatkowych,

b)  kwotę 131.594,09 zł z tytułu kosztów postępowania egzekucyjnego nałożonych w związku z egzekucją tych zobowiązań podatkowych.

c)  kwotę 259.429,28 zł jako szkody mającej polegać na tym, że mąż pozwanej, jako prezes zarządu spółki nie ujawnił części przychodów osiągniętych w 2007 r. z tytułu sprzedaży towarów i usług, przez co zaniżono przychód spółki w zeznaniach podatkowych,

d)  kwotę 622.262,60 zł w związku z niewyfakturowaniem w 2008 r. robót budowlanych wykonanych przez powódkę na rzecz (...) Logistyka sp. z o.o. (por. k. 59), przez co doszło do zaniżenia przychodu powódki,

e)  kwotę 49.350 zł w związku z przyjęciem i zapłatą w 2008 r. dwóch faktur za roboty niewykonane w rzeczywistości przez W. L..

Nie było sporu, że należności wskazane wyżej w pkt a) i b) zostały wyegzekwowane od powódki na podstawie decyzji właściwych organów skarbowych, a wysokość tych należności wynika z zestawienia sporządzonego w postępowaniu administracyjnym (k. 119-121). Konieczność ich zapłaty była skutkiem powstania zaległości podatkowych. Te zaś powstały w wyniku procederu prowadzonego przez A. S. (1) jako prezesa zarządu powódki. Ujmując rzecz w skrócie – jak wynika z ustaleń poczynionych w ramach prawomocnego wyroku skazującego męża pozwanej oraz uzasadnień decyzji podatkowych – proceder ten polegał na:

- nie fakturowaniu pewnych robót, wykonanych przez powódkę, przez co został zaniżony jej przychód (a w konsekwencji należny podatek – k. 59-62, 82),

- fakturowaniu robót faktycznie niewykonanych przez powódkę, przez co został zawyżony jej przychód (k.62v),

- przyjmowaniu faktur nierzetelnych, stwierdzających wykonanie pewnych robót na rzecz powódki, które w rzeczywistości nie były wykonane, co skutkowało nienależnymi wypłatami na rzecz podmiotów trzecich. W efekcie kwoty z tych faktur były ujmowane w sposób nie odpowiadający rzeczywistości jako koszty uzyskania przychodu, pomniejszając obowiązek podatkowy powódki.

Oceniając powyższe pod kątem ustalenia, czy z tego tytułu mąż pozwanej ma obowiązek odszkodowawczy względem powódki i z tej racji jest jej dłużnikiem, zauważyć trzeba, że konieczność zapłaty należności z tytułu odsetek za opóźnienie w spłacie zaległości podatkowych i kosztów ich egzekucji była skutkiem nierzetelnych deklaracji podatkowych, za składanie których w imieniu powódki odpowiadał mąż pozwanej jako prezes jej zarządu. Gdyby postępowanie męża pozwanej było w tym zakresie zgodne z prawem, spółka mogłaby zapłacić należności podatkowe w terminie, unikając odsetek za zwłokę i kosztów egzekucji, zaś niedotrzymanie tego terminu i wynikłe stąd należności (pkt a i b powyżej) można uznać za szkodę pozostającą w bezpośrednim związku z zachowaniem A. S. jako jedynego wówczas członka zarządu powódki.

Jeżeli chodzi o szkodę mającą polegać na zaniżeniu przychodu powódki przez jego nieujawnienie, względnie przez ich niefakturowanie, z uzasadnień decyzji przywoływanych przez powódkę wynika, że za roboty faktycznie wykonane powódka otrzymała zapłatę, a jedynie jej nie wykazywała w dokumentacji, przez co zaniżała należne zobowiązania podatkowe (por. np. k. 202). Skoro otrzymała zapłatę, nie można uznać, by poniosła z tego tytułu szkodę, poza tą wynikłą z konieczności poniesienia kosztów związanych z opóźnieniem uregulowania należności podatkowych (ujętą w pkt a i b powyżej). Podobnie przedstawia się sytuacja, w której mąż pozwanej fakturował roboty niewykonane, zawyżając przychód powódki i jej zobowiązania podatkowe. Skoro roboty nie zostały wykonane i nie należała się za nie zapłata (a faktury były „puste” – por. k. 76), spółka nie poniosła z tego tytułu szkody, poza koniecznością poniesienia kosztów związanych z uregulowaniem zaległości podatkowych (ujętych wszakże w pkt a i b powyżej).

Odmiennie natomiast przedstawiałaby się sytuacja przyjęcia i zapłaty faktur za roboty faktycznie nie wykonane na rzecz powódki (pkt e powyżej). W tej mierze wprawdzie powódka ma roszczenia o zwrot nienależnych świadczeń względem osób, którym je wypłacono, niemniej ewentualne przedawnienie tych roszczeń oraz ewentualne koszty dochodzenia ich zwrotu, mogą powodować szkodę, wynikłą bezpośrednio z działań męża pozwanej sprzecznych z prawem.

Zważywszy na treść przywołanego wcześniej przepisu art. 293 k.s.h., art. 11 k.p.c. oraz ustalenia prawomocnego wyroku skazującego męża pozwanej, należy uznać za dowiedzione, że jest on dłużnikiem powódki z tytułu odpowiedzialności odszkodowawczej za szkody wyrządzone zawinionym (co wynika z prawomocnego wyroku skazującego) działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami umowy spółki, podejmowanymi w ramach funkcji członka zarządu powódki w latach 2005-2009.

Zbędne było natomiast precyzyjne oznaczenia wysokości całego zobowiązania męża pozwanej z tego tytułu, nieujętego w ramach wyroku skazującego. Dla uwzględnienia powództwa na podstawie art. 527 k.c. konieczne jest ustalenie istnienia zobowiązania, którego spłata jest zagrożona z uwagi na niewypłacalność dłużnika. Niewypłacalność ta powstaje wówczas, gdy dłużnik nie ma możliwości bieżącego regulowania długów lub majątku wystarczającego na ich zaspokojenie nawet w części. Ustalenie zatem, że dłużnik nie jest w stanie zaspokoić nawet niewielkiej części swojego zadłużenia, a wierzyciel może napotkać w tym zakresie znaczące utrudnienia, sprawia, że zostaje spełniona przesłanka niewypłacalności w rozumieniu art. 527 § 1 k.c., zaś kwestia wysokości długu staje się okolicznością poboczną, ważną o tyle, o ile należy określić zakres odpowiedzialności osoby trzeciej, która uzyskała korzyść z pokrzywdzeniem wierzyciela. Jest tak zwłaszcza wówczas, gdy wierzyciel nie dysponuje jeszcze tytułem wykonawczym, który umożliwiałby mu egzekucję swojej wierzytelności, jak to jest w sprawie niniejszej. W takiej sytuacji możliwość realnego wykorzystania wyroku uwzględniającego powództwo na podstawie art. 527 k.c. pojawi się dopiero wówczas, gdy wierzyciel uzyska taki tytuł, na podstawie którego będzie mógł wszcząć egzekucję do majątku, który wyszedł z majątku dłużnika do majątku osoby trzeciej z pokrzywdzeniem wierzyciela.

Oznacza to, że przy uwzględnieniu powództwa należy oznaczyć co najmniej tytuł, z jakiego wynika zobowiązanie podlegające ochronie i ustalić, czy jego zaspokojenie jest zagrożone. Granica tego zobowiązania wyznaczona zostanie natomiast w sprawie o zapłatę z powództwa wierzyciela przeciwko dłużnikowi, a będzie ją stanowić kwota tam zasądzona. W takiej sprawie sąd będzie również władny rozstrzygnąć, czy roszczenie wierzyciela jest zasadne w jakiejkolwiek części, czy też żądanie przeciwko dłużnikowi musi zostać oddalone i w jakiej części np. z uwagi na zarzut przyczynienia, przedawnienia, zapłaty lub sprzeczność z zasadami współżycia społecznego.

Z tego względu poza zakresem istotnych rozważań pozostawały zarzuty przedawnienia roszczeń powódki i jej przyczynienia się do powstania szkody, które - podobnie jak ostateczna i precyzyjnie określona wysokość szkody, będzie przedmiotem rozstrzygnięć w ewentualnym procesie o zapłatę z powództwa spółki przeciwko mężowi pozwanej. Gdyby zaś do takiego procesu nie doszło, wyrok uwzględniający powództwo w sprawie niniejszej pozostanie bezprzedmiotowy.

Wracając do zasadniczego wątku rozważań, uznając, że mąż pozwanej jest dłużnikiem powódki z racji działań lub zaniechań popełnionych w związku z funkcją prezesa zarządu, zaznaczyć również trzeba, że obowiązek odszkodowawczy w tej mierze powstaje z chwilą wyrządzenia szkody, której rozmiar może narastać z biegiem czasu. Opisane wcześniej działania lub zaniechania A. S. (1) miały miejsce w latach 2005 – 2008. Wówczas też - zgodnie z art. 21 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 29.08.1997 r. - Ordynacja podatkowa (w brzmieniu obowiązującym wówczas, jak i obecnie) powstał obowiązek podatkowy, którego niewykonanie przez powódkę wskutek działań dłużnika jako samodzielnego prezesa zarządu, spowodowało konieczność uiszczenia odsetek za zaległości w spłacie tych zobowiązań i ewentualnych kosztów z tym związanych. Bez znaczenia jest przy tym okoliczność, że zaległości te zostały stwierdzone w decyzjach organów skarbowych wydanych w datach późniejszych niż data zawarcia kwestionowanej pozwem umowy zniesienia współwłasności z 19.07.2011 r., albowiem miały one charakter wyłącznie deklaratywny, czyli stwierdzający istnienie obowiązku podatkowego; nie miały zaś charakteru kreującego nowy, nieistniejący wcześniej obowiązek podatkowy.

Bezzasadne w konsekwencji były twierdzenia pozwanej, że z uwagi na daty tych decyzji powódkę należałoby traktować jako przyszłego wierzyciela w rozumieniu art. 530 k.c., w stosunku do którego czynności męża pozwanej mogłyby zostać uznane za bezskuteczne wyłącznie wówczas, gdyby ustalić, że działał w zamiarze jej pokrzywdzenia, o czym wiedziała pozwana. Szkoda polegająca na obowiązku zapłaty odsetek za opóźnienie w regulowaniu zobowiązań podatkowych powstała bowiem już z chwilą braku uregulowania tych zobowiązań w terminie, czyli wówczas, gdy doszło do zaniżenia należnych podatków wskutek złożenia nierzetelnych deklaracji. Deklaracje dotyczyły lat 2006-2008, a zatem szkoda i odpowiadający jej dług powstał już wtedy, a jedynie ich rozmiar zwiększał się z upływem czasu wskutek narastającego opóźnienia – aż do daty uregulowania tych zobowiązań.

Z uzasadnień decyzji organów kontroli skarbowej wynika, że mąż powódki zeznawał, że samodzielnie kierował spółką i zajmował się sprawami związanymi z jej działalnością do marca 2009 r. (tj. uchwały o jego odwołaniu). Miał zatem pełną świadomość odnośnie szkód powstałych i powstających w wyniku jego działalności, w tym zarówno w zakresie zapłaty ze środków powódki za nierzetelne faktury i za niewykonane w istocie roboty, jak i w zakresie odsetek, jakie trzeba będzie zapłacić za opóźnienie w zobowiązaniach podatkowych po ujawnieniu zaległości w tym zakresie.

Pozwala to również na uznanie, że taką świadomość miał w dacie zawierania kwestionowanej pozwem czynności, skoro decyzje co do tych wypłat i składania nierzetelnych deklaracji podatkowych podejmował wcześniej – w latach 2005-2009.

Do rozstrzygnięcia pozostawała zatem kwestia niewypłacalności męża pozwanej. Do niewypłacalności lub jej pogłębienia w rozumieniu art. 527 k.c. dochodzi wówczas, gdy na skutek czynności polegającej na przesunięciu składników majątkowych z majątku dłużnika następuje pomniejszenie substancji majątku, ograniczenie wypłacalności, odwlekanie i zmniejszenie szans na zaspokojenie wierzyciela. Stan niewypłacalności dłużnika w stopniu wyższym obejmuje także utrudnienie zaspokojenia chociażby poprzez konieczność włożenia dodatkowego nakładu kosztów, czasu i ryzyka. Dla stwierdzenia niewypłacalności dłużnika bez znaczenia pozostaje przy tym istnienie majątku, z którego nie można ściągnąć należności, względnie stosunek wartości zaskarżonej czynności do wartości należnej wierzytelności. Zasadniczym kryterium oceny niewypłacalności dłużnika jest bowiem realna możliwość zaspokojenia wierzyciela z dostępnego majątku, a nie możliwość hipotetyczna. Niewypłacalność dłużnika powinna nadto istnieć w dacie zaskarżenia danej czynności i zachować aktualność w dacie orzekania w sprawie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18.04.2012 r., V CSK 183/11, Legalis nr 532436; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28.11.2001 r., IV CKN 525/00, Biuletyn SN 2002/5/11, wyrok SN z dnia 18.09.1998 r., III CKN 612/97, OSN 199/56, uzasadnienie wyroku SN z 18.04.2012 r., V CSK 183/11 i przytoczone w nim orzecznictwo).

Przekładając te uwagi na ustalony w sprawie stan faktyczny, w ocenie Sądu należy przyjąć, że mąż pozwanej nie jest w stanie zaspokoić obecnie wszystkich wierzytelności z tytułu obowiązku odszkodowawczego względem powódki, ani nie posiada majątku, który umożliwiałby jej realne zaspokojenie należności z tego tytułu, a wskutek nieodpłatnego przekazania do majątku pozwanej udziałów w nieruchomościach, objętych kwestionowaną pozwem umową, doszło do ograniczenia możliwości zaspokojenia tych wierzytelności.

Po pierwsze, jak wynika z zeznań męża pozwanej oraz pozwanej, jego dochody nie wystarczają mu na regulowanie bieżących zobowiązań.

Po drugie, mimo deklaracji o posiadaniu majątku o wielkiej wartości, mąż pozwanej nie był w stanie podać tej wartości i sprecyzować jej stosunku do posiadanych jednocześnie zobowiązań. Te zaś, wynikające chociażby z konieczności uregulowania odszkodowania, grzywny i kosztów nałożonych prawomocnym wyrokiem skazującym, przekraczają kwotę 2.500.000 zł, do czego należy doliczyć inne długi, zabezpieczone hipotekami.

Po trzecie, nieruchomości i udziały w spółkach, jakimi dysponuje, nie dają możliwości zaspokojenia się powódki ponad zabezpieczenie hipoteczne bez konieczności włożenia dodatkowego nakładu kosztów i czasu oraz podjęcia dodatkowego ryzyka. Mąż pozwanej poza ogólnikowymi zapewnieniami o ich wartości oraz możliwości upłynnienia za znaczne kwoty, perspektyw w tym zakresie nie potrafił sprecyzować, ani nawet wskazać nominalnej wartości posiadanych udziałów. Dostrzec natomiast trzeba, że:

- nieruchomość w S. jest obciążona hipotekami na rzecz osoby trzeciej (osoby skazanej wraz z mężem pozwanej) na kwotę 2.600.000 zł, zaś próba sprzedaży drugiej części tej nieruchomości (objętej oddzielną księgą wieczystą i stanowiącą własność innego podmiotu) podjęta przez powódkę w trybie egzekucji zakończyła się niepowodzeniem z braku chętnych (por. zezn. P. R.),

- pozostałe nieruchomości, również obciążone hipotekami na rzecz innych podmiotów, są objęte współwłasnością z pozwaną, co oznacza, że do egzekucji wierzytelności wskazanych pozwem może być potrzebne będzie podjęcie dodatkowych kroków prawnych zmierzających do uzyskania klauzuli przeciwko pozwanej, jako małżonce dłużnika (o ile nie będzie to wyłączone z uwagi na charakter długu), albo zniesienia tej wspólności w drodze odrębnego powództwa (zauważyć przy tym należy, że w umowie objętej pozwem powołano się na umowę wyłączającą wspólność między A. i M. S., a nie umowę ustanawiającą rozdzielność majątkową, co wobec wpisów w księgach wieczystych innych nieruchomości małżonków oznacza, że w istocie nie doszło do ustanowienia takiej rozdzielności, a jedynie do ograniczenia wspólności – art. 47 § 1 k.r.o.),

- odnośnie do sprzedaży udziałów w spółkach, sam mąż pozwanej przyznał, że w tym celu konieczne byłoby podjęcie szczególnych starań, wymagających nakładów sił i czasu, co oznacza dalsze odwleczenie możliwości realnego zaspokojenia powódki.

W tym stanie rzeczy nieodpłatne przekazanie na rzecz pozwanej udziału w niczym nieobciążonych nieruchomościach, z których można byłoby w stosunkowo krótkim czasie uzyskać środki pozwalające przynajmniej na częściowe zaspokojenie roszczeń powódki (co najmniej w zakresie wartości udziałów, czyli ¼ z całej wartości określonej w kwestionowanej umowie na 440.000 zł), niewątpliwie co najmniej pogłębiło istniejący stan niewypłacalności męża pozwanej.

W świetle poczynionych wyżej ustaleń i rozważań nie ulega zatem wątpliwości, że dłużnik – mąż pozwanej – działał ze świadomością pokrzywdzenia powódki, polegającego na tym, że wskutek zniesienia współwłasności i nieodpłatnego przeniesienia na pozwaną udziałów w nieruchomości, pozbawia powódkę możliwości zaspokojenia przynajmniej części jej roszczeń odszkodowawczych wynikających z jego niezgodnego z prawem postępowania przy wykonywaniu obowiązków prezesa zarządu. Jak już wskazywano, z uwagi na bezpłatność czynności objętej pozwem bez znaczenia dla rozstrzygnięcia pozostawała świadomość pozwanej co do zamiaru, w jakim działał jej mąż.

Z tego względu, w celu udzielenia ochrony wierzytelności powódki z tytułu odpowiedzialności odszkodowawczej A. S. (1) za szkody wyrządzone powódce sprzecznym z prawem lub postanowieniami umowy spółki jego działaniem lub zaniechaniem przy wykonywaniu funkcji członka jej zarządu w latach 2005-2009, na podstawie powołanych przepisów należało uznać za bezskuteczną wobec powódki umowę zniesienia współwłasności z dnia 19.07.2011 r. w zakresie, w jakim doszło do przeniesienia na rzecz pozwanej M. S. udziałów A. S. (1) w wysokości ¼ w prawie własności nieruchomości objętych księgami wieczystymi Sądu Rejonowego w Olsztynie o numerach (...), (...), (...).

W ramach pozwu domagano się uznania za bezskuteczną całej umowy w odniesieniu do całości praw do wymienionych wyżej nieruchomości, a nadto do nieruchomości objętej księgą wieczystą Sądu Rejonowego w Olsztynie o numerze (...).

Na rozprawie w dniu 20.02.2017 r. pełnomocnik powódki precyzował, że w istocie dochodzi uznania za bezskuteczną całej umowy, ale jedynie w zakresie przeniesienia udziału A. S. (1), niemniej nie cofnął powództwa w zakresie przekraczającym ten udział, wskazując, że w istocie zmierza tylko do doprecyzowania pozwu. W ocenie Sądu jednak stanowisko zajęte na ostatniej rozprawie wykracza poza możliwość sprostowania lub sprecyzowania pozwu. Zarówno w pozwie, jak i wniosku o zabezpieczenia roszczenia, powódka wyraźnie określała, że domaga się ubezskutecznienia całej czynności w odniesieniu do całości praw do nieruchomości, a nie jedynie w odniesieniu do udziału w tych prawach. W konsekwencji, takie sprostowanie żądania na rozprawie należało uznać za bezskuteczne, a wobec braku cofnięcia powództwa ponad żądanie w zakresie udziałów, żądanie w dalej idącym zakresie należało oddalić, jako pozbawione podstaw faktycznych i prawnych.

Podobnie należało ocenić żądanie dotyczące stwierdzenia bezskuteczności umowy z dnia 19.07.2011 r. w odniesieniu do nieruchomości objętej księgą wieczystą Sądu Rejonowego w Olsztynie o numerze (...). Jak wynika z lektury aktu notarialnego dokumentującego zaskarżoną umowę, zniesienie współwłasności nie dotyczyło wskazanej nieruchomości. W konsekwencji nie było również podstaw faktycznych i prawnych do uznania umowy za bezskuteczną w części, której nie obejmowała.

W uwzględnieniu powyższych rozważań orzeczono jak w pkt I i II sentencji wyroku.

Mając na uwadze, że w zakresie większości udziałów w nieruchomości powództwo zostało oddalone, lecz powódka wygrała co do zasady, koszty procesu między stronami wzajemnie zniesiono na podstawie art. 100 k.p.c.

O nieuiszczonych kosztach sądowych obejmujących brakującą część opłaty od pozwu orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c. w związku z art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Sąd uwzględnił przy tym, że w zakresie, w jakim powództwo zostało uwzględnione, obowiązek uiszczenia tych kosztów spoczywałby na pozwanej, która uległa tylko co do części zaskarżonej umowy (do ¼). Zważywszy, że wartość wszystkich nieruchomości objętych umową określono w niej na 440 000 zł, taka też powinna zostać wskazana wartość przedmiotu sporu w niniejszej sprawie przy wnoszeniu pozwu o jej ubezskutecznienie w całości, z czym wiązałby się obowiązek uiszczenia opłaty w kwocie 22 000 zł. Powódka uiściła z tego tytułu 1 000 zł, co oznacza, że brakująca część opłaty wynosi 21 000 zł. Zważywszy, że pozwana przegrała w odniesieniu do jednej z nieruchomości w całości oraz w odniesieniu do ¼ udziału w pozostałych, zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu powódka powinna ponieść nieuiszczone koszty sądowe tylko częściowo, w zakresie, w jakim przegrała sprawę. Uznając z powołanych względów, że przegrała proces w około 1/5 części, w pkt IV wyroku nakazano od niej ściągnąć taką część rzeczywiście należnych a nieuiszczonych w części kosztów (4 200 zł, czyli 1/5 z 21 000 zł).