Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 kwietnia 2017 roku

Sąd Rejonowy w Kłodzku Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR Izabela Kosińska - Szota

Protokolant: sekr. sąd. Natalia Stokłosa

po rozpoznaniu w dniu 21 kwietnia 2017 roku w Kłodzku

na rozprawie

sprawy z powództwa S. N.

przeciwko Gminie L.

o zapłatę 10 028,77 zł

I.  zasądza od strony pozwanej Gminy L. na rzecz powoda S. N. kwotę 10 028,77 zł (dziesięć tysięcy dwadzieścia osiem złotych 77/100) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 13 stycznia 2017 roku;

II.  zasądza od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 4 119 (cztery tysiące sto dziewiętnaście) zł tytułem kosztów procesu.

UZASADNIENIE

Powód S. N. wniósł o zasądzenie od strony pozwanej Gminy L. kwoty 10 028,77 zł w tym 22,77 tytułem skapitalizowanych odsetek za okres od dnia 28 grudnia 2016 roku do dnia 12 stycznia 2013 roku oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu i zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że zawarł ze stroną pozwaną umowę nr (...), której treścią było przekazanie na rzecz Gminy L. darowizny pieniężnej w kwocie 10 000 zł, a pozwana zobowiązała się wykorzystać kwotę darowizny na zadania własne obejmujące sprawy ładu przestrzennego i gospodarki nieruchomościami. Powód wskazał, że wpłacił kwotę 10 000 w 2 ratach po 5 000 zł, prowadził koncesjonowaną działalność gospodarczą polegającą na wydobywaniu kruszywa i w związku z prowadzoną działalnością chciał uzyskać pozwolenie na przechowywanie i używanie materiałów wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego w zakresie wydobywania kopalin ze złóż, jednak aby móc się starać o takie pozwolenie, konieczne było wykonanie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu górniczego. Powód wskazał, że zwrócił się o stworzenie takiego planu, jednak Wójt pozwanej Gminy oświadczył, iż gmina nie ma środków na stworzenie takiego planu, dlatego konieczne jest dokonanie darowizny, gdyż na tyle wyceniany jest koszt stworzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Powód podał, że po wpłacie 10 000 zł Wójt pozwanej Gminy zapewniał go, iż zostało zlecone wykonanie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla terenu górniczego, lecz po pewnym czasie powód dowiedział się, że plan nie został wykonany, a nowe władze nie przyjmują do wiadomości, że wpłata dokonana w tym celu na podstawie umowy darowizny miała być wykorzystana na przygotowanie tego konkretnego planu. Zdaniem powoda, pozwana gmina powinna zwrócić się do niego o pokrycie kosztów sporządzenia planu w części dotyczącej tej inwestycji na początku procedury planistycznej lub po jej zakończeniu, nie zaś zawierać pozorną umowę darowizny, która jest sprzeczna z przepisami prawa i zasadami współżycia społecznego. Powód powołał się na przepis art. 83 § 1 kodeksu cywilnego podnosząc, że przedmiotowa umowa darowizny jest nieważna jako zawarta jedynie dla pozoru. Powód wezwał stronę pozwaną do zwrotu kwoty 10 000, lecz w odpowiedzi na to wezwanie pozwana Gmina odmówiła zwrotu nienależnie uzyskanej kwoty.

W odpowiedzi na pozew strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych, podnosząc, iż kwota 10 000 zł wpłacona na podstawie umowy darowizny została przekazana na zadania własne gminu polegające na finansowaniu spraw ładu przestrzennego i gospodarki nieruchomościami. Strona pozwana wskazała, że zadania własne obejmują sprawy ładu przestrzennego i cel ten jest realizowany m.in. poprzez ustanowienie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, a zadania własne finansowane są dochodów własnych lub subwencji. Strona pozwana podniosła, że do źródeł dochodów własnych gminy zaliczyć należy m.in. darowizny na rzecz gminy, a zatem formą sfinansowania sporządzenia planu miejscowego może być darowizna na rzecz gminy w myśl art. 4 ust. 5 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Pozwana Gmina powołała się również na zasadę swobody umów i w konsekwencji podniosła, że umowa nie tylko została zawarta w sposób zgodny z prawem i zasadami współżycia społecznego, ale również nie była pozorna, zaś pozwana realizowała działania planistyczne, jak i podejmowała w tym zakresie określone decyzje związane m.in. z ładem przestrzennym i gospodarką nieruchomościami. Strona pozwana podniosła, że zarzuty powoda dotyczący bezpodstawnego wzbogacenia i nienależnego świadczenia oraz pozorności umowy są całkowicie bezprzedmiotowe.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód S. N. w 2007 roku prowadził działalność gospodarczą polegającą na wydobyciu kruszywa za pomocą koparki i młota hydraulicznego. By zwiększyć wydobycie z użyciem materiałów wybuchowych niezbędny był plan zagospodarowania terenu dla kopalni. Ze względu na brak w tym czasie wolnych środków pieniężnych po stronie pozwanej Gminy L., E. N. - ojciec powoda występując jako jego pełnomocnik, spotkał się z ówczesnym Wójtem Gminy L. B. K..

Dowód:

zeznania świadka E. N. – k. 25 verte

zeznania powoda – k.27

W czasie spotkania zostało ustalone, że powód wpłaci kwotę 10 000 zł tytułem darowizny by został opracowany plan zagospodarowania, zaś gmina przyjmie te pieniądze na opracowanie planu zagospodarowania terenu kopalni powoda. Wójt Gminy wskazywał, że zainteresowani nie mogli wpłacać bezpośrednio określonych kwot tytułem opłat za plan zagospodarowania przestrzennego.

Dowód:

zeznania świadka E. N. - k. 25 Verte

zeznania świadka B. K. – k.26

zeznania powoda – k.27

Gmina zawarła umowy darowizny również z dwiema innymi osobami z przeznaczeniem środków pieniężnych na cele ładu przestrzennego i gospodarki nieruchomościami i miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego w zakresie zainteresowania tych osób zostały opracowane.

Dowód:

zeznania świadka B. K. – k.26

zeznania przedstawiciela strony pozwanej - k.27

W dniu 14 grudnia 2007 r. pomiędzy Gminą L. reprezentowaną przez Wójta Gminy B. K., a powodem S. N. została zawarta umowa darowizny, na mocy której powód zobowiązał się przekazać na rzecz Gminy L. darowiznę pieniężną w kwocie 10 000 zł, którą miał wpłacić na konto wskazane przez Gminę, która zobowiązała się wykorzystać darowiznę na zadania własne wynikające z ustawy o samorządzie gminnym obejmujące sprawy ładu przestrzennego i gospodarki nieruchomościami. Gmina wskazała konto, na które darczyńca miał przekazać kwotę darowizny w dwóch ratach: pierwszą w kwocie 5 000 zł w terminie do 31 marca 2008 roku, drugą w kwocie 5 000 zł w terminie do 31 lipca 2008 w. Powód wpłacił pierwszą ratę w kwocie 5 000 zł w dniu 28 kwietnia 2008 roku i drugą ratę w dniu 30 lipca 2008 roku.

Dowód:

umowa nr (...) – k. 6

wpłaty gotówkowe z dnia 28. 04 2008 i 30. 07 2008 – k.7

Gdyby nie konieczność uzyskania planu zagospodarowania przestrzennego terenu kopalni, powód nie przekazywałby kwoty 10 000 zł na rzecz strony pozwanej jako darowizny.

Dowód: zeznania powoda – k.26 verte - 27

Ojciec powoda dowiadywał się w Gminie, na jakim etapie jest sprawa opracowania planu i otrzymywał informacje, że został zlecony urbaniście.

Dowód:

zeznania świadka E. N. – k.25 verte

zeznania powoda – k.26 verte - 27

Gmina L. otrzymywała darowizny, które były wypłacane na określony cel i na te cele były wykorzystywane wpłacone środki.

Dowód:

zeznania świadka A. O. – k.26 verte

zeznania przedstawiciela strony pozwanej – k.27

Pismem z dnia 13 grudnia 2016 roku powód, działając przez pełnomocnika wezwał pozwaną Gminą L. do zwrotu kwoty 10 000 zł uzyskanej tytułem nienależnego świadczenia na mocy pozornej umowy darowizny zawartej z powodem w dniu 14 grudnia 2007 roku. W piśmie tym wskazał także że wpłacił wskazane środki z przeznaczeniem na wykonanie planu miejscowego zagospodarowania przestrzennego obejmującego tereny górnicze, jednak abstrahując od tego, że plan nie został uchwalony, jego przyjęcie jest zadaniem własnym gminy i powinno być finansowane z jej środków, a nie pod pozorem darowizny. Powód wyznaczył stronie pozwanej termin 7 dni na przekazanie środków od dnia otrzymania wezwania. Wezwanie zostało doręczone stronie pozwanej w dniu 19 grudnia 2016 roku.

Dowód: ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty z dnia 13.12.2016 z kserokopią książki nadawczej śledzenie przesyłek – k. 8 – 9, 10 i 11

Strona pozwana podniosła, iż nie zgadza się ze stanowiskiem powoda i żądaniem przedstawionym w ostatecznym przedsądowym wezwaniem do zapłaty, zarzucając bezzasadność zarzutu pozorności umowy darowizny. Strona pozwana nie zgodziła się również z tym, że darowana kwota miała zostać przeznaczona na wykonanie planu miejscowego zagospodarowania przestrzennego, ale środki te miały zostać przekazane zadania własne gminy związane z ładem przestrzennym i gospodarką nieruchomościami na mocy ustawy o samorządzie i przykładem takiego zadania własnego może być sporządzenie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy.

Dowód: pismo strony pozwanej z dnia 22.12. 2016 r. – k.12 – 13

Pozwana Gmina w dniu 28 maja 2009 r. podjęła uchwałę nr (...) w sprawie uchwalenia zmiany w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego terenu zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i usług podstawowych w rejonie ulic (...) w L. dla działki nr (...), w dniu 9 września 2011 roku uchwałę nr (...) w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla projektowanego ujęcia wody na potoku K. w obrębie wsi J. w Gminie L., w dniu 21 września 2012 roku uchwałę nr (...) w sprawie zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu zabudowy, turystycznej i rekreacyjnej w L., w dniu 28 czerwca 2012 roku uchwałę nr (...) w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Gminy L. obręb L., w 2014 roku trzy uchwały o nr (...) w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu zabudowy mieszkaniowej w obrębie J., w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obręb D. i w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Gminy L..

Dowód: wydruk - plany zagospodarowania przestrzennego Gminy L. - rejestr uchwał – k.29

Sąd zważył, co następuje:

Mając na względzie ustalony stan faktyczny Sąd doszedł do przekonania, że powództwo należało uwzględnić.

Z przeprowadzonych dowodów jednoznacznie wynika, że zgodnym zamiarem obu stron przy zawarciu umowy darowizny w dniu 14 grudnia 2007 r. było opracowanie planu zagospodarowania przestrzennego terenu, na którym znajdowała się kopalnia prowadzona przez powoda S. N.. Strona pozwana, mając na względzie przepisy dotyczące kwestii finansowania takich planów nie mogła pobrać od powoda wprost na ten cel żadnej opłaty, bowiem zgodnie z art.21 ust. 1 ustawy z dnia 23 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym koszty sporządzenia planu miejscowego obciążają budżet gminy, z zastrzeżeniem ust. 2. Koszty sporządzenia planu miejscowego obciążają inwestora realizującego inwestycję celu publicznego - w części, w jakiej jest on bezpośrednią konsekwencją zamiaru realizacji tej inwestycji.(art.21 ust.2 pkt 4 powołanej ustawy). Oznacza to, że gmina nie może nałożyć obowiązku finansowania planu na żaden inny podmiot, z wyjątkiem inwestora realizującego inwestycję celu publicznego. Brak jest jednak w przepisach prawa zakazu pozyskiwania środków na finansowanie planów zagospodarowania od podmiotów zewnętrznych w sposób dobrowolny. W piśmiennictwie wyrażano poglądy, że gmina może uzyskać wsparcie od inwestora prac na opracowanie miejscowych planów w formie dobrowolnej darowizny celowej. Sądy administracyjne wskazują, że pokrycie kosztów prac planistycznych jest kwestią wewnętrzną gminy. Wskazać należy, że przyjmowanie darowizn przez gminę nie jest zakazane ani przepisami powołanej ustawy, ani ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, a z ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (art. 4 ust. 1 pkt 5) oraz ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (art. 5 ust. 2 pkt 5) wynika, że źródłami dochodów własnych gminy mogą być m.in. darowizny na rzecz gminy. Kwestię sporną budzi jednak kwestia dochodzenia przez darczyńców realizacji celu na który w istocie dokonano darowizny.

Z niniejszej sprawy wynika, że pozwana Gmina przyjęła takie rozwiązania i mimo nazwania umowy umową darowizny z określeniem celu, w dwóch przypadkach opracowała plany zagospodarowania przestrzennego, natomiast w przypadku powoda, mimo upływu ponad 8 lat od wpłat powoda kwoty 10 000 zł żadne prace nie zostały podjęte. W ocenie Sądu, nie można zgodzić się z taką sytuacją, by Gmina proponując takie rozwiązania dla swych mieszkańców, po uzyskaniu wpłat nie podjęła kroków zmierzających do opracowania planu.

W żaden sposób nie można zgodzić się ze stanowiskiem pozwanej Gminy, powołującej się na rejestr uchwał dotyczący opracowanych planów w latach 2009 – 2016, a więc po wpłacie powoda, że spełniła cel zawarty w umowie darowizny. Strona pozwana uznała arbitralnie na tej podstawie, że przeznaczyła wpłacone przez powoda środki finansowe na cele ładu przestrzennego, z tym że plany dotyczyły terenów, które dla powoda były bez znaczenia. Bacząc na uzgodnienia stron przed zawarciem umowy w związku z okolicznościami, dla których powód był zainteresowany opracowaniem planu, uchwały podjęte przez pozwaną Gminę nie dotyczyły terenu kopalni. Takie postępowanie jednostki samorządu terytorialnego godzi w zaufanie jej mieszkańca, który dokonując wpłaty w związku z określonym zamierzeniem, nie otrzymał - mimo zapewnień w czasie rozmów - opracowanego planu zagospodarowania, a pozwana Gmina, choć w dwóch przypadkach w takich sytuacjach opracowała, powoda zlekceważyła.

Jak już wskazano, przepisy dopuszczają możliwość dokonywania darowizn na rzecz gmin, jednak zgodnie z definicją zawartą w przepisie art.888 k.c. przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku

Cechą wyróżniającą tę umowę jest bezpłatność. Darczyńca może włożyć na obdarowanego obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania, nie czyniąc nikogo wierzycielem (polecenie), o czym stanowi przepis art.893 k.c. Kwestii opracowania planu terenu, którym powód był zainteresowany nie sposób ocenić jako polecenia, wszak na jego podstawie powód nie byłby wierzycielem.

Z przeprowadzonych dowodów w sprawie wynika zaś, że powód nie miał zamiaru dokonywania darowizny na rzecz pozwanej Gminy, lecz chciał uzyskać plan zagospodarowania terenu, na którym prowadził kopalnię. W związku z tym istotne jest, co podnosi powód, czy umowa z dnia 14 grudnia 2007 r. nie została zawarta dla pozoru.

W myśl przepisu art.83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności.

§ 2. Pozorność oświadczenia woli nie ma wpływu na skuteczność odpłatnej czynności prawnej, dokonanej na podstawie pozornego oświadczenia, jeżeli wskutek tej czynności osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku, chyba że działała w złej wierze.

Z tezy uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 czerwca 2009 r. w sprawie IV CSK 48/09 wynika, że gdy darczyńca wskazuje konkretne cele na jakie ma zostać przeznaczona darowizna, inne wykorzystanie jej przez obdarowanego uprawnia darczyńcę do żądania zwrotu darowizny na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, jako świadczenia nienależnego.

Zdaniem Sądu, okoliczności, które doprowadziły do zawarcia umowy darowizny między stronami jednoznacznie wskazują, że oświadczenia stron były pozorne, bowiem pod umową darowizny dla pozwanej Gminy ukryta została w rzeczywistości czynność w postaci zapłaty za opracowanie planu zagospodarowania i miało być to świadczenie ekwiwalentne. Na kwotę 10 000 zł wyceniano prace związane z opracowaniem planu. Powód był zainteresowany planem terenu, na którym położona była jego kopalnia, a nie planem innych terenów w gminie.

Pozorność występuje więc w każdym przypadku, gdy strony zgodnie ustalą, że co najmniej oświadczenie woli złożone przez jedną z nich nie będzie wywoływało wyrażonych w nim skutków prawnych (por. B. Lewaszkiewicz-Petrykowska, Wady, s. 59). Trafnie w związku z tym podkreśla się, że omawiana wada nie polega wcale na niezgodności między aktem woli, a jej przejawem. W istocie chodzi bowiem o dwa oświadczenia woli: jedno ujawnione jest tylko między stronami, drugie zaś przeznaczone także na zewnątrz. Tego pierwszego nie można kwalifikować wyłącznie w kategorii aktu wewnętrznego, skoro jest nie tylko komunikowane drugiej stronie, ale także przez nią akceptowane, choć "utajniane" dla otoczenia. Natomiast oświadczenie "uzewnętrznione" ustawodawca traktuje za nieważne, ponieważ nie posiada ono elementu konstytuującego każde oświadczenie woli, tzn. zamiaru wywołania skutków prawnych (por. Z. Radwański, w: SPP, t. 2, s. 389 oraz powołane przez tego autora poglądy zwolenników takiej tezy i oponentów). [Kodeks cywilny. Komentarz pod red. Edwarda Gniewka, 2016, Wyd. 7]. Zwrócić należy uwagę na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 maja 2016 r. I CSK 326/15, w którym wskazano , że pozorność względna, zwana też relatywną, zachodzi, gdy strony zawierają czynność pozorną, tzw. symulowaną w celu ukrycia innej, rzeczywiście przez nie zamierzonej i dokonanej (czynność ukryta tzw. dysymulowana); rzeczywistym zamiarem stron jest wywołanie innych skutków niż wynikałoby to z ujawnionych oświadczeń. W wypadku pozorności względnej spełnienie świadczenia nie przesądza jeszcze o braku pozorności umowy.

Z tego względu, mając na względzie wyniki postępowania dowodowego, umowa darowizny zawarta między stronami, w ocenie Sądu, ze względu na jej pozorność, co wynika jednoznacznie z zeznań świadków E. N. i B. K. oraz powoda, jest nieważna. Ani reprezentujący pozwaną Gminę wójt zawierający umowę darowizny, ani powód nie mieli zamiaru, by skutkiem umowy darowizny było przysporzenie po stronie gminy, lecz w istocie przekazanie środków na koszty opracowania planu zagospodarowania terenu. Umowa ta jest więc nieważna. Nie mają przy tym znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy zeznania świadka A. O., jak i reprezentującej stronę pozwaną obecnej wójt J. S.. W odniesieniu do zeznań przedstawicielki strony pozwanej wskazać tylko należy, że potwierdziła ona zeznania świadka B. K. o fakcie wykonywania planów dla innych osób po dokonaniu darowizny na rzecz gminy.

W związku z tym wpłata kwoty 10 000 zł została dokonana jako świadczenie nienależne. Przepis art. 409 k.c. stanowi: kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Natomiast zgodnie z art.410 § 2 k.c. świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Mając na względzie powyższe Sąd zasądził kwotę 10 000 zł tytułem zwrotu kwoty wpłaconej przez powoda oraz 28,77 zł jako skapitalizowanych odsetek za okres od upływu terminu wskazanego w ostatecznym wezwaniu do zapłaty, tj. od dnia 28 grudnia 2016 r. do dnia 12 stycznia 22017 r., tj. dnia przed wniesieniem pozwu i następnie odsetki od sumy tych kwot od dnia wniesienia pozwu – 13 stycznia 2017 r.

O kosztach procesu orzeczono na mocy art.98 § 1 i 3 k.p.c. zasądzając je od przegrywającej pozwanej w kwocie 502 zł (opłata od pozwu), 17 zł (opłata skarbowa) i 3 600 zł (koszty zastępstwa procesowego ustalone zgodnie z § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r.