Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 lutego 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSA Wincenty Ślawski

Sędziowie: SA Anna Miastkowska

del. SO Marta Witoszyńska (spr.)

Protokolant: st. sekr. sąd. Julita Postolska

po rozpoznaniu w dniu 28 lutego 2017 r. w Łodzi na rozprawie

sprawy z powództwa P. G. (1)

przeciwko Skarbowi Państwa - Zakładowi Karnemu w P. zastępowanemu przez Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej o zadośćuczynienie

na skutek apelacji strony pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Płocku

z dnia 19 kwietnia 2016 r. sygn. akt I C 1020/14

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od Skarbu Państwa – Zakładu Karnego w P. na rzecz P. G. (1) kwotę 1800 (jeden tysiąc osiemset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I ACa 1125/16

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 19 kwietnia 2016 r. Sąd Okręgowy w Płocku w sprawie z powództwa P. G. (1) przeciwko Skarbowi Państwa – Zakładowi Karnemu w P. reprezentowanemu przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa

o zadośćuczynienie

1)  zasądził od pozwanego Skarbu Państwa – Zakładu Karnego w P. na rzecz powoda P. G. (1) kwotę 7 500 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 17 czerwca 2014 r. do dnia zapłaty;

2)  w pozostałym zakresie oddalił powództwo;

3)  zniósł między stronami koszty procesu;

4)  odstępił od obciążania stron nieuiszczonymi kosztami sądowymi.

W pozwie z dnia 6 maja 2014 r. powód P. G. (1) wniósł o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa – Zakładu Karnego w P. na jego rzecz kwoty 90 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za zwłokę tytułem zadośćuczynienia za krzywdy doznane w związku z przebywaniem przez niego przez okres 10-ciu miesięcy i 18 dni w Zakładzie Karnym w P. w warunkach naruszających jego dobra osobiste - to jest w celach niespełniających przewidywanych prawem norm, co spowodowało u powoda cierpienia fizyczne i psychiczne. W uzasadnieniu powód powołując się na art. 3 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i art. 2 Konstytucji RP podniósł, iż przebywając w Zakładzie Karnym w P. w okresie od 1 czerwca 2011 r. do 18 kwietnia 2012 r. w charakterze osoby tymczasowo aresztowanej narażony był w sposób długotrwały na nieludzkie traktowanie; początkowo na okres tygodnia osadzono go w celi przejściowej wraz z osobami palącymi – później z nieuzasadnionych przyczyn powód był kilkunastokrotnie przenoszony do kolejnych cel, często w godzinach wieczornych, przy czym żadna z cel nie spełniała przewidzianych prawem norm powierzchniowych. Według powoda w żadnej z cel nie było ciepłej wody, za to w większości z nich panowała wilgoć i był grzyb; od wilgoci był pofałdowany parkiet, okna były nieszczelne – przy zamkniętych oknach czuć było powiewy wiatru; zimą osadzeni musieli spać w czapkach i bluzach, gdyż przy panujących na zewnątrz mrozach temperatura w celach wynosiła około 10° C – latem natomiast z powodu braku wentylacji było nadmiernie gorąco, przy czym dyskomfort potęgowało suszenie prania w celach, gdyż nie było do tego przeznaczonych oddzielnych pomieszczeń. Według powoda łóżka piętrowe, na których spali osadzeni, nie były wyposażone w drabinki ani barierki, ponadto były za krótkie (190 cm razem z poręczami) dla powoda mierzącego 193 cm wzrostu; powodowi przeszkadzały zniszczone materace i brudne koce a także nieodpowiednie oświetlenie – czyli nieosłonięte kloszami jarzeniówki. Łaźnia była realizowana jeden raz w tygodniu, nawet w okresie letnim; prysznice były bez oddzielnych kabin gwarantujących minimum intymności; na wizytę do lekarza osadzeni musieli oczekiwać do półtora miesiąca. Zdaniem powoda środki higieniczne nie były zapewniane osadzonych w wystarczających ilościach – rolka papieru toaletowego i maszynka do golenia miały wystarczać na cały miesiąc; zastrzeżenia powoda budziła wielkość „spacerniaków”, do których faktycznie nie docierało światło słoneczne, zbierała się natomiast woda w czasie deszczu, nie było bowiem zapewnionego odpływu wody; zimą „spacerniaki” nie były odśnieżane. Powód skarżył się na to, że gdy danego dnia miał widzenie lub wyjazd na czynności procesowe, spacer przepadał; nie zapewniano mu również ciepłego posiłku w dniu, gdy przebywał poza Zakładem Karnym. Dolegliwość dla powoda stanowiło nadto to, że w Zakładzie Karnym w P. nie zapewniono mu możliwości pracy, nauki, zajęć sportowych czy możliwości przebywania w świetlicy.

W odpowiedzi na pozew z dnia 15 lipca 2014 r. pozwany Skarb Państwa – Zakład Karny w P. zastępowany przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie na rzecz Skarbu Państwa kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwany zakwestionował fakt naruszenia dóbr osobistych powoda w związku z przebywaniem przez niego w Zakładzie Karnym w P., wskazując na nieudowodnienie faktów przywołanych w treści pozwu oraz niewykazanie przesłanek odpowiedzialności Skarbu Państwa. Pozwany przyznał, iż powód przebywał w Zakładzie Karnym w P. w okresie od 01 czerwca 2011 r. do 13 kwietnia 2012 r.; zaprzeczył, aby powód przebywał w przeludnionych celach – przez okres przebywania w ZK w P. miał zapewnione godne warunki odbywania tymczasowego aresztowania, w szczególności cele, w których przebywał powód spełniały co do warunków i wyposażenia wymogi ustanowione Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych, zapewniano również zgodnie z tym aktem prawnym dostęp do środków higienicznych i warunki do utrzymywania higieny osobistej (w szczególności przepisy nie nakazują zapewnienia w celach dostępu do ciepłej wody). Pozwany wskazał, iż w/w akt prawny nie precyzuje warunków technicznych łóżek przeznaczonych dla osadzonych, w szczególności nie ma wymogu, aby łóżka piętrowe wyposażone były w barierki i drabinki; Rozporządzenie również nie obliguje do wyposażania oddziałów mieszkalnych w pomieszczenia do suszenia bielizny. Pozwany zaprzeczył, aby w celach była niewłaściwa wentylacja, niewystarczające oświetlenie, nieodpowiednia temperatura, grzyb czy wilgoć; według pozwanego powód jako osoba deklarująca nieużywanie wyrobów tytoniowych nie przebywał w celach wraz z osobami palącymi; powód miał ograniczoną możliwość podjęcia pracy w ZK z uwagi na status osoby tymczasowo aresztowanej oraz dostęp do oferty zajęć kulturalno-oświatowych i dostęp do świetlicy w oddziale. Pozwany podkreślił, że jakkolwiek pobyt w warunkach izolacji penitencjarnej był niewątpliwie uciążliwy dla powoda, to jednak dolegliwości, jakich w związku z tym doświadczył, wpisane są ze swej istoty w karę pozbawienia wolności. Pozwany wskazał, że powód nie udowodnił istnienia bezprawnego działania lub zaniechania rzekomej szkody niemajątkowej ani związku przyczynowego między doznaną krzywdą a działaniami lub zaniechaniami sprawcy rzekomej szkody.

Sąd Okręgowy oparł powyższy wyrok na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

W okresie od 01 czerwca 2011 r. do 18 kwietnia 2012 r. P. G. (1) jako tymczasowo aresztowany przebywał w Zakładzie Karnym w P., będąc osadzonym na Oddziałach V i VIII w następujących celach:

- od 01 czerwca 2011 r. do 08 czerwca 2011 r. (cela nr 804 przeznaczona dla 4 osób – faktyczna ilość osadzonych 2);

- od 08 czerwca 2011 r. do 08 sierpnia 2011 r. (cela nr 803 przeznaczona dla 3 osób – faktyczna ilość osadzonych od 2 do 3);

- od 08 sierpnia 2011 r. do 24 sierpnia 2011 r. (cela nr 518 przeznaczona dla 5 osób – faktyczna ilość osadzonych od 4 do 5);

- od 24 sierpnia 2011 r. do 20 października 2011 r. (cela nr 818 przeznaczona dla 4 osób – faktyczna ilość osadzonych od 3 do 4);

- od 20 października 2011 r. do 09 listopada 2011 r. (cela nr 809 przeznaczona dla 3 osób – faktyczna ilość osadzonych od 2 do 3);

- od 09 listopada 2011 r. do 23 listopada 2011 r. (cela nr 825 przeznaczona dla 4 osób – faktyczna ilość osadzonych 4);

- od 23 listopada 2011 r. do 14 grudnia 2011 r. (cela nr 525 przeznaczona dla 6 osób – faktyczna ilość osadzonych 5);

- od 14 grudnia 2011 r. do 30 grudnia 2011 r. (cela nr 819 przeznaczona dla 4 osób – faktyczna ilość osadzonych od 2 do 3);

- od 30 grudnia 2011 r. do 11 stycznia 2012 r. (cela nr 810 przeznaczona dla 3 osób – faktyczna ilość osadzonych od 2 do 3);

- od 11 stycznia 2012 r. do 19 stycznia 2012 r. (cela nr 819 przeznaczona dla 4 osób – faktyczna ilość osadzonych od 3 do 4);

- od 19 stycznia 2012 r. do 03 lutego 2012 r. (cela nr 820 przeznaczona dla 3 osób – faktyczna ilość osadzonych 3);

- od 03 lutego 2012 r. do 05 marca 2012 r. (cela nr 822 przeznaczona dla 4 osób – faktyczna ilość osadzonych od 2 do 4);

- od 05 marca 2012 r. do 30 marca 2012 r. (cela nr 820 przeznaczona dla 3 osób – faktyczna ilość osadzonych od 2 do 3);

- od 30 marca 2012 r. do 18 kwietnia 2012 r. (cela nr 826 przeznaczona dla 4 osób – faktyczna ilość osadzonych od 3 do 4).

Cele, w których przebywał P. G. (1) spełniały wymogi powierzchniowe przewidziane w stosownych przepisach – powierzchnia przypadająca na jednego osadzonego nie była mniejsza niż 3 m ² – do powierzchni cel w kontekście ilości osadzonych nie wliczano powierzchni kącika sanitarnego ani wnęk okiennych i grzejnikowych oraz powierzchni znajdującej się poza kratami wewnętrznymi. P. G. (1) wnosił skargi w związku z warunkami panującymi w celach, w których przebywał oraz umieszczenia go w celach wraz z osobami używającymi wyrobów tytoniowych; skargi nie zostały uwzględnione – wyjaśniono, iż cele w ZK w P. wyposażone są zgodnie z obowiązującymi przepisami, kąciki sanitarne są oddzielone od pozostałej części celi murowanym lub wykonanym z płyty (...) wygrodzeniem, brak jest norm nakazujących wyposażenie łóżek piętrowych w drabinki, przepisy nie przewidują udostępnienia osadzonym sznurka do suszenia bielizny, zapewnia się dostęp do środków higienicznych, okna w celach są otwierane, wentylacja sprawdzana, oświetlenie i ogrzewanie są właściwe, zapewnia się suchy prowiant w sytuacji uczestniczenia przez osadzonego w czynnościach procesowych; P. G. umieszczany był w celach zgodnie ze składanymi deklaracjami co do używania wyrobów tytoniowych, miał możliwość korzystania z oferty zajęć kulturalno-oświatowych i ze świetlicy, z uwagi na tymczasowe aresztowanie miał możliwość pracy i nauki w ograniczonym zakresie w związku z koniecznością zapewnienia prawidłowego toku postępowania karnego. W celach na oddziałach V i VIII w ZK w P. w okresie, gdy przebywał tam P. G. (1) panowały nie najlepsze warunki: były problemy ze szczelnością okien oraz zagrzybieniem, była uszkodzona podłoga, ogólny wygląd cel był nieestetyczny; P. G. (1) przy wzroście ponad 190 cm spał na piętrowych łóżkach o całkowitej długości 185-190 cm, przy czym nie wszystkie łóżka nie były wyposażone w drabinki umożliwiające dostanie się na górne łóżko ani w odpowiednie barierki zabezpieczające przed wypadnięciem; w celach nie było wystarczającego przepływu powietrza, w okresie zimowym panowała niska temperatura zmuszająca osadzonych do spania w ubraniach; osadzeni mieli problemy z suszeniem wypranych rzeczy – nie udostępniano im odrębnych pomieszczeń do suszenia. Przez okres co najmniej tygodnia niepalący P. G. przebywał w celi z osobami używającymi wyrobów tytoniowych. P. G. (1) ma 30 lat, jest żonaty; jest tymczasowo aresztowany od 31 maja 2011 r., nie był wcześniej karany, nie pochodzi ze środowiska „patologicznego” społecznie.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie znajdujących się w aktach w/w dokumentów, zeznań świadków A. K. (00:06-17 rozprawy z dnia 02.02.2016), R. K. (00:17-28 rozprawy z dnia 02.02.2016) i P. S. (1) (00:28-36 rozprawy z dnia 02.02.2016), a także częściowo twierdzeń powoda zawartych w pozwie i przedstawionych w formie wyjaśnień informacyjnych.

W ocenie Sądu Okręgowego świadek A. K. złożył obiektywne, logiczne, rzeczowe zeznania, zasługujące w całości na wiarę – świadek nie kojarzył powoda, nietendencyjnie opisał warunki panujące w ZK; zeznania świadka wskazują na określone niedogodności i braki, a jednocześnie potwierdzają subiektywność odczuwania i postrzegania tych niedogodności. Według świadka cele na oddziałach V i VIII były standardowo wyposażone, kąciki sanitarne były oddzielone od reszty celi murowanym wygrodzeniem, piętrowe łóżka były wyposażone w drabinki. Świadek nie miał zastrzeżeń co do powierzchni cel – co znajduje potwierdzenie w zestawieniach przedstawionych przez pozwanego. Świadek wskazał, że cele były sukcesywnie remontowane – w niektórych ściany były istotnie zniszczone, ale głównie wskutek działań samych osadzonych, były niekiedy zagrzybione; klepki podłogowe były poodrywane, były problemy z domykaniem się okien; oświetlenie było właściwe – jarzeniówki nie zawsze były osłonięte kloszami; świadek nie miał zastrzeżeń co do odśnieżania spacerniaków, wskazał jednocześnie, że były tam kałuże.

Świadek R. K. przebywał około 2 tygodni w jednej celi z powodem na oddziale VIII; świadek ocenił warunki tam panujące jako straszne – wskazując na zniszczoną podłogę, grzyb, nieodpowiednią temperaturę, małe kąciki sanitarne, zbyt krótkie łóżka pozbawione drabinek, złe warunki na spacerniakach, niewłaściwą wentylację cel, niewłaściwe oświetlenie (jarzeniówki bez kloszy), brak materacy i brudne koce; świadek stwierdził, że będąc osobą palącą (pali dwie paczki dziennie) przebywał z niepalącym pozwanym w jednej celi.

Świadek P. S. (1) przebywał około 4 tygodni w jednej celi z powodem na oddziale VIII; świadek podkreślił, iż w celi nr 826 panowała nieodpowiednia temperatura w okresie zimowym; potwierdził, iż łóżka nie były dostosowane dla osób wysokich; na ścianach była pleśń i grzyb; świadek stwierdził, że będąc osobą palącą przebywał z niepalącym pozwanym w jednej celi; wskazał, iż na spacerniakach panowały nieodpowiednie warunki; stwierdził, iż w celi było nieodpowiednie oświetlenie, panowała niska temperatura, osadzeni musieli we własnym zakresie uszczelniać okna.

Zeznania świadków zawnioskowanych przez powoda stanowią dowód w zakresie ogólnych warunków panujących w Zakładzie Karnym w P. oraz opisanych przez świadków celach – świadkowie wskazali na niewłaściwe warunki sanitarne (niewystarczająca wentylacja, zbyt małe kąciki sanitarne, nieestetyczny wygląd cel, zagrzybienie, nieszczelność okien, uszkodzenia parkietu, nieodpowiednia temperatura i oświetlenie). Na podstawie zeznań świadków oraz twierdzeń powoda uprawnione jest dokonanie ustalenia, iż warunki sanitarne i bytowe w ZK w P. na oddziale V i VIII w okresie objętym pozwem odbiegały od pożądanego standardu w tym zakresie – cele były zaniedbane, od dawna nie remontowane, niewłaściwie wentylowane, osoby palące przebywały na oddziale przejściowym wraz z niepalącymi; tymczasowo aresztowani mieli dostęp do świetlicy, ale faktycznie pozbawieni byli możliwości korzystania z zajęć sportowych i edukacyjnych. Jednocześnie jednak zachowane były normy powierzchniowe cel, zapewniano osadzonym środki sanitarne i higieniczne oraz dostęp do wody i łaźni zgodnie z obowiązującymi przepisami. Brak jest zdaniem Sądu Okręgowego jakichkolwiek powodów, dla których zeznania świadków w sprawie niniejszej miałyby w całości – lub w przeważającej części – zostać pozbawione przymiotu wiarygodności; sam charakter i podstawy roszczenia sformułowanego przez powoda nie mogą mieć tu jakiegokolwiek znaczenia.

Dokumenty złożone do akt nie były kwestionowane przez żadną ze stron. Sąd Okręgowy nie znalazł także podstaw do podważenia ich wiarygodności.

Sąd Okręgowy pominął dowód z przesłuchania powoda – nie przedstawiono właściwego usprawiedliwienia nieobecności powoda na rozprawie w sposób uzasadniający jej odroczenie; ponadto Sąd częściowo dał wiarę twierdzeniom powoda przedstawionym w formie wyjaśnień informacyjnych w zakresie potwierdzonym zeznaniami świadków.

Według Sądu Okręgowego powództwo podlegało uwzględnieniu w części, gdyż istotnie powód przebywając w ZK w P. doznał krzywdy niemajątkowej w sposób uzasadniający przyznanie zadośćuczynienia pieniężnego w związku z naruszeniem jego dóbr osobistych. Jednocześnie zakres formułowanych z tego tytułu roszczeń uznać należało za oczywiście nadmiernie wygórowany.

Zgodnie z art. 23 k.c. dobra osobiste człowieka pozostają pod ochroną prawa cywilnego. Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone lub naruszone cudzym działaniem, na zasadach przewidzianych w kodeksie cywilnym może żądać zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub zapłaty odpowiedniej sumy na wskazany cel społeczny (art. 24 § 1 k.c. i art. 448 k.c.). Ochronę dóbr osobistych gwarantują w stosunku do osób odbywających karę pozbawienia wolności normy zawarte w art. 40 i art. 40 ust. 4 Konstytucji, art. 3 Konwencji z dnia 4 listopada 1950 r. o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) oraz art. 4 k.k.w. – przepisy te nakazują wykonywanie kary w sposób humanitarny, z poszanowaniem godności skazanego oraz zakazują stosowania tortur lub nieludzkiego albo poniżającego traktowania i karania skazanego. Za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa (art. 417 k.c.); dla określenia odpowiedzialności odszkodowawczej władz publicznych, obok zdarzenia sprawczego, konieczne jest ustalenie pozostałych przesłanek odpowiedzialności deliktowej, to jest bezprawności, szkody i związku przyczynowego, a więc obowiązują tu zasady ogólne dotyczące kompensaty szkody na osobie (majątkowej i niemajątkowej) oraz koncepcji związku przyczynowego – zgodnie z art. 361 § 1 k.c. zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła.

Zdaniem Sądu I Instancji doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda w związku z odbywaniem kary pozbawienia wolności w objętym pozwem okresie w sposób uzasadniający przyznanie zadośćuczynienia w oparciu o dyspozycję art. 448 kc. Jak wielokrotnie podkreślano w orzecznictwie, przebywanie w warunkach izolacji penitencjarnej immamentnie wiąże się z odczuwaniem dyskomfortu. O ile panujące w placówce warunki w sposób nadmierny nie odbiegają od pewnego społecznie akceptowanego standardu, o tyle brak jest podstaw do formułowania przez osadzonych żądań o zadośćuczynienie. W sprawie niniejszej, w ocenie Sądu Okręgowego, brak jest dowodów, że powód doświadczył przebywania w celach przeludnionych – to jest niespełniających normy powierzchniowej określonej jako 3m ² przypadające na jednego osadzonego - powód całkowicie bezpodstawnie twierdził, że cele, w których był osadzony nie spełniały wymaganego w art. 110 § 2 k.k.w. minimalnego metrażu 3m ² na jednego skazanego; z przedstawionego przez stronę pozwaną zestawienia jednoznacznie wynika, że wszystkie cele, w których przebywał powód, spełniały ustawowy warunek najmniejszego dopuszczalnego metrażu. Sąd nie dał wiary twierdzeniom powoda o utrudnieniach w dostępie do opieki zdrowotnej w ZK w P. – powód nie sprecyzował, na czym miałyby te utrudnienia w odniesieniu do niego polegać, jakie schorzenia i dolegliwości nie zostały wobec niego w sposób właściwy zaopatrzone. Sąd z urzędu posiada natomiast wiedzę, iż dostęp do lekarzy specjalistów w ZK w P. jest na poziomie właściwie nieosiągalnym dla osób korzystających z bezpłatnej opieki zdrowotnej w warunkach wolnościowych. Nie jest zdaniem Sądu Okręgowego także skuteczną podstawą faktyczną roszczeń sposób zapewniania higieny osobistej (dostęp do środków sanitarnych, środków higieny osobistej, bieżącej wody i łaźni) – kwestie te regulowane są przepisami prawnymi, które były przestrzegane w ZK w P., gwarantującymi pewne minimum niezbędne dla zachowania higieny osobistej; zachowanie higieny osobistej i potrzeby z tym związane są właśnie kwestiami subiektywnymi i warunki panujące w ZK mogą być odbierane przez niektórych osadzonych jako niewystarczające – ale stanowią właśnie jedną z niedogodności związanych z przebywaniem w warunkach izolacji penitencjarnej nie stanowiącą skutecznej podstawy roszczenia o zadośćuczynienie. W podobnym aspekcie traktować należy niedogodności związane z utrudnionym dostępem do zajęć kulturalno-sportowych czy pracy oraz mało komfortowym wyposażeniem cel, ciasnymi kącikami sanitarnymi, małymi i zaniedbanymi „spacerniakami”; z drugiej strony umożliwienie rozwoju zainteresowań, edukacji i pracy powszechnie odbierane jest jako czynnik wpływający na złagodzenie negatywnych doznań związanych z ogólnie słabą kondycją więziennictwa.

Niewątpliwie obiektywnie niezadawalające warunki bytowe, takie jak problemy ze szczelnością okien oraz zagrzybieniem, fakt uszkodzonej podłogi, czy nieodpowiednie oświetlenie, nie wynikały w żaden sposób z działań nakierowanych na spowodowanie u powoda poczucia krzywdy – okoliczności te odzwierciedlają po prostu stan więziennictwa w Polsce. Ustawowe ograniczenia praw i wolności osób odbywających karę pozbawienia wolności zamieszczone są między innymi w kodeksie karnym wykonawczym, regulującym zasady i sposób wykonywania orzeczonych przez sądy kar – przepisy art. 102, art. 110a, art. 135 k.k.w. określają prawa i obowiązki osób odbywających karę pozbawienia wolności oraz regulują uprawnienia i obowiązki funkcjonariuszy zakładów karnych w zakresie nadzoru nad prawidłowym wykonaniem tej kary oraz ochrony porządku i bezpieczeństwa. Na marginesie w tym miejscu zauważyć należy, iż wyrokiem z dnia 31 marca 2015 r. Trybunał Konstytucyjny (U 6/14, OTK-A 2015/3/34, Dz. U. z 2015 r., poz. 498) uznał za zgodne z Konstytucją przepisy Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 2003 r. w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania aresztowania oraz kary pozbawienia wolności.

Nieporządek w celach i niski standard urządzeń sanitarnych są również kwestiami ocennymi – zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2012 r. (IV CSK 473/11, LEX nr 1211994, Biul.SN 2012/7/12) nie narusza godności skazanego przebywanie przez okres 3 miesięcy w celi zagrzybionej, wymagającej remontu i nie odpowiadającej standardom estetycznym i użytkowym, wynikające z ogólnej trudnej sytuacji materialnej zakładu karnego, obejmującej wiele osób odbywających karę pozbawienia wolności. Jak podkreślił Sąd Najwyższy w cytowanym orzeczeniu ocena, czy przez osadzenie w takich warunkach doszło do naruszenia godności powoda wymaga odniesienia się do wszystkich okoliczności sprawy oraz do kryteriów obiektywnych, a nie do subiektywnych odczuć powoda. W literaturze i orzecznictwie przyjmuje się, że godność człowieka konkretyzuje się w poczuciu własnej wartości i oczekiwaniu szacunku ze strony innych ludzi a miernikiem oceny, czy doszło do naruszenia godności jest przede wszystkim stanowisko tzw. opinii publicznej, będącej wyrazem poglądów powszechnie przyjętych i akceptowanych przez społeczeństwo w danym czasie i miejscu, zaś wzorców, które powinny stanowić docelowy punkt odniesienia dokonywanej oceny, dostarczają zapatrywania rozsądnie i uczciwie myślących ludzi. Warunki zamieszkania i utrzymania więźniów w Polsce co do zasady nie mogą być uznane za naruszające godność osobistą lub niehumanitarne - w istocie realia bytowe w ZK nie są komfortowe ani nawet odpowiadające przeciętnemu poziomowi życia współczesnego społeczeństwa w Polsce, jednak nie ma obowiązku zapewnienia osadzonym warunków na przeciętnym poziomie społeczeństwa, a po drugie nawet złe warunki bytowe nie stanowią automatycznie naruszenia godności lub czci więźnia; nagromadzenie i rodzaj niedogodności nie może natomiast wykraczać poza istotę odbywania kary pozbawienia wolności.

Podkreślić należy, że o naruszeniu godności osadzonego można mówić, gdy cierpienie i upokorzenie przekraczają konieczny element cierpienia wpisanego w odbywanie kary pozbawienia wolności, zwłaszcza przy bierności zakładu karnego, który nie dba o poprawę warunków odbywania kary pozbawienia wolności – Sąd z urzędu posiada wiedzę, iż w ZK w P. sukcesywnie prowadzone są prace nakierowane na poprawienie standardów cel, przy czym istotnie oddział, na którym przebywają tymczasowo aresztowani, objęty tymi pracami został w okresie późniejszym. Niezależnie od tego zdaniem Sądu warunki, w jakich przebywał powód w ZK w P. obiektywnie nie wykraczały poza dolegliwości związane bezpośrednio z pozbawieniem wolności, były nieuniknione i nieodłącznie związane z pobytem w placówce penitencjarnej (por. np. wyrok SA w Łodzi z 22.10.2014, I ACa 589/14, LEX 1554758). Powód mógł oczywiście subiektywnie odbierać warunki osadzenia jako godzące w jego dobra osobiste – jednakże nie wskazał na konkretne uchybienia funkcjonariuszy w postaci zaniechania podjęcia działań zapewniających mu realizację jego uprawnień w zakresie warunków bytowych; nie wskazano na jakiekolwiek dokumenty z wizytacji ZK z których wynikałoby, że w ZK w P. naruszano standardy obowiązujące wobec osób osadzonych, w żaden sposób nie sposób przyjąć, iż warunki w jaki osadzono powoda były wyrazem rozmyślnego dążenia do jego upokorzenia. Wskazać wreszcie należy, że nie każde naruszenie dóbr osobistych rodzi prawo do żądania zadośćuczynienia (por. np. postanowienie SN z 07.12.2011, V CSK 113/11, LEX 1101690) – w konkretnym stanie faktycznym zdaniem Sądu nawet jeżeli powód odczuwał dyskomfort przebywając w warunkach innych, niż przez siebie oczekiwane, żądanie przyznania zadośćuczynienia uznać należało za bezzasadne.

Jednocześnie Sąd Okręgowy podzielił stanowisko prezentowane przez powoda, iż wiązało się z naruszeniem jego dóbr osobistych umieszczanie go w celach wraz z osobami palącymi, niska temperatura w celach w okresie zimowym, nieuzasadnione częste „przerzucanie” między celami oraz niezapewnienie właściwego miejsca spoczynku nocnego (łóżka niedostosowane do wymiarów powoda, nieposiadające drabinek umożliwiających dostanie się na „górne” łóżko oraz zabezpieczeń przed wypadnięciem). W powszechnym odbiorze – w szczególności w warunkach istotnej rewolucji społecznej w podejściu do kwestii używania wyrobów tytoniowych i świadomości co do szkodliwości palenia, także biernego – narażenie na działanie dymu tytoniowego powoduje dyskomfort u osoby niepalącej: narażenie na zapach i świadomość szkodliwości wpływu dymu tytoniowego na zdrowie wiąże się zdaniem Sądu z negatywnymi doznaniami równoznacznymi z odczuwaniem krzywdy. Powód w świetle swoich twierdzeń potwierdzonych zeznaniami świadków przez okres co najmniej jednego tygodnia przebywał w jednej celi z osobami palącymi. Niezapewnienie właściwych warunków spoczynku nocnego może być odbierane jako traktowanie niehumanitarne – jakimś tego przejawem jest zmuszanie powoda do spania na zbyt krótkim łóżku, przy stałym poczuciu, że może z łóżka wypaść bo nie ma odpowiedniego zabezpieczenia i nie może z niego zejść korzystając z drabinki. Nadto zdaniem Sądu Okręgowego okolicznością powodującą odczuwanie dyskomfortu było zbyt częste zmienianie cel, w których przebywał powód – przez okres blisko 11-stu miesięcy trzynastokrotnie zmieniono miejsce osadzenia powoda, przy czym pozwany w żaden sposób nie uzasadnił konieczności dokonywania tych zmian. Zdaniem Sądu, w odniesieniu do powoda, który, co należy podkreślić, nie wywodzi się z patologicznego środowiska, funkcjonując w warunkach wolnościowych przebywał w standardowych, dość dobrych, warunkach mieszkaniowych – suma tych negatywnych doznań, ich swoista kumulacja, uzasadnia żądanie naprawienia doznanej szkody niemajątkowej poprzez zasądzenie świadczenia pieniężnego. Sąd podziela przy tym trafne stanowisko wyrażone przez Sąd Apelacyjny w Krakowie (wyrok z 15.05.2015, I ACa 302/15, LEX 1842403), zgodnie z którym o naruszeniu dóbr osobistych osoby pozbawionej wolności można mówić jedynie wówczas, gdy dochodzi do kumulatywnego wystąpienia niekorzystnych warunków odbywania kary pozbawienia wolności (w okolicznościach sprawy niniejszej: warunki sanitarne, przebywanie z osobami palącymi, za krótkie łóżko, „przerzucanie” między celami, niewłaściwa temperatura); uciążliwości i niedogodności związane z samym pobytem w zakładzie karnym nie prowadzą same przez się do naruszenia godności osoby w nim osadzonej, sam tylko dyskomfort spowodowany pobytem w warunkach izolacji nie może oczywiście stanowić podstawy do sformułowania tezy, że doszło do naruszenia dóbr osobistych – do naruszenia dóbr osobistych dochodzi jedynie wówczas, gdy cierpienie i upokorzenie, jakiego doznaje osoba pozbawiona wolności przekracza nieunikniony element cierpienia wpisanego w karę pozbawienia wolności. Jak podkreśla się ponadto w orzecznictwie każda osoba pozbawiona wolności zachowuje swe prawa i wolności gwarantowane Konstytucją, z wyjątkiem prawa do wolności osobistej - poszanowanie godności należy do fundamentalnych zasad porządku konstytucyjnego, zgodnie z którą, przyrodzona i niezbywalna godność człowieka jest nienaruszalna; jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych (art. 30 Konstytucji), obowiązek ten powinien być realizowany przez władze publiczne przede wszystkim tam, gdzie państwo działa w ramach imperium, realizując swoje zadanie represyjne, których wykonanie nie może prowadzić do większego ograniczenia praw człowieka i jego godności, niż to wynika z zadań ochronnych i celu zastosowanego środka represji (wyrok SA w Krakowie z 16.06.2015, I ACa 383/15, LEX 1770845). W sytuacji, gdy pobyt powoda w celi nie odpowiadającej warunkom użytkowym i estetycznym nie był krótkotrwałym epizodem, a ponadto narażony był on na inne negatywnie odbierane przez niego bodźce uznać należało, że taki stan rzeczy czynił naruszenie dóbr osobistych powoda na tyle dotkliwym, że należało przyznać pokrzywdzonemu odpowiednie zadośćuczynienie pieniężne (por. także wyrok SA w Warszawie z 27 lutego 2015 r., VI ACa 1576/13 LEX 1843232).

Na marginesie jedynie Sąd I instancji zauważył, że warunki panujące w aresztach śledczych winny być relatywnie lepsze, niż w zakładach karnych z uwagi na fakt, iż do aresztów trafiają częstokroć osoby po raz pierwszy mający doświadczenie z izolacją penitencjarną, niekiedy również tymczasowe aresztowania dotyka osób, w stosunku do których ostatecznie nie zostaje zastosowania sankcja izolacyjna.

Ustalając wysokość należnego zadośćuczynienia Sąd miał na uwadze jego kompensacyjny charakter i obowiązek utrzymania zadośćuczynienia w rozsądnych granicach, odpowiadających faktycznemu zakresowi doznanej krzywdy. Sądu uznał, iż kwota 7 500 zł w związku z blisko jedenastomiesięcznym pobytem w dyskomfortowych warunkach stanowi zadośćuczynienie adekwatne do doznanej krzywdy; powyższa kwota przedstawia dla powoda odczuwalną wartość ekonomiczną i odpowiada aktualnej stopie życiowej społeczeństwa. W pozostałym zakresie żądane zadośćuczynienie uznać należało za nadmiernie wygórowane w szczególności w kontekście tego, że powód nie wykazał, aby pobyt w ZK w P. wywołał jakieś nieodwracalne skutki w jego życiu i zdrowiu. Jak podkreślił SA w Ł. w wyroku z 22 maja 2015 r. (ACa 1727/14, LEX 1789953) ustawodawca wprowadzając do art. 448 kc przesłankę „odpowiedniej sumy" pozostawił w istocie składowi orzekającemu swobodę oceny co do wysokości zasądzanej kwoty - nie powinno jednak budzić jakichkolwiek wątpliwości, że swoboda ta nie oznacza dowolności, skoro przyznanie odpowiedniej sumy tytułem kompensaty krzywdy, jak i jej odmowa, muszą być osadzone w stanie faktycznym sprawy; choć precyzyjne ustalenie rozmiarów uszczerbku o niemajątkowym charakterze nie jest możliwie, to rozstrzygnięcie w tym zakresie winno być oparte na kryteriach zobiektywizowanych, a nie jedynie na subiektywnych odczuciach poszkodowanego. Ważąc z jednej strony zakres doznanych niedogodności oraz z drugiej konieczność liczenia się przez osobę pozbawioną wolności z określonymi ograniczeniami i obiektywnie przykrymi doznaniami Sąd uznał, iż w/w kwota jest świadczeniem odpowiednim w rozumieniu art. 448 kc.

Wobec niesprecyzowania stanowiska co do daty naliczania odsetek, odsetki ustawowe od zasądzonej kwoty przyznano od dnia następnego po dniu doręczenia odpisu pozwu pozwanemu.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 417 k.c. w zw. z art. 448 k.c. w zw. z art. 24 k.c. oraz art. 77 ust. 1 Konstytucji RP należało orzec jak w sentencji wyroku, znosząc między stronami koszty procesu na podstawie art. 100 k.p.c. i odstępując od obciążania powoda nieuiszczonymi kosztami sądowymi (art. 113 Ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych – Dz. U. z 2014 r., poz. 1025).

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego złożyła strona pozwana, zaskarżając go w punktach 1. oraz w punkcie „nieprzyznajacym kosztów”.

Zaskarżonemu wyrokowi pozwany zarzucił:

I. naruszenie prawa materialnego, tj. art. 23 i art. 24 § 1 k.c. w zw. z art. 448 k.c. poprzez ich

błędne zastosowanie polegające na zasądzeniu na rzecz Powoda kwoty 7.500 zł, podczas gdy nie zostały spełnione przesłanki przyznania zadośćuczynienia za doznaną krzywdę,

II.naruszenie przepisów postępowania, tj.: art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej zamiast swobodnej oceny warunków bytowych, w jakich umieszczony był Powód na podstawie: zeznań świadków:

- A. K., R. K., P. S. (2),

- dokumentów znajdujących się w aktach sprawy,

które skutkowało bezpodstawnym przyjęciem, że Powodowi w Zakładzie Karnym w P. nie zapewniono odpowiednich warunków bytowych, w szczególności poprzez: umieszczenie go jako niepalącego w celi z osobami używającymi wyrobów tytoniowych, niezapewnienie mu w okresie zimowym odpowiedniej temperatury w celi, nieuzasadnione „częste" przerzucanie między celami oraz niezapewnienie Powodowi właściwego miejsca spoczynku nocnego.

W oparciu o powyższe zarzuty apelujący wniósł o:

I. zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości;

II. ewentualnie o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji;

III. w każdym z powyższych przypadków wniósł o zasądzenie od strony powodowej na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu przed Sądem I instancji według norm przepisanych oraz zasądzenie od strony powodowej na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych;

IV. na podstawie art. 368 § 1 pkt 4 k.p.c. apelujący wniósł o przeprowadzenie dowodu z kopii następujących dokumentów:

- wydruk z przeglądarki historii rozmieszczenia Powoda w Zakładzie Karnym w P.,

- wydruk z przeglądarki historii rozmieszczenia R. K. w ZakładzieKarnym w P.,

- wydruk z przeglądarki zmian (...) R. K.,

- wyjaśnienie Z-cy Kierownika D. Kwatermistrzowskiego Zakładu Karnego w P. do skargi P. G. (1) z dnia 19 maja 2016r.,

na okoliczność warunków bytowych, jakie zapewniono Powodowi w Zakładzie Karnym w P..

W odpowiedzi na apelacje powód wniósł o jej oddalenie, oddalenie wniosków dowodowych zgłoszonych przez pozwanego w apelacji oraz o zasądzenie kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jako bezzasadna podlegała oddaleniu.

Sąd Apelacyjny po przeanalizowaniu zebranego w niniejszej sprawie materiału dowodowego podzielił ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy i przyjął za własne. Nadto w ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd I instancji, stosując właściwe przepisy prawa materialnego, wywiódł w oparciu o stan faktyczny sprawy prawidłowe wnioski jurydyczne.

Odnosząc się do zarzutów zawartych w apelacji, w pierwszej kolejności należy zbadać przypisywane Sądowi I instancji uchybienia procesowe, gdyż wnioski w tym zakresie z istoty swej determinują rozważania, co do pozostałych zarzutów apelacyjnych, bowiem jedynie nie obarczone błędem ustalenia faktyczne, będące wynikiem należycie przeprowadzonego postępowania mogą być podstawą oceny prawidłowości kwestionowanego rozstrzygnięcia w kontekście twierdzeń o naruszeniu przepisów prawa materialnego.

Wbrew zarzutowi apelującego Sąd Okręgowy należycie ocenił zgromadzony materiał dowodowy, a w konsekwencji poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne. Sąd wziął pod uwagę wszystkie okoliczności mające znaczenie dla rozstrzygnięcia. Okoliczności faktyczne sprawy zostały należycie zweryfikowane i ocenione oraz we właściwy sposób powiązane z unormowaniami prawnymi mającymi zastosowanie w niniejszej sprawie.

Jako chybiony należało zatem ocenić podniesiony przez apelującą zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy dyspozycji art. 233 § 1 k.p.c.. Przepis ten stanowi, że sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Ocena dowodów polega na ich zbadaniu i podjęciu decyzji, czy została wykazana prawdziwość faktów, z których strony wywodzą skutki prawne. Celem Sądu jest tu dokonanie określonych ustaleń faktycznych, pozytywnych bądź negatywnych i ostateczne ustalenie stanu faktycznego stanowiącego podstawę rozstrzygnięcia. Ocena wiarygodności mocy dowodów przeprowadzonych w danej sprawie wyraża istotę sądzenia w części obejmującej ustalenie faktów, ponieważ obejmuje rozstrzygnięcie o przeciwnych twierdzeniach stron na podstawie własnego przekonania sędziego powziętego w wyniku bezpośredniego zetknięcia ze świadkami, stronami, dokumentami i innymi środkami dowodowymi. Powinna odpowiadać regułom logicznego rozumowania wyrażającym formalne schematy powiązań między podstawami wnioskowania i wnioskami oraz uwzględniać zasady doświadczenia życiowego wyznaczające granice dopuszczalnych wniosków i stopień prawdopodobieństwa ich występowania w danej sytuacji. Jeżeli z określonego materiału dowodowego Sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena Sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.) i musi się ostać choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Na takim stanowisku stoi też ugruntowane i jednolite orzecznictwo Sądu Najwyższego, czego odzwierciedleniem jest chociażby wyrok SN z dnia 7 października 2005 r., IV CK 122/05, opubl. baza prawna LEX Nr 187124. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami, lub gdy wnioskowanie Sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo – skutkowych to przeprowadzona przez Sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona. W szczególności skarżący powinien wskazać, jakie kryteria oceny naruszył Sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłuszne im je przyznając (postanowienie SN z dnia 23 stycznia 2001 r., sygn. akt IV CKN 970/00, opubl. baza prawna (...) nr (...)). Zarzut ten nie może więc polegać jedynie na zaprezentowaniu własnych, korzystnych dla skarżącego ustaleń stanu faktycznego, dokonanych na podstawie własnej, przychylnej dla skarżącego oceny materiału dowodowego (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 2002 r., sygn. akt II CKN 572/99, opubl. baza prawna LEX nr 53136).

W rozpoznawanej sprawie ocena dowodów dokonana przez Sąd I instancji uwzględnia dyrektywy wskazane w art. 233 § 1 k.p.c., jest swobodna, ale nie dowolna, odnosi się do całokształtu zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego. Pisemne motywy zaskarżonego wyroku zawierają wyraz własnego przekonania Sądu popartego wywodem logicznym i wewnętrznie spójnym, dlatego w pełni pozostają pod ochroną art. 233 § 1 k.p.c.. Zatem z powyżej wskazanych względów postawiony w niniejszej sprawie przez apelującą zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów, należało uznać jako jedynie polemiczny z prawidłową oceną materiału dowodowego.

Sąd Okręgowy ocenił dowód z zeznań każdego z przesłuchanych świadków w sposób logiczny, szczegółowo odnosząc się dlaczego i w jakim zakresie dał wiarę ich zeznaniom.

Zgodzić się należy przy tym ze stanowiskiem Sądu Okręgowego, że brak jakichkolwiek powodów, dla których zeznania świadków w sprawie niniejszej miałyby w całości lub w przeważającej części zostać pozbawione przymiotu wiarygodności, a sam charakter i podstawy roszczenia sformułowanego przez powoda nie mogą mieć tu jakiegokolwiek znaczenia.

Z kolei wnioskowane przez apelującego dowody z dokumentów podlegały pominięciu jako spóźnione. Stosownie bowiem do treści art. 381 k.p.c. sąd drugiej instancji może pominąć nowe fakty i dowody, jeżeli strona mogła je powołać w postępowaniu przed sądem I instancji, chyba że potrzeba powołania się na nie wynikła później. Przepis art. 368 § 1 pkt 4 k.p.c. stanowi z kolei, że apelacja powinna zawierać m.in. powołanie, w razie potrzeby, nowych faktów i dowodów oraz wykazanie, że ich powołanie w postępowaniu przed sądem I instancji nie było możliwe albo że potrzeba powołania się na nie wynikła później. Oznacza to, że sąd II instancji jest zobowiązany na wniosek strony materiał procesowy uzupełnić, jeżeli jest to konieczne do rozstrzygnięcia sprawy, lecz równocześnie jest uprawniony do pominięcia nowych faktów i dowodów zgłoszonych dopiero w postępowaniu apelacyjnym, gdy zachodzą przesłanki określone przepisem art. 381 k.p.c., tj. jeżeli strona mogła je powołać w postępowaniu przed sądem I instancji, chyba że potrzeba powołania się na nie wynikła później (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 września 2010 r., sygn. akt II UK 77/10, LEX nr 661513). Uwzględniając powyższe Sąd Apelacyjny pominął wskazany wniosek dowodowy strony pozwanej jako spóźniony. Okoliczności, których wykazaniu służyć mają wnioskowane dowody (tj. na okoliczność warunków bytowych, jakie zapewniono Powodowi w Zakładzie Karnym w P.) – zgodnie z obciążającym strony ciężarem dowodu – powinny były i mogły zostać udowodnione przez apelującego już w postępowaniu przed Sądem I instancji. Podkreślenia wymaga, że skarżący przez całe postępowanie pierwszoinstancyjne był reprezentowany przez Prokuratorię Generalną, w związku z tym nie było przeszkód faktycznych, aby takie wnioski były zgłoszone w odpowiednim czasie. Wnioskowane dowody w zakresie wydruków z przeglądarki historii rozmieszczenia Powoda w Zakładzie Karnym w P. i historii rozmieszczenia świadka R. K. bez wątpienia były dostępne dla pozwanego, a więc możliwe do przedstawienia, już w trakcie postępowania przed Sądem Okręgowym. Skarżący w żaden sposób nie wykazał przy tym, aby potrzeba powołania wnioskowanych dowodów z dokumentów wynikła już po zamknięciu rozprawy w postępowaniu rozpoznawczym. Apelujący podnosił, że dopiero po sporządzeniu uzasadnienia wyroku przez Sąd Okręgowy, wynikła potrzeba powołania się na rzeczone dowody, wobec faktu, iż w toku postępowania powoływał się na stosowanie wobec powoda przepisów k.k.w. oraz „nie przewidywał, że może wystąpić sytuacja wymagająca dodatkowych dowodów na potwierdzenie stosowania tych przepisów". Powołanie się na nowe dowody i fakty nie było zatem spowodowane pojawieniem się nowych, nieznanych stronie pozwanej wcześniej okoliczności, lecz wydaniem orzeczenia niekorzystnego dla pozwanego. Zgodzić się zaś należy ze stanowiskiem strony powodowej, że samo tylko subiektywne przekonanie strony, że przytaczane przez niego twierdzenia będą wystarczające do oddalenia powództwa przed sądem pierwszej instancji, nie usprawiedliwiają powołania dowodów dopiero w postępowaniu odwoławczym.

Jeśli chodzi o natomiast o zgłoszony dowód z oświadczenia zawartego w dokumencie zatytułowanym „Wyjaśnienie do skargi P. G. (1)'', to należy zauważyć, iż odnosi się on do stanu technicznego pomieszczeń występującego obecnie, zaś przedmiotem postępowania są warunki bytowe w celach mieszkalnych w 2011 i 2012 roku, wobec czego dokument ten nie jest przydatny dla stwierdzenia okoliczności, które mają - zgodnie z wnioskowaną tezą - zostać udowodnione, dlatego też nie stanowią okoliczności istotnej dla rozstrzygnięcia sprawy w rozumieniu art. 227 kpc.

Dlatego też wnioskowane w apelacji przez stronę pozwaną dowody zostały pominięte na podstawie art.381 k.p.c..

W tej sytuacji, analizując materiał dowodowy zaprezentowany przez obie strony w trakcie postępowania przed Sądem I instancji, w ocenie Sądu Apelacyjnego, nietrafne są twierdzenia apelującego o bezpodstawnym przyjęciem, że powodowi w Zakładzie Karnym w P. nie zapewniono odpowiednich warunków bytowych.

Niezasadne jest zarzucenie Sądowi Okręgowemu błędnego ustalenia okresu przebywania przez P. G. (1) w celi dla palących z R. K. (numer 804), która to okoliczność ma być wnioskowana z dokumentów, dotyczących rozmieszczenia w/w świadka w poszczególnych celach, a załączonych na etapie odwoławczym. Sąd Okręgowy nie dysponował tym materiałem. Ponadto należy zauważyć, że skoro w celi nr 804, w której powód przebywał od 1 do 8 czerwca 2011 r., R. K. palił papierosy, to była to cela dla palących. Zatem należy wywieść wniosek, że świadek R. K. nie był jedyną osobą, która pozostawała w tej celi z powodem, zaś przeznaczenie celi dla osób palących pozwalała na umieszczenie tam osób, który korzystają z wyrobów tytoniowych, a co za tym idzie woń tytoniu jest tam wyczuwalna w sposób stały, wsiąka w sprzęt użytkowy. Bez znaczenia jest tu podnoszona okoliczność, że świadek zeznał, iż palił w oknie, nie chcąc przeszkadzać powodowi. Zatem nie tylko fakt przebywania z osobami palącymi jest istotą nieprawidłowości, ale także samo umieszczenie powoda w takiej celi. Zeznania świadka P. S. (1) dotyczyły faktu niepalenia w celi przez niego i powoda, ale nie wyklucza to jeszcze okoliczności umieszczenia powoda w celi dla palących.

Nietrafnie apelujący czyni zarzut pod adresem Sądu I instancji, odnośnie przyjęcia niezapełnienia powodowi odpowiednich warunków bytowych w zakresie wypoczynku nocnego. Odwołuje się do parametrów łóżek, znajdujących się w celach, opierając go na danych, które zostały załączone dopiero do apelacji i które odnoszą się do sytuacji aktualnej, a nie występującej w 2011 i 2012 r.. Ponadto sama okoliczność, że łóżko jest „typowym łóżkiem koszarowym" nie można stanowić argumentu wyłączającego odpowiedzialność pozwanego. Zgodzić się należy z Sądem Okręgowym, że jeśli zauważyć, że powodowi zapewniono wypoczynek nocny na zbyt małym łóżku, utrudniającym zmianę pozycji, nieposiadającym drabinek umożliwiających wejście na górną ryczę oraz niezabezpieczonym barierką, a nadto fakt, iż P. G. (1) w wyżej opisanych warunkach przebywał przez 11 miesięcy, to suma tych czynników wskazuje na niczym nieuzasadnioną dolegliwość, za która odpowiedzialność ponosi Zakład (...).

W zakresie ustaleń Sądu I instancji o niewłaściwej temperaturze, panującej w jednostce zupełnie nietrafione jest stanowisko pozwanego, sprowadzające się do stwierdzenia, że ogrzewanie realizowane jest poprzez podłączenie do sieci miejskiej i odbywa się przez cały sezon grzewczy. Apelujący zdaje się nie zauważać argumentacji Sądu Okręgowego, iż wpływ na temperaturę w celach miały przede wszystkim nieszczelne okna, przez które następuje utrata ciepła. Dla powoda nie były istotne warunki techniczne podłączeń Zakładu Karnego w P. do sieci cieplnej, ale zapewnienie w celach odpowiedniej temperatury, czego w stosunku do powoda, w czasie objętym pozwem - nie uczyniono.

Kolejny aspekt przyjęty przez Sąd I instancji jako uzasadniający odpowiedzialność pozwanego a kwestionowany przez apelującego, to okoliczność przenoszenia powoda pomiędzy celami. Według apelującego było ono podyktowane względami osadzenia powoda jako osoby tymczasowo aresztowanej oraz względami wychowawczymi lub ewidencyjnymi. Według Sądu Apelacyjnego, twierdzenie to jest gołosłowne, gdyż nie zostało również uzasadnione w apelacji. Słusznym jest konstatacja Sądu I instancji, że skoro powód przez okres 11 miesięcy był przenoszony trzynastokrotnie, nie zmienił się przy tym jego status osoby tymczasowo aresztowanej, zaś jego zachowanie w jednostce penitencjarnej było oceniane przez wychowawcę pozytywnie, to przenoszenie tylko ze względów ewidencyjnych nie jest w żaden sposób uzasadnione i stanowiło dodatkową dolegliwość dla powoda.

Odnosząc się w następnej kolejności do zarzutu naruszenia prawa materialnego art. 23 i art. 24 § 1 k.c. w zw. z art. 448 k.c. poprzez ich błędne zastosowanie, polegające na zasądzeniu na rzecz powoda kwoty 7.500 zł, podczas gdy nie zostały spełnione przesłanki przyznania zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, to w ocenie Sądu Apelacyjnego zarzut ten należało uznać również za bezzasadny. Sąd Okręgowy prawidłowo zważył, że doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda w postaci niezapełnienia humanitarnych warunków w czasie przebywania powoda w Zakładzie Karnym w P. poprzez umieszczanie go w celach wraz z osobami palącymi, niska temperatura w celach w okresie zimowym, nieuzasadnione częste „przerzucanie” między celami oraz niezapewnienie właściwego miejsca spoczynku nocnego (łóżka niedostosowane do wymiarów powoda, nieposiadające drabinek umożliwiających dostanie się na „górne” łóżko oraz zabezpieczeń przed wypadnięciem). Należało uznać za słuszne stanowisko Sądu I instancji, że okoliczności niniejszej sprawy uzasadniały przyjęcie, iż do naruszenia dóbr osobistych doszło, gdyż cierpienie i upokorzenie, jakiego doznał powód jako osoba tymczasowo aresztowana przekroczyło nieunikniony element cierpienia wpisanego w związku z osadzeniem w Zakładzie Karnym. Wobec naruszenia dóbr osobistych powoda Sąd I instancji trafnie wywiódł także zasadność zasądzenia na rzecz powoda zadośćuczynienia na gruncie art.448 k.c.. Sąd Apelacyjny podzielił argumentację Sądu I instancji w tym zakresie także co do wysokości zasądzonego zadośćuczynienia jako kwoty przedstawiającej dla powoda odczuwalną wartość ekonomiczną i jednocześnie uwzględniającej aspekt aktualnej stopy życiowej społeczeństwa.

Mając na uwadze te wszystkie rozważania Sąd Apelacyjny na podstawie art..385 k.p.c. oddalił apelację pozwanego jako bezzasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art.98 k.p.c.. Koszty te stanowi wynagrodzenie pełnomocnika powoda ustalone na podstawie §2 pkt 4) w zw. z §10 ust.1 pkt 2) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie z dnia 22 października 2015r. ( Dz.U. z 2015r.poz 1800).