Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 lutego 2017 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach, Wydział VI Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący SSO Marcin Mierz (spr.)

Sędziowie SSO Grażyna Tokarczyk

SSR del. Agnieszka Woźniak

Protokolant Aleksandra Studniarz

przy udziale Adama Latki

Prokuratora Prokuratury RejonowejG. w G.

po rozpoznaniu w dniu 24 lutego 2017 r.

sprawy skazanego P. M. syna S. i M.,

ur. (...) w K.

w przedmiocie wydania wyroku łącznego

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę skazanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Gliwicach

z dnia 26 października 2016 r. sygnatura akt IX K 692/16

na mocy art. 437 § 1 kpk i art. 624 § 1 kpk

1.  utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok;

2. zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. K. T. kwotę 147,60 zł (sto czterdzieści siedem złotych i sześćdziesiąt groszy) obejmującą kwotę 27,60 zł (dwadzieścia siedem złotych i sześćdziesiąt groszy) podatku VAT, tytułem zwrotu nieuiszczonych kosztów obrony skazanego z urzędu w postępowaniu odwoławczym

3. zwalnia skazanego od ponoszenia wydatków postępowania odwoławczego obciążając nimi Skarb Państwa.

Sygn. akt VI Ka 1334/16

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia 24 lutego 2017 roku

Rozpoznając sprawę skazanego P. M. o wydanie wyroku łącznego Sąd Rejonowy w Gliwicach ustalił, że P. M. skazany został następującymi wyrokami:

I. Sądu Rejonowego w Gliwicach z dnia 8.02.2013 roku (sygn. akt IX K 1636/12) za czyn z art. 209 § 1 kk popełniony w okresie od 1.11.2011 roku do sierpnia 2012 roku na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 2 lat próby; postanowieniem z dnia 26.02.2014 roku Sąd Rejonowy w Gliwicach zarządził wykonanie kary pozbawienia wolności;

II. Sądu Rejonowego w Gliwicach z dnia 23.06.2014 roku (sygn. akt IX K 336/14) za czyn z art. 209 § 1 kk popełniony w okresie od września 2012 roku do sierpnia 2013 roku na karę 1 roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 3 lat próby; postanowieniem z dnia 25.11.2015 roku Sąd Rejonowy w Gliwicach zarządził wykonanie kary pozbawienia wolności;

III. Sądu Rejonowego w Gliwicach z dnia 5.02.2016 roku (sygn. akt IX K 1599/15) za czyn z art. 207 § 1 kk popełniony w okresie od marca 2014 roku do lipca 2015 roku na karę 10 miesięcy ograniczenia wolności polegający na wykonywaniu nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 40 godzin w stosunku miesięcznym.

Wyrokiem z dnia 26 października 2016 roku (sygn. akt IX K 692/16) Sąd Rejonowy w Gliwicach orzekł, co następuje:

1. na mocy art. 85 § 1 k.k. i art. 86 § 1 k.k. łączy karę pozbawienia wolności orzeczoną wyrokiem opisanym w punkcie II i karę ograniczenia wolności orzeczoną wyrokiem opisanym w punkcie III i wymierza skazanemu P. M. łączną karę 1 (jednego) roku i 2 (dwóch) miesięcy pozbawienia wolności;

2. na mocy art. 577 k.p.k. na poczet łącznej kary pozbawienia wolności orzeczonej w punkcie 1 zalicza skazanemu okres odbywania kary pozbawienia wolności orzeczonej wyrokiem Sądu Rejonowego w Gliwicach z dnia 23.06.2014 roku sygn. akt IX K 336/14;

3. na mocy art. 572 k.p.k. umarza postępowanie o wydanie wyroku łącznego w zakresie kary orzeczonej wyrokiem opisanym w punkcie I;

4. na mocy art. 29 ust. 1 ustawy Prawo o adwokaturze zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adwokata K. T. wynagrodzenie w kwocie 295,20 złotych (dwieście dziewięćdziesiąt pięć złotych i dwadzieścia groszy) tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej skazanemu z urzędu;

5. na mocy art. 624 § 1 k.p.k. zwalnia skazanego od ponoszenia kosztów procesu, którymi obciąża Skarb Państwa.

Apelację od tego orzeczenia wywiódł obrońca skazanego zarzucając błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego orzeczenia, polegający na uznaniu, że do orzeczenia względem skazanego kary łącznej właściwym będzie zastosowanie zasady częściowej absorpcji kar, podczas gdy z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika jednoznacznie, iż dla prawidłowej resocjalizacji skazanego wystarczy orzeczenie kary łącznej przy zastosowaniu zasady pełnej absorpcji.

Podnosząc powyższy zarzut obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i wymierzenie skazanemu P. M. w miejsce orzeczonej kary, kary łącznej z zastosowaniem pełnej absorpcji, to jest kary łącznej jednego roku pozbawienia wolności, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

Sąd zważył, co następuje:

Analiza akt sprawy, pisemnych motywów zaskarżonego orzeczenia oraz podniesionego w apelacji zarzutu i zawartej w środku odwoławczym argumentacji prowadzić musiała do wniosku o braku podstaw do uwzględnienia apelacji obrońcy.

Chociaż podniesiony w apelacji zarzut nazwany został przez apelującego błędem w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, treść tego zarzutu oraz argumentacja zawarta w uzasadnieniu środka odwoławczego odpowiada wyłącznie zarzutowi rażącej niewspółmierności kary orzeczonej wobec skazanego zaskarżonym wyrokiem łącznym. Ani sam zarzut, ani też część motywacyjna wywiedzionej apelacji nie zawierają wskazania na jakiekolwiek ustalenie przyjęte przez sąd pierwszej instancji za podstawę wyrokowania, którego prawidłowość apelujący kwestionowałby. Zarzut błędu w ustaleniach faktycznych oparty być musi o podważanie konkretnych ustaleń faktycznych poczynionych przez sąd pierwszej instancji i mających przełożenie na treść zaskarżonego orzeczenia. W wywiedzionym środku odwoławczym obrońca zaś podważa wyłącznie wymiar orzeczonej wobec skazanego kary łącznej kwestionując zasadę w oparciu o którą kara ta została skazanemu wymierzona i domagając się obniżenia wymiaru kary orzeczonej wobec skazanego, nie wskazując jednak na jakiekolwiek ustalenie Sądu Rejonowego błędnie przyjęte za podstawę zaskarżonego orzeczenia. Argumentacja apelacji sprowadza się wyłącznie do podważania zasady zastosowanej przez sąd pierwszej instancji przy orzekaniu o karze. Całość tej argumentacji, podobnie jak i treść samego zarzutu stawianego zaskarżonemu orzeczeniu, odnosi się wyłącznie do zasady zastosowanej przez sąd pierwszej instancji przy orzekaniu o karze oraz okoliczności, które sąd pierwszej instancji uwzględnił przy wydawaniu zaskarżonego orzeczenia, nie zawiera natomiast powołania się na choćby jedno nieprawidłowe ustalenie poczynione przez ten sąd.

W realiach niniejszej sprawy nie było natomiast podstaw do uwzględnienia podniesionego w apelacji zarzutu w którym podważał apelujący zastosowanie wobec skazanego zasady częściowej absorpcji i postulował połączenie kar objętych już orzeczeniem o karze łącznej poprzez zastosowanie zasady absorpcji pełnej jako zasady orzekania o karze łącznej, której zastosowanie przy orzekaniu o karze łącznej pozostaje zdaniem obrońcy wystarczające dla należytej resocjalizacji skazanego. Wysokość orzeczonej wobec skazanego zaskarżonym wyrokiem łącznym kary łącznej nie może być skutecznie kwestionowana. Nie tylko bowiem mieści się ona w granicach określonych art. 86 k.k. w powiązaniu z art. 87 k.k., lecz także w sposób należyty uwzględnia dyrektywy szczególne wymiaru kary łącznej. Wymierzając karę łączną należy przede wszystkim oznaczyć granice, w których kara ta może być wymierzona (art. 86 k.k.). W przypadku kar pozbawienia wolności oraz ograniczenia wolności składających się na orzekaną przez sąd w niniejszej sprawie karę łączną granica kary łącznej możliwej do wymierzenia wynosiła od 1 roku pozbawienia wolności (najwyższa z kar wymierzonych za zbiegające się przestępstwa - w sprawie IX K 336/14 ) do 1 roku i 5 miesięcy pozbawienia wolności (suma zbiegających się i podlegających połączeniu kar przy uwzględnieniu przeliczenia kary 10 miesięcy ograniczenia wolności na 5 miesięcy pozbawienia wolności z zastosowaniem zasady przewidzianej w art. 87 § 1 k.k.).

Kwestionująca rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego apelacja obrońcy nie mogła zostać uwzględniona. Sąd Okręgowy po przeanalizowaniu podniesionych w apelacji argumentów nie uznał ich za trafne i posiadające na tyle wpływ na wymiar kary, by pozwalały one potraktować orzeczoną wobec skazanego karę łączną za rażąco niewspółmiernie surową. Wydając wyrok łączny, sąd orzekający powinien rozważyć, czy pomiędzy poszczególnymi czynami, za które wymierzono kary, istnieje ścisły związek podmiotowy lub przedmiotowy, czy też związek ten jest dość odległy lub w ogóle go brak, a ponadto powinien rozważyć, czy okoliczności, które zaistniały już po wydaniu poprzednich wyroków, przemawiają za korzystnym lub niekorzystnym ukształtowaniem kary łącznej (Wyrok SN z dnia 1983.10.25, IV KR 213/83, OSNKW 1984/5-6/65). Decydujące znaczenie przy wymiarze kary łącznej ma nadto wzgląd na prewencyjne oddziaływanie kary, w znaczeniu prewencji indywidualnej i ogólnej.

Zasadnie zatem analizując te okoliczności, Sąd Rejonowy w Gliwicach nie zastosował wobec skazanego postulowanej w apelacji obrońcy zasady pełnej absorpcji uznając, że w przedmiotowym wypadku zastosowanie znaleźć powinna zasada absorpcji częściowej. Podkreślić trzeba, że zarówno w doktrynie jak i w orzecznictwie zauważa się, iż niezależnie od możliwości zastosowania przy wymiarze kary łącznej zasady pełnej absorpcji, asperacji, jak i zasady pełnej kumulacji, oparcie wymiaru kary na zasadzie absorpcji lub kumulacji traktować należy jako rozwiązanie skrajne, stosowane wyjątkowo i wymagające szczególnego uzasadnienia. Natomiast priorytetową zasadą wymiaru kary łącznej powinna być zasada asperacji (por. A. Marek: Komentarz, Kodeks karny, Warszawa 2004 rok s. 293; wyrok SN z 2 grudnia 1975 roku Rw 628/75, OSNKW 1976/2/33, wyrok SA w Katowicach z dnia 13 listopada 2003 roku, II AKa 339/03, LEX nr 183336) zastosowana w niniejszej sprawie. Zasadę całkowitej absorpcji stosować należy wyjątkowo albo wtedy gdy wszystkie czyny wykazują bardzo bliską więź podmiotową i przedmiotową, albo orzeczone za niektóre czyny kary są tak minimalne, że w żadnym stopniu nie mogłyby rzutować na karę łączną, albo też istnieją jakieś szczególne okoliczności dotyczące osoby skazanego (wyrok SA w Katowicach z dnia 20 maja 2008 roku, sygn. akt II AKa 129/08, Biul. SAKa 2008/3/8, podobnie wyrok SA w Łodzi z dnia 28 lutego 2008 roku, sygn. akt II AKa 246/07 Prok.i Pr.-wkł. 2009/10/34) zwłaszcza odnoszące się do jego postawy po wydaniu poszczególnych wyroków skazujących.

Wbrew treści apelacji obrońcy związki przedmiotowe i podmiotowe pomiędzy czynami za które orzeczono kary podlegające łączeniu w niniejszej sprawie nie mogą uzasadniać zastosowania wobec skazanego zasady absorpcji. Nie uprawniają one również na tle całokształtu okoliczności sprawy decydujących o wymiarze kary łącznej, w szczególności względów prewencji, do jej orzeczenia w oparciu o zasadę absorpcji. Wprawdzie ma rację skarżący, że każdy z przypisanych skazanemu czynów za które wymierzono skazanemu kary objęte karą łączną stanowił rodzajowo tożsame przestępstwo przeciwko rodzinie i opiece, jak również pomiędzy czynami tymi zachodzi pewnego stopnia bliskość czasowa, to jednak zważając na całokształt okoliczności wpływających na ocenę związków podmiotowo-przedmiotowych pomiędzy tymi czynami nie sposób przyjąć, że związki te pozostają do tego stopnia ścisłe, by wraz z pozostałymi okolicznościami uwzględnianymi przy orzekaniu o karze łącznej uzasadniały orzeczenie wobec skazanego kary pozbawienia wolności w oparciu o zasadę absorpcji. Okoliczności wpływające na ocenę bliskości związków pomiędzy przestępstwami badać należy w oparciu o cechy indywidualne każdego z przypadków. Pomiędzy czynami tymi istnieje wprawdzie związek czasowy, niemniej jednak nie pozostaje on na tyle bliski, by dolegliwość związana z karą orzeczoną za jedno z przypisanych skazanemu przestępstw mogła pochłonąć dolegliwość jaka spotkać skazanego powinna w związku z dopuszczeniem się kolejnego przestępstwa. Przypadek taki mógłby zachodzić wówczas, gdyby okresy popełnionych przestępstw pokrywały się w znacznej części, oczywiście przy spełnieniu pozostałych warunków uzasadniających zastosowanie przez sąd zasady absorpcji zupełnej. W sprawie niniejszej czyny objęte wydanymi wobec skazanego wyrokami w sprawach IX K 336/14 oraz IX K 1599/15 dzieli okres siedmiu miesięcy przerwy. Związki czasowe pomiędzy tymi czynami nie pozostają zatem szczególnie bliskie. Przestępstwa te dzielą nadto różnice, które wykluczają zastosowanie wobec skazanego zasady absorpcji. Przypisane skazanemu czyny każdorazowo stanowią przestępstwa o odmiennej kwalifikacji prawnej. Czyn przypisany skazanemu wyrokiem wydanym w sprawie IX K 336/14 polegał bowiem na uporczywym uchylaniu się od łożenia na utrzymanie małoletniej córki, podczas gdy przestępstwo objęte wyrokiem wydanym w sprawie IX K 1599/15 polegało na znęcaniu się skazanego nad jego ojcem. Okoliczność tę miał także na względzie sąd pierwszej instancji wydając zaskarżony wyrok. Odmienne pozostawały zatem indywidualne dobra prawne naruszone każdym z tych czynów, całkowicie odmienny był także sposób działania sprawcy. Czyny te różnią także diametralnie odmienne motywy ich popełnienia i pobudki jakimi kierował się sprawca. Zważając na charakter przypisanych skazanemu przestępstw nie sposób zatem uznać, by z uwagi na ich cechy podmiotowo – przedmiotowe kara orzeczona za jedno z nich, w tym wypadku surowsza kara wymierzona za przestępstwo niealimentacji pochłonąć powinna karę wymierzoną za znęcanie się skazanego nad swoim ojcem. Wspomniane związki przedmiotowo-podmiotowe posiadają wprawdzie korzystny wpływ na wymiar kary łącznej, to jednak nie pozwalają one na uznanie, iż pozostają na tyle silne, by uzasadniały orzeczenie wobec skazanego kary łącznej w oparciu o zasadę całkowitej absorpcji postulowanej w apelacji obrońcy.

Dyrektywami mającymi istotny wpływ na wymiar kary łącznej, w tym także na zastosowanie jednej z zasad wymiaru tej kary pozostają względy prewencji indywidualnej oraz ogólnej. Oceniając te względy wziąć trzeba pod uwagę dotychczasową karalność skazanego wobec którego (wliczając w to wyroki sądów zagranicznych) wydanych zostało już 14 wyroków skazujących. Zważając na tą wielokrotną karalność skazanego nie sposób wręcz przyjąć, że zasadne pozostawałoby wymierzenie wobec skazanego kary łącznej w oparciu o zasadę pełnej absorpcji.

Także pozostałe z podniesionych w wywiedzionym środku odwoławczym okoliczności nie są tego rodzaju, by uzasadniały nie tylko orzeczenie kary łącznej w oparciu o zasadę absorpcji, lecz także i uznanie wymierzonej wobec skazanego zaskarżonym wyrokiem kary łącznej za rażąco niewspółmiernie surową. Wszystkie okoliczności mogące posiadać wpływ na wymiar kary łącznej zostały przez Sąd Rejonowy należycie ocenione, z uwzględnieniem przewidzianych przepisami zasad wymiaru kary łącznej. Wbrew argumentacji apelacji sąd pierwszej instancji orzekając o karze miał na względzie postawę skazanego w trakcie odbywania przez niego kary pozbawienia wolności, w tym też i przebieg procesu jego resocjalizacji. W pisemnych motywach zaskarżonego orzeczenia spełniających wymóg zwięzłości wskazał tenże sąd, iż orzekając o karze uwzględnił również pozytywną opinię o skazanym z zakładu karnego w którym tenże skazany przebywa. Z opinii tej wynika zarówno poprawne zachowanie skazanego podczas odbywania kary, jak i fakt dwukrotnego jego nagradzania w trakcie odbywania kary pozbawienia wolności, nieuczestniczenia w podkulturze przestępczej oraz dbałość skazanego o czystość i porządek w miejscu zakwaterowania. Pozytywnej oceny wymaga nadto poddanie się skazanego rygorom odbywania kary w systemie terapeutycznym. Jednocześnie jednak w opinii tej znalazło się wskazanie na mało krytyczny stosunek skazanego do popełnionych przez siebie przestępstw. Nie sposób zgodzić się przy tym z obrońcą, gdy powołuje się on na pomyślny przebieg procesu resocjalizacji skazanego jako uzasadniający orzeczenie wobec niego kary łącznej w oparciu o zasadę absorpcji całkowitej. Wprawdzie zauważyć trzeba, że zachowanie skazanego w czasie odbywania kar pozbawienia wolności oceniane jest jako pozytywne, to jednak nie można ignorować wyprowadzonego przez dyrektora właściwego zakładu karnego wniosku o powolności procesu resocjalizacji, choć na korzyść skazanego poczytać trzeba właściwy kierunek tego procesu. Trudno zatem zgodzić się z apelującym, gdy powołuje się on na przebieg procesu resocjalizacji skazanego jako uzasadniający orzeczenie kary w oparciu o zasadę pełnej absorpcji. Nie sposób przy tym zaakceptować twierdzenia obrońcy wedle którego proces resocjalizacji skazanego przebiega na tyle pomyślnie, że uzasadnia on orzeczenie wobec skazanego kary w oparciu o zasadę absorpcji.

Okoliczność, iż zachowuje się skazany w toku odbywania kary pozbawienia wolności poprawnie, nie sprawiając problemów wychowawczych, choć bez wątpienia pozostaje okolicznością dla skazanego pozytywną, nie jest tak szczególnie wyjątkowa, by uzasadniała w obliczu pozostałych okoliczności niniejszej sprawy uznanie orzeczonej wobec skazanego kary łącznej za rażąco niewspółmiernie surową i ukształtowania jej w oparciu o zasadę absorpcji. Oceniając argumenty apelacji nie sposób pominąć i tej okoliczności, że orzeczona wobec skazanego kara łączna w wymiarze 1 roku i 2 miesięcy pozbawienia wolności pozostaje karą bliską karze jaka orzeczona zostałaby wobec skazanego przy zastosowaniu zasady pełnej absorpcji. Dolną granicą kary łącznej możliwej do orzeczenia wobec skazanego pozostawała kara 1 roku pozbawienia wolności. Wymiar orzeczonej kary łącznej uwzględnia wskazane w niniejszym uzasadnieniu okoliczności pozytywnie wpływające na wymiar kary. Żadna z okoliczności podniesionych przez obrońcę nie może posiadać tak znaczącego wpływu na wymiar kary łącznej, by pozwalała na uznanie wymierzonej wobec skazanego kary za rażąco niewspółmiernie surową i jej złagodzenie, a w szczególności ukształtowanie kary łącznej w oparciu o zasadę pełnej absorpcji o której zastosowanie wnosi apelujący.

Sąd Okręgowy w Gliwicach oczywiście docenia wskazane w niniejszym uzasadnieniu pozytywne symptomy w postępowaniu skazanego w trakcie odbywania kary pozbawienia wolności, niemniej jednak, przy uwzględnieniu pozostałych okoliczności branych pod uwagę przy orzekaniu o karze łącznej, zwłaszcza odmienności podmiotowo – przedmiotowych czynów skazanego, lecz także całokształtu karalności skazanego P. M. będącej istotnym czynnikiem prognostycznym przemawiającym przeciwko ukształtowaniu kary łącznej w oparciu o zasadę absorpcji, nie pozostają one wystarczające, by uzasadniały zastosowanie wobec skazanego tej zasady, czy też uznanie orzeczonej wobec skazanego kary za rażąco niewspółmiernie surową i obniżenie jej wymiaru. Rażącej niewspółmierności orzeczonej kary nie sposób przyjąć, gdy nie zostały przekroczone granice swobodnego uznania sędziowskiego stanowiącego ustawową zasadę sądowego wymiaru kary. W sprawie niniejszej granic takowych Sąd Rejonowy nie przekroczył. Nie każda przy tym różnica między karą wymierzoną a karą, jaką należałoby wymierzyć, uzasadnia stwierdzenie rażącej niewspółmierności kary (art. 438 pkt 4 k.p.k.). Chodzi tu o różnicę tak istotnej wagi, że kary wymierzonej nie można byłoby w żadnym razie zaakceptować, o różnicę wprost "bijącą w oczy". (wyrok SA w Krakowie II AKa 132/08 z dnia 14.10.2008 KZS 2008/11/64.) Podobne stanowisko w jednym z wyroków zajął Sąd Najwyższy (Wyrok SN z dnia 30.09.2003 r. SNO 56/03 LEX nr 471890) stwierdzając: „Nie każda nietrafność wymiaru kary uzasadnia zmianę orzeczenia. Zmianę taką uzasadnia jedynie "rażąca niewspółmierność", będąca istotną różnicą między karą wymierzoną przez Sąd pierwszej instancji, a taką karą, jaką należałoby orzec w instancji odwoławczej w następstwie prawidłowego rozważenia i uwzględnienia wszystkich okoliczności, które powinny mieć zasadniczy wpływ na wymiar kary. (...)”. Powołane w wywiedzionej apelacji okoliczności, w realiach niniejszej sprawy, przy uwzględnieniu całokształtu elementów mających wpływ na treść rozstrzygnięcia o karze, w tym w szczególności względów prewencji, nie są tego rodzaju, by skutkować mogły wnioskiem o rażącej niewspółmierności kary łącznej orzeczonej wobec skazanego zaskarżonym wyrokiem, a w szczególności mogłyby uzasadniać orzeczenie kary łącznej w oparciu o zasadę absorpcji.

Ze względów powyższych, sąd okręgowy utrzymał zaskarżony wyrok w mocy zasądzając na rzecz obrońcy z urzędu stosowne koszty obrony, a skazanego zwalniając od zapłaty wydatków postępowania odwoławczego, którymi to wydatkami obciążył sąd Skarb Państwa.