Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 15 stycznia 2014 roku ( data prezentaty) powódka E. S. wniosła o zasądzenie na swoją rzecz od pozwanego (...) Towarzystwo (...) Spółka Akcyjnej z siedzibą w W. kwoty 10800,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 28 kwietnia 2012 roku do dnia zapłaty – tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, kwoty 600,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 28 kwietnia 2012r. do dnia zapłaty tytułem odszkodowania za koszty leczenia, o ustalenie odpowiedzialności pozwanego wobec powódki na przyszłość za ewentualne skutki wypadku jakie mogą powstać w przyszłości, a ponadto o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

/ pozew – k. 1-5/

W odpowiedzi na pozew pozwany (...) Towarzystwo (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniosło o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany potwierdził zgłoszenie szkody informując, że wypłacił na rzecz powódki łącznie kwotę 3990,00 zł tytułem zadośćuczynienia, kwotę 224,13 zł tytułem kosztów leczenia i kwotę 73,83 zł kosztów przejazdów. Pozwany wskazał, że przy ustaleniu wysokości odszkodowania zastosował przyczynienie się powoda do powstania szkody w wysokości 5 % Pozwany odmówił przyznania kosztów masażu z uwagi na brak wartości terapeutycznych. (odpowiedź na pozew k- 22-24

Na rozprawie dnia 23 kwietnia 2014r. powódka zakwestionowała przyczynienie się do wypadku. Wskazując, że obowiązek przyczynienia się winna wykazać strona pozwana, czemu nie sprostała .(protokół rozprawy k- 141)

Na rozprawie dnia 10 grudnia 2014r. pełnomocnik pozwanego oświadczył, ze strona pozwana nie podtrzymuje zarzutu przyczynienia się powódki do zaistnienia zdarzenia. ( protokół rozprawy k. 189)

Przed zamknięciem rozprawy, zarówno powód jak i pozwany podtrzymali swoje dotychczasowe stanowiska w sprawie.

Sąd Rejonowy ustalił, co następuje:

W dniu 22 października 2011 r. o godzinie 13:45 w W., T. S. kierujący pojazdem marki S. (...) o nr rej. (...) nie udzielając pierwszeństwa przejazdu wjechał z drogi podporządkowanej na drogę główną doprowadzając tym samym do zderzenia z pojazdem marki F. (...) o nr rej. (...), która poruszał się po drodze z pierwszeństwem przejazdu. T. S., jako sprawca wypadku był ubezpieczony w zakresie ryzyka OC posiadaczy pojazdów mechanicznych w towarzystwie (...) S.A. ( okoliczność bezsporna)

W wyniku wypadku powódka doznała urazu w postaci korzeniowego zespołu bólowego kręgosłupa szyjnego/ prawostronny. Uraz ten powoduje częste dolegliwości bólowe kręgosłupa odcinka szyjnego z różnym natężeniem. Powódka po zdarzeniu nosiła przez kilka tygodni kołnierz ortopedyczny i przyjmowała leki przeciwbólowe m. in. ketanol, medocalm. Po zdjęciu kołnierza, powódka z uwagi na ciągłe bóle kręgosłupa i drętwienie nóg i rąk, po konsultacji lekarskiej, uczęszczała na zabiegi rehabilitacyjne , w tym na masaże. Część rehabilitacji odbyła się w ramach NFZ a cześć prywatnie, gdyż na rehabilitacje z NFZ trzeba było długo czekać.

Przed wypadkiem powódka była osobą aktywna. Jeździła na rowerze, uczestniczyła w spływach kajakowych oraz sama była organizatorem wycieczek krajoznawczych. Obecnie nie może jeździć na rowerze i pływać na kajakach, z uwagi na ból w odcinku szyjnym kręgosłupa. Nie jest również w stanie wykonywać prac przydomowych jak rąbanie drewna, grabienie liści. Wykonywanie tych czynności jest dla powódki problematyczne i musi prosić o pomoc w tym zakresie osoby trzecie, z czym nie czuje się komfortowo.

U powódki stwierdzono długotrwały uszczerbek na zdrowiu w wysokości 5%.w zakresie następstw w obrębie narządu ruchu. Rokowania co do stanu zdrowia powódki są raczej dobre, jednakże zalecana jest odpowiednia profilaktyka i ćwiczenia. Dotychczas prowadzona rehabilitacja była zgodna z wymaganą procedurą leczenia zespołów bólowych pourazowych kręgosłupa szyjnego.

Dowód: zeznania świadka Z. S. k- 142-143, przesłuchanie powódki E. S. k- 144-145, opinia biegłego specjalisty chirurgii ogólnej specjalisty ortopedii i traumatologii narządu ruchu M. S. k. 158-162 i biegłej specjalisty neurolog A. M. k- 166-169 wraz z uzupełniającymi opiniami k- 194, i k- 247.

. . Powódka dokonała zgłoszenia szkody (...) S.A. w dniu 27.03.2012; r. na podstawie którego wezwała pozwanego do wypłaty na rzecz powódki kwoty 15.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, oraz kwotę 906,09 zł tytułem zwrotu kosztów leczenia.

Sąd zważył co następuje:

W ocenie Sądu, powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Stosownie do art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. z 2003, nr 124, poz. 1152 ze zm.), z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia bądź też utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia. W myśl art. 35 cytowanej ustawy, ubezpieczeniem OC posiadaczy pojazdów mechanicznych jest objęta odpowiedzialność cywilna każdej osoby, która kierując pojazdem mechanicznym w okresie trwania odpowiedzialności ubezpieczeniowej, wyrządziła szkodę w związku z ruchem tego pojazdu. Zgodnie zaś z art. 36 ust. 1 tejże ustawy, odszkodowanie ustala się i wypłaca w granicach odpowiedzialności cywilnej posiadacza lub kierującego pojazdem mechanicznym, najwyżej jednak do ustalonej w umowie ubezpieczenia sumy gwarancyjnej.

Zasady i granice wskazanej wyżej odpowiedzialności określa Kodeks cywilny, który w art. 805 § 1, stanowi, iż przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę. Świadczenie zakładu ubezpieczeń polega w szczególności na zapłacie przy ubezpieczeniu majątkowym - określonego odszkodowania za szkodę powstałą wskutek przewidzianego w umowie wypadku (pkt 1 art. 805 § 2 k.c.). Stosownie do art. 821 k.c., przedmiotem ubezpieczenia majątkowego może być każdy interes majątkowy, który nie jest sprzeczny z prawem i daje się ocenić w pieniądzu.

Zgodnie z art. 822 § 1 k.c. przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony. § 2 tego artykułu stanowi zaś, że jeżeli strony nie umówiły się inaczej, umowa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej obejmuje szkody, o jakich mowa w § 1, będące następstwem przewidzianego w umowie zdarzenia, które miało miejsce w okresie ubezpieczenia. Strony mogą postanowić, że umowa będzie obejmować szkody powstałe, ujawnione lub zgłoszone w okresie ubezpieczenia (art. 822 § 3 k.c.). Uprawniony do odszkodowania w związku ze zdarzeniem objętym umową ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej może dochodzić roszczenia bezpośrednio od ubezpieczyciela (art. 822 § 4 k.c.).

Poza sporem pozostawała okoliczność, że w chwili przedmiotowego zdarzenia z dnia 22 października 2011 roku sprawca wypadku posiadał polisę ubezpieczenia OC, wykupioną w pozwanym towarzystwie ubezpieczeń. Winę za spowodowanie wypadku ponosił kierujący pojazdem S. (...), ubezpieczony u strony pozwanej, który nie udzielając pierwszeństwa wjechał z drogi podporządkowanej na drogę główną i doprowadził do zderzenia z samochodem prowadzonym przez powódkę.

Wobec powyższego bezsporne jest, iż strona pozwana zobowiązana jest do naprawienia szkody, poniesionej przez powódkę, wskutek tego zdarzenia. Pozwany nie kwestionował swojej odpowiedzialności czemu wyraz dał w postępowaniu szkodowym, w ramach którego wypłacił powódce następujące kwoty: 4200 zł tytułem zadośćuczynienia, kwotę 224,13 zł tytułem zwrotu kosztów leczenia i kwotę 73,83 zł tytułem zwrotu kosztów przejazdów.

Spór pomiędzy stronami niniejszego postępowania w istocie sprowadzał się do ustalenia wysokości należnego powódce zadośćuczynienia za doznaną krzywdę oraz zasadności zgłoszonego przez nią odszkodowania z tytułu kosztu masażu, jak też ustalenia odpowiedzialności pozwanego za ewentualną szkodę, mogącą się ujawnić u powódki w przyszłości.

Przechodząc do omówienia zasadniczych motywów przedmiotowego rozstrzygnięcia, na wstępie należy stwierdzić, iż Sąd nie podzielił stanowiska pozwanego, że kwoty wypłacone przez niego na rzecz powódki w (przedsądowym) postępowaniu likwidacyjnym stanowić powinny pełne zaspokojenie jej żądań.

Zgodnie z art. 444 § 1 k.c. w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Natomiast według art. 445 § 1 k.c. w wypadkach przewidzianych w artykule poprzedzającym, sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Roszczenie strony powodowej o zasądzenie na jej rzecz od pozwanego zadośćuczynienia za doznaną krzywdę było oparte na podstawie w/w art. 445 § 1 k.c. w zw. z art. 444 k.c. Tak więc, w razie uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia, całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej sąd jest władny przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Zadośćuczynienie jest formą rekompensaty pieniężnej z tytułu szkody o charakterze niemajątkowym w postaci ujemnych przeżyć związanych z cierpieniami fizycznymi (związanymi z bólem i podobnymi do niego przeżyciami) jak i cierpieniami psychicznymi (jako swoistymi następstwami bólu i powstałych uszkodzeń ciała) wynikającymi z naruszenia dóbr osobistych. Szkoda taka nosi miano krzywdy. Może ona polegać zarówno na cierpieniach o charakterze trwałym jak i okresowym, bowiem niezależnie od długości trwania powodują one negatywne doznania u poszkodowanego. Szkoda niemajątkowa jako taka nie może być wyrównana za pomocą świadczeń pieniężnych, jednakże środki te mogą łagodzić negatywne przeżycia, jakich doświadczył pokrzywdzony. Pieniądze te dają możliwość zaspokojenia jego potrzeb w stopniu szerszym niż byłoby to możliwe w sytuacji normalnej. Zadośćuczynienie może być przyznane jedynie jako świadczenie jednorazowe, co wynika a contrario z treści art. 444 § 2 i 3 k.c.

Poza samym stwierdzeniem zaistnienia po stronie poszkodowanego krzywdy, drugim elementem zadośćuczynienia określonego w art. 445 k.c. jest określenie jego wysokości, liczone w kwocie pieniężnej. W tym zakresie powinny być brane pod uwagę wszystkie okoliczności mogące pomóc w ustaleniu rozmiaru powstałej szkody, której należy stosownie zadośćuczynić. Jak słusznie wskazuje judykatura: „Ustalenie wysokości zadośćuczynienia przewidzianego w art. 445 § 1 k.c. wymaga uwzględnienia wszystkich okoliczności istotnych dla określenia rozmiaru doznanej krzywdy, takich jak: wiek poszkodowanego, stopień cierpień fizycznych i psychicznych, ich intensywność i czas trwania, nieodwracalność następstw uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia (kalectwo, oszpecenie), rodzaj wykonywanej pracy, szanse na przyszłość, poczucie nieprzydatności społecznej, bezradność życiowa oraz inne czynniki podobnej natury.” (wyrok SN z dnia 9 listopada 2007 r. V CSK 245/07). Jak również, „przy określaniu wysokości zadośćuczynienia pieniężnego, o którym mowa w art. 445 § 1 k.c., należy mieć na względzie zarówno kompensacyjny charakter tego zadośćuczynienia, jak i aktualne stosunki majątkowe społeczeństwa. Nie można jednak pominąć, że zdrowie jest dobrem szczególnie cennym, a przyjmowanie niskich kwot zadośćuczynienia w przypadkach ciężkich uszkodzeń ciała prowadzi do niepożądanej deprecjacji tego dobra.” (wyroku SN z dnia 16 lipca 1997 r. II CKN 273/97). Wskazane poglądy Sądu Najwyższego, orzekający w niniejszej sprawie Sąd uznaje za zasadne i w pełni je podziela.

Zgodnie z art. 444 k.c. ustalenie odpowiedniej kwoty zadośćuczynienia należy do zakresu swobodnej oceny sądu. Nie może to być jednak ocena dowolna, lecz oparta na okolicznościach konkretnej sprawy.

Treść art. 445 k.c. pozostawia – z woli ustawodawcy – swobodę sądowi orzekającemu w ustaleniu wysokości zadośćuczynienia i pozwala – w okolicznościach rozpoznawanej sprawy – uwzględnić indywidualne właściwości i subiektywne odczucia osoby pokrzywdzonej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 1998 r., II CKN 756/97, niepubl.).

Zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, wynikłą na skutek poważnego rozstroju zdrowia i związanego z nim trwałego kalectwa, którego wysokość w ostatecznym wyniku zależy od uznania sądu, nie może być uznane za nadmierne, nawet gdyby przy uwzględnieniu przeciętnego poziomu życia i zamożności społeczeństwa mogło być tak postrzegane, jeżeli jest ono adekwatne do stopnia odniesionych obrażeń i związanych z nimi trwałych następstw dla zdrowia i egzystencji poszkodowanego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 1997 r., II CKN 41/96, niepubl.).

Zasądzenie zadośćuczynienia, a zwłaszcza jego wysokość uzależniona jest od całokształtu ujawnionych okoliczności, w szczególności zaś zarówno od trwałości i skutków wypadku oraz objawów chorobowych i ich nasilenia, jak i od rodzaju oraz stopnia winy sprawcy szkody i odczucia jej przez poszkodowanego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 listopada 1999 r., I CKN 1145/99, niepubl.).

Kwestia samego uprawnienia powódki do zrekompensowania jej bólu i cierpienia nie budziła wątpliwości Sądu. Sporna pozostawała tylko wysokość kwoty, jaką powódka tytułem zadośćuczynienia winna był otrzymać. Zdaniem Sądu, wypłacona powódce przez pozwanego kwota 4200zł tytułem zadośćuczynienia jest nieadekwatna do stopnia odczuwanych przez nią dolegliwości i rozmiaru doznanej przez nią krzywdy, które jak wynika z opinii biegłego ortopedy - traumatologa i neurochirurga i wyjaśnień powódki, pozostają w adekwatnym, bezpośrednim związku przyczynowym z samym zdarzeniem z dnia 22 października 2012 roku. Sąd, mając na uwadze stwierdzony przez biegłych trwały uszczerbek na zdrowiu powódki oceniony przez biegłego ortopedy – traumatologa i biegłego neurochirurga na 5%, a także już przyznaną przez pozwanego powódce kwotę 4200 zł, uznał, że żądana tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę kwota 10 800,00 zł nie będzie kwotą wygórowaną i nieadekwatną. Uwzględniającą przytoczone wytyczne i kryteria wg. których należy je ustalić, łącznie z kwotą już wypłaconą, Sąd uznał za zasadną żądana tytułem zadośćuczynienia kwotę 10800,00 zł, czyli łącznie powódka otrzymałaby z tego tytułu 15.000 zł. Sąd uznał, że na wysokość przyznanego powódce zadośćuczynienia w tej wysokości miały wpływ w szczególności: stopień długotrwałego uszczerbku na zdrowiu (5%) określony przez biegłych, dolegliwości wiążące się korzennym zespołem bólowym odcinka szyjnego jak drętwienie kończyn, konieczność kilkutygodniowego noszenia kołnierza ortopedycznego, co wiązało się ze znacznym ograniczeniem jej ruchomości i samodzielności, odczuwany silny ból i konieczność przyjmowania lejków przeciwbólowych, konieczność korzystania z pomocy osób trzecich przy pracach przydomowych, które przed wypadkiem wykonywała sama powódka. Sąd miał także na uwadze konieczność ograniczenia aktywności powódki w zakresie jazdy na rowerze, pływaniu kajakiem jak i organizowania wycieczek krajoznawczych, co stanowiło pewien rodzaj pasji powódki.

Wszystkie te okoliczności uzasadniały, w ocenie Sądu, ustalenie zadośćuczynienia na poziomie 15000 zł (4200 zł. wypłacone przed postępowaniem przez pozwanego i zasądzona przez Sąd kwota 10800 zł.), która to kwota będzie dopiero adekwatna do rozmiaru doznanej przez powódkę krzywdy i rozmiaru cierpień.

W ocenie Sądu łączna suma otrzymana przez powoda tytułem zadośćuczynienia (15.000 zł) nie jest wygórowana. Jest to kwota wystarczająca, by złagodzić u powódki cierpienia i towarzyszące im ujemne następstwa w sferze fizycznej, związane z uszkodzeniem ciała. Zdaniem Sądu wskazana kwota spełni tym samym funkcję kompensacyjną i stanowić będzie przybliżony ekwiwalent poniesionej przez powódkę szkody niemajątkowej. Nie budzi żadnych wątpliwości, że powódka doznała wymiernej, znacznej krzywdy, która sytuuje jej obecny i przyszły stan w sposób odmienny od stanu sprzed wypadku. Z tych przyczyn Sąd uznał, że kwota zadośćuczynienia przyznana pierwotnie przez pozwanego nie odzwierciedlała realnych rozmiarów krzywdy E. S..

Odnosząc się do roszczenia odszkodowawczego należy mieć na uwadze, że poniesione przez powódkę koszty muszą pozostawać w bezpośrednim związku przyczynowym z samym zdarzeniem, muszą mieć charakter kosztów koniecznych i celowych a zatem odpowiadać przesłankom wskazanym w art. 361 k.c. W myśl bowiem art. 361 § 1 k.c. zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. Obowiązek udowodnienia zarówno okoliczności, iż dany wydatek, szkoda pozostaje w związku z danym zdarzeniem jak również jej wysokości, spoczywa wyłącznie na stronie powodowej. To bowiem powód z tych okoliczności zgodnie z art. 6 k.c. wywodzi korzystne dla siebie skutki prawne. Przedmiotowe okoliczności mogą być dowodzone za pomocą wszelkich środków dowodowych, w tym dokumentów, zeznań świadków czy przesłuchania stron.

Sąd uznał za zasadne roszczenie odszkodowawcze odpowiadające kosztom masażu, któremu poddała się powódka w ramach rehabilitacji. Wbrew twierdzeniom pozwanego był to zabieg uzasadniony co potwierdziła biegła neurolog w swojej opinii.

Sąd zasądził zatem tę kwotę mając na uwadze powyższe na podstawie art. 444 § 1 k.c., art. 361 § 1 k.c. i art. 322 k.p.c.

O odsetkach orzeczono na podstawie art. 817 § 1 k.c. w zw. z art. 481 § 1 i 2 k.c. Pierwszy z przepisów statuuje termin 30 dniowy na spełnienie świadczenia z umowy ubezpieczenia przez zakład ubezpieczeń liczony od dnia zawiadomienia o wypadku ubezpieczeniowym. Ponieważ w niniejszej sprawie termin do spełnienia świadczenia (30 dni) upływał w dniu 27 kwietnia 2012 roku, a terminu tego pozwany nie dotrzymał, wypłacają powódce jedynie część należnej kwoty zadośćuczynienia, bezpodstawność odmowy wypłaty odszkodowania ustalona w toku postępowania sądowego stanowi jednocześnie o opóźnieniu zakładu ubezpieczeń w spełnieniu świadczenia pieniężnego, zgodnie z treścią art. 481 § 1 k.c. rodzącego obowiązek zapłaty odsetek w wysokości ustawowej. Z tych przyczyn zasądzono od pozwanego odsetki od zasądzonych kwot od dnia 28 kwietnia 2012 roku.

W ocenie Sądu brak było podstaw do uwzględnienia powództwa o ustalenie odpowiedzialności pozwanego za skutki mogące powstać w przyszłości.

Przedmiotowe roszczenie oparte jest na zapisach art. 189 k.p.c., do przesłanek którego należy m.in. posiadanie interesu prawnego w domaganiu się takiego ustalenia.

W ocenie sądu nie ma powódka interesu prawnego w ustaleniu odpowiedzialności na przyszłość. Sąd podobienie jak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 stycznia 2004 r., II CK 387/02, Lex 391789, stoi na stanowisku, że w przypadku ujawnienia się nowej szkody na osobie Powódka obowiązana będzie wykazać nie tylko fakt jej wystąpienia, rozmiar i skutki przekładające się na ocenę wielkości krzywdy i ewentualnej szkody majątkowej, ale także związek przyczynowy ze zdarzeniem, za którego skutki odpowiada pozwany. Samą zaś zasadę, niekwestionowanej zresztą, odpowiedzialności pozwanego za skutki wypadku z 13 czerwca 2012r. przesądza już rozstrzygnięcie w niniejszej sprawie. Tymczasem sens wydania wyroku ustalającego zachodzi wtedy, gdy powstała sytuacja grozi naruszeniem stosunku prawnego lub statuuje wątpliwość co do jego istnienia lub nieistnienia. Interes prawny powinien być interpretowany z uwzględnieniem celowościowej wykładni tego pojęcia, konkretnych okoliczności danej sprawy i tego, czy strona może uzyskać pełną ochronę swoich praw w drodze powództwa o świadczenie.

Mając powyższe na uwadze Sąd oddalił powództwo co do ustalenia odpowiedzialności pozwanego na przyszłość.

Orzeczenie o kosztach Sąd oparł o treść art. 100 zd. 2 kpc, obciążając pozwanego w całości kosztami postępowania.

W pkt. 5. sentencji wyroku Sąd na podstawie art. 113 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, mając na względzie zasady obowiązujące przy zwrocie kosztów procesu zgodnie z dyspozycją art. 98 kpcc., nakazał uiścić na rzecz Skarbu Państwa – kasy Sądu Rejonowego dla (...)w W. – pozwanemu kwotę 301,04 zł tytułem wydatków tymczasowo poniesionych przez Skarb Państwa, związanych ze sporządzeniem opinii biegłych sądowych.