IV CSK 48/09
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:25-11-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:I PK 299/05 II CSK 449/07 II CSK 524/07 II UKN 224/97 II UKN 475/00 II UKN 56/99 III CZP 50/05 C 59/48 I CKN 179/97 I CKN 522/97 II CR 394/80 III CKN 179/98 III CZP 22/72 III CZP 46/95 III CZP 53/74 III PK 97/05 IV CK 362/02 IV CR 29/86 V CK 38/04
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt IV CSK 48/09
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 17 czerwca 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący)
SSN Wojciech Katner (sprawozdawca)
SSN Hubert Wrzeszcz
Protokolant Bogumiła Gruszka
w sprawie z powództwa "C." Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
przeciwko Fundacji "H." i L.Ł.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej
w dniu 17 czerwca 2009 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 11 czerwca 2008 r., sygn. akt [...],
oddala skargę kasacyjną i zasądza od powódki na rzecz
pozwanych kwotę 5.400,- (pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem
kosztów postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Pozwem z dnia 30 października 2007 r. „C.” Spółka z o.o. wniosła o
zasądzenie solidarnie od pozwanych: Fundacji „H.” i L.Ł., kwotę 600.000 złotych z
tytułu odszkodowania za darowaną nieruchomość, której pozwana nie zwróciła
wbrew umowie stron. Wyrokiem z dnia 25 lutego 2008 r. Sąd Okręgowy w O.
oddalił powództwo, a Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 11 czerwca 2008 r. oddalił
apelację powódki.
Istotą stanu faktycznego ustalonego przez Sąd I instancji i przyjętego za
prawidłowy przez Sąd Apelacyjny było zawarcie w 1999 r. porozumienia
o współpracy stron w zakresie działalności humanitarnej na terenie W. i M. W celu
rozwinięcia działalności statutowej pozwanej Fundacji powódka zobowiązała się
darować jej w wykonaniu powyższego porozumienia nieruchomość w G., z tym
zastrzeżeniem, że jeżeli strony w przyszłości poniechają współpracy, albo pozwana
zaprzestanie świadczenia pomocy humanitarnej, to nieruchomość zostanie
zwrócona powódce, a umowa darowizny unieważniona. Notarialna umowa
darowizny nieruchomości na rzecz pozwanej, bez żadnych zastrzeżeń została
zawarta dnia 8 grudnia 1999 r., z powołaniem się na uchwałę zgromadzenia
wspólników powódki, wyrażającego zgodę na dokonanie darowizny. Wartość
darowanej nieruchomości określono w umowie na 588.000 złotych. Z różnych
przyczyn pozwana Fundacja zaprzestała wkrótce działalności charytatywnej w G., a
w 2004 r. sprzedała nieruchomość osobom trzecim. Zgłoszenie powództwa
windykacyjnego okazało się nieskuteczne. W tej sytuacji powódka wystąpiła o
odszkodowanie z tytułu nie wykonania umowy przez pozwaną. Sąd I instancji
oddalając powództwo nie dopatrzył się spełnienia przesłanek odpowiedzialności
kontraktowej, w tym szkody i winy pozwanej Fundacji, uznając za usprawiedliwione
ograniczenie jej działalności wskutek braku środków finansowych. Podniesienie w
apelacji powódki naruszenia art. 471 k.c., 361 § 1 i 2 k.c. oraz 233 k.p.c. nie zostało
uznane za zasadne w wyroku Sądu II instancji, oddalającego apelację.
Skarga kasacyjna powoda jest oparta na podstawie naruszenia prawa
materialnego (art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c.) przez niezastosowanie w sprawie art. 405
k.c. w zw. z art. 410 § 1 i 2 k.c. oraz niezastosowanie art. 5 ust. 1 ustawy z dnia
6 kwietnia 1984 r. o fundacjach i art. 198 k.h. z 1934 r. w kwestii prawidłowej
reprezentacji stron postępowania, a wcześniej wspomnianej już umowy z 1999 r.
3
Anonsowane w skardze zarzucenie naruszenia w zaskarżonym wyroku także
przepisów postępowania cywilnego nie zostało przez skarżącego ani wywiedzione
ani uzasadnione. Odpowiedź pozwanych na skargę kasacyjną kwestionuje
zastosowanie w sprawie podniesionych przepisów prawa materialnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna podlega oddaleniu. W toku dotychczasowego
postępowania powódka opierała swoje roszczenie na przepisach
o odpowiedzialności ex contractu, które nie zostało uwzględnione przez Sądy
rozstrzygające w toku instancji, ze względu na brak spełnienia przesłanek tej
odpowiedzialności. Kwestia ta nie jest w skardze kasacyjnej podnoszona, lecz
zaskarżonemu wyrokowi zarzucono niezastosowanie w niniejszej sprawie
przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu i nienależnym świadczeniu (art. 410 § 1
i 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c.). Przepisy te nie były wcześniej w ogóle rozpatrywane,
ani w I ani w II instancji. Także podnosząc zarzuty apelacji od wyroku oddalającego
powództwo przez Sąd I instancji nie wskazano na spełnienie przesłanek
bezpodstawnego wzbogacenia, tylko podnoszono argumenty na rzecz
zastosowania art. 471 k.c.
Przychylić się należy do stanowiska orzecznictwa, że jest dopuszczalne
wskazanie dopiero w skardze kasacyjnej pominiętych wcześniej przepisów prawa
materialnego, jeśli posłużą do prawidłowego rozstrzygnięcia wnoszonego
roszczenia. Zarzuty formułowane w tym względzie przez stwierdzenie braku
zastosowania w zaskarżonym wyroku określonych przepisów prawa materialnego,
jak w sprawie niniejszej co do art. 405 i 410 § 2 k.c., muszą być jednak odnoszone
do stanu faktycznego tej sprawy, a w postępowaniu kasacyjnym do stanu
faktycznego sprawy, stanowiącej podstawę zaskarżonego wyroku sądu drugiej
instancji. W taki sposób wypowiadał się Sąd Najwyższy konsekwentnie, począwszy
już od okresu międzywojennego (wyrok SN z dnia 13 lutego 1936 r. C.II.2283/35,
OSP 1936, nr 12, poz. 727; wyrok SN z dnia 11 marca 1948 r. Po.C. 59/48, OSN
1948, nr 3, poz. 85; z dnia 23 czerwca 1954 r., 1 CO 21/54, OSN 1955, nr 3, poz.
50; z dnia 29 lipca 1999 r. II UKN 56/99, OSNAPiUS 2000, nr 22, poz. 829; z dnia
19 lipca 2001 r. II UKN 475/00, OSNP 2003, nr 8, poz. 210; z dnia 19 sierpnia
4
2004 r. V CK 38/04, PS 2005, nr 10, s. 130; z dnia 24 lipca 2006 r. I PK 299/05,
OSNP 2007, nr 15-16, poz. 214). Tymczasem powódka w dotychczasowym
postępowaniu nie powoływała się na okoliczności faktyczne, uzasadniające
przyjęcie, że są spełnione przesłanki bezpodstawnego wzbogacenia (nienależnego
świadczenia). Zarzut niezastosowania lub niewłaściwego zastosowania prawa musi
być natomiast rozpatrywany wyłącznie w kontekście ustalonego w zaskarżonym
wyroku stanu faktycznego. Nie jest dopuszczalna w postępowaniu kasacyjnym
modyfikacja ustalonego stanu faktycznego. Wynika to z art. 39813
§ 2 k.p.c., jako że
Sąd Najwyższy jest związany ustaleniami faktycznymi stanowiącym podstawę
zaskarżonego orzeczenia (wyrok SN z dnia 8 lutego 2006 r. III PK 97/05, Lex nr
437644).
Z powyższego wynika, że w postępowaniu kasacyjnym w niniejszej sprawie
nie można zastosować art. 410 § 2 w zw. z art. 405 k.c., jak oczekuje skarżąca,
ponieważ w obu instancjach nie były czynione ustalenia faktyczne w kierunku
dowiedzenia przesłanek roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia
(nienależnego świadczenia). Jak trafnie podniesiono w orzecznictwie naruszenie
prawa materialnego przez jego błędne zastosowanie polega na błędnym
podciągnięciu konkretnego stanu faktycznego pod hipotezę normy prawnej
(błąd subsumcji). Naruszenie prawa materialnego w tej formie polegać może także
na niezastosowaniu określonej normy prawnej do konkretnego stanu faktycznego,
pomimo istnienia podstaw do dokonania subsumcji (wyrok SN z dnia 3 lipca 1997 r.
I CKN 179/97, Lex nr 81132; wyrok SN z dnia 9 września 1997 r. II UKN 224/97,
OSNP 1998, nr 13, poz. 404). Takich zaś podstaw do zastosowania przepisów
o bezpodstawnym wzbogaceniu na etapie postępowania kasacyjnego
w przedmiotowej sprawie nie ma. Gdyby skarżąca zarzuciła zasadnie naruszenie
konkretnych przepisów prawa procesowego, prowadzące do skutecznego
podważenia przyjętej faktycznej podstawy rozstrzygnięcia, to zarzut nie
zastosowania przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu mógłby podlegać
rozważeniu (por. wyrok SN z dnia 20 lutego 2008 r. II CSK 449/07, niepubl.).
To jednak nie zostało uczynione, na co trafnie zwraca uwagę pozwana
w odpowiedzi na skargę kasacyjną. Wprawdzie powódka powołuje się także na art.
3983
pkt 2 k.p.c. jako podstawę skargi kasacyjnej, ale na tym się jej wywód kończy.
5
Skoro zaś mamy do czynienia z prawomocnym rozstrzygnięciem sprawy, to nie
może jej od początku otwierać wyrok Sądu Najwyższego, opierający swoje
rozstrzygnięcie na nowych podstawach prawnych, zgłoszonych dopiero w skardze
kasacyjnej. Należy mieć na uwadze, że sąd nie może wyjść poza faktyczną
podstawę pozwu (art. 187 § 1 k.p.c.), nie jest przecież uprawniony do zmiany
podstawy faktycznej powództwa (wyrok SN z dnia 27 marca 2008 r. II CSK 524/07,
Lex nr 465998).
Postępowanie ze skargi kasacyjnej ma charakter nadzwyczajny i przepisy
Kodeksu postępowania cywilnego wskazują, kiedy może ono mieć miejsce,
nakazując rozpoznanie skargi w granicach podstaw zaskarżenia (art. 39813
§ 1
k.p.c.). Skarżąca próbowała więc to tak uzasadnić, formułując istotne – jej zdaniem
- zagadnienie prawne występujące w sprawie i wymagające rozpoznania przez Sąd
Najwyższy (art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c.). Jednak bliższe przyjrzenie się temu
zagadnieniu pokazało, że samo w sobie nie świadczy o wątpliwościach, które
próbuje się w nim zawrzeć. Dotyczy bowiem dosyć oczywistej kwestii
występowania nienależnego świadczenia w razie ustalenia, że nie został osiągnięty
zamierzony cel świadczenia, jakim w sprawie była darowizna nieruchomości na
cele prowadzonej działalności charytatywnej, która została poniechana przez
pozwanego (conditio causa data causa non secuta, conditio ob causam daturom,
art. 410 § 2 k.c.).
Jeżeli jednak w toku instancji strona wiązała odpowiedzialność z nie
wykonaniem zobowiązania (art. 471 k.c.), a ważność tego zobowiązania,
wynikającego z porozumienia stron umowy darowizny była podważana, której to
sprawie Sąd Apelacyjny poświęcił znaczną część swojego uzasadnienia, to nie
można w razie przegrania sprawy powoływać się na odpowiedzialność z tytułu
bezpodstawnego wzbogacenia, opierając się na świadczeniu z tego, podważanego
właśnie porozumienia. Istota zaś kwestionowania go przez Sądy rozpoznające
sprawę nie leżała tylko w eksponowanej w skardze kasacyjnej kwestii reprezentacji
powodowej Spółki i pozwanej Fundacji. Powszechnie jest aprobowane
w orzecznictwie i doktrynie prawa, że przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu
(odpowiednio i o nienależnym świadczeniu, art. 410 § 1 k.c.) stosuje się wtedy, gdy
nie ma regulacji prawnej, na której można oprzeć roszczenie (por. uzasadnienie
6
uchwały SN z dnia 11 maja 1972 r. III CZP 22/72, OSNCP 1972, nr 12, poz. 213;
wyrok SN z dnia 4 listopada 1980 r. II CR 394/80, OSNCP 1981, nr 7, poz. 134;
wyrok SN z dnia 25 marca 1986 r. IV CR 29/86, OSNCP 1987, nr 2-3, poz. 44;
uzasadnienie uchwały SN z dnia 27 kwietnia 1995 r. III CZP 46/95, OSNC 1995, nr
7-8, poz. 114; wyrok SN z dnia 21 stycznia 2004 r. IV CK 362/02, Gaz. Pr. 2004, nr
16, s. 8; uchwała 7 sędziów SN z dnia 30 września 2005 r. III CZP 50/05, OSNC
2006, nr 3, poz. 40). Jeżeli zatem Sąd II instancji nie podzielił zarzutów
odnoszących się do wyroku Sądu I instancji oddalającego powództwo w kwestii
błędnej wykładni i niewłaściwego zastosowania art. 471 k.c., to nie powinno się
szukać odpowiedzialności pozwanej spółki na podstawie przepisów
o bezpodstawnym wzbogaceniu, próbując wzruszyć prawomocne rozstrzygnięcie
w sprawie (zob. uzasadnienie uchwały SN z dnia 5 października 1974 r. III CZP
53/74, OSNCP 1975, nr 9, poz. 131; wyrok SN z dnia 12 marca 1998 r. I CKN
522/97, OSNC 1998, nr 11, poz. 176; wyrok SN z dnia 12 lutego 1999 r. III CKN
179/98, niepubl.).
W świetle powyższego nie mają znaczenia zarzuty odnoszące się w skardze
kasacyjnej do przepisów ustawy o fundacjach i nieobowiązującego już kodeksu
handlowego z 1934 r.
Skargę należało więc oddalić na mocy art. 39814
k.p.c., a o kosztach orzec
na mocy art. 98 k.p.c. w zw. z art. 39821
i art. 391 § 1 k.p.c.
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 17 czerwca 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący)
SSN Wojciech Katner (sprawozdawca)
SSN Hubert Wrzeszcz
Protokolant Bogumiła Gruszka
w sprawie z powództwa "C." Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
przeciwko Fundacji "H." i L.Ł.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej
w dniu 17 czerwca 2009 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 11 czerwca 2008 r., sygn. akt [...],
oddala skargę kasacyjną i zasądza od powódki na rzecz
pozwanych kwotę 5.400,- (pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem
kosztów postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Pozwem z dnia 30 października 2007 r. „C.” Spółka z o.o. wniosła o
zasądzenie solidarnie od pozwanych: Fundacji „H.” i L.Ł., kwotę 600.000 złotych z
tytułu odszkodowania za darowaną nieruchomość, której pozwana nie zwróciła
wbrew umowie stron. Wyrokiem z dnia 25 lutego 2008 r. Sąd Okręgowy w O.
oddalił powództwo, a Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 11 czerwca 2008 r. oddalił
apelację powódki.
Istotą stanu faktycznego ustalonego przez Sąd I instancji i przyjętego za
prawidłowy przez Sąd Apelacyjny było zawarcie w 1999 r. porozumienia
o współpracy stron w zakresie działalności humanitarnej na terenie W. i M. W celu
rozwinięcia działalności statutowej pozwanej Fundacji powódka zobowiązała się
darować jej w wykonaniu powyższego porozumienia nieruchomość w G., z tym
zastrzeżeniem, że jeżeli strony w przyszłości poniechają współpracy, albo pozwana
zaprzestanie świadczenia pomocy humanitarnej, to nieruchomość zostanie
zwrócona powódce, a umowa darowizny unieważniona. Notarialna umowa
darowizny nieruchomości na rzecz pozwanej, bez żadnych zastrzeżeń została
zawarta dnia 8 grudnia 1999 r., z powołaniem się na uchwałę zgromadzenia
wspólników powódki, wyrażającego zgodę na dokonanie darowizny. Wartość
darowanej nieruchomości określono w umowie na 588.000 złotych. Z różnych
przyczyn pozwana Fundacja zaprzestała wkrótce działalności charytatywnej w G., a
w 2004 r. sprzedała nieruchomość osobom trzecim. Zgłoszenie powództwa
windykacyjnego okazało się nieskuteczne. W tej sytuacji powódka wystąpiła o
odszkodowanie z tytułu nie wykonania umowy przez pozwaną. Sąd I instancji
oddalając powództwo nie dopatrzył się spełnienia przesłanek odpowiedzialności
kontraktowej, w tym szkody i winy pozwanej Fundacji, uznając za usprawiedliwione
ograniczenie jej działalności wskutek braku środków finansowych. Podniesienie w
apelacji powódki naruszenia art. 471 k.c., 361 § 1 i 2 k.c. oraz 233 k.p.c. nie zostało
uznane za zasadne w wyroku Sądu II instancji, oddalającego apelację.
Skarga kasacyjna powoda jest oparta na podstawie naruszenia prawa
materialnego (art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c.) przez niezastosowanie w sprawie art. 405
k.c. w zw. z art. 410 § 1 i 2 k.c. oraz niezastosowanie art. 5 ust. 1 ustawy z dnia
6 kwietnia 1984 r. o fundacjach i art. 198 k.h. z 1934 r. w kwestii prawidłowej
reprezentacji stron postępowania, a wcześniej wspomnianej już umowy z 1999 r.
3
Anonsowane w skardze zarzucenie naruszenia w zaskarżonym wyroku także
przepisów postępowania cywilnego nie zostało przez skarżącego ani wywiedzione
ani uzasadnione. Odpowiedź pozwanych na skargę kasacyjną kwestionuje
zastosowanie w sprawie podniesionych przepisów prawa materialnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna podlega oddaleniu. W toku dotychczasowego
postępowania powódka opierała swoje roszczenie na przepisach
o odpowiedzialności ex contractu, które nie zostało uwzględnione przez Sądy
rozstrzygające w toku instancji, ze względu na brak spełnienia przesłanek tej
odpowiedzialności. Kwestia ta nie jest w skardze kasacyjnej podnoszona, lecz
zaskarżonemu wyrokowi zarzucono niezastosowanie w niniejszej sprawie
przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu i nienależnym świadczeniu (art. 410 § 1
i 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c.). Przepisy te nie były wcześniej w ogóle rozpatrywane,
ani w I ani w II instancji. Także podnosząc zarzuty apelacji od wyroku oddalającego
powództwo przez Sąd I instancji nie wskazano na spełnienie przesłanek
bezpodstawnego wzbogacenia, tylko podnoszono argumenty na rzecz
zastosowania art. 471 k.c.
Przychylić się należy do stanowiska orzecznictwa, że jest dopuszczalne
wskazanie dopiero w skardze kasacyjnej pominiętych wcześniej przepisów prawa
materialnego, jeśli posłużą do prawidłowego rozstrzygnięcia wnoszonego
roszczenia. Zarzuty formułowane w tym względzie przez stwierdzenie braku
zastosowania w zaskarżonym wyroku określonych przepisów prawa materialnego,
jak w sprawie niniejszej co do art. 405 i 410 § 2 k.c., muszą być jednak odnoszone
do stanu faktycznego tej sprawy, a w postępowaniu kasacyjnym do stanu
faktycznego sprawy, stanowiącej podstawę zaskarżonego wyroku sądu drugiej
instancji. W taki sposób wypowiadał się Sąd Najwyższy konsekwentnie, począwszy
już od okresu międzywojennego (wyrok SN z dnia 13 lutego 1936 r. C.II.2283/35,
OSP 1936, nr 12, poz. 727; wyrok SN z dnia 11 marca 1948 r. Po.C. 59/48, OSN
1948, nr 3, poz. 85; z dnia 23 czerwca 1954 r., 1 CO 21/54, OSN 1955, nr 3, poz.
50; z dnia 29 lipca 1999 r. II UKN 56/99, OSNAPiUS 2000, nr 22, poz. 829; z dnia
19 lipca 2001 r. II UKN 475/00, OSNP 2003, nr 8, poz. 210; z dnia 19 sierpnia
4
2004 r. V CK 38/04, PS 2005, nr 10, s. 130; z dnia 24 lipca 2006 r. I PK 299/05,
OSNP 2007, nr 15-16, poz. 214). Tymczasem powódka w dotychczasowym
postępowaniu nie powoływała się na okoliczności faktyczne, uzasadniające
przyjęcie, że są spełnione przesłanki bezpodstawnego wzbogacenia (nienależnego
świadczenia). Zarzut niezastosowania lub niewłaściwego zastosowania prawa musi
być natomiast rozpatrywany wyłącznie w kontekście ustalonego w zaskarżonym
wyroku stanu faktycznego. Nie jest dopuszczalna w postępowaniu kasacyjnym
modyfikacja ustalonego stanu faktycznego. Wynika to z art. 39813
§ 2 k.p.c., jako że
Sąd Najwyższy jest związany ustaleniami faktycznymi stanowiącym podstawę
zaskarżonego orzeczenia (wyrok SN z dnia 8 lutego 2006 r. III PK 97/05, Lex nr
437644).
Z powyższego wynika, że w postępowaniu kasacyjnym w niniejszej sprawie
nie można zastosować art. 410 § 2 w zw. z art. 405 k.c., jak oczekuje skarżąca,
ponieważ w obu instancjach nie były czynione ustalenia faktyczne w kierunku
dowiedzenia przesłanek roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia
(nienależnego świadczenia). Jak trafnie podniesiono w orzecznictwie naruszenie
prawa materialnego przez jego błędne zastosowanie polega na błędnym
podciągnięciu konkretnego stanu faktycznego pod hipotezę normy prawnej
(błąd subsumcji). Naruszenie prawa materialnego w tej formie polegać może także
na niezastosowaniu określonej normy prawnej do konkretnego stanu faktycznego,
pomimo istnienia podstaw do dokonania subsumcji (wyrok SN z dnia 3 lipca 1997 r.
I CKN 179/97, Lex nr 81132; wyrok SN z dnia 9 września 1997 r. II UKN 224/97,
OSNP 1998, nr 13, poz. 404). Takich zaś podstaw do zastosowania przepisów
o bezpodstawnym wzbogaceniu na etapie postępowania kasacyjnego
w przedmiotowej sprawie nie ma. Gdyby skarżąca zarzuciła zasadnie naruszenie
konkretnych przepisów prawa procesowego, prowadzące do skutecznego
podważenia przyjętej faktycznej podstawy rozstrzygnięcia, to zarzut nie
zastosowania przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu mógłby podlegać
rozważeniu (por. wyrok SN z dnia 20 lutego 2008 r. II CSK 449/07, niepubl.).
To jednak nie zostało uczynione, na co trafnie zwraca uwagę pozwana
w odpowiedzi na skargę kasacyjną. Wprawdzie powódka powołuje się także na art.
3983
pkt 2 k.p.c. jako podstawę skargi kasacyjnej, ale na tym się jej wywód kończy.
5
Skoro zaś mamy do czynienia z prawomocnym rozstrzygnięciem sprawy, to nie
może jej od początku otwierać wyrok Sądu Najwyższego, opierający swoje
rozstrzygnięcie na nowych podstawach prawnych, zgłoszonych dopiero w skardze
kasacyjnej. Należy mieć na uwadze, że sąd nie może wyjść poza faktyczną
podstawę pozwu (art. 187 § 1 k.p.c.), nie jest przecież uprawniony do zmiany
podstawy faktycznej powództwa (wyrok SN z dnia 27 marca 2008 r. II CSK 524/07,
Lex nr 465998).
Postępowanie ze skargi kasacyjnej ma charakter nadzwyczajny i przepisy
Kodeksu postępowania cywilnego wskazują, kiedy może ono mieć miejsce,
nakazując rozpoznanie skargi w granicach podstaw zaskarżenia (art. 39813
§ 1
k.p.c.). Skarżąca próbowała więc to tak uzasadnić, formułując istotne – jej zdaniem
- zagadnienie prawne występujące w sprawie i wymagające rozpoznania przez Sąd
Najwyższy (art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c.). Jednak bliższe przyjrzenie się temu
zagadnieniu pokazało, że samo w sobie nie świadczy o wątpliwościach, które
próbuje się w nim zawrzeć. Dotyczy bowiem dosyć oczywistej kwestii
występowania nienależnego świadczenia w razie ustalenia, że nie został osiągnięty
zamierzony cel świadczenia, jakim w sprawie była darowizna nieruchomości na
cele prowadzonej działalności charytatywnej, która została poniechana przez
pozwanego (conditio causa data causa non secuta, conditio ob causam daturom,
art. 410 § 2 k.c.).
Jeżeli jednak w toku instancji strona wiązała odpowiedzialność z nie
wykonaniem zobowiązania (art. 471 k.c.), a ważność tego zobowiązania,
wynikającego z porozumienia stron umowy darowizny była podważana, której to
sprawie Sąd Apelacyjny poświęcił znaczną część swojego uzasadnienia, to nie
można w razie przegrania sprawy powoływać się na odpowiedzialność z tytułu
bezpodstawnego wzbogacenia, opierając się na świadczeniu z tego, podważanego
właśnie porozumienia. Istota zaś kwestionowania go przez Sądy rozpoznające
sprawę nie leżała tylko w eksponowanej w skardze kasacyjnej kwestii reprezentacji
powodowej Spółki i pozwanej Fundacji. Powszechnie jest aprobowane
w orzecznictwie i doktrynie prawa, że przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu
(odpowiednio i o nienależnym świadczeniu, art. 410 § 1 k.c.) stosuje się wtedy, gdy
nie ma regulacji prawnej, na której można oprzeć roszczenie (por. uzasadnienie
6
uchwały SN z dnia 11 maja 1972 r. III CZP 22/72, OSNCP 1972, nr 12, poz. 213;
wyrok SN z dnia 4 listopada 1980 r. II CR 394/80, OSNCP 1981, nr 7, poz. 134;
wyrok SN z dnia 25 marca 1986 r. IV CR 29/86, OSNCP 1987, nr 2-3, poz. 44;
uzasadnienie uchwały SN z dnia 27 kwietnia 1995 r. III CZP 46/95, OSNC 1995, nr
7-8, poz. 114; wyrok SN z dnia 21 stycznia 2004 r. IV CK 362/02, Gaz. Pr. 2004, nr
16, s. 8; uchwała 7 sędziów SN z dnia 30 września 2005 r. III CZP 50/05, OSNC
2006, nr 3, poz. 40). Jeżeli zatem Sąd II instancji nie podzielił zarzutów
odnoszących się do wyroku Sądu I instancji oddalającego powództwo w kwestii
błędnej wykładni i niewłaściwego zastosowania art. 471 k.c., to nie powinno się
szukać odpowiedzialności pozwanej spółki na podstawie przepisów
o bezpodstawnym wzbogaceniu, próbując wzruszyć prawomocne rozstrzygnięcie
w sprawie (zob. uzasadnienie uchwały SN z dnia 5 października 1974 r. III CZP
53/74, OSNCP 1975, nr 9, poz. 131; wyrok SN z dnia 12 marca 1998 r. I CKN
522/97, OSNC 1998, nr 11, poz. 176; wyrok SN z dnia 12 lutego 1999 r. III CKN
179/98, niepubl.).
W świetle powyższego nie mają znaczenia zarzuty odnoszące się w skardze
kasacyjnej do przepisów ustawy o fundacjach i nieobowiązującego już kodeksu
handlowego z 1934 r.
Skargę należało więc oddalić na mocy art. 39814
k.p.c., a o kosztach orzec
na mocy art. 98 k.p.c. w zw. z art. 39821
i art. 391 § 1 k.p.c.