Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 lutego 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SA – Aldona Wapińska

Sędzia SA – Marek Kolasiński (spr.)

Sędzia SA – Irena Piotrowska

Protokolant: – Katarzyna Łopacińska

po rozpoznaniu w dniu 22 lutego 2017 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa (...) Spółka Akcyjna w S.

przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

o stwierdzenie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

z dnia 5 października 2015 r.

sygn. akt XVII AmA 139/14

I.  zmienia zaskarżony wyrok w całości, w ten sposób, że:

1.  w punkcie pierwszym uchyla punkt drugi Decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 2 lipca 2014 roku nr (...);

2.  w punkcie drugim zasądza od Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów na rzecz (...) Spółka Akcyjna w S. kwotę 1377 zł (jeden tysiąc trzysta siedemdziesiąt siedem złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania;

3.  dodaje punkt trzeci o treści: „stwierdza, że zaskarżona decyzja nie została wydana z rażącym naruszeniem prawa ani bez podstawy prawnej w rozumieniu art. 479 ^31a § 3 k.p.c.”;

II.  zasądza od Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji
i Konsumentów na rzecz (...) Spółka Akcyjna w S. kwotę 1270 zł (jeden tysiąc dwieście siedemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt VI ACa 1872/15

UZASADNIENIE

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, decyzją z dnia 2 lipca 2014 r., Nr (...), po przeprowadzeniu z urzędu postępowania w sprawie stosowania przez (...) Sp. z o.o. s.k.a. z siedzibą w S.:

I. Na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 w związku z art. 24 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów uznał za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów praktykę, stosowaną przez (...) S.A. z siedzibą w S. (dawniej (...) Sp. z o.o. s.k.a.), polegającą na zamieszczaniu w stosowanych, w obrocie z konsumentami, wzorcach umów postanowień wpisanych na podstawie art. 479 ⁴⁵ k.p.c. do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, o treści:

1. Koszty zawarcia niniejszej umowy oraz umowy ustanowienia odrębnej własności i sprzedaży lokalu, w tym taksę notarialną wraz Z podatkiem VAT, opłaty sądowe z tytułu dokonania wpisu w księdze wieczystej oraz ewentualne inne podatki ponoszą Nabywcy (wzorzec umowy o nazwie: Przedwstępna umowa ustanowienia odrębnej własności lokalu i sprzedaży dla inwestycji (...));

2. Koszty zawarcia niniejszej umowy oraz umowy ustanowienia odrębnej własności i sprzedaży lokalu, w tym taksę notarialną wraz z podatkiem VAT, opłaty sądowe z tytułu dokonania wpisu w księdze wieczystej oraz ewentualne inne podatki ponosi Strona Kupująca (wzorzec umowy o nazwie: Akt notarialny - Przedwstępna umowa ustanowienia odrębnej własności lokalu mieszkalnego i sprzedaży dla inwestycji (...));

3. Koszty zawarcia niniejszej umowy, umowy przyrzeczonej, w tym taksę notarialną, opłaty sądowe z tytułu dokonania wpisu w księdze wieczystej ponosi Kupujący (wzorzec umowy o nazwie: Akt notarialny - Przedwstępna umowa ustanowienia i sprzedaży odrębnej własności lokalu mieszkalnego dla inwestycji (...));

4. Koszty zawarcia niniejszej umowy oraz umowy ustanowienia odrębnej własności lokalu oraz umowy sprzedaży lokalu oraz umowy sprzedaży udziału, w tym taksę notarialną wraz z podatkiem VAT, opłaty sądowe z tytułu dokonania wpisu w księdze wieczystej oraz ewentualne inne podatki ponosi Kupujący (wzorzec umowy o nazwie: Akt notarialny - Przedwstępna umowa ustanowienia odrębnej własności lokalu i sprzedaży dla inwestycji (...));

5. (...) koszty umowy ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia jego własności, w tym taksę notarialną, opłaty sądowe z tytułu dokonania wpisu w księdze wieczystej ponosi Nabywca (wzorzec umowy o nazwie: Akt notarialny - Umowa deweloperska dla inwestycji (...));

6. (...) koszty zawarcia umowy ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia jego własności (w tym taksę notarialną wraz z podatkiem VAT, opłaty sądowe z tytułu dokonania wpisu w księdze wieczystej) ponosi Nabywca (wzorzec umowy o nazwie: Akt notarialny - Umowa deweloperska dla inwestycji (...));

7. (...) koszty zawarcia umowy ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia jego własności oraz umowy sprzedaży (w tym taksę notarialną, opłaty sądowe z tytułu dokonania wpisu w księdze wieczystej) ponosi Nabywca (wzorzec umowy o nazwie: Akt notarialny - Umowa deweloperska oraz przedwstępna umowa sprzedaży dla inwestycji (...));

8. (...) koszty zawarcia umowy ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia jego własności (w tym taksę notarialną, opłaty sądowe z tytułu dokonania wpisu w księdze wieczystej) ponosi Nabywca (wzorce umów o nazwach:

- Akt notarialny - Umowa deweloperska dla inwestycji (...),

- Akt notarialny - Umowa deweloperska dla inwestycji (...);

- Akt notarialny - Umowa deweloperska dla inwestycji (...));

9. (...) koszty zawarcia umowy ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia (w tym taksę notarialną wraz z podatkiem VAT, opłaty sądowe z tytułu dokonania wpisu w księdze wieczystej) ponoszą Nabywcy (wzorzec umowy o nazwie: Akt notarialny - Umowa deweloperska dla inwestycji (...));

10. (...) koszty zawarcia umowy ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia jego własności, w tym taksę notarialną, opłaty sądowe z tytułu dokonania wpisu w księdze wieczystej ponoszą Nabywcy (wzorzec umowy o nazwie: Akt notarialny - Umowa deweloperska dla inwestycji (...));

11. (...) koszty umowy ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia jego własności na Nabywcę oraz umowy sprzedaży, w tym taksę notarialną wraz z podatkiem VAT, opłaty sądowe z tytułu dokonania wpisu w księdze wieczystej oraz ewentualne inne podatki ponosi Nabywca (wzorzec umowy o nazwie: Akt notarialny - Umowa deweloperska oraz przedwstępna umowa sprzedaży dla inwestycji (...));

12. Strony postanawiają, że koszty związane z zawarciem niniejszej przedwstępnej umowy sprzedaży oraz koszty związane z umową przyrzeczoną poniesie Strona Kupująca (wzorzec umowy o nazwie: Akt notarialny - Przedwstępna umowa ustanowienia odrębnej własności lokalu mieszkalnego i sprzedaży dla inwestycji (...));

13. Nabywcy zostali poinformowani, że: (...) na ekranach akustycznych posadowionych na terenie Nieruchomości, stanowiących element Nieruchomości wspólnej, Spółka będzie uprawniona do umieszczania i utrzymywania materiałów reklamowych (w tym: znaków graficznych, tablic, bauerów, szyldów, emblematów, logo) zarówno Spółki jak i innych podmiotów, w sposób nie utrudniający normalnego funkcjonowania i korzystania z lokali, przy czym koszty utrzymywania materiałów reklamowych ponosi Spółka; w związku z powyższym prawo własności nieruchomości wspólnej obciążone zostanie bezpłatnym prawem użytkowania na rzecz Spółki we wskazanym powyżej zakresie (wzorzec umowy o nazwie: Przedwstępna umowa ustanowienia odrębnej własności lokalu i sprzedaży dla inwestycji (...));

14. Strony oświadczają, że (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka komandytowo-akcyjna z siedzibą w S. jest uprawniona do umieszczenia i utrzymywania szyldów i znaków graficznych Spółki, na elewacji budynków (w tym przy wejściach do klatek schodowych), elementach malej architektury oraz bauerów reklamowych na ogrodzeniu od strony ulicy (...), w sposób nie utrudniający normalnego funkcjonowania i korzystania z lokali, przy czym koszty utrzymania znaków i banerów reklamowych ponosi Spółka (wzorzec umowy o nazwie: Akt notarialny - Umowa ustanowienia odrębnej własności lokalu i sprzedaży dla inwestycji (...));

15. Pełnomocnik Spółki przedstawił nabywcom aktualny, ustalony podział do korzystania Z nieruchomości wspólnej w zakresie korzystania z: miejsc postojowych, boksów rowerowych, pomieszczeń na śmietniki oraz części elewacji budynku – o następującej treści: (...) w zakresie korzystania z części elewacji budynku położonego przy ul... w ten sposób, Że:

- każdoczesnemu właścicielowi lokalu niemieszkalnego nr... położonego przy ul... przysługuje prawo wyłącznego korzystania z części elewacji budynku w zakresie umieszczenia i utrzymania szyldów reklamowych, zgodnie z załącznikiem nr... (...). Nabywcy oświadczają, że na powyższy sposób regulacji podziału do korzystania wyrażają zgodę (wzorzec umowy o nazwie: Akt notarialny - Umowa ustanowienia odrębnej własności lokalu i sprzedaży dla inwestycji (...));

16. Strony oświadczają, że Spółka jest uprawniona do umieszczania i utrzymywania szyldów i znaków graficznych Spółki na dachu budynku (w tym w postaci neonów), na elewacji budynku (w tym przy wejściach do klatek schodowych) i na elementach malej architektury (w tym na ogrodzeniu) w sposób nie utrudniający normalnego funkcjonowania i korzystania z lokali, przy czym koszty utrzymania znaków ponosi Spółka (wzorce umów o nazwach:

- Przedwstępna umowa ustanowienia odrębnej własności lokalu i sprzedaży dla inwestycji (...);

- Akt notarialny - Umowa ustanowienia odrębnej własności lokalu i sprzedaży dla inwestycji (...));

17. Nabywcy zostali poinformowani przez Spółkę, iż: (...) na elewacji budynku (w tym przy wejściach do klatek schodowych) oraz na elementach małej architektury (w tym na ogrodzeniu) umieszczone zostaną (w sposób nie utrudniający normalnego funkcjonowania i korzystania z lokali) znaki graficzne Spółki (w tym w postaci neonów), które będą podlegały ochronie prawnej; koszty znaków ponosi Spółka,

e) na nieruchomości powstałej z podziałów geodezyjnych działek gruntu nr... opisanych w § 1 ust. 1 pkt 1 niniejszej umowy, na której realizowany jest budynek (...), ustanowione zostaną nieodpłatnie i na czas nieokreślony ograniczone prawa rzeczowe w postaci służebności gruntowych, służebności przesyłu lub prawa użytkowania, to jest:

- prawo użytkowania na rzecz Spółki, polegające na prawie umieszczenia i utrzymywania znaków graficznych (w tym w postaci neonów) Spółki na elewacji budynku (w tym przy wejściach do klatek schodowych), elementach małej architektury (w tym na ogrodzeniu), w sposób nie utrudniający normalnego funkcjonowania i korzystania z lokali oraz na prawie umieszczenia i utrzymywania reklamy na dachu budynku oraz na ogrodzeniu od strony ul... (...) (wzorzec umowy o nazwie: Akt notarialny - Umowa deweloperska dla inwestycji (...));

18. (...) Nabywcy zostali poinformowani przez Spółkę, iż: (...) na nieruchomości opisanej w § 1 powyżej ustanowione zostaną nieodpłatnie i na czas nieokreślony ograniczone prawa rzeczowe w postaci służebności gruntowych, służebności przesyłu lub prawa użytkowania, to jest:

(...) — prawo użytkowania na rzecz Spółki, polegające na prawie umieszczenia i utrzymywania szyldów i znaków graficznych Spółki na elewacji budynku (w tym przy wejściach do klatek schodowych), elementach malej architektury (w tym na ogrodzeniu oraz tablicach informacyjnych usytuowanych przy wejściu i wjeździe na nieruchomość), w sposób nie utrudniający normalnego funkcjonowania i korzystania z lokali oraz na prawie umieszczenia i utrzymywania reklamy na ogrodzeniu od strony ul..., koszty utrzymania szyldów, znaków i reklamy ponosi Spółka, (...) (wzorzec umowy o nazwie: Akt notarialny - Umowa deweloperska dla inwestycji (...));

19. (...) Nabywca został poinformowany przez Spółkę, iż: (...) na elewacji budynku (w tym przy wejściach do klatek schodowych) oraz na elementach malej architektury umieszczone zostaną (w sposób nie utrudniający normalnego funkcjonowania i korzystania z lokali) znaki graficzne Spółki, które będą podlegały ochronie prawnej; koszty utrzymania znaków ponosi Spółka, (...)

e) na Nieruchomości ustanowione zostaną: na czas nieokreślony prawo użytkowania na rzecz Spółki, polegające na prawie umieszczenia i utrzymywania znaków graficznych Spółki na elewacji budynku (w tym przy wejściach do klatek schodowych), elementach małej architektury, w sposób nie utrudniający normalnego funkcjonowania i korzystania z lokali (...) (wzorzec umowy o nazwie: Akt notarialny - Umowa deweloperska dla inwestycji (...));

20. (...) Nabywca oświadcza, że został poinformowany przez Spółkę i wyraża zgodę na to, iż: (...) na nieruchomości powstałej po podziale geodezyjnym, o którym mowa w § 1 ust. 1 pkt 4 niniejszej Umowy, na której realizowane jest Przedsięwzięcie Deweloperskie, ustanowione zostaną nieodpłatnie i na czas nieokreślony ograniczone prawa rzeczowe w postaci służebności gruntowych, służebności przesyłu lub prawa użytkowania: prawo użytkowania na rzecz Spółki, polegające a) na prawie umieszczenia (w sposób nie utrudniający normalnego funkcjonowania i korzystania z lokali mieszkalnych) i utrzymania na elewacji budynków oraz elementach małej architektury, (w tym na ogrodzeniu, na elewacji przy klatkach schodowych i drzwiach klatek schodowych), szyldów i znaków graficznych Spółki, oraz b) na prawie umieszczenia i utrzymania na ogrodzeniu od strony ul... i na ogrodzeniu od strony zbiornika wodnego...., reklamy Spółki, przy czym koszty utrzymania znaków i szyldów ponosić będzie Spółka, (...) (wzorzec umowy o nazwie: Akt notarialny - Umowa deweloperska dla inwestycji (...));

21. (...) Nabywca został poinformowany przez Spółkę, iż: (...) na elewacji budynku oraz na elementach małej architektury (w tym na ogrodzeniu, elewacji przy klatkach schodowych i wejściach do klatek schodowych) umieszczone zostaną (w sposób nie utrudniający normalnego funkcjonowania i korzystania z lokali) szyldy i znaki graficzne Spółki, przy czym koszty utrzymania znaków i szyldów będzie ponosić Spółka,

d) na nieruchomości, na której realizowane jest Zadanie Inwestycyjne ustanowione zostaną nieodpłatnie i na czas nieokreślony ograniczone prawa rzeczowe w postaci służebności gruntowych, służebności przesyłu łub prawa użytkowania, to jest: - prawo użytkowania na rzecz Spółki, polegające na prawie umieszczenia (w sposób nie utrudniający normalnego funkcjonowania i korzystania z lokali mieszkalnych) i utrzymania na elewacji budynków oraz elementach malej architektury, (w tym na ogrodzeniu, na elewacji przy klatkach schodowych i drzwiach klatek schodowych), szyldów i znaków graficznych Spółki, przy czym koszty utrzymania znaków i szyldów będzie ponosić Spółka, (...) (wzorzec umowy o nazwie: Akt notarialny - Umowa deweloperska dla inwestycji (...));

22. Nabywca został poinformowany przez Spółkę, że: (...) a ponadto ustanowione zostało na czas nieokreślony prawo użytkowania na rzecz Spółki, polegające na prawie umieszczenia i utrzymania szyldów i znaków graficznych Spółki na elewacji budynków ( w tym przy wejściach do klatek schodowych), elementach malej architektury, w sposób nie utrudniający normalnego funkcjonowania i korzystania z lokali, przy czym koszty utrzymania znaków ponosi Spółka (wzorzec umowy o nazwie: Akt notarialny - Umowa deweloperska oraz przedwstępna umowa sprzedaży dla inwestycji (...));

23. Nabywca został poinformowany przez Spółkę, że: (...) c) na działkach gruntu nr...., na których realizowane jest Zadanie Inwestycyjne, ustanowione zostaną nieodpłatnie i na czas nieokreślony ograniczone prawa rzeczowe: (...) prawo użytkowania na rzecz Spółki, polegające na prawie umieszczenia i utrzymania szyldów i znaków graficznych Spółki na elewacji budynku (...)(w tym przy wejściach do klatek schodowych), elementach malej architektury oraz od strony budynku (...)(w postaci tablicy informacyjnej - zgodnie z załącznikiem nr.... do niniejszej umowy), w sposób nie utrudniający normalnego funkcjonowania i korzystania z lokali, przy czym koszty utrzymania znaków ponosi Spółka (wzorzec umowy o nazwie: Akt notarialny - Umowa deweloperska dla inwestycji (...));

24. Nabywcy oświadczają, że zostali poinformowani przez Spółkę, że: (...) na nieruchomości ustanowione zostaną nieodpłatnie i na czas nieokreślony ograniczone prawa rzeczowe w postaci służebności gruntowych, służebności przesyłu lub prawa użytkowania: (...) -prawo użytkowania na rzecz Spółki, polegające na prawie umieszczenia (w sposób nie utrudniający normalnego funkcjonowania i korzystania z lokali mieszkalnych) i utrzymania na elewacji i dachu budynków oraz elementach malej architektury (w tym na ogrodzeniu oraz w postaci tablicy informacyjnej) szyldów (w tym także w postaci neonów) i znaków graficznych Spółki (wzorzec umowy o nazwie: Akt notarialny - Umowa deweloperska dla inwestycji (...));

25. Nabywcy zostali poinformowani przez Spółkę, że: c) na elewacji budynków (w tym przy wejściach do klatek schodowych) oraz elementach malej architektury umieszczone zostaną (w sposób nie utrudniający normalnego funkcjonowania i korzystania z lokali) znaki graficzne Spółki, które będą podlegały ochronie prawnej; koszty utrzymania znaków ponosi Spółka, i w związku z tym działka nr... obciążona zostanie prawem użytkowania we wskazanym powyżej zakresie na rzecz Spółki,

d) na ekranach akustycznych posadowionych na terenie nieruchomości, stanowiących element nieruchomości wspólnej, Spółka będzie uprawniona do umieszczania i utrzymywania materiałów reklamowych ( w tym: znaków graficznych, tablic, barterów, szyldów, emblematów, logo) zarówno Spółki jak i innych podmiotów, w sposób nie utrudniający normalnego funkcjonowania i korzystania z lokali. Przy czym koszty utrzymywania materiałów reklamowych ponosi Spółka; w związku z powyższym prawo własności nieruchomości wspólnej obciążone zostanie bezpłatnym i na czas nieoznaczony prawem użytkowania na rzecz Spółki we wskazanym powyżej zakresie, (...) (wzorzec umowy o nazwie: Akt notarialny - Umowa deweloperska dla inwestycji (...));

26. (...) prawo użytkowania na rzecz Spółki, polegające na prawie umieszczenia (w sposób nie utrudniający normalnego funkcjonowania i korzystania z lokali) i utrzymania na elewacji budynków oraz na elementach małej architektury (w tym na częściowym ogrodzeniu, elewacji przy klatkach schodowych i drzwiach klatek schodowych), szyldów i znaków graficznych Spółki, przy czym koszty utrzymania znaków i szyldów ponosić będzie Spółka, na co Nabywca wyraża zgodę (wzorzec umowy o nazwie: Akt notarialny - Umowa deweloperska oraz przedwstępna umowa sprzedaży dla inwestycji (...));

27. Nabywca oświadcza, że (...) wyraża zgodę na określanie przez Spółkę sposobu korzystania Z nieruchomości wspólnej: (...) części działki – w zakresie ogródków oraz części elewacji budynków i słupów reklamowych - w zakresie umieszczania i utrzymywania szyldów reklamowych, w tym zmianę dokonanego podziału do używania, według uznania Spółki i jego wpis w księdze wieczystej (dział III), a ponadto oświadczenia powyższe zobowiązuje się powtórzyć w umowie ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia jego własności na Nabywcę oraz w umowie sprzedaży (wzorzec umowy o nazwie: Akt notarialny - Umowa deweloperska oraz przedwstępna umowa sprzedaży dla inwestycji (...));

28. Nabywca został poinformowany przez Spółkę, że: (...) c) (.. .)ponadto ustanowione zostanie nieodpłatnie i na czas nieokreślony prawo użytkowania na rzecz Spółki, polegające na prawie umieszczenia i utrzymywania szyldów i znaków graficznych Spółki na elewacji budynków (w tym przy wejściach do klatek schodowych), elementach malej architektury, w sposób nie utrudniający normalnego funkcjonowania i korzystania z lokali, przy czym koszty utrzymania znaków ponosi Spółka (wzorzec umowy o nazwie: Akt notarialny - Umowa deweloperska dla inwestycji (...));

29. (...) na prawach do Nieruchomości ustanowione zostaną nieodpłatnie i na czas nieokreślony ograniczone prawa rzeczowe w postaci służebności gruntowych, służebności przesyłu lub prawa użytkowania, w tym: (...) prawo użytkowania na rzecz Spółki, polegające na prawie umieszczenia (w sposób nieutrudniający normalnego funkcjonowania i korzystania z lokali mieszkalnych) i utrzymania na elewacji budynków oraz na elementach małej architektury (w tym na ogrodzeniu, elewacji przy klatkach schodowych i drzwiach klatek schodowych), szyldów i znaków graficznych Spółki, przy czym koszty utrzymania znaków i szyldów będzie ponosić Spółka, na co Nabywca wyraża zgodę (wzorzec umowy o nazwie: Akt notarialny - Umowa deweloperska dla inwestycji(...));

30. Pełnomocnik Spółki, powołując się na odpis zwykły księgi wieczystej nr... oświadcza, że: (...) w dziale III znajdują się następujące wpisy: (...) ograniczone prawo rzeczowe: prawo użytkowania nieruchomości wspólnej objętej niniejszą księgą wieczystą ustanowione na rzecz (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S., polegające na bezpłatnym, na czas nieoznaczony, umieszczeniu i utrzymaniu, w sposób nie utrudniający normalnego funkcjonowania i korzystania z lokali, na elewacji budynków oraz elementach małej architektury (w tym na częściowym ogrodzeniu, elewacji przy klatkach schodowych) szyldów i znaków graficznych spółki (wzorce umów o nazwach:

- Akt notarialny - Umowa ustanowienia odrębnej własności lokalu mieszkalnego i jego sprzedaży dla inwestycji (...),

- Akt notarialny - Umowa sprzedaży odrębnej własności lokalu mieszkalnego dla inwestycji (...),

- Akt notarialny - Przedwstępna umowa ustanowienia odrębnej własności i sprzedaży lokalu oraz przedwstępna umowa sprzedaży dla inwestycji (...));

31. Pełnomocnik Spółki oświadcza, że (...) ujawniony został podział do używania nieruchomości wspólnej: (...) prawo użytkowania nieruchomości wspólnej, objętej księgą wieczystą nr... polegające na bezpłatnym, na czas nieoznaczony, umieszczeniu i utrzymaniu, w sposób nie utrudniający normalnego funkcjonowania i korzystania z lokali, na elewacji budynków (w tym przy wejściach do klatek schodowych) oraz elementach małej architektury szyldów i znaków graficznych uprawnionego (...) (wzorce umów o nazwach:

- Akt notarialny - Przedwstępna umowa ustanowienia odrębnej własności lokalu i sprzedaży dla inwestycji (...);

- Akt notarialny - Umowa ustanowienia odrębnej własności lokalu mieszkalnego i sprzedaży dla inwestycji (...));

32. Pan..., działając w imieniu i na rzecz reprezentowanej Spółki, oświadcza, że: (...) w dziale III (Prawa, roszczenia i ograniczenia) powyższej księgi wieczystej wpisane są: prawo użytkowania, polegające na bezpłatnym, na czas nieoznaczony, umieszczeniu i utrzymaniu na elewacji budynków oraz elementach malej architektury znaków graficznych Spółki (...) (wzorzec umowy o nazwie: Akt notarialny - Umowa przedwstępna ustanowienia odrębnej własności lokalu i sprzedaży dla inwestycji (...));

33. Złożone zostało oświadczenie o ustanowieniu na rzecz (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowo-akcyjna z siedzibą w S. prawo użytkowania nieruchomości wspólnej, objętej księgą wieczystą..., polegające na bezpłatnym, na czas nieoznaczony, umieszczeniu (w sposób nie utrudniający normalnego funkcjonowania i korzystania z lokali) i utrzymaniu na elewacji budynków (w tym przy wejściach do klatek schodowych) oraz elementach malej architektury (w tym na ogrodzeniu) znaków graficznych Spółki i zawarty został wniosek o ujawnienie powyższego prawa w dziale III księgi wieczystej (...) (wzorzec umowy o nazwie: Akt notarialny - Umowa ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia własności w wykonaniu umowy deweloperskiej dla inwestycji (...));

i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 24 lutego 2014 r.

II. Na podstawie art. 27 ust. 4 w związku z art. 26 ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów określił środki usunięcia trwających skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów, poprzez nałożenie na przedsiębiorcę (...) S.A. z siedzibą w S. (dawniej (...) Sp. z o.o. s.k.a.), obowiązku aneksowania umów zawartych z konsumentami obowiązujących w dniu otrzymania niniejszej decyzji a zawartych w oparciu o wzorce umów zawierające postanowienia wskazane w pkt I sentencji niniejszej decyzji, w terminie 90 dni od daty uprawomocnienia się niniejszej decyzji, w ten sposób, że w miejsce dotychczasowych zapisów wprowadzone zostaną postanowienia w brzmieniu zgodnym z treścią nowych, zmienionych ww. wzorców umów, uwzględniających zastrzeżenia Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

III. Na podstawie art. 77 ust. 1 w związku z art. 80 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz na podstawie art. 263 § 1 i art. 264 § 1 k.p.a., w związku z art. 83 ww. ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów obciążył przedsiębiorcę (...) S.A. z siedzibą w S. (dawniej (...) Sp. z o.o. s.k.a.) kosztami niniejszego postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów oraz zobowiązuje się ww. przedsiębiorcę do zwrotu Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kosztów postępowania w kwocie 39,90 PLN (słownie: trzydzieści dziewięć złotych dziewięćdziesiąt groszy) w terminie 14 dni od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji.

Od powyższej decyzji odwołanie złożyła (...) S.A. z siedzibą w S. (dawniej (...) Sp. z o.o. s.k.a.), zaskarżając ją w części zawartej w pkt II sentencji decyzji, to jest w zakresie określenia przez Prezesa UOKiK środków usunięcia trwałych skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów, poprzez nałożenie na powódkę obowiązku aneksowania umów zawartych z konsumentami obowiązujących w dniu otrzymania decyzji a zawartych w oparciu o wzorce umów zawierające postanowienia wskazane w pkt I decyzji, w terminie 90 dni od daty uprawomocnienia się decyzji, w ten sposób, że w miejsce dotychczasowych zapisów wprowadzone zostaną postanowienia w brzmieniu zgodnym z treścią nowych, zmienionych wzorców umów, uwzględniających zastrzeżenia Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Zaskarżonej decyzji zarzuciła naruszenie art. 27 ust. 4 w zw. z art. 26 ust. 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 roku o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. z 2007 r., Nr 50, poz. 331 ze zm.) oraz w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, poprzez błędne przyjęcie, że skutki naruszenia przez powódkę zbiorowych interesów konsumentów nadal trwają i w związku z tym istnieje konieczność ich usunięcia poprzez zawarcie aneksów do umów podpisanych z konsumentami, ponadto, poprzez uznanie, że w okolicznościach niniejszej sprawy obowiązek aneksowania zawartych umów jest adekwatny do osiągnięcia celu w postaci równego traktowania konsumentów.

Wskazując na powyższy zarzut, wniosła o uchylenie punktu II decyzji w całości, ewentualnie zmianę decyzji w punkcie II, poprzez:

(i) w odniesieniu do postanowień wymienionych w punkcie I 1 - 4 i 12 sentencji decyzji - zmianę obowiązku aneksowania umów zawartych z konsumentami na obowiązek zwrotu kupującym (stronom umów obowiązujących jeszcze w dacie doręczenia decyzji) poniesionych opłat sądowych za wpisy w księgach wieczystych praw niezwiązanych z nabywanym lokalem i kosztów wypisu aktu notarialnego dla (...) w terminie do dnia zawarcia umowy ustanowienia odrębnej własności lokalu i jego sprzedaży, oraz pokwitowaniem zwrotu przy zawarciu umowy ustanowienia odrębnej własności lokali i jego sprzedaży, poprzez wprowadzenie postanowienia o następującej treści:

„Spółka dokonała zwrotu na rzecz nabywców kwoty wynoszącej [...] zł, tytułem kosztów poniesionych przez nich w związku z zawarciem przedwstępnej umowy ustanowienia odrębnej własności lokalu i jego sprzedaży, a niezwiązanych z nabywanym lokalem, co Nabywcy potwierdzają.";

(ii) w odniesieniu do postanowień wymienionych w punkcie 15-11 oraz 16 - 26 i 28 - 32 sentencji decyzji - uchylenie obowiązku aneksowania umów zawartych z konsumentami;

(iii) w odniesieniu do postanowień wymienionych w punkcie I 15 i 27 sentencji decyzji - zmianę obowiązku aneksowania umów zawartych z konsumentami na obowiązek pisemnego poinformowania Wspólnot Mieszkaniowych o uznaniu ww. postanowień za klauzule niedozwolone oraz propozycję zmiany umowy o sposób korzystania z nieruchomości wspólnej w zakresie szyldów reklamowych dla lokali niemieszkalnych, w trybie zgodnym z ustawą z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (t.j. Dz.U z 2000 r., Nr 80, poz. 903 ze zm.);

Wniosła ponadto o przeprowadzenie dowodów z dokumentów:

- zawiadomienia z dnia 21.01.2014 r. o wykreśleniu z księgi wieczystej prawa użytkowania ustanowionego na rzecz (...) sp. z o.o. S.K.A. z siedzibą w S. - inwestycja (...) - w aktach sprawy,

- zawiadomienia z dnia 23.01.2014 r. o wykreśleniu z księgi wieczystej prawa użytkowania ustanowionego na rzecz (...) sp. z o.o. S.K.A. z siedzibą w S. - inwestycja (...) - w aktach sprawy,

- zawiadomienia z dnia 27.01.2014 r. o wykreśleniu z księgi wieczystej prawa użytkowania ustanowionego na rzecz (...) sp. z o.o. S.K.A. z siedzibą w S. - inwestycja (...) - w aktach sprawy,

- zawiadomienia z dnia 04.02.2014 r. o wykreśleniu z księgi wieczystej prawa użytkowania ustanowionego na rzecz (...) sp. z o.o. S.K.A. z siedzibą w S. - inwestycja (...) - w aktach sprawy,

- zawiadomienia z dnia 07.02.2014 r. o wykreśleniu z księgi wieczystej prawa użytkowania ustanowionego na rzecz (...) sp. z o.o. S.K.A. z siedzibą w S. - inwestycja (...) - w aktach sprawy,

- zawiadomienia z dnia 07.02.2014 r. o wykreśleniu z księgi wieczystej prawa użytkowania ustanowionego na rzecz (...) sp. z o.o. S.K.A. z siedzibą w S. - inwestycja (...) - w aktach sprawy,

- zawiadomienia z dnia 10.02.2014 r. o wykreśleniu z księgi wieczystej prawa użytkowania ustanowionego na rzecz (...) sp. z o.o. S.K.A. z siedzibą w S. - inwestycja (...) - w aktach sprawy,

- zawiadomienie z dnia 11.02.2014 r. o wykreśleniu z księgi wieczystej prawa użytkowania ustanowionego na rzecz (...) sp. z o.o. S.K.A. z siedzibą w S. - inwestycja (...) - w aktach sprawy,

- zawiadomienie z dnia 13.02.2014 r. o wykreśleniu z księgi wieczystej prawa użytkowania ustanowionego na rzecz (...) sp. z o.o. S.K.A. z siedzibą w S. - inwestycja (...) - w aktach sprawy,

- zawiadomienie z dnia 11.02.2014 r. o wykreśleniu z księgi wieczystej prawa użytkowania ustanowionego na rzecz (...) sp. z o.o. S.K.A. z siedzibą w S. - inwestycja (...) - załącznik nr 1,

- zawiadomienie z dnia 11.02.2014 r. o wykreśleniu z księgi wieczystej prawa użytkowania ustanowionego na rzecz (...) sp. z o.o. S.K.A. z siedzibą w S. - inwestycja (...) - załącznik nr 2.

Odwołująca wniosła o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany wniósł o jego oddalenie, oddalenie wniosków dowodowych oraz zasądzenie kosztów postępowania sądowego według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 5 października 2015 roku wydanym w sprawie o sygn. akt XVII AmA 139/14 Sąd Okręgowy w Warszawie, Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów:

1.  Oddalił odwołanie,

2.  Zasądził od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w S. na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwotę 360 zł (trzysta sześćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Powyższe rozstrzygnięcie zostało wydane w oparciu o następujące ustalenia faktyczne.

Spółka (...) Sp. z o.o. s.k.a. z siedzibą w S. prowadziła działalność gospodarczą na podstawie wpisu do Rejestru (...) pod nr KRS (...). W toku postępowania administracyjnego nastąpiło przekształcenie w (...) S.A. z siedzibą w S., która została wpisana w rejestrze przedsiębiorców pod nr KRS (...). Stroną w miejsce (...) sp. z .o.o. s.k.a., stała się (...) S.A., której zakres działalności nie uległ zmianie, albowiem spółce przekształconej - (...) S.A. przysługują wszystkie prawa i obowiązki spółki przekształcanej - (...) sp. z .o.o. s.k.a. (k.25-28v akt sąd).

Zakres prowadzonej przez Spółkę działalności obejmuje m.in. realizację projektów budowlanych związanych ze wznoszeniem budynków mieszkalnych i niemieszkalnych, kupno i sprzedaż nieruchomości na własny rachunek.

W obrocie z udziałem konsumentów Spółka posługuje się następującymi wzorcami umów:

- Przedwstępna umowa ustanowienia odrębnej własności lokalu i sprzedaży dla inwestycji (...); (zał. 1.2.2.a; k. 45-55v, t. I; zał. 4.2.h, k. 826-836, t. V; zał. 4.2.i, k. 849-850, t. V akt adm.)

- Akt notarialny - Umowa ustanowienia odrębnej własności lokalu i sprzedaży dla inwestycji (...); (zał. 1.2.2.b, k. 56-69v, t. I; k. 1329-1341, t. VII; zał. 4, k. 1044-1046, t. VI akt adm.)

- Akt notarialny - Umowa deweloperska dla inwestycji (...); (zał. 4.1.h, k. 556-572, t. IV; zał. 2.2., k. 911-927, t. V akt adm.)

- Akt notarialny - Przedwstępna umowa ustanowienia odrębnej własności lokalu mieszkalnego i sprzedaży dla inwestycji (...); (zał. 1.2.7.a; k. 170-192, t. II; zał. 4.2.f, k. 777-796, t. V akt adm.)

- Akt notarialny - Umowa ustanowienia odrębnej własności lokalu mieszkalnego i jego sprzedaży dla inwestycji (...); (zał. 1.2.7.b; k. 193-215, t. II, zał. 12, k. 1068-1071, t. VI akt adm.)

- Akt notarialny - Umowa deweloperska dla inwestycji (...); (zał. 2.5., k. 967-994, t. VI akt adm.)

- Akt notarialny - Przedwstępna umowa ustanowienia i sprzedaży odrębnej własności lokalu mieszkalnego dla inwestycji (...); (zał. 1.2.8.a. k. 216-226, t. II akt adm.)

- Akt notarialny - Umowa sprzedaży odrębnej własności lokalu mieszkalnego dla inwestycji (...); (zał. 1.2.8.b, k. 227-236, t. II, zał. 1, k. 1034-1036, t. VI akt adm.)

- Akt notarialny - Umowa deweloperska oraz przedwstępna umowa sprzedaży dla inwestycji (...); (zał. 2.3., k. 928-945, t. V akt adm.)

- Akt notarialny - Przedwstępna umowa ustanowienia odrębnej własności i sprzedaży lokalu oraz przedwstępna umowa sprzedaży dla inwestycji (...); (zał. 1.2.9.a, k. 237-251, zał. 1.2.9.b; k. 252263, t. II; zał. 4.2.a, k. 662-675, t. IV; zał. 4.2.b, k. 684-698, t. IV; zał. 4.2.c, k. 707-720, t. IV, 4.2.d, k. 730-743, t. V; zał. 4.2.e, k. 754-768, t. V akt adm.)

- Akt notarialny - Przedwstępna umowa ustanowienia odrębnej własności lokalu i sprzedaży dla inwestycji (...);

- Akt notarialny - Umowa ustanowienia odrębnej własności lokalu mieszkalnego i sprzedaży dla inwestycji (...); (zał. 6, k. 1050-1052, t. VI akt adm.)

- Akt notarialny - Umowa deweloperska dla inwestycji (...); (zał. 4.1.d, k. 398-422, t. III; zał. 4.1.f, k. 490-511, t. III; zał. 2.4., k. 946-966, t. V akt adm.)

- Akt notarialny - Umowa deweloperska oraz przedwstępna umowa sprzedaży dla inwestycji (...); (zał. 4.1.b, k. 312-342, t. III akt adm.)

- Akt notarialny - Umowa deweloperska dla inwestycji (...);

- Akt notarialny - Umowa deweloperska dla inwestycji (...); (zał. 2.1., k. 895-910, t. V akt adm.)

- Akt notarialny - Umowa ustanowienia odrębnej własności lokalu i sprzedaży dla inwestycji (...); (zał. 1.2.4.b, k. 103-118, t. I; zał. 13, k. 1072-1074, t. VI akt adm.)

- Akt notarialny - Umowa deweloperska dla inwestycji (...); (zał. 4.1.g, k. 525-544, T. IV akt adm.)

- Akt notarialny - Umowa deweloperska dla inwestycji (...); (k. 1127-1145, t. VII akt adm.)

- Akt notarialny - Umowa deweloperska dla inwestycji (...); (zał. 4.1.a, k. 264a-297, t. II; zał. 4.1.e, k. 446-469, t. III; zał. 4.1.i, k. 585-611, t. IV; zał. 2.6., k. 995-1021, t. VI akt adm.)

- Akt notarialny - Umowa przedwstępna ustanowienia odrębnej własności lokalu i sprzedaży dla inwestycji (...); (k. 1305-1328, t. VIII akt adm.)

- Akt notarialny - Umowa ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia własności w wykonaniu umowy deweloperskiej dla inwestycji (...); (k. 1158-1179, t. VII akt adm.)

- Przedwstępna umowa ustanowienia odrębnej własności lokalu i sprzedaży dla inwestycji (...); (zał. 1.2.6.a; k. 150-159, t. II akt adm.)

- Akt notarialny - Umowa ustanowienia odrębnej własności lokalu i sprzedaży dla inwestycji (...); (zał. 1.2.6.b, k. 160-169, t. II akt adm.)

- Akt notarialny - Umowa deweloperska dla inwestycji (...); (zał. 4.1.j, k. 631-645, t. IV akt adm.)

- Akt notarialny - Umowa deweloperska dla inwestycji (...); (zał. 4.1.c, k. 357-372, t. III akt adm.)

- Akt notarialny - Umowa deweloperska dla inwestycji (...).

Projekty umów były sporządzane przez Spółkę przed ich zawarciem i zawierały gotowe jednolite postanowienia - wzorce umów, były doręczane klientom, w tym konsumentom.

Wzorce umów zawierają postanowienia, które mogą być rozpatrywane pod kątem tożsamości z postanowieniami wpisanymi do rejestru klauzul niedozwolonych. Zastrzeżenia takie budzą postanowienia w pkt 1.1-33 sentencji decyzji.

W rejestrze postanowień wzorców umów uznanych za niedozwolone znajdują się następujące postanowienia:

pozycja nr (...)

„Wszystkie koszty związane z zawarciem niniejszej umowy, wpisem ewentualnych roszczeń oraz przeniesieniem własności przedmiotu umowy (zawarcie aktu notarialnego) poniesie Kupujący (oplata notarialna, opłata skarbowa i sądowa, podatki itp.)” (vide wyrok SOKiK z dnia 20 października 2011 r., sygn. akt XVII AmC 1333/10);

pozycja nr (...)

„Część nieruchomości wspólnej Budynku (Budynku I oraz Budynku II) obejmująca część dachu oraz część elewacji będzie przeznaczona pod reklamę Spółki łub innych wskazanych przez Spółkę podmiotów prawa lub innych użytkowników Lokalu Biurowego. W związku z treścią zdania poprzedniego Strony w Umowie Sprzedaży dokonają podziału do korzystania nieruchomości wspólnej w ten sposób, iż Spółce będzie przysługiwało nieodpłatne prawo do wyłącznego korzystania z określonej powyżej części nieruchomości wspólnej z możliwością jej przekazania do korzystania przez innych użytkowników Lokalu Biurowego, a Nabywca nie będzie zgłaszał roszczeń w stosunku do tej części, w tym roszczeń określonych w art. 12 Ustawy” (vide wyrok SOKiK z dnia 15 lutego 2011 r., sygn. akt XVII AmC 2051/09).

W odniesieniu do zapisów przyznających Spółce prawo użytkowania polegające na umieszczaniu i utrzymaniu znaków graficznych Spółki na częściach wspólnych nieruchomości, w sytuacji, gdy prawo to zostało już wcześniej ustanowione, ujawnione w księgach wieczystych - Spółka złożyła wnioski do właściwych sądów o wykreślenie tego prawa w dniu 17 stycznia 2014 r. (k. 1126; k. 1196-1217, k. 1218-1227, t. VII; k. 1228-1272, t. VIII; zawiadomienia k.1343-1361, t. VIII akt adm.)

Spółka kompleksowo zmodyfikowała i zaprzestała stosowania wzorców umów z zakwestionowanymi zapisami z dniem 24 lutego 2014 r.

SOKiK stwierdził, iż powyższe fakty były bezsporne pomiędzy stronami postępowania. Zgromadzone w sprawie dokumenty nie budziły wątpliwości Sądu, nie były też kwestionowane przez strony postępowania.

W oparciu o powyższe ustalenia, Sąd Okręgowy zważył, że powódka skarżyła decyzję wyłącznie w zakresie jej pkt II, co oznacza, że w pozostałym zakresie stała się ona prawomocna. Sąd ten podkreślił, że stosowanie przez powódkę praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów polegającej na zamieszczaniu we wzorcach umowy postanowień wpisanych rejestru klauzul niedozwolonych i zaniechanie jej z dniem 24 lutego 2014 r., jako objęte prawomocną Decyzja Prezesa UOKiK było w sprawie wiążące.

Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z art. 27 ust. 4 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331 ze zm.), jeżeli przedsiębiorca zaprzestał stosowania praktyki, o której mowa w art. 24, Prezes Urzędu wydaje decyzję o uznaniu praktyki za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów i stwierdzającą zaniechanie jej stosowania, a przepis art. 26 ust. 2 stosuje się odpowiednio. W myśl art. 26 ust. 2 w decyzji, o której mowa wyżej, Prezes Urzędu może określić środki usunięcia trwających skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów w celu zapewnienia wykonania nakazu, w szczególności zobowiązać przedsiębiorcę do złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia o treści i w formie określonej w decyzji. Może również nakazać publikację decyzji w całości lub w części na koszt przedsiębiorcy.

Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów wyjaśnił, że uprawnienie do określenia środków usunięcia skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów ma charakter fakultatywny, a przesłanką do jego zastosowania jest trwanie skutków naruszenia, co ma miejsce, gdy przedsiębiorca kontynuuje swoje działania wymierzone w zbiorowe interesy konsumentów i nie podejmuje żadnych środków w celu zapobieżenia skutkom swoich naruszeń albo gdy przedsiębiorca podjął pewne kroki w celu usunięcia skutków naruszenia, jednak działania te nie są adekwatne do skali naruszenia (por. Ochrona konkurencji red. Skoczny 2014 wyd. 2 / Jurkowska-Gomułka). Środki usunięcia trwających skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów w celu zapewnienia wykonania nakazu muszą być „adekwatne do rodzaju uchybień, stopnia winy przedsiębiorcy i czasokresu wadliwego działania" (wyr. SA w Warszawie z 19.12.2007 r., VI ACA 1074/07).

Sąd I instancji zauważył, że ustawa nie określa środków usunięcia trwających skutków niedozwolonej praktyki, ograniczając się katalogu przykładowego, oraz przyjął, iż jednym z nich może być dokonanie zmian w dotychczas zawartych i wciąż obowiązujących umowach z konsumentami (wyr. SOKiK z 18.9.2008 r., XVI Ama 96/07, niepubl.)

Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów wskazał przy tym, że treść przepisu nie pozostawia wątpliwości, że środki te nie mogą wykraczać ponad trwające skutki naruszenia zbiorowych interesów konsumentów.

W rozpoznawanej sprawie, zdaniem Sądu I instancji, skoro praktyka naruszająca zbiorowe interesy konsumentów polegała na zamieszczaniu we wzorcach umów postanowień określonych w pkt I Decyzji, to oczywistym skutkiem tego działania były zawarte z konsumentami umowy zawierające te klauzule. Sąd ten wywiódł, że usunięcie skutków powyższych działań może nastąpić wyłącznie poprzez usunięcie zakwestionowanych klauzul z obrotu prawnego, co możliwe jest jedynie przez zmianę treści zawartych umów.

Sąd Okręgowy zauważył przy tym, że proponowane przez powódkę zmiany treści pkt II Decyzji wykraczają ponad istotę rozstrzygnięcia zawartego w pkt I. Zwrot określonych kwot w ramach wzajemnych rozliczeń jest następstwem treści stosunku prawnego pomiędzy powódką a konsumentami po usunięciu z obrotu prawnego zakwestionowanych przez Prezesa UOKiK klauzul. Wykracza zatem ponad bezpośrednie trwające skutki naruszenia zbiorowych interesów konsumentów.

W ocenie Sądu I instancji, samo zawiadomienie konsumentów o rozstrzygnięciu określonym w pkt I Decyzji nie usuwa wszystkich skutków stosowania przez powódkę niedozwolonej praktyki, gdyż pozostawia przedmiotowe zapisy w obrocie prawnym. Sąd ten przyjął, że nie można było uznać, iż jest to adekwatny środek do usunięcia trwających skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów.

Sąd I instancji podkreślił przy tym, że określony przez pozwanego obowiązek usunięcia skutków polega w istocie na zaoferowaniu konsumentom, którzy zawarli umowy i których umowy dotąd nie wygasły zmiany ich treści polegającej na usunięciu zakwestionowanych praktyk, a następnie zawarcie odpowiednich aneksów z konsumentami, którzy wyrażą wolę skorzystania z tej oferty. Na konsumentach nie ciąży, bowiem obowiązek zmiany umowy, który dotyczy wyłącznie powoda.

Wskazując na treść art. 31 ust. 3 Konstytucji RP Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów wywiódł, że ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw. Przepis art. 27 ust. 4 ustawy o ochronie konkurencji jest przepisem rangi ustawowej i służy ochronie praw innych osób – m.in. konsumentów. Obowiązek powstrzymania się od działań sprzecznych z prawem i usunięcia skutków takiego uprzedniego działania nie narusza istoty wolności i praw zawartych w Konstytucji. Norma tego przepisu nie narusza też w żaden sposób wymienionej wyżej normy konstytucyjnej, skarżąca zaś w swoim uzasadnieniu nie wyjaśnia w uzasadnieniu swojego odwołania związku art. 31 ust. 3 Konstytucji RP z istotą sprawy.

Z tych względów zdaniem Sądu Okręgowego odwołanie należało oddalić wobec braku podstaw do jego uwzględnienia (art. 479 ^31a § 1 k.p.c.).

O kosztach postępowania Sąd I instancji orzekł stosownie do wyniku sporu, zasądzając na rzecz pozwanego koszty zastępstwa procesowego według norm przepisanych (art. 98 k.p.c.).

Powyższe rozstrzygnięcie zostało w całości zaskarżone apelacją przez powoda, który podniósł następujące zarzuty:

1.  istotnego naruszania przepisów postępowania mającego wpływ na wynik sprawy, poprzez naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. oraz art. 316 § 1 k.p.c., w związku z przekroczeniem zasady swobodnej oceny dowodów i błędne ustalenie stanu faktycznego, a także wyrokowanie odmienne od stanu sprawy w chwili zamknięcia rozprawy, co miało istotny wpływ na wynik postępowania

2.  naruszenie art. 27 ust 4 w zw. z art. 26 ust. 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 roku o ochronie konkurencji i konsumentów, poprzez błędne przyjęcie, że skutki naruszenia przez powódkę zbiorowych interesów konsumentów nadal trwają, i w związku z tym istnieje konieczność ich usunięcia, poprzez zawarcie aneksów do umów podpisanych z konsumentami, ponadto, poprzez uznanie, że w okolicznościach niniejszej sprawy obowiązek aneksowania zawartych umów jest adekwatny do osiągnięcia celu w postaci równego traktowania konsumentów.

Wskazując na powyższe zarzuty, skarżący wniósł o zmianę zaskrzonego wyroku i uchylenie w całości punktu II decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy SO do ponownego rozpoznania, nadto o zwrot kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W odpowiedzi na apelację powoda, pozwany wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie kosztów postępowania sądowego wg norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Apelacja okazała się zasadna, choć z przyczyn odmiennych od tych, które wskazane zostały w jej uzasadnieniu.

Sąd I instancji dokonał prawidłowego ustalenia stanu faktycznego, a jego ustalenia Sąd Apelacyjny przyjął za własne.

W punkcie I zaskarżonej decyzji uznano „za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów praktykę (…) polegającą na zamieszczaniu w stosowanych w obrocie z konsumentami, wzorcach umów postanowień wpisanych na podstawie art. 479 ⁴⁵ k.p.c. do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone” (k. 4). Prezes UOKiK stwierdził, iż „wykazanie, że przedsiębiorca wprowadził do obrotu wzorzec umowny zawierający postanowienia o treści już wpisanej do rejestru klauzul abuzywnych stanowi wystarczającą przesłankę do stwierdzenia bezprawności działania tego przedsiębiorcy” (k. 11). Organ ochrony konsumentów podniósł też, iż „zarzut bezprawnego działania Spółki w przedmiotowej sprawie dotyczy stosowania postanowień wzorców umów wpisanych do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, o którym mowa w art 479 ⁴⁵ § 2 k.p.c., tj. naruszenia art. 24 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów” (k. 11).

Powód nie zaskarżył punktu I decyzji, a jedynie jej punkt II, w którym określono środki usunięcia trwających skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów. Dokonanie oceny prawidłowości punku II decyzji nie może jednak abstrahować od analizy dotyczącej jej punktu I. W tym kontekście wskazać należy, że Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 20 listopada 2015 r., III CZP 17/15 stanął na stanowisku, że „odmienność interesów reprezentowanych po stronie czynnej i biernej postępowania w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone daje podstawę do zajęcia stanowiska, że - jakkolwiek brzmienie art. 479 ⁴³ k.p.c. nie przewiduje odpowiedniego zróżnicowania trzeba w ramach wykładni dokonać jego teleologicznej redukcji. Powinna ona skutkować przyjęciem, że przewidziana w tym przepisie rozszerzona podmiotowo prawomocność materialna wyroku uwzględniającego powództwo o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone działa jednokierunkowo, tj. na rzecz wszystkich osób trzecich, ale wyłącznie przeciwko pozwanemu przedsiębiorcy, przeciwko któremu ten wyrok został wydany. W efekcie omawiany wyrok działa na rzecz wszystkich, tj. strony powodowej i wszystkich osób trzecich, ale tylko przeciwko konkretnemu pozwanemu przedsiębiorcy.” Sąd Apelacyjny przychyla się do poglądu Sądu Najwyższego, że „ograniczenie działania prawomocności wyroku uwzględniającego powództwo o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone wyłącznie do pozwanego przedsiębiorcy oznacza, że niekorzystne skutki tego wyroku kierowane są jedynie do tego podmiotu, który miał zapewnione prawo do wysłuchania w postępowaniu.”

Podkreślić należy, że przedstawiona uchwała Sądu Najwyższego nie stoi w sprzeczności z treścią wyroku Trybunału Sprawiedliwości z dnia 21 grudnia 2016 r. w sprawie C‑119/15, Biuro (...) sp. z o.o. sp.k. w D. przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów ( (...):EU:C:2016:987). W orzeczeniu tym Trybunał Sprawiedliwości, odpowiadając na pytanie prejudycjalne zadane przez Sąd Apelacyjny w Warszawie uznał, iż „artykuł 6 ust. 1 i art. 7 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich w związku z art. 1 i 2 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/22/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie nakazów zaprzestania szkodliwych praktyk w celu ochrony interesów konsumentów należy w świetle art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie temu, by stosowanie postanowień wzorców umów o treści tożsamej z treścią postanowień uznanych za niedozwolone prawomocnym wyrokiem sądu i wpisanych do krajowego rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone mogło zostać uznane w stosunku do innego przedsiębiorcy, który nie brał udziału w postępowaniu zakończonym wpisem owych postanowień do wspomnianego rejestru, za działanie bezprawne, stanowiące podstawę nałożenia kary pieniężnej z tego tytułu, pod warunkiem – czego zweryfikowanie należy do sądu odsyłającego – że przedsiębiorcy temu przysługuje skuteczny środek prawny zarówno przeciwko decyzji uznającej tożsamość porównywanych postanowień, obejmujący kwestię, czy – przy uwzględnieniu wszystkich istotnych okoliczności właściwych danej sprawie – owe postanowienia są materialnie identyczne, zwłaszcza pod względem wywoływanych przez nie szkodliwych dla konsumentów skutków, jak i przeciwko decyzji ustalającej w danym wypadku kwotę kary pieniężnej.”

Przedmiotowe pytanie zostało zadane postanowieniem z dnia 19 listopada 2014 r., a więc przed wydaniem przez Sąd Najwyższy wskazanej uchwały, w okresie gdy linia orzecznicza polskiej judykatury nie była ustalona. Odpowiedź na pytanie prejudycjalne mogła mieć w tym czasie węzłowe znaczenie dla wykładni prawa polskiego.

Sąd Najwyższy w powołanej uchwale, odnosząc się do tego pytania trafnie wskazał, że jest ono aktualne „przy założeniu, że wynikająca z art.479 ⁴³ KPC rozszerzona podmiotowo prawomocność materialna wyroku uwzględniającego powództwo o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone działa nie tylko przeciwko pozwanemu przedsiębiorcy, ale także każdemu innemu przedsiębiorcy, oraz że pod względem przedmiotowym prawomocność materialna takiego wyroku obejmuje nie tylko konkretne uznane za niedozwolone postanowienie konkretnego wzorca umowy, lecz również każde inne tożsame treściowo postanowienie wzorca umowy, a ponadto że przedmiotowy i podmiotowy zakres skutków uznania postanowienia wzorca umowy za niedozwolone w ramach kontroli abstrakcyjnej determinuje przedmiotowy i podmiotowy zakres działania zakazu stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumenta określonej w art. 24 ust. 2 pkt 1 OchrKonkurU”.

Analiza treści wyroku Trybunału Sprawiedliwości nie daje w podstaw do przyjęcia, że zasada efektywności prawa unijnego nakazuje akceptację wariantu interpretacyjnego odmiennego od tego, który za właściwy uznał Sąd Najwyższy. Wywody Trybunału Sprawiedliwości odnoszą się do tego, czy relewantne unijne unormowania „stoją (…) na przeszkodzie temu, by stosowanie postanowień wzorców umów o treści tożsamej z treścią postanowień uznanych za niedozwolone prawomocnym wyrokiem sądu i wpisanych do krajowego rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone mogło zostać uznane w stosunku do innego przedsiębiorcy, który nie brał udziału w postępowaniu zakończonym wpisem owych postanowień do wspomnianego rejestru, za działanie bezprawne, stanowiące podstawę nałożenia kary pieniężnej z tego tytułu”. Nie wynika z nich w żaden sposób by wprowadzenie do krajowych systemów prawnych takich rozwiązań było obowiązkiem państw członkowskich. Brak też przekonywujących argumentów wskazujących, że uwzględnienie wskazanej uchwały Sądu Najwyższego prowadzi do obniżenia poziomu efektywności przyjętych w prawie polskim reguł ochrony konsumenta poniżej standardów wynikających z prawa Unii Europejskiej.

Zgodnie z powołaną uchwałą Sądu Najwyższego, prawo polskie nie przewiduje rozwiązań analogicznych do tych, które opisano w cytowanym fragmencie uzasadnienia wyroku Trybunału Sprawiedliwości. Fakt, że w orzeczeniu tym przesądzono, iż ich ewentualne wprowadzenie do krajowego porządku prawnego nie naruszałoby prawa unijnego nie ma znaczenia dla rozpatrywanej sprawy.

Rozważania zaprezentowane przez Trybunał Sprawiedliwości nie podważają prawidłowości analiz, które doprowadziły polski Sąd Najwyższy do przyjęcia wskazanego stanowiska nawet na czysto teoretycznej płaszczyźnie.

Do zwodniczych wniosków prowadzić może proste zestawienie fragmentów wskazanych orzeczeń. W tym kontekście wskazać należy, iż Trybunał Sprawiedliwości stwierdził, iż „nie można utrzymywać, że system krajowy taki jak ten, w który wpisuje się postępowanie główne, narusza przysługujące przedsiębiorcom prawo do obrony lub zasadę skutecznej ochrony sądowej” (pkt 43). Sąd Najwyższy uzasadnił natomiast swoje stanowisko potrzebą zapewnienia prawa do wysłuchania i wskazał, że gwarantowane jest ono na poziomie konstytucyjnym (art. 45 ust. 1), w art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności oraz w art. 47 ust. 2 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej.

Sprzeczność stanowisk Trybunału Sprawiedliwości i Sądu Najwyższego jest jednak pozorna. Treść przedmiotowych standardów ochrony praw podstawowych na poziomie krajowym i unijnym nie musi być identyczna. Na analizowanej płaszczyźnie, prawo unijne nie stoi na przeszkodzie zapewnieniu w krajowych porządkach prawnych gwarancji prawa do obrony, prawa do wysłuchania i zasady skutecznej ochrony prawnej idących dalej aniżeli analogiczne standardy ochronne przyjęte w prawie Unii Europejskiej. Przyjęcie, że kierunek wykładni odrzucony przez Sąd Najwyższy nie pozostaje w sprzeczności z prawem unijnym, nie prowadzi do wniosku, że jest on zgodny z prawem polskim.

Podkreślić należy też, że Trybunał Sprawiedliwości nie badał bezpośrednio zgodności prawa polskiego w prawem unijnym, lecz dokonywał wykładni prawa Unii Europejskiej. Poza płaszczyzną oddziaływania prawa unijnego na krajowe porządki prawne, ustalenia Trybunału dotyczące treści prawa polskiego mają zatem jedynie pomocniczy charakter i nie są wiążące dla sądów krajowych. Wskazać należy, iż Trybunał Sprawiedliwości zastrzegł, że jego stanowisko dotyczące prawa polskiego opiera się na przedłożonych mu informacjach, „których zweryfikowanie należy do sądu odsyłającego” (pkt 43).

Na tym tle uwidacznia się też to, że odpowiedź udzielona przez Trybunał Sprawiedliwości zachowuje walor użyteczności na obecnym etapie rozwoju prawa polskiego, a więc w stanie, dla którego ukształtowania się węzłowe znaczenie miała powołana uchwała Sądu Najwyższego. Orzeczenie unijne wytyczyło granice, w których polska judykatura mogłaby bez naruszania prawa unijnego zmienić swoje stanowisko w przedmiotowej kwestii. W ich ramach mieściłoby się przyjęcie kierunku analitycznego zasadniczo odmiennego, od tego który zaaprobował Sąd Najwyższy. Z wywodów Trybunału Sprawiedliwości wynika natomiast, że niedopuszczalne byłoby uznanie, że wystarczające do zapewnienia przedsiębiorcom poziomu ochrony wymaganego przez prawo unijne jest przyjęcie, iż zakres sądowego badania tożsamości relewantnych klauzul ograniczać się może „wyłącznie do zwykłego formalnego porównania badanych postanowień z tymi widniejącymi w rejestrze” (pkt 42).

Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, przedstawionym w powołanej uchwale, uznać należy, że powodowi niesłusznie przypisano zarzut naruszenia normatywnych reguł ochrony konsumenta w zakresie określonym w punkcie I sentencji decyzji. Okoliczność, iż powód zaskarżył jedynie punkt II decyzji nie zmienia tego, że w przedstawionym stanie rzeczy obciążenie powoda jakimikolwiek dolegliwościami, a z tym wiązałoby się nałożenie na niego obowiązku usunięcia trwających skutków naruszenia w sposób określony w punkcie II decyzji, nie może zostać zaakceptowane.

W tym kontekście podkreślić należy, że nałożenie na powódkę obowiązku usunięcia trwających skutków naruszenia w sposób określony przez Prezesa UOKiK nie jest automatyczną konsekwencją stwierdzenia naruszenia prawa ochrony konsumenta. Na gruncie niniejszej sprawy nałożeniu na powódkę takiego obowiązku zdecydowanie sprzeciwia się zasada zaufania obywateli do państwa. Linia orzecznicza w kwestii mającej węzłowe znaczenie dla dopuszczalności stwierdzenia naruszenia przez powódkę normatywnych reguł ochrony konsumenta, w zakresie określonym w punkcie I sentencji decyzji, była nieustabilizowana przez dłuższy czas. Jej ewolucja wpłynąć mogła na decyzję powódki dotyczącą zakresu zaskarżenia decyzji Prezesa UOKiK. W tej sytuacji nałożenie na powódkę obowiązku, którego mogłaby ona uniknąć, gdyby stan normatywny był jasny jest nie do przyjęcia. Odmienne rozstrzygnięcie badanego kwestii prowadziłoby do aprobaty Sądu dla rozszerzenia zakresu nieprawidłowości w funkcjonowaniu władz publicznych, których negatywne skutki ponosi podmiot indywidualny.

W tej sytuacji Sąd Apelacyjny uznał, że niezbędne jest uchylenie punktu II decyzji i zmiana wyroku Sądu I instancji.

Sąd Apelacyjny uznaje przy tym, że w związku z bardzo poważnymi wątpliwościami dotyczącymi wykładni relewantnych przepisów, które doprowadziły do powstania rozbieżności w judykaturze zaskarżona decyzja nie została wydana z rażącym naruszeniem prawa, ani bez podstawy prawnej.

Ze wskazanych wyżej względów, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 479 ^31a § 3 k.p.c. orzekł jak w sentencji. Orzeczenie o kosztach oparto na podstawie art 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz § 14 ust. 3 pkt 1 i § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.