Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 września 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie Wydział I Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 5 września 2013 r. na rozprawie

sprawy z powództwa M. B.

przeciwko M. K. (1)

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego – Wydziału VI Gospodarczego w Rzeszowie

z dnia 20 grudnia 2012 r., sygn. akt VI GC 239/12

I.  o d d a l a apelację,

II.  z a s ą d z a od powoda na rzecz pozwanej kwotę 5.400 zł (pięć tysięcy czterysta) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

UZASADNIENIE

Powód M. B. domagał się zobowiązania pozwanej M. K. (1) nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym do zapłaty na rzecz powoda kwoty 110 532 zł wraz z odsetkami ustawowymi i kosztami procesu.

Wyrokiem z dnia 20 grudnia 2012r. Sad Okręgowy w Rzeszowie uchylił w całości nakaz zapłaty wydany dnia 16 maja 2012r. i powództwo oddalił, zasądzając od powoda na rzecz pozwanej kwotę 7878 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wskazał, że wydał rozstrzygnięcie w oparciu o następujące ustalenia faktyczne:

Strony w dniu 20 listopada 2008r. zawarły umowę dzierżawy przedmiotem której były samochód ciężarowego marki R. nr rej. (...) i naczepa M. nr rej (...). Umowa zawarta została na okres dwóch lat. Dzierżawca zobowiązał się do zapłaty wydzierżawiającemu kwoty 5 500 zł miesięcznie. W dniu 6 października 2009r. strony zawarły umowę dzierżawy na okres jednego roku przedmiotem której był samochód ciężarowy marki V. nr rej. (...) za wynagrodzeniem 5 500 zł miesięcznie.

Sąd Okręgowy ustalił, że powód dokonywał wymiany opon w samochodach dzierżawionych przez pozwaną a kosztami obsługi obciążał pozwaną.

Pozostałych napraw dzierżawionych pojazdów dokonywał mąż powódki M. K. (2). Tylko podczas jego nieobecności w kraju naprawy wykonywane były przez pracowników powoda, za które powód obciążał pozwaną w wystawianych pozwanej fakturach z tytułu czynszu dzierżawnego.

W dniu 28 sierpnia 2009r. powód wystawił fakturę nr (...) na ogólną kwotę 122 732 zł z tytułu czynszu dzierżawnego w kwocie 10 000 zł za dwa miesiące, należność za 24 sztuki opon w kwocie 15 000 zł oraz za renowację podwozia naczepy i naprawę hamulców kwotę 75 000 zł. Pozwana zaksięgowała fakturę i uiściła z niej na poczet powoda kwotę należną z tytułu czynszu za dzierżawę. W dniu 17 stycznia powód skierował do pozwanej wezwanie do zapłaty obejmujące należności również z tej faktury, kierując wezwanie na adres pod którym pozwana miała zarejestrowaną działalność gospodarczą.

12 września 2011r. na wniosek powoda odbyło się w Sądzie Rejonowym w Rzeszowie posiedzenie w sprawie wezwania pozwanej do próby ugodowej w przedmiocie zapłaty kwoty 147 677, 34 zł na którym pozwana odmówiła zawarcia ugody twierdząc, że przysługują jej od powoda inne należności, które należy rozliczyć z żądaną przez powoda kwotą.

W oparciu o takie ustalenia Sąd Okręgowy rozważył, że zgłoszony przez pozwaną w zarzutach od nakazu zapłaty zarzut przedawnienia roszczenia nie jest skuteczny ze względu na przerwę biegu przedawnienia jaka nastąpiła na skutek wniosku powoda o wezwanie do próby ugodowej, obejmującego również należność ze spornej faktury, którą pozwana częściowo zapłaciła i miała świadomość, że wobec wezwania do zapłaty przez powoda pozostała niezapłacona kwota z faktury jest przedmiotem sporu.

Następnie Sąd Okręgowy ocenił na podstawie art. 697 k.c., że dokonywanie napraw w przedmiocie dzierżawy przez wydzierającego możliwe jest o ile dzierżawca wyrazi na to zgodę. W ocenie Sądu I instancji wykonanie naprawy naczepy nie mieściła się w pojęciu naprawy bieżącej. Ponadto powód nie wykazał jaka była wartość naprawy bowiem w fakturze wskazał łącznie sumę wartości naprawy naczepy i hamulców a w toku postępowanie nie był w stanie wykazać okoliczności dotyczących okoliczności wykonania tej naprawy. W ocenie Sądu Okręgowego powód nie przedstawił również dowodów, że wymiana 24 opon dotyczyła dzierżawionego pojazdu i była konieczna.

O kosztach procesu Sad Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c.

Wyrok Sądu Okręgowego zaskarżył w całości apelacją powód M. B. zarzucając zaskarżonemu wyrokowi:

Naruszenie przepisów postępowania art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie oceny dowodów w sposób nie wszechstronny i sprzeczny z zasadami doświadczenia życiowego, a jednocześnie nasuwający zastrzeżenia z punktu widzenia zasad logicznego rozumowania przez błędne przyjęcie, że dostawa opon, renowacja podwozia naczepy oraz naprawa hamulców nie mieściły się w granicach napraw bieżących o jakich mowa w art. 697 k.c. i błędne przyjęcie, że usługi te nie były wykonywane przez powoda działającego na zlecenie pozwanej w sytuacji gdy:

- pozwana zaakceptowała wystawioną fakturę VAT nr (...), zaksięgowała tą fakturę oraz zaliczyła w całości wynikająca z niej kwotę do kosztów uzyskania przychodu, obniżając przez to swe zobowiązanie z tytułu podatku dochodowego;

- faktura (...) nie budziła żadnych wątpliwości co do swej prawdziwości i w tym zakresie nie była kwestionowana przez strony, a pozwana na posiedzeniu pojednawczym wskazywała jedynie, ze brak zapłaty zobowiązania wynika z istnienia zobowiązania wzajemnego;

- pozwana uiściła na poczet faktury (...) zaliczkę w kwocie 12 200 zł;

- analiza materiału dowodowego, zwłaszcza dowodów z przesłuchanych świadków W. D., D. S., S. J., M. K. (3) oraz dowody z dokumentów w postaci faktur VAT dokumentujące współpracę stron prowadzą do wniosku, że dzierżawione przez pozwaną pojazdy były na zlecenie pozwanej naprawiane i podlegały bieżącej konserwacji obejmującej między innymi wymianę opon przez pracowników powoda, a naprawy te były rozliczane między stronami na podstawie odrębnych faktur.

Ponadto powód zarzucił zaskarżonemu wyrokowi naruszenie art. 231 i 232 k.p.c. oraz art. 6 k.c. przez błędne przyjęcie, że powód nie udowodnił okoliczności potwierdzających jego roszczenie wobec pozwanej w sytuacji gdy wobec uznania istnienia jej długu wobec powoda z tytułu obciążających pozwaną renowacji podwozia, naprawy i bieżącej konserwacji dzierżawionych pojazdów, poprzez zaakceptowanie i zaksięgowanie faktury (...), rozliczenie w całości kosztów wynikających z tej faktury oraz zaliczenie zaliczki na rzecz powoda, ciężar udowodnienia, że powód nie wykonał lub nienależycie wykonał przedmiotowe usługi na zlecenie i na rzecz pozwanej, obciążał pozwaną.

Apelujący zarzucił przy tym zaskarżonemu wyrokowi naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. poprzez nieprawidłowe sporządzenie uzasadnienia wyroku i nie odniesienie się przez Sąd do skutków prawnych zaakceptowania i zaksięgowania przez pozwaną faktury (...) określającej tytuł zapłaty, kwotę należną do zapłaty, pomimo trafnego ustalenia, że faktura nie budziła żadnych wątpliwości co do prawdziwości i nie była w tym zakresie kwestionowana przez strony.

Wskazując na powyższe zarzuty powód domagał się zmiany zaskarżonego wyroku i utrzymanie w mocy nakazu zapłaty wydanego przez Sąd Okręgowy w Rzeszowie w dniu 16 maja 2012r. w sprawie VI GNc 160/12 oraz zasadzenia od pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania apelacyjnego.

W uzasadnieniu apelacji powód powołując się na poglądy judykatury argumentował, że do uznania roszczenia dochodzi w każdym wypadku wyraźnego oświadczenia woli lub innego zachowania dłużnika, z którego wynika, że uważa roszczenie za istniejące. Apelujący wskazał, że poza sporem w sprawie była okoliczność, że faktura (...) wystawiona przez powoda w dniu 11 sierpnia 2011r. na kwotę 122 732 zł została podpisana bez zastrzeżeń przez pozwaną i nie budziła żadnych zastrzeżeń stron pod względem prawdziwości. W ocenie apelującego podpisanie faktury przez pozwaną i uiszczenie zaliczki na poczet należności objętej fakturą w sposób wystarczający wskazywało na zaakceptowanie przez dłużnika spornej należności. Złożenie przez pozwaną oświadczenia wiedzy skutkowało też potwierdzeniem istnienia zobowiązania i spowodowało odwrócenie w tym zakresie ciężaru dowodu. Dlatego jak argumentował apelujący rolą pozwanej było wykazanie, że powód nie wykona usług objętych fakturą. Podnosił, że zaakceptowanie przez pozwaną rachunku zrodziło domniemanie faktyczne, które na podstawie art. 231 k.p.c. powinno doprowadzić Sąd I instancji do wniosku, że powód należycie wykonał na zlecenie pozwanej objęte fakturą usługi. Powód argumentował, że oświadczenie w przedmiocie niewłaściwego uznania przez pozwaną długu nie mogło być cofnięte ani odwołane, a ponadto jego skutki rozciągały się również na odsetki. W ocenie apelującego treść zeznań przesłuchanych w sprawie świadków w tym pracowników powoda i pozwanej dawała podstawy do ustalenia, że pracownicy powoda dokonali przedmiotowych napraw, a jedynie z uwagi na upływ czasu nie potrafili podać szczegółów. Apelujący podnosił, że pozwana ponownie potwierdziła istnienie zobowiązania w toku postępowania o zawezwanie do próby ugodowej.

Apelujący argumentował, że Sąd Okręgowy w uzasadnieniu wyroku nie dokonał oceny skutków prawnych zaakceptowania i zaksięgowania przez pozwaną faktury (...).

Pozwana w odpowiedzi na apelację powoda domagała się jej oddalenia i zasądzenia od powoda na jej rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie rozpoznając apelację powoda zważył, co następuje:

Apelacja jest nieuzasadniona.

Zaprezentowane przez pozwanego w niniejszej sprawie stanowisko oraz treść podniesionych przez powoda zarzutów apelacyjnych opiera się na założeniu, że w okolicznościach niniejszej sprawy doszło do złożenia przez pozwaną oświadczenia wiedzy, które ocenić należało jako uznanie niewłaściwe zobowiązań objętych żądaniem pozwu.

O konieczności takiej wykładni oświadczenia złożonego przez pozwaną w ocenie powoda świadczy fakt podpisania i odebrania przez pozwaną faktury (...) od powoda, zaksięgowania jej, uiszczenia przez pozwaną zaliczki na poczet należności z faktury a ponadto brak jednoznacznego zaprzeczenia przez pozwaną istnienia zobowiązania w toku postępowania w sprawie o wezwanie do próby ugodowej. Powód powołując się na poglądy judykatury co do znaczenia jakie należy przypisać zaakceptowaniu przez kontrahenta należności objętej fakturą argumentował, że okoliczność taką należy ocenić jako potwierdzenie przez pozwaną istnienia zobowiązania.

Nie kwestionując prawidłowości przywołanych przez apelującego poglądów Sąd Apelacyjny zauważa, że wyrażone one zostały na tle okoliczności faktycznych konkretnych spraw i jako takie nie są wiążące w niniejszej sprawie, której stan faktyczny wymagał odmiennej oceny.

W okolicznościach niniejszej sprawy jak prawidłowo ustalił Sąd Okręgowy współpraca stron opierała się wyłącznie o zawartą przez strony umowę dzierżawy określonych w umowie samochodów ciężarowych i naczep. Z treści dołączonych do akt umów dzierżawy wynika, że umowy dzierżawy określały przedmiot i czas trwania dzierżawy oraz wynagrodzenia na rzecz wydzierżawiającego. W pozostałych kwestiach strony poddały stosunek prawnym przepisom kodeksu cywilnego. Słusznie zatem Sąd Okręgowy do oceny wzajemnych praw i obowiązków stron wynikających z zawartych umów zastosował przepisy art. 693 § 1 i następnych k.c.

Prawidłowo ustalił Sąd Okręgowy, że strony nie zawierały żadnych dodatkowych porozumień w zakresie obowiązku wykonywania napraw w dzierżawionych pojazdach i konsekwentnie prawidłowo ocenił, że w tej kwestii prawa i obowiązki stron określone zostały przepisami kodeksu cywilnego ( art. 696, 697, 705 k..c). Według ustaleń Sądu I instancji bieżące naprawy wykonywane były przez męża powódki z wykorzystaniem narzędzi i pomieszczeń firmy powoda. Podczas nieobecności męża powódki naprawy o ile zachodziła konieczność ich przeprowadzenia wykonywane były przez pracowników powoda. Również poprzez firmę powoda dokonywane były przez powódkę zakupy ogumienia do eksploatowanych przez nią pojazdów, z tym że rozliczeń z tego tytułu strony dokonywały na bieżąco. Jak to wynika z treści przeprowadzonych dowodów osobowych jak i dowodów z dokumentów Ilości zakupywanych przez powódkę wraz z usługą montażu opon nie przekraczała kilku sztuk, maksymalnie kilkunastu sztuk gdy zachodziła potrzeba wymiana opon na wszystkich osiach pojazdu. Twierdzenia powoda o zakupie przez firmę powódki jednorazowo 24 sztuk opon bieżnikowanych były w tym zakresie odosobnione. Należy zauważyć, że zakup opon wraz z usługą montażu był odrębną od umowy dzierżawy czynnością prawną. Potwierdzeniem w formie pisemnej umowy było wystawienie przez powoda faktury VAT, przy czym strony stosowały różne formy płatności tak gotówką jak i przelewem.

Istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sporu pomiędzy stronami miały zatem ustalenia i ocena odnoszące się do okoliczności, czy doszło do uznania niewłaściwego przez powódkę istnienia zobowiązania poprzez przyjęcie i podpisanie faktury wystawionej przez powoda i obejmującej sporne należności.

Rozważenie powyższej kwestii było przedmiotem pozornie odmiennych poglądów wyrażonych w orzecznictwie Sądu Najwyższego.

W wyrokach z dnia 6 lipca 2005r. sygn. akt III CZP 40/05 i z dnia 23 lutego 2006r. sygn. akt II CSK 131/05 Sad Najwyższy wskazał, że wystawienie faktury bądź jej podpisanie może w stanie faktycznym ustalonym w okolicznościach rozpoznawanych spraw może prowadzić do uznania istnienia zobowiązania. Jednak w okolicznościach rozpoznawanych spraw pomiędzy wystawcą faktury a jej odbiorcą istniał stosunek obligacyjny który w sposób jednoznaczny określał sposób rozliczenia stron poprzez wystawianie pisemnych faktur.

Na tle odmiennego stanu faktycznego Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 lutego 2003r. sygn. akt I CKN 7/01 wyraził pogląd, że „znaczenie przyjęcia faktury polega na oświadczeniu przez dłużnika gotowości podjęcia czynności mających na celu sprawdzenie zasadności świadczenia oraz wykonania czynności księgowo-finansowych przygotowujących do spełnienie świadczenia. Samo podjęcie wymienionych czynności w trybie wewnętrznego urzędowania właściwych służb dłużnika, z których nie wynika zamiar wywołania poprzez nie skutku prawnego w postaci akceptacji należności, nie może być zakwalifikowane jako oświadczenie wyrażające taką jego wolę wobec wierzyciela.”

W uchwale składu siedmiu sędziów z 30 grudnia 1964 r., III PO 35/64 (OSNCP 1965, Nr 6, poz. 90) Sąd Najwyższy stwierdził, że uznanie niewłaściwe jest oświadczeniem wiedzy, jednostronnym przyznaniem faktów, nie zaś czynnością prawną. W uzasadnieniu wyroku z 7 marca 2003 r., I CKN 11/01 (Lex nr 83834), wyjaśnił natomiast, że dla uznania roszczenia wystarczające jest zewnętrzne wyrażenie przeświadczenia o jego istnieniu, a zatem złożenie oświadczenia wiedzy, które wywołuje skutek prawny wynikający z art. 123 § 1 pkt 2 k.c. dopiero wówczas, gdy jednoznacznie potwierdza istnienie skonkretyzowanego długu. O uznaniu roszczenia można mówić wtedy, gdy określone zachowania dłużnika dotyczą w sposób jednoznaczny skonkretyzowanego, skierowanego przeciwko niemu roszczenia. Dla zakwalifikowania zachowania dłużnika w kategoriach uznania roszczenia konieczne jest stwierdzenie, że z rozeznaniem daje wyraz temu, iż wierzycielowi przysługuje w stosunku do niego wierzytelność wynikająca z konkretnego stosunku prawnego. Bardziej szczegółowa identyfikacja wierzytelności, w związku z którą następuje uznanie długu jest warunkiem zakwalifikowania w tych kategoriach konkretnego zachowania się dłużnika w tych przede wszystkim sytuacjach, gdy strony sporu pozostają ze sobą w rozmaitych stosunkach prawnych, z których mogą wynikać różne wierzytelności pieniężne. Wymóg ścisłego sprecyzowania roszczenia, będącego przedmiotem uznania wynika z tego, że bieg przedawnienia uznanego roszczenia przerywa się, ale tylko w granicach zakreślonych uznaniem (wyroki Sądu Najwyższego z 24 lutego 1970 r., II PR 5/70, Lex nr 6679; z 16 września 1977 r., III PR 105/77, Lex nr 7996).

W świetle tych ostatnich poglądów mających zastosowanie w okolicznościach faktycznych niniejszej sprawy Sąd Okręgowy wobec podniesienia przez pozwaną w zarzutach od nakazu zapłaty zarzutu nieistnienia zobowiązania z którego wynikałby obowiązek zapłaty należności objętej sporną fakturą i po przeprowadzeniu na wniosek strony pozwanej postępowania dowodowego na te okoliczność, był uprawniony do dokonania ustaleń faktycznych w oparciu o treść przeprowadzonych dowodów i na podstawie ich oceny dokonanej na podstawie art. 233 § 1 k.p.c. Na podstawie tej oceny Sąd Okręgowy wyciągnął prawidłowy wniosek, że poza twierdzeniami powoda i fakturą nie istnieją żadne materialne dowody potwierdzające, że doszło do sprzedaży towarów i usług zgodnie z treścią faktury wystawionej przez powoda. Treść przeprowadzonych dowodów oceniana zgodnie z zasadami logiki i doświadczenia życiowego wskazuje wręcz, że do nie tylko pozwana nie zamawiała tego typu usług, ale, że faktycznie usługi takie nigdy nie były wykonywane. Należało za Sądem Okręgowym przyjąć za wiarygodną argumentację pozwanej, że przyjęła fakturę od pozwanego, ponieważ obejmowała ona należności niesporne z tytułu wynagrodzenia wydzierżawiającego. Brak zapłaty pozostałych należności objętych fakturą przez pozwaną i odmowa zawarcia z powodem ugody stanowiła wystarczające dla powoda uzewnętrznienie woli odmowy spełnienia świadczenia, a według wiarygodnych zeznań pozwanej, osobiście poinformowała powoda o braku podstaw do wystawienia faktury na sporne należności. Błędnie argumentuje w apelacji powód, że kwestia prawdziwości faktury nigdy nie była przedmiotem sporu między stronami. Można jedynie zgodzić się z twierdzeniem, że pozwana nie kwestionowała autentyczności dokumentu jako pochodzącego od powoda, co nie oznacza w świetle poczynionych przez Sąd Apelacyjny rozważań, że potwierdziła istnienie zobowiązania do zapłaty spornej należności.

W opisanej sytuacji nie można też podzielić jako uzasadnionego, podniesionego przez powoda w apelacji zarzutu, że Sąd Okręgowy błędnie ocenił rozkład ciężaru dowodu, w szczególności, że powoda obciążał dowód wykazania podstaw faktycznych dochodzonego roszczenia. Sąd Apelacyjny zauważa, że również na tle postępowania administracyjnego w zakresie prawa podatkowego orzecznictwo sądów administracyjnych prezentuje pogląd, że faktura jest dokumentem prywatnym i nie przysługuje jej szczególna moc dowodowa, wynikająca z treści art. 194 Ordynacji podatkowej, w którym ustawodawca wyraził domniemanie prawne tylko w stosunku do dokumentów urzędowych. Faktura będąca dokumentem prywatnym stanowi taki sam dowód w sprawie podatkowej, jak inne dowody i można dokonywać odmiennych od treści faktury ustaleń innymi środkami dowodowymi ( wyrok NSA W-wa z dnia 12 maja 2010r. sygn. akt I FSK 1290/09 LEX nr 593566, wyrok WSA w Białymstoku sygn. I SA/Bk 432/08 LEX nr483206). Na tej podstawie lansowanie przez powoda szczególnego znaczenia faktowi jakie przypisał zaksięgowaniu faktury przez pozwaną jest nie uzasadnione.

Z tych wszystkich względów nie znajdując podstaw faktycznych i prawnych do oceny apelacji powoda jako uzasadnionej Sad Apelacyjny w Rzeszowie na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł o jej oddaleniu.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego wynika z zastosowania przez Sąd Apelacyjny zasady odpowiedzialności za wynik sprawy na podstawie art. 98 § 1 w związku z 391 § 1 k.p.c. Na zasadzone na rzecz pozwanej koszty składa się wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika pozwanej w wysokości odpowiadającej § 6 punkt 6 w związku z § 12 punkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłaty za czynności radców prawnych (…) .