Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 lutego 2017r.

Sąd Rejonowy w Wołowie III Wydział Rodzinny i Nieletnich

w następującym składzie:

Przewodniczący: SSR Bartosz Kusyk

Protokolant: Kamila Cymerman

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20.02.2017r. w W.

spraw z powództwa P. K.

przeciwko E. K.

o ustalenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego

z powództwa P. K.

przeciwko A. K.

o obniżenie alimentów

oraz z powództwa wzajemnego E. K.

przeciwko P. K.

o alimenty

I.  ustala, że obowiązek alimentacyjny powoda P. K. wobec pozwanej E. K., ustalony ostatnio wyrokiem Sądu Rejonowego w Wołowie z dnia 19.06.2012r. (sygn. akt: III RC 57/12) na kwotę 200 zł miesięcznie wygasł z dniem 28.12.2015r.;

II.  oddala powództwo P. K. przeciwko A. K. o obniżenie alimentów;

III.  oddala powództwo wzajemne E. K. przeciwko P. K. o alimenty.

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 13 stycznia 2016 r. powód P. K. wniósł o ustalenie wygaśnięcia z dniem 24 grudnia 2015 r. jego obowiązku alimentacyjnego względem pozwanej E. K., ustalonego ostatnio wyrokiem Sądu Rejonowego w Wołowie z dnia 19 czerwca 2012 r. (sygn. akt: III RC 57/12) na kwotę 200 zł/miesięcznie.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że skoro wyrokiem z dnia 3 grudnia 2015 r. Sąd Okręgowy we Wrocławiu rozwiązał przez rozwód jego związek małżeński z pozwaną E. K., to z dniem prawomocności ww. wyroku zdezaktualizował się jego obowiązek łożenia na pozwaną- jako jego żonę- alimentów ustalonych ww. wyrokiem Sądu Rejonowego w Wołowie.

Pozwem z dnia 24 sierpnia 2016 r. powód P. K. wniósł także o obniżenie alimentów należnych od niego na rzecz małoletniej córki A. K., ustalonych ostatnio wyrokiem Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 3 grudnia 2015 r. (sygn. akt: XIII RC 143/15) z kwoty po 700 zł miesięcznie do kwoty po 400 zł miesięcznie.

W uzasadnieniu powód wskazał, że w ostatnim czasie zmieniła się jego sytuacja materialna. Powód wcześniej pracował za granicą, zaś obecnie pracuje w Polsce i zarabia dużo mniej (ok. 1 800 zł miesięcznie), zaś koszty jego miesięcznego utrzymania (w tym zasądzone alimenty na byłą żoną oraz córkę) pochłaniają nie tylko całą jego pensję, ale wręcz zmuszają go do zaciągania długów.

Postanowieniem z dnia 9 listopada 2016 r. Sąd połączył do wspólnego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia sprawy z powództwa P. K. przeciwko pozwanej E. K. o ustalenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego oraz z powództwa P. K. przeciwko pozwanej A. K. o obniżenie alimentów, zarządzając dalsze łączne prowadzenie postępowania pod sygn. akt: III RC 6/16.

W odpowiedzi na oba pozwy E. K. (jako pozwana w sprawie o ustalenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego oraz jako przedstawicielka ustawowa w sprawie o obniżenie alimentów) wniosła o oddalenie obu powództw. Podniosła, że jej sytuacja materialna oraz sytuacja materialna jej córki jest bardzo ciężka, zaś powód przez bardzo długi czas pracował za granicą i powinien poczynić oszczędności na utrzymywanie córki oraz byłej żony. E. K. wskazała, że jest osobą bezrobotną i nie stać jej na pokrywanie podstawowych potrzeb.

W odpowiedzi na pozew pozwana E. K. zawarła także powództwo wzajemne o podwyższenie alimentów należnych jej od powoda z kwoty po 200 zł miesięcznie do kwoty po 500 zł miesięcznie, wskazując że alimenty w kwocie 200 zł nie pokrywają jej usprawiedliwionych potrzeb, co powinno stanowić podstawę do stosownego podwyższenia obowiązku powoda (pozwanego wzajemnie).

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Powód P. K. i pozwana E. K. byli małżeństwem od 1988 r. Z ich związku pochodzi małoletnia A. K., ur. (...)

Wyrokiem z dnia 19 czerwca 2012 r. (sygn. akt: III RC 57/12) Sąd Rejonowy w Wołowie zasądził od P. K. na rzecz jego ówczesnej małżonki E. K. tytułem alimentów kwoty po 200 zł miesięcznie począwszy od dnia 14 marca 2012 r. W toku tego samego postępowania P. K. zawarł także z E. K. - występującą jako przedstawicielka ustawowa małoletniej A. K.- ugodę, na mocy której zobowiązał się do uiszczania na rzecz małoletniej alimentów w kwotach po 500 zł/miesięcznie poczynając od dnia 1 kwietnia 2012 r.

W momencie wydawania wyroku w sprawie III RC 57/12 pozwana E. K. zamieszkiwała wraz ze swoją matką- W. B. oraz córką- A. K. w domu należącym do W. B., położonym w W.. Pozwana E. K. nie miała wówczas pracy, zaś źródłami dochodów domowników była emerytura W. B. oraz alimenty na córkę płacone przez powoda w oparciu o ugodę zawartą w tej samej sprawie w kwietniu 2012 r. Pozwana E. K. leczyła się już wówczas z powodu przepukliny oraz cukrzycy. Córka- A. K. uczęszczała wówczas do VI klasy Szkoły Podstawowej w W.. Trzyosobowa rodzina płaciła wówczas ok. 100 zł miesięcznie na energię elektryczną, 80 zł za wywóz nieczystości, 55 zł za telefon oraz 600 zł rocznie za opał.

Powód P. K. przez większą część roku zamieszkiwał wówczas i pracował w Danii, osiągając tam dochody ok. 6 000 zł/miesięcznie. Miesięczne wydatki powoda kształtowały się na poziomie ok. 2 800 zł. (...) pracy powoda był taki, że przez 8 miesięcy w roku pracował w Danii, zaś na pozostałe 4 miesiące przyjeżdżał do kraju, gdzie nie pracował i żył ze środków zaoszczędzonych w Danii.

Dowód:

- akta sprawy III RC 57/12, w szczególności ugoda z dnia 24 kwietnia 2012 r., wyrok z dnia 19 czerwca 2012 r. wraz z uzasadnieniem

Wyrokiem z dnia 3 grudnia 2015 r. Sąd Okręgowy we Wrocławiu rozwiązał małżeństwo stron przez rozwód bez orzekania o winie (sygn. akt: XIII RC 143/15). Wykonywanie władzy rodzicielskiej nad małoletnią A. K. powierzono E. K., z pozostawieniem P. K. władzy rodzicielskiej w zakresie ogólnego wglądu w wychowanie i wykształcenie małoletniej oraz współdecydowanie we wszystkich ważnych życiowo sprawach dziecka. Udział stron w ponoszeniu kosztów utrzymania i wychowania małoletniej A. ustalono w ten sposób, że podwyższono alimenty zasądzone od P. K. na rzecz małoletniej ugodą zawartą przed Sądem Rejonowym w Wołowie z dnia 24 kwietnia 2012 r. (sygn. akt: III RC 57/12) z kwoty po 500 zł miesięcznie do kwoty po 700 zł miesięcznie, poczynając od prawomocności wyroku, zobowiązując E. K. do ponoszenia pozostałych kosztów utrzymania i wychowania małoletniej oraz do osobistych o nią starań.

W momencie wydawania wyroku rozwodowego P. K. nie pracował już za granicą. Od sierpnia 2015 r. P. K. pracował w tej samej co obecnie firmie ( (...) sp. z o.o. z siedzibą w S.), zarabiając ok. 2 500 zł netto miesięcznie. Mieszkał w wynajętym pokoju (miesięczny koszt wynajęcia- 600 zł). Do wydatków P. K. należały m.in. wydatki z tytułu wyżywienia i ubrania (700 zł miesięcznie), dojazdy do pracy (200 zł miesięcznie) oraz wydatki na papierosy (ok. 300 zł miesięcznie). Dodatkowo w momencie wydawania wyroku rozwodowego P. K. obciążał obowiązek alimentacyjny względem żony- E. K. wynikający z wyroku Sądu Rejonowego w Wołowie z dnia (sygn. akt: III RC 57/12) w kwocie 200 zł miesięcznie.

W momencie wydawania wyroku rozwodowego pozwana E. K. pozostawała nadal osobą bezrobotną. Zamieszkiwała- podobnie jak w 2012 r.- wspólnie ze swoją matką w jej domu w W., prowadząc z nią wspólne gospodarstwo domowe. Małoletnia córka stron uczęszczała już wówczas do I klasy Technikum Leśnego w M.. E. K. nadal leczyła się z powodu przepukliny i cukrzycy. Koszty utrzymania mieszkania- w wysokości ok. 300 zł- opłacała matka E. K.. Na koszty utrzymania małoletniej córki stron składały się wówczas m.in. wydatki na dojazd do szkoły (ok. 200 zł/miesięcznie), zakup książek (ok. 500 zł/rocznie), zakup munduru do szkoły (ok. 700 zł/rocznie).

Dowód:

- akta sprawy XIII RC 143/15, w szczególności wyrok z dnia 3 grudnia 2015 r. oraz protokół rozprawy z dnia 3 grudnia 2015 r.

P. K. jest obecnie zatrudniony w tej samej co w dacie wydawania wyroku rozwodowego spółce (...). Powód osiąga średnie miesięczne wynagrodzenie netto w kwocie ok. 2 150 netto. Nie uwzględniając jednak wynagrodzenia z tytułu nadgodzin, powód osiągnął w okresie listopad 2015 r.- wrzesień 2016 r. wynagrodzenie netto ok. 1 800 zł/miesięcznie.

Do wydatków powoda należą wydatki na:

- wyżywienie: ok. 600 zł/miesięcznie

- opłacenie czynszu za wynajmowany pokój wraz z mediami: 400 zł/miesięcznie

- pokrycie kosztów dojazdu do pracy: ok. 200 zł/miesięcznie

- ubranie: ok. 35 zł/miesięcznie

- środki higieny: ok. 35 zł/miesięcznie

- doładowanie komórki: ok. 50 zł/miesięcznie

- opłacenie ubezpieczenia samochodu: ok. 500 zł/rocznie (ok. 40 zł/miesięcznie)

- zakup papierosów: ok. 200 zł/miesięcznie

Dowód:

- przesłuchanie powoda w dniu 9 listopada 2016 r. - k. 48

- oświadczenie wynajmującego- k. 40

- spis kosztów utrzymania powoda- k. 39

- zaświadczenia z zakładu pracy powoda- k. 28, k. 41

Pozwana E. K. od stycznia 2004 r. jest zarejestrowana jako osoba bezrobotna (z krótkimi 2-miesięcznymi przerwami w 2005 r. oraz na początku 2006 r. a także z przerwą w okresie od września 2006 r. do marca 2007 r.). Ostatni raz pozwana E. K. pracowała w 2007 r., kiedy wyjechała na pół roku do Holandii do zbioru pieczarek, z wynagrodzeniem miesięcznym ok. 1 000 euro.

Od 1 października 2015 r. pozwana E. K. pobiera specjalny zasiłek opiekuńczy w wysokości 520 zł/miesięcznie w związku z opieką nad niepełnosprawną matką W. B.. Pobiera ona także zasiłek rodzinny na dziecko- A. K. w kwocie 118 zł, świadczenie dodatkowe z tytułu podjęcia przez dziecko nauki w innej miejscowości niż miejsce zamieszkania w wysokości 105 zł/miesięcznie (z wyjątkiem miesięcy wakacyjnych) oraz świadczenie wychowawcze, o którym mowa w ustawie z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (tzw. 500+) w wysokości 500 zł/miesięcznie.

Dowód:

- przesłuchanie E. K. w dniu 27 stycznia 2017 r.– k. 54

- decyzja Burmistrza Gminy W. z dnia 1 lutego 2016 r. - k. 23

- decyzja Burmistrza Gminy W. z dnia 17 lutego 2016 r. - k. 24

- informacja PUP w W. z dnia 28 listopada 2016 r.- k. 52

- orzeczenie o stopniu niepełnosprawności- k. 58

- pismo MOPS w W. z dnia 8 lutego 2017 r.- k. 60

Do wydatków pozwanej E. K. należą wydatki na:

- wyżywienie- ok. 400 zł/miesięcznie,

- zakup odzieży i obuwia- ok. 75 zł/miesięcznie

- zakup środków higienicznych- ok. 75 zł/miesięcznie

- zakup leków- ok. 100 zł/miesięcznie

- utrzymanie samochodu (ubezpieczenie OC, zakup paliwa, wymiana kół, drobne naprawy)- ok. 3 000 zł/rocznie.

Dowód:

- przesłuchanie E. K. w dniu 27 stycznia 2017 r.– k. 54

Do wydatków związanych z małoletnią A. K. należą wydatki na:

- wyżywienie- ok. 400 zł/miesięcznie,

- zakup odzieży i obuwia- ok. 75 zł/miesięcznie

- zakup środków higienicznych- ok. 75 zł/miesięcznie

- opłacenie internatu- ok. 300 zł/miesięcznie

- zakup munduru- ok. 1 000 zł/rocznie

- zakup książek i innych materiałów edukacyjnych- ok. 600 zł/rocznie

Dowód:

- przesłuchanie E. K. w dniu 27 stycznia 2017 r.– k. 54

Do kosztów utrzymania domu w W., należącego do matki E. K. i zajmowanego wspólnie przez E. K., jej matkę W. B. oraz w czasie weekendów przez A. K. należą:

- ok. 190 zł/miesięcznie- opłata za energię elektryczną

- ok. 90 zł/miesięcznie- opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi

- ok. 2 000 zł/rocznie- koszt zakupu opału

Dowód:

- przesłuchanie E. K. w dniu 27 stycznia 2017 r.- k. 54

- potwierdzenia wpłat- k. 34- 35

- faktura za drewno- k. 36

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Powództwo P. K. o ustalenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego względem byłej żony- E. K. było w oczywistym stopniu uzasadnione. Obowiązek alimentacyjny powoda względem E. K. ustalony wyrokiem Sądu Rejonowego w Wołowie z dnia 19 czerwca 2012 r. (sygn. akt: III RC 57/12) znajdował wsparcie w treści art. 27 KRiO, zgodnie z którym oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Już z samego brzmienia wskazanego przepisu jednoznacznie wynika, że skoro z momentem uprawomocnienia się wyroku rozwodowego nie można już mówić o „ małżonku” i o „ rodzinie”, to obowiązek oparty o art. 27 KRiO wygasa z chwilą uprawomocnienia się wyroku rozwodowego. Teza ta znajduje jednoznaczne wsparcie w orzecznictwie sądowym (por. np. uchwała SN z dnia 13 lipca 2011 r., III CZP 39/11, OSNC 2012 nr 3, poz. 33, str. 36, uchwała SN z dnia 5 października 1982 r., III CZP 38/82, OSNCP 1983 nr 2-3, poz. 31, wyrok SA w Krakowie z dnia 28 listopada 2012 r., I ACa 1091/12), co w zasadzie zwalnia Sąd z szerszego argumentowania rozstrzygnięcia zawartego w pkt I sentencji wyroku. Skoro związek małżeński stron został rozwiązany przez rozwód, to z chwilą prawomocności ww. wyroku zdezaktualizowały się przesłanki majątkowego obowiązku powoda względem pozwanej. Co więcej, wygaśnięcie obowiązku znajdującego podstawę w art. 27 KRiO wyłączało możliwość żądania przez E. K. (powódkę wzajemną) podwyższenia alimentów zasądzonych wyrokiem Sądu Rejonowego w Wołowie z dnia 19 czerwca 2012 r. Tym samym powództwo wzajemne pozwanej E. K. o „ podwyższenie alimentów do kwoty 500 zł miesięcznie” Sąd traktował jako żądanie zasądzenia alimentów na podstawie art. 60 § 1 KRiO, o czym w dalszej części uzasadnienia. Uznając że żądanie powoda P. K. dotyczące ustalenia wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego względem pozwanej E. K. od dnia prawomocności wyroku rozwodowego było oczywiście uzasadnione, Sąd Rejonowy orzekł jak w pkt I sentencji.

---------------------------------------------

Sąd nie znalazł z kolei żadnych podstaw do uwzględnienia powództwa P. K. o obniżenie alimentów względem jego córki A. K.. Podstawą żądania powoda była norma art. 138 KRiO, zgodnie z którą w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego. Zgodnie z ogólnymi zasadami dowodzenia, podstawowym warunkiem uwzględnienia wskazanego żądania byłoby wykazanie przez powoda, że od momentu ostatniego orzekania w przedmiocie alimentów zmieniły się okoliczności, zaś zmiana ta uniemożliwia powodowi realizowanie obowiązku alimentacyjnego w pierwotnie ustalonej wysokości. Z wymogu tego powód się nie wywiązał. W pierwszej kolejności należy wskazać, że z pozwem o obniżenie alimentów powód wystąpił po upływie zaledwie 8 miesięcy od uprawomocnienia się wyroku rozwodowego, w sytuacji gdy ani po stronie możliwości zarobkowych powoda, ani po stronie potrzeb pozwanej nie zaszły w zasadzie żadne zmiany. Powód zarabia obecnie w zasadzie tyle samo, co w momencie wydawania wyroku rozwodowego, w zasadzie takie same są jego wydatki i tak samo kształtują się potrzeby małoletniej pozwanej. Sam powód przyznał przy tym w pozwie, że „ sytuacja majątkowa małoletniej pozwanej nie uległa zmianie”. Co prawda powód podnosił w pozwie, że „ nie stać go już na płacenie na rzecz córki tak wysokich alimentów, bowiem wcześniej pracował poza granicami kraju, gdzie jego miesięczne zarobki były dużo wyższe niż obecnie”, jednak nie znajdowało to pokrycia w ujawnionych w sprawie okolicznościach faktycznych. Wszak w dacie poprzedniego ustalania alimentów na córkę (grudzień 2015 r.) powód pracował już w kraju i to właśnie zarobki osiągane przez powoda w firmie (...) (oraz ówczesne wydatki powoda) stanowiły podstawę orzeczenia o alimentach zawartego w wyroku rozwodowym z dnia 3 grudnia 2015 r. W ocenie Sądu Rejonowego okoliczności istotne z punktu widzenia ustalania zakresu obowiązku alimentacyjnego powoda względem małoletniej pozwanej A. K. nie uległy w ostatnim czasie żadnej zmianie, co musiało stanowić podstawę do oddalenia powództwa o obniżenie ww. alimentów.

Na marginesie należy przy tym wskazać, że w zakresie dotyczącym obowiązku alimentacyjnego powoda względem córki żadnego znaczenia nie miał podnoszony przez E. K. fakt pobierania przez nią świadczenia wychowawczego, o którym mowa w ustawie z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (tzw. świadczenia 500+). Z art. 135 § 3 KRiO jednoznacznie wynika, że na zakres świadczeń alimentacyjnych nie wpływa m.in. pobieranie przez małoletnią wskazanego świadczenia, co oznacza, że wskazany składnik dochodów rodziny nie może stanowić argumentu, przemawiającego za obniżeniem zobowiązania alimentacyjnego osoby zobowiązanej do uiszczania alimentów.

----------------------------------------

Podstawy materialnoprawnej zgłoszonego przez pozwaną E. K. żądania zasądzenia alimentów należało upatrywać w normie art. 60 § 1 KRiO, zgodnie z którą małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.

Podstawowymi przesłankami zasądzenia alimentów pomiędzy byłymi małżonkami na podstawie wskazanej normy pozostają więc: (1) ustalenie, że jeden z byłych małżonków pozostaje w niedostatku, (2) ustalenie, że możliwości zarobkowe i majątkowe drugiego z byłych małżonków pozwalają mu na dostarczanie środków utrzymania byłemu małżonkowi. Dopiero łączne (kumulatywne) ustalenie obu wskazanych okoliczności pozwala na uwzględnienie roszczenia opartego o normę art. 60 § 1 KRiO. Wyjaśnić przy tym należy, że w niedostatku znajduje się ten, kto nie może własnymi siłami zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb w całości lub w części. Jednocześnie usprawiedliwione potrzeby to takie, których zaspokojenie zapewni uprawnionemu normalne warunki bytowania, odpowiednie do jego stanu zdrowia i wieku (por. np. wyrok SN z dnia 7 września 2000 r., I CKN 852/00, wyrok SN z dnia 5 lipca 2000 r., I CKN 226/00). Podkreśla się przy tym, że uprawniony do alimentacji w pierwszej kolejności powinien wykorzystać własne możliwości pozyskania dochodu i środków utrzymania, a dopiero w dalszej kolejności, o ile nadal pozostają one niezaspokojone, występować z roszczeniami w stosunku do zobowiązanego. Niedostatek stanowiący podstawę zasądzenia alimentów na rzecz rozwiedzionego małżonka (art. 60 § 1 KRiO) ma więc charakter względny, co oznacza, że małżonek domagający się alimentów winien w pełni wykorzystać wszystkie możliwości w celu uzyskania dochodów niezbędnych do zaspokojenia usprawiedliwionych własnych potrzeb (por. np. wyrok SA w Poznaniu z dnia 10 lutego 2004 r., I ACa 1422/03, wyrok SA w Białymstoku z dnia 26 czerwca 2014 r., I ACa 177/14). Stan niedostatku musi być niezawiniony, tzn. że roszczenie nie przysługuje osobie, która mając możliwości zarobkowe, nie podejmuje pracy z własnej woli lub nie czerpie dochodów ze swego majątku (tak np. J. Ignaczewski (red.): Małżeńskie prawo majątkowe, Warszawa 2017 r., komentarz do art. 60 KRiO, wyrok SO w Sieradzu z dnia 11 grudnia 2013 r., I Ca 431/13).

Przenosząc powyższe rozważania na płaszczyznę rozpoznawanej sprawy należy wskazać, że żądanie pozwanej (powódki wzajemnej) E. K. zasądzenia na jej rzecz od powoda (pozwanego wzajemnie) P. K. alimentów było bezzasadne z dwóch niezależnych od siebie przyczyn.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że nawet jeśli powódka wzajemna pozostaje obecnie w stanie niedostatku (nie jest w stanie własnymi dochodami pokryć wszystkich swoich usprawiedliwionych potrzeb), to w ocenie Sądu jest to okoliczność przez nią zawiniona. Należy bardzo wyraźnie wskazać, że od ponad 10 lat powódka wzajemna nie pozostaje w żadnym zatrudnieniu, mimo że już orzekając poprzednio w przedmiocie alimentów Sąd bardzo kategorycznie wskazywał powódce wzajemnej na konieczność podjęcia przez nią pracy („ E. K. nie wykorzystuje swych możliwości zarobkowych, albowiem nie czyni odpowiednich starań o znalezienie zatrudnienia, choć z informacji instytucji pośrednictwa pracy wynika, że takowe ma także we własnym zawodzie (…) Obowiązkiem E. K. jest, w razie niemożności znalezienia pracy w najbliższej okolicy, podjęcie poszukiwań na szerszym obszarze, tym bardziej że jest osobą mobilną, o czym świadczy choćby wysokość środków wydawanych na paliwo”- tak uzasadnienie wyroku w sprawie III RC 57/12). Mimo tego- oraz pomimo upływu ponad czterech lat od momentu uprawomocnienia się wyroku w sprawie III RC 57/12- powódka wzajemna nie podjęła skonkretyzowanych działań zmierzających do uzyskania zatrudnienia, którego w efekcie nie znalazła. Powódka wzajemna starała się przekonywać Sąd, że nie może podjąć pracy, gdyż jest osobą schorowaną (leczy się z powodu przepukliny i cukrzycy), jednak nie są to bynajmniej okoliczności nowe, bowiem istniały już w momencie wydawania wyroku w sprawie III RC 57/12. Powódka nie jest osobą w podeszłym wieku (rok urodzenia- 1965) i niewątpliwie od osób takich można wymagać czynienia starań o znalezienie zatrudnienia, tym bardziej że opisywane przez E. K. schorzenia niewątpliwie nie dyskwalifikują jej od wykonywania wszelkiej pracy (a co najwyżej niektórych zawodów). Wobec powódki wzajemnej nie wydano orzeczenia lekarza orzecznika ZUS lub innego podobnego, które poświadczałoby brak możliwości świadczenia pracy, a w konsekwencji w ocenie Sądu w pełni zasadne były formułowane już uprzednio wobec powódki zarzuty, że winna podjąć aktywne starania o znalezienie zatrudnienia. Pytana przez Sąd w trakcie rozprawy o przyczyny braku zatrudnienia, powódka wzajemna wskazywała na swój rzekomo ciężki stan zdrowia oraz rzekome wyniszczenie psychiczne spowodowane przez byłego męża, który miał prowadzić hulaszczy tryb życia i trwonić majątek wspólny, jednak okoliczności te ani nie znalazły potwierdzenia w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym, ani nie miałyby wpływu na możliwość usprawiedliwienia E. K. odnośnie braku znalezienia zatrudnienia. Trudno zrozumieć i zaakceptować postawę osoby, która z jednej strony- pomimo stosunkowo młodego wieku- od szeregu już lat nie czyniła aktywnych starań o znalezienie zatrudnienia, z drugiej zaś- pomimo faktycznego rozejścia się z byłym mężem już w 2011 r.- oczekiwała, że to właśnie były mąż powinien dostarczać jej środków utrzymania. Nieakceptowalna społecznie postawa E. K. znalazła bezpośredni wyraz w treści wyroku Sądu Rejonowego w Wołowie z dnia 19 czerwca 2012 r. (sygn. akt: III RC 57/12), kiedy to- pomimo dużo lepszej niż obecnie sytuacji materialnej P. K.- Sąd zasądził od niego na rzecz E. K. ( ówcześnie jeszcze żony) tytułem alimentów wyłącznie kwotę 200 zł/miesięcznie, bardzo mocno zastrzegając, iż „ z przyczyn kulturowych, ekonomicznych i społecznych nie da się utrzymać modelu, w którym żona jedynie zajmuje się domem i dzieckiem a mąż w całości zdobywa środki finansowe” (k. 4 uzasadnienia wyroku w sprawie III RC 57/12). Sąd dostrzega, iż obecnie powódka wzajemna pobiera świadczenie opiekuńcze na swoją niepełnosprawną matkę, co formalnie uniemożliwia jej podjęcie zatrudnienia, jednak okoliczność ta nie może bynajmniej stanowić formy usprawiedliwienia dla E. K.. Wszak diametralnie różna jest sytuacja osoby, która pozostawała w bieżącym zatrudnieniu i z uwagi na potrzebę opieki nad osobą bliską musiała zrezygnować z zatrudnienia (drastycznie ograniczając tym samym swoje dochody do niskiego świadczenia opiekuńczego- 520 zł/miesięcznie) od sytuacji osoby, która od szeregu już lat pozostawała bezrobotna i w związku z chorobą osoby bliskiej decyduje się pełnić funkcję opiekuna i pobierać zasiłek opiekuńczy. Wszak dla takiej osoby sytuacja życiowa nie ulega w zasadzie żadnej zmianie (z całą zaś pewnością nie ulega pogorszeniu), zaś choroba osoby bliskiej daje wręcz takiej osobie możliwość uzyskania świadczenia opiekuńczego, które jej wcześniej nie przysługiwało. Osoba taka w swoisty sposób „korzysta” na chorobie osoby bliskiej, bowiem i tak nie posiadając zatrudnienia może uzyskać określone świadczenie pieniężne. Formalny brak możliwości podjęcia zatrudnienia nie może jednak dla takiej osoby stanowić formy usprawiedliwienia jej bezrobotności, bowiem stan bezrobotności istniał już na długo przed uzyskaniem prawa do pobierania świadczenia opiekuńczego . O ile więc zmianę w stosunkach osobistych osoby, która była pracownikiem, a z przyczyn losowych (choroby osoby bliskiej) musiała z zatrudnienia zrezygnować, Sąd mógłby w niniejszym postępowaniu uwzględnić, o tyle prawnie irrelewantny był fakt uzyskania przez E. K. świadczenia opiekuńczego (i związany z tym formalny zakaz zatrudnienia), w sytuacji gdy powódka wzajemna i tak pracy wcześniej nie miała. Co do samej zasady przyznanie określonej osobie świadczenia opiekuńczego wprowadza w jej życiu zmiany na gorsze (osoba taka musi zrezygnować z zatrudnienia, co znacząco obniża jej dochody). Tymczasem zaś, zachowując elementarną uczciwość procesową, należy wskazać, że wskutek przyznania powódce wzajemnej świadczenia opiekuńczego jej sytuacja materialna się poprawiła. Wcześniej nie miała ona bowiem żadnych dochodów, zaś wskutek przyznania ww. świadczenia uzyskuje środki w wysokości 520 zł/miesięcznie. Sąd zdaje sobie sprawę z brzmienia art. 135 § 3 KRiO, jednak celem ukazania niespecyficznej sytuacji zachodzącej w niniejszej sprawie, za zasadne uznał odwołanie się do pobierania przez powódkę wzajemną świadczenia opiekuńczego.

W kontekście bardzo emocjonalnych oświadczeń E. K. dotyczących jej złej sytuacji materialnej oczywiste zdziwienie budzić muszą przyczyny, dla których powódka wzajemna, nie mogąc podjąć etatowej pracy, nie czyni starań o znalezienie innych form aktywności zawodowych, które można byłoby połączyć z opieką nad chorą matką (w szczególności pracy chałupniczej). Pytana o to w toku rozprawy powódka wzajemna nie potrafiła racjonalnie i przekonująco wytłumaczyć swojego postępowania, konsekwentnie wskazując że jej były mąż ma bieżące dochody, więc to on powinien partycypować w kosztach jej utrzymania.

W ocenie Sądu Rejonowego stan niedostatku powódki wzajemnej (bo taki niewątpliwie w sprawie zachodzi- powódka ma do swojej dyspozycji wyłącznie kwotę 520 zł- pozostałe świadczenia są związane z małoletnią córką) jest stanem przez powódkę w pełni zawinionym. Powódka wzajemna od bardzo długiego czasu nie pracowała, pozbawiając się tym samym chociażby możliwości czynienia jakichkolwiek oszczędności , z których obecnie mogłaby korzystać. Należy bardzo wyraźnie powtórzyć, że strony faktycznie rozeszły się już w 2011 r. i w tych okolicznościach niewątpliwie można było wymagać od powódki wzajemnej, by czyniła aktywne starania o znalezienie zatrudnienia. Z całą zaś pewnością wymagania te można było stawiać powódce wzajemnej z momentem wydania przez tut. Sąd wyroku w sprawie III RC 57/12. Skoro bowiem powódka wzajemna na mocy wydanego wówczas orzeczenia uzyskała bardzo niewysokie przecież świadczenie alimentacyjne w kwocie 200 zł, to w świetle tak kategorycznych twierdzeń E. K. co do jej niedostatku, powstaje oczywiste pytanie, o przyczyny dla których powódka wzajemna nie chciała poprawić swojej sytuacji materialnej własną pracą. Od momentu ogłoszenia wyroku w sprawie III RC 57/12 (a więc od prawie 5 lat) powódka wzajemna nie zmieniła swojej postawy, mimo wyraźnej sugestii ze strony Sądu, że jej zachowanie nie jest prawidłowe (vide: uzasadnienie wyroku w sprawie III RC 57/12). W ocenie Sądu postawa powódki, która przez okres ostatnich 10 lat nie pracowała i która nadal nie podejmuje jakichkolwiek kroków zmierzających do poprawy jej sytuacji materialnej, w sposób oczywisty kłóci się ze społecznie akceptowalnym modelem racjonalnego i zaradnego obywatela. Żądanie powódki, która w żaden sposób nie chce własnym działaniem poprawić swojej sytuacji materialnej a związanymi z tym ciężarami chce obarczyć byłego małżonka pozostaje w oczywistym stopniu sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i jako takie nie zasługuje na ochronę. Trudno bowiem zrozumieć sytuację, w której za zawiniony przez powódkę wzajemną stan jej niedostatku, za uporczywe w zasadzie pozostawanie bez zatrudnienia, ciężar odpowiedzialności (łożenia alimentów) należałoby przenosić na byłego męża. Zgodnie z art. 144 ¹ KRiO zobowiązany może uchylić się od wykonania obowiązku alimentacyjnego względem uprawnionego, jeżeli żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. W ocenie Sądu w okolicznościach rozpoznawanej sprawy zrealizowała się w pełni dyspozycja wskazanej normy prawnej.

W tym kontekście należy również wskazać na wielokrotnie podnoszone przez powódkę wzajemną zarzuty dotyczące rzekomego trwonienia przez byłego małżonka majątku wspólnego stron, w szczególności przekazywania znacznej części dochodów swojej matce. Podnoszone przez powódkę wzajemną zarzuty nie mogły stanowić podstawy rozważań w niniejszej sprawie, bowiem pozostają właściwe dla ewentualnego postępowania o podział majątku wspólnego (bądź z uwagi na treść art. 43 § 2 KRiO- ewentualne żądanie ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym, bądź z uwagi na treść art. 45 KRiO- żądanie rozliczenia nakładów z majątku wspólnego), na co zresztą Sąd wskazywał powódce wzajemnej uwagę już w toku poprzedniego postępowania o alimenty („ środków na swe utrzymanie E. K. winna szukać również w majątku dorobkowym, którego podział stał się możliwy po ustanowieniu rozdzielności majątkowej”- uzasadnienie wyroku w sprawie III RC 57/12). Niejasne pozostają przyczyny, dla których E. K. nie wystąpiła jak dotąd z żądaniem podziału majątku wspólnego stron. Skoro bowiem w jej ocenie były małżonek dopuszczał się tak jaskrawie nieprawidłowych działań w zakresie zarządu majątkiem wspólnym, to powódka mogłaby liczyć na wyjątkowo korzystne dla siebie rozstrzygnięcie sądowe, pod tym oczywiście warunkiem, że rzekome niewłaściwe zachowania P. K. byłaby w stanie wykazać. Co prawda w toku rozprawy głównej E. K. starała się tłumaczyć swoją zwłokę w tym zakresie kłopotami finansowymi (brakiem środków niezbędnych do pokrycia kosztów sądowych), jednak argumentację tę należy uznać za co najmniej wątpliwą, zważywszy na dostępną dla każdego obywatela- przy spełnieniu warunków ustawowych- instytucję zwolnienia od kosztów sądowych. Skoro także i na wskazanej płaszczyźnie, a więc na płaszczyźnie możliwości poszukiwania zaspokojenia w majątku wspólnym stron, powódka z nieuzasadnionych przyczyn od wielu już lat nie podejmuje jakiejkolwiek aktywności (jedynie dla porządku należy wskazać, że orzeczenie o ustanowieniu między stronami rozdzielności majątkowej zostało wydane już w maju 2012 r.), to także i z tego powodu roszczenie powódki wzajemnej o zasądzenie alimentów należało uznać za oczywiście bezzasadne.

--------------------------------------

Niezależnie od powyższego- nawet gdyby uznać, że stan niedostatku powódki wzajemnej nie został przez nią zawiniony i że jej roszczenie pozostaje w zgodzie z zasadami współżycia społecznego- za oddaleniem powództwa o alimenty przemawiałaby inna, całkowicie samodzielna przesłanka w postaci ustalenia, że możliwości zarobkowe i majątkowe P. K. nie pozwalałyby mu na ponoszenie dodatkowego wydatku w postaci alimentów zasądzonych na rzecz byłej żony.

Z przedłożonych przez P. K. zaświadczeń o dochodach wynika, że zarabia on obecnie ok. 2 150 zł netto/miesięcznie. Podkreślić jednak należy, że znaczną część dochodów pozwanego stanowi wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych. Po odjęciu owego składnika wynagrodzenia- a więc przy pozostawieniu wyłącznie pensji zasadniczej- zarobki powoda wynoszą ok. 1 800 zł/miesięcznie. Do cyklicznych wydatków pozwanego należy w szczególności obowiązek łożenia alimentów na córkę w wysokości 700 zł/miesięcznie. Tym samym pozwanemu pozostawałoby do dyspozycji ok. 1 100 zł miesięcznie, z czego pozwany musi opłacić pokój (400 zł/miesięcznie), wyżywienie (ok. 600 zł/miesięcznie), dojazd do pracy (ok. 200 zł/miesięcznie), zakupić ubrania (ok. 35 zł/miesięcznie), środki higieniczne (ok. 35 zł/miesięcznie), doładować komórkę (ok. 50 zł/miesięcznie) oraz opłacić ubezpieczenie samochodu (ok. 500 zł/rocznie czyli ok. 40 zł/miesięcznie). Wynika z powyższego, że stałe wydatki pozwanego- łącznie z alimentami na córkę- wynoszą ok. 2 060 zł/miesięcznie i są to koszty w ocenie Sądu uzasadnione i realne. W tym miejscu należy krótko odnieść się do zarzutów powódki wzajemnej, jakoby nierzeczywiste były deklarowane przez pozwanego wydatki na żywność (600 zł/miesięcznie). Nie ulega wątpliwości, że mężczyzna- zwłaszcza pracujący fizycznie (tak jak pozwany)- ma nieco wyższe zapotrzebowanie na pożywienie niż kobieta. Dziwić musi więc stanowisko powódki wzajemnej, która z jednej strony koszty swojego wyżywienia oraz wyżywienia córki zadeklarowała na poziomie łącznym ok. 800 zł/miesięcznie (ok. 400 zł/miesięcznie na każdą z kobiet), by jednocześnie tak kategorycznie kwestionować możliwość poniesienia przez pozwanego wydatków na wyżywienie na poziomie ok. 600 zł/miesięcznie. W ocenie Sądu szacunek pozwanego nie był nadmierny, odpowiadał zasadom doświadczenia życiowego i nie było jakichkolwiek podstaw, by ww. składnik kosztów utrzymania P. K. kwestionować. Analiza ogólnych miesięcznych wydatków pozwanego (ok. 2 060 zł) oraz jego średniej pensji zasadniczej (ok. 1 800 zł/miesięcznie) wskazuje, że dla pokrycia wszystkich swoich wydatków pozwany zobowiązany jest podejmować pracę w godzinach nadliczbowych. Oczywiście nieuzasadnione w tym kontekście byłoby założenie, że pozwany winien być jeszcze dodatkowo obciążony obowiązkiem łożenia alimentów na byłą żonę, co de facto sprowadzałoby się do obciążenia go obowiązkiem jeszcze szerszego podejmowania pracy w godzinach nadliczbowych (mimo że sama powódka wzajemna od 10 lat nie podejmuje zatrudnienia). Analiza dochodów i wydatków pozwanego wzajemnego przekonuje, że nie byłby on w stanie w żadnym stopniu partycypować w kosztach utrzymania powódki wzajemnej, bowiem jego aktualne wydatki przewyższają w istocie jego zarobki umowne, obligując pozwanego do podejmowania pracy w godzinach nadliczbowych. W tym miejscu należy również wskazać, że co do samej zasady za nieusprawiedliwiony Sąd uznał wydatek pozwanego na papierosy (200 zł/miesięcznie) i nie brał go pod uwagę przy ustalaniu sytuacji materialnej P. K.. Oczywistym pozostaje jednak, że jeśli pozwany podejmuje pracę w godzinach nadliczbowych, to owa ponadwymiarowa praca (i związane z tym ponadwymiarowe wynagrodzenie) może być przez pozwanego przeznaczana na swobodnie przez niego wybrane aktywności (atrakcyjne z punktu widzenia samego pozwanego). Jeśli więc pozwany pracuje ponad wymiar, to nie można mu czynić zarzutu, że ponadwymiarowe wynagrodzenie przeznacza na własne przyjemności. Tylko jednak pod tym warunkiem- a więc pod warunkiem pokrywania przyjemności właśnie z ponadwymiarowego wynagrodzenia- zachowanie pozwanego mogło być uznane za niezawinione i nie mające wpływu na ocenę możliwości majątkowych pozwanego.

Na marginesie należy również wskazać, na co Sąd zwracał uwagę stron w toku rozprawy głównej, że orzekając w wyroku rozwodowym w przedmiocie alimentów na rzecz A. K. (podwyższając je z kwoty 500 zł/miesięcznie do kwoty 700 zł/miesięcznie), Sąd Okręgowy niewątpliwie miał na uwadze, że z datą prawomocności wyroku rozwodowego wygasa z mocy prawa obowiązek alimentacyjny P. K. względem jego byłej żony, ustalony na podstawie art. 27 § 1 KRiO. O ile więc nie sporządzono pisemnego uzasadnienia wyroku rozwodowego, to należy zakładać, że nie stanowi przypadku, iż obowiązek alimentacyjny P. K. względem córki podwyższono właśnie o 200 zł/miesięcznie, a więc o kwotę, jaką uprzednio P. K. uiszczał tytułem alimentów na rzecz byłej żony. Sytuacja majątkowa P. K. w momencie ogłaszania wyroku rozwodowego była przy tym lepsza niż obecnie (zarabiał on wówczas ok. 2 500 zł/miesięcznie). Skoro więc obecnie zarobki powoda/pozwanego wzajemnego są niższe niż poprzednio, to oczywiście nieuzasadnione byłoby obciążanie go łącznym obowiązkiem alimentacyjnym wyższym niż obowiązek ustalony w wyroku rozwodowym. Należy bowiem zakładać, że gdyby możliwości zarobkowe powoda/pozwanego wzajemnie na to pozwalały, to już na etapie wydawania wyroku rozwodowego P. K. zostałby obciążony wyższym obowiązkiem alimentacyjnym na rzecz córki (zwłaszcza wobec trudnej sytuacji materialnej E. K.)

Mając na uwadze wszystkie wskazane wyżej okoliczności Sąd Rejonowy oddalił powództwo wzajemne E. K. o zasądzenie na jej rzecz od byłego małżonka świadczeń alimentacyjnych.