Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 maja 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie, II Wydział Karny w składzie:

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Gorzowie Wlkp. Krzysztofa Rosińskiego

po rozpoznaniu w dniu 25 maja 2017 r. sprawy

W. G.

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę skazanego

od wyroku łącznego Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp.

z dnia 15 grudnia 2016 r., sygn. akt II K 125/16

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że na podstawie art. 85 k.k.
i art. 86 § 1 k.k. w brzmieniu obowiązującym do 1.07.2015 r. łączy kary pozbawienia wolności orzeczone wyrokami opisanymi w jego części wstępnej w punktach: 1, 2 i 5, i wymierza W. G. karę łączną pozbawienia wolności w rozmiarze 2 (dwóch) lat i 4 (czterech) miesięcy;

II.  na podstawie 577 k.p.k. na poczet orzeczonej kary łącznej pozbawienia wolności zalicza okresy pozbawienia skazanego wolności w okresach od 19.01.2012 r. do 8.05.2012 r., od 27.01.2013 r. do 8.01.2015 r.;

III.  na podstawie art. 572 k.p.k. umarza postępowanie w zakresie wyroku
II K 206/13;

IV.  pozostałe rozstrzygnięcia zawarte w łączonych wyrokach pozostawia
do odrębnego wykonania;

V.  zwalnia skazanego od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa wydatków
za postępowanie odwoławcze.

Piotr Brodniak Andrzej Mania Grzegorz Chojnowski

Sygn. akt: II AKa 29/17

UZASADNIENIE

W. G. skazany został prawomocnymi wyrokami:

1. Sądu Rejonowego w Gorzowie Wlkp. z dnia 08 maja 2012 r. w sprawie VII K 328/12 za przestępstwo z art. 207 § 3 k.k. w zw. z art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. popełnione w okresie od czerwca 2010 r. do 19 stycznia 2012 r. na karę 2 lat pozbawienia wolności;

2. Sądu Rejonowego w Gorzowie Wlkp. z dnia 25 października 2012 r. w sprawie VII K 499/12 za przestępstwo z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 297 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. popełnione w dniu 22 października 2010 r. na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności;

3. łącznym Sądu Rejonowego w Gorzowie Wlkp. z dnia 02 września 2013 r. w sprawie o sygn. akt VII K 571/13, na mocy którego zostały połączone kary pozbawienia wolności w sprawach VII K 328/12 i VII K 499/12 i orzeczono wobec ww. karę łączną 2 lat i 3 miesięcy pozbawienia wolności; kara ta została wykonana;

4. Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. z dnia 13 marca 2015 r. w sprawie II K 206/13 za czyn popełniony w okresie od wiosny 2010 r. do dnia 27 stycznia 2013 r. na podstawie art. 204 § 2 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. według stanu prawnego obowiązującego do dnia 25 maja 2014 r. na karę 2 lat pozbawienia wolności; orzeczono przepadek korzyści majątkowej osiągniętej z przestępstwa w kwocie 108 200 zł;

5. Sądu Rejonowego w Gorzowie Wlkp. w sprawie VII K 10/15 z dnia 10 października 2016 r. za czyn popełniony we wrześniu 2010 r. z art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 297 § 1 k.k. na karę 4 miesięcy pozbawienia wolności.

Po rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy w Gorzowie Wlkp. wyrokiem łącznym z dnia 15 grudnia 2016 r., sygn. II K 125/16:

I. na podstawie art. 85 § 1 i § 2 k.k. i art. 86 § 1 k.k. połączył orzeczone wobec W. G. wyrokami opisanymi w części wstępnej wyroku w punktach 4 i 5 (w sprawach II K 206/13 i II K 10/15) kary jednostkowe pozbawienia wolności i wymierzył mu karę łączną 2 (dwóch) lat i 2 (dwóch) miesięcy pozbawienia wolności.

II. na podstawie art. 572 k.p.k. umorzył postępowanie w pozostałym zakresie.

III. pozostałe rozstrzygnięcia zawarte w połączonych wyrokach pozostawił do odrębnego wykonania.

IV. na podstawie art. 577 k.p.k. zaliczył na poczet kary łącznej pozbawienia wolności orzeczonej w punkcie I okresy kar dotychczas odbytych i okresy tymczasowych aresztowań wynikające z połączonych wyroków.

V. zwolnił skazanego od ponoszenia wydatków związanych z wydaniem wyroku łącznego obciążając nimi Skarb Państwa.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł obrońca skazanego. Zarzucił: błąd w ustaleniach faktycznych a w konsekwencji obrazę przepisów prawa materialnego, tj. art. 4 k.k. poprzez uznanie, że połączenie kar objętych orzeczeniami Sądu Rejonowego w Gorzowie Wlkp.: VII K 328/12, VII K 499/12 oraz VII K 10/15 oraz umorzenie postępowania w zakresie wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. II K 206/13 jest dla skazanego mniej korzystne, w sytuacji gdy analiza sytuacji W. G. poprzez odwołanie się do daty nabycia przez niego uprawnienia do warunkowego przedterminowego zwolnienia jednoznacznie wskazuje, że wnioskowane rozstrzygniecie jest dla niego korzystniejsze, a tym samym uprzednia ustawa w jego przypadku jest względniejsza.

Podnosząc powyższe, skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i wymierzenie skazanemu kary łącznej obejmującej orzeczenia Sądu Rejonowego w Gorzowie Wlkp.: VII K 328/12, VII K 499/12 oraz VII K 10/15 i wymierzenie kary 2 lat i 4 miesięcy pozbawienia wolności.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja obrońcy zasługuje na uwzględnienie. Podzielając bowiem ustalenia sądu I instancji w zakresie orzeczeń jakie należało/należy poddać analizie w związku ze złożonym wnioskiem o wydanie wyroku łącznego, aprobowanych apelacją, a co oznacza, że niezależnie od potencjalnie rozważanego stanu prawnego, obojętne dla rozstrzygnięcia w sprawie pozostają wyroki w sprawach: K 77/96, IIK 326/98, IIK 450/98, IIK 407/99, IIK 136/02 oraz II K 6/07, zauważyć należy, iż przywoływany w uzasadnieniu kwestionowanego wyroku art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2015r., poz. 396) stanowi: „Przepisów rozdziału IX ustawy, o której mowa w art. 1, w brzmieniu nadanym (…) ustawą, nie stosuje się do kar prawomocnie orzeczonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, chyba że zachodzi potrzeba orzeczenia kary łącznej w związku z prawomocnym skazaniem po dniu wejścia w życie niniejszej ustawy”. Ocena, czy zachodzi taka potrzeba, powinna zostać dokonana według znowelizowanych przepisów rozdziału IX Kodeksu karnego. Jeżeli zaś zgodnie z tymi przepisami należałoby połączyć karę orzeczoną prawomocnie po 30 czerwca 2015 r. z karą (karami) orzeczonymi prawomocnie przed tą datą, to należy na podstawie art. 4 § 1 k.k. rozstrzygnąć czy stosować dalej przepisy rozdziału IX Kodeksu karnego w nowym brzmieniu, czy też w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 lipca 2015 r. Ustawą "względniejszą dla sprawcy" – jak wyraził to Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 12.03.1996 r., sygn. I KZP 2/96 (OSNKW 1996 z. 3-4, poz. 16) – w rozumieniu art. 2 par. 1 KK (odpowiednik obecnie obowiązującego art. 4 § 1 k.k. – dopisek SA) jest natomiast „ta ustawa, której wybór opiera się na ocenie całokształtu konsekwencji wynikających dla niego z zastosowania obydwu wchodzących w grę ustaw, przy czym ocena ta musi być dokonana z uwzględnieniem okoliczności konkretnej sprawy”. O tym zatem, „która ustawa: poprzednio obowiązująca czy nowa, jest względniejsza dla sprawcy, decyduje nie tylko abstrakcyjne porównanie wchodzących w grę ustaw, ale porównanie sytuacji oskarżonego na tle obydwu aktów prawnych in concreto (por. wyroki SN z dnia 14 stycznia 1970 r., III KR 185/69, OSPiKA 1971, nr 7-8, poz. 163, z dnia 27 lutego 1970 r., RW 128/70, OSNKW 1970, z. 6, poz. 58 oraz postanowienie SN z dnia 25 lutego 1971 r., VI KZP 18/70, OSNPG 1971, nr 6, poz. 77; taki też pogląd wyrażony jest w doktrynie: por. np. J. Kostarczyk-Gryszka: Problemy prawa karnego międzyczasowego, NP 1970, nr 9, s. 1255-1256; W. Wróbel: Z zagadnień retroaktywności prawa karnego, Przegl. Sąd. 1993, nr 4, s. 21-22). Aby dokonać takiego porównania, trzeba przyjąć hipotetyczne założenie, że zastosowanie ma nowa ustawa, a następnie, na podstawie okoliczności konkretnej sprawy, podjąć próbę jej zastosowania. Następnie należy hipotetycznie zastosować ustawę obowiązującą poprzednio, aby uzyskać możliwość dokonania porównania sytuacji oskarżonego na tle obu ustaw (tak trafnie W. Wolter: Glosa, PiP 1971, nr l, s. 179). Dopiero tego rodzaju zabieg pozwoli w sposób nie budzący wątpliwości udzielić odpowiedzi na pytanie, czy ustawa obowiązująca poprzednio jest dla sprawcy względniejsza w rozumieniu art. 2 § 1 k.k. Wprawdzie postępowanie takie stanowi pewnego rodzaju odwrócenie logicznego porządku, gdyż najpierw dokonuje się hipotetycznego wymiaru kary, a następnie wybiera się ustawę, którą należy zastosować (za wadliwe uznał takie postępowanie SN w wyroku z dnia 8 czerwca 1970 r., III KR 88/70, OSNPG 1970, nr 7-8, poz. 86; por. W. Bojarski: W sprawie ustawy względniejszej, NP 1971, nr 5), niemniej jednak prawidłowe zastosowanie art. 2 § 1 k.k. bez porównania hipotetycznych kar, jako kryterium ustawy względniejszej, nie jest na ogół możliwe”. Oznacza to w konsekwencji, iż zachowuje swoją aktualność także stanowisko Sądu Najwyższego (składu siedmiu sędziów) wyrażone w postanowienie z dnia 25.02.1971 r., sygn. VI KZP 18/70, a mianowicie, że o uznaniu ustawy jako względniejszej dla sprawcy „mogą decydować różne kryteria i to nawet konkurujące ze sobą, a ich zestaw zależy zawsze od konkretnej sprawy, ponieważ oprócz surowości kary zasadniczej uwzględnić trzeba także m.in. przepisy o nadzwyczajnym złagodzeniu kary, kary dodatkowe, skutki skazania, przedawnienie i wiek sprawcy” (OSNPG rok 1971, Nr 6, poz. 77). Tego jednak sąd I instancji, jak dowodzi tego uzasadnienie wyroku, nie poddał analizie. Stwierdził bowiem kategorycznie, że „w przypadku zastosowania przepisów w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 czerwca 2015 r. przy połączeniu jednostkowych kar pozbawienia wolności orzeczonych w sprawach VII K 328/12, VII K 499/12 oraz VII K 10/15 – odpowiednio kary pozbawienia wolności: 2 lat, 8 miesięcy i 4 miesięcy (kara orzeczona w sprawie II K 206/13 nie podlegałaby łączeniu z pozostałymi skazaniami), bacząc na dyrektywy wypływające z art. 86 § 1 kk, granice wymiaru kary łącznej stanowiłyby: dolną kara 2 lat pozbawienia wolności, a górną suma wskazanych kar, która w tym przypadku wynosiłaby 3 lata pozbawienia wolności. (…) górna granica wymiaru kary pozbawienia wolności przy wykorzystaniu obecnie obowiązujących przepisów wynosi 2 lata i 4 miesiące pozbawienia wolności. Zatem w przypadku zastosowania przepisów w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 czerwca 2015 r., Sąd miał możliwość, kierując się przy orzekaniu tak kary łącznej, jak i wydawaniu wyroku łącznego zasadami kumulacji, czy asperacji, wymierzyć W. G. karę wyższą od górnej granicy, jaka wynosi według obecnie obowiązujących przepisów, tj. powyżej 2 lat i 4 miesięcy pozbawienia wolności. (…). Zatem skazanemu pozostałaby do wykonania kara łączna orzeczona w niniejszym postępowaniu w granicach od 2 lat do 3 lat pozbawienia wolności, a także pozostała część kary pozbawienia wolności z wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. w sprawie II K 206/13”. Sąd I instancji ograniczył się zatem do abstrakcyjnego porównania granic wchodzących w grę potencjalnych kar łącznych wynikających z zastosowania obu ustaw. Zaniechał hipotetycznego ustalenia kary łącznej, którą w realiach sprawy należałoby skazanemu wymierzyć w oparciu o przepisy obowiązujące do 1.07.2015 r. Pominął też fakt, że wyrokiem łącznym Sądu Rejonowego w Gorzowie Wlkp. z dnia 2 września 2013 r., sygn. akt VII K 571/13, którym połączono kary pozbawienia wolności orzeczone wyrokami w sprawach: VII K 328/12 i VII K 499/12, skazanemu wymierzono karę łączną pozbawienia wolności w rozmiarze 2 lat i 3 miesięcy, która to kara została w całości wykonana w okresach od 19.01.do 8.05.2012 r. oraz od 27.01.2013 r. do 8.01.2015 r. Okresy te podlegają zaś potencjalnemu, obligatoryjnemu zaliczeniu na poczet nowej kary łącznej kształtowanych na zasadach obowiązujących do 1 lipca 2015 r. Jeśli się zaś uwzględni, że okolicznością decydującą w przeważającej mierze o wymiarze kary łącznej kształtowanej na zasadach obowiązujących do tego czasu jest związek podmiotowy i przedmiotowy pomiędzy zbiegającymi się przestępstwami, składającymi się na realny zbieg przestępstw (zob. wyrok SN z dnia 25 października 1983r., OSNKW 1984, nr 5 – 6, poz. 65; wyrok SN z dnia 11 stycznia 1986r., OSNKW 1976, nr 10 – 11, poz. 128), a także czasowy, tj. używając terminologii sądu I instancji zachodzące pomiędzy przestępstwami, podobieństwa i różnice rodzajowe poszczególnych przestępstw, podobieństwo zamiaru i motywów działania oraz czas pomiędzy poszczególnymi przypisanymi czynami: 1. – art. 207 § 3 k.k. w zb. z art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i art. 64 § 1 k.k. – popełniony w okresie od czerwca 2010 r. do 19 stycznia 2012 r., 2. – art. 286 § 1 k.k. w zb. z art. 297 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. – popełniony 22 października 2010 r. 5. – art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 297 § 1 k.k. – popełniony we wrześniu 2010 r., połączniu zaś podlegają kary jednostkowe pozbawienia wolności orzeczone za przestępstwa popełnione zanim zapadł pierwszy choćby nieprawomocny wyrok co do któregokolwiek z nich, tj. 2 lat, 8 miesięcy oraz 4 miesięcy, to stwierdzić należy, że zaproponowana apelacją kara łączna pozbawienia wolności w rozmiarze 2 lat i 4 miesięcy jawi się jako kara racjonalnie wyważona, należycie odzwierciedlająca całą kryminalną zawartość i społeczną szkodliwość przestępczej aktywności skazanego i uwzględniająca w pełni wymogi prewencji szczególnej i generalnej, zatem zgodna z regułami kształtowania kary łącznej. Znajduje ona przy tym wsparcie w opinii o skazanym za okres pozostawania w izolacji, zatem wszystko to, co sąd I instancji konstatuje w uzasadnieniu wyroku (k. 50), a mianowicie, że „skazany przestrzega porządku i dyscypliny w stopniu właściwym. Wobec przełożonych zachowuje się regulaminowo. Ze współosadzonymi prowadzi bezkonfliktowy tryb życia. Nie przejawiał zachowań agresywnych i nie dokonywał aktów samoagresji. Nie deklaruje przynależności do podkultury przestępczej. W trakcie pobytu był czterokrotnie nagradzany regulaminowo i nie był karany dyscyplinarnie. Skazany jest zatrudniony jako pracownik gospodarczy i z nałożonych obowiązków wywiązuje się dobrze. Nie uczestniczy w programach resocjalizacyjnych i sporadycznie bierze udział w zajęciach sportowych i kulturalno-oświatowych”, jakkolwiek w stosunku do popełnionych przestępstw ustosunkowany jest mało krytycznie, do tego karę odbywa w systemie zwykłym.

Powyższe łącznie zmienia niewątpliwie optykę spojrzenia na sprawę, „restrykcyjność” poprzedniej ustawy i powoduje, że przy połączeniu wnioskowanych kar w sposób wnioskowany przez obrońcę nie sposób odmówić mu racji, że dla skazanego korzystniejsze jest zastosowanie przepisów o karze łącznej obowiązujących przed dniem 1 lipca 2015 r., a przesądza o tym bezspornie art. 65 § 1 k.k. przyjęty w kwalifikacji prawnej czynu przypisanego skazanemu wyrokiem Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. z dnia 13 marca 2015 r., sygn. II K 206/13, a który powoduje, że przy rozstrzygnięciu sądu I instancji W. G. nabędzie formalne uprawnienie do ubiegania się o warunkowe przedterminowe zwolnienie po odbyciu ¾ kary 2 lat i 2 miesięcy pozbawienia wolności, tj. dopiero z dniem 10.11.2017 r., natomiast w przypadku połączenia kar jednostkowych pozbawienia wolności z wyroków: VII K 328/12, VII K 499/12, VII K 10/15 i wymierzenia W. G. kary łącznej pozbawienia wolności w rozmiarze 2 lat i 4 miesięcy, przy pozostawieniu do odrębnego wykonania kary 2 lat pozbawienia wolności z wyroku II K 206/13 Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp., uprawnienie to skazany nabędzie z chwilą odbycia 3 lat i 3 miesięcy, tj. z dniem 26 marca 2017 r. Powoduje to, że dla skazanego korzystniejsza jest ustawa obowiązująca do 1 lipca 2015 r.

Tak argumentując, Sąd Apelacyjny w Szczecinie działając na podstawie art. 437 § 1 i 2 k.p.k. zmienił zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. z dnia 15 grudnia 2016 r., sygn. II K 125/16 jak w części dyspozytywnej swojego wyroku. Wydany wyrok powoduje, iż – zgodnie z art. 575 § 1 zd. ostatnie k.p.k. – traci moc wyrok łączny Sądu Rejonowego w Gorzowie Wlkp. z dnia 2 września 2013 r., sygn. akt VII K 571/13.

O zwolnieniu skazanego W. G. od ponoszenia wydatków za postępowanie odwoławcze orzeczono na podstawie art. 634 k.p.k. w zw. z art. 624 § 1 k.p.k.

Piotr Brodniak Andrzej Mania Grzegorz Chojnowski