Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Wrocław, dnia 7 czerwca 2017 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w II Wydziale Karnym w składzie:

Przewodniczący: SSA Jerzy Skorupka (sprawozdawca)

Sędziowie: SA Andrzej Kot

SA Tadeusz Kiełbowicz

po rozpoznaniu skargi P. B. z dnia 9 kwietnia 2017 r.; J. M. z dnia 9 kwietnia 2017 r. i P. L. z dnia 9 kwietnia 2017 r.

na naruszenie prawa wymienionych osób do rozpoznania bez nieuzasadnionej zwłoki sprawy w postępowaniu sądowym prowadzonym przed Sądem Okręgowym w Opolu pod sygnaturą III K 108/10

na podstawie art. 12 ust. 2 i 4 oraz art. 17 ust. 3 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843 ze. zm.)

postanowił

1.  stwierdzić, że w postępowaniu prowadzonym przez Sąd Okręgowy w Opolu w sprawie III K 108/10 nastąpiła przewlekłość, przez co naruszone zostało prawo P. B., J. M. i P. L. do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki,

2.  zasądzić od Skarbu Państwa (Sąd Okręgowy w Opolu) na rzecz P. B., J. M. i P. L. po 10.000 (dziesięć tysięcy) zł., za naruszenie ich prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki,

3.  zwrócić P. B., J. M. i P. L. wniesioną opłatę od skargi w wysokości po 200 zł.

UZASADNIENIE

Pismami z dnia 9.04.2017 r. P. B., J. M. i P. L. wnieśli do Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu skargi na naruszenie prawa do rozpoznania bez nieuzasadnionej zwłoki w postępowaniu sądowym prowadzonym przez Sąd Okręgowy w Opolu pod sygn. III K 108/10, wnosząc o stwierdzenie przewlekłości wymienionego postępowania i zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz każdego z nich po 50.000 zł.

W uzasadnieniu wymienionych skarg, skarżący zgodnie stwierdzili, że przewlekłość prowadzonego postępowania przejawia się czasem jego prowadzenia, gdyż od przedstawienia im zarzutów popełnienia przestępstwa upłynęło już 15 lat, a sprawa nie została rozpoznana.

Prezes Sądu Okręgowego w Opolu nie udzielił odpowiedzi na skargi i nie przedstawił stanowiska w przedmiocie tych skarg.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu zważył, co następuje. Skargi są zasadne.

Na wstępie poczynić należy uwagi ogólniejszej natury. Zważyć należy, że przedmiotem rozpoznania w postępowaniu uruchomionym na podstawie skargi jest zarzut strony, że postępowanie w jej sprawie prowadzone jest przewlekle, a przyczyną tej przewlekłości jest działanie lub zaniechanie (bezczynność) sądu lub prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze (zob. J.Skorupka (red.) Skarga na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki. Komentarz, Warszawa 2010, s. 41). Dla rozpoznania skargi kluczowe jest pojęcie „sprawa”, które w piśmiennictwie i orzecznictwie sądowym nie jest rozumiane jednolicie.

Dla objaśnienia pojęcia „sprawa” pomocna jest treść art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 17.06.2004 r. Stosownie do tego przepisu, dla stwierdzenia, czy w sprawie doszło do przewlekłości postępowania, należy w szczególności ocenić terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez sąd, w celu wydania w sprawie rozstrzygnięcia co do istoty albo czynności podjętych przez prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze w celu zakończenia postępowania przygotowawczego lub czynności podjętych przez sąd lub komornika sądowego w celu przeprowadzenia i zakończenia sprawy egzekucyjnej albo innej sprawy dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego, uwzględniając charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości, znaczenie dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz zachowanie się stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania. Mając to na względzie powiedzieć należy, że pojęcie „sprawa” obejmuje sprawę co do istoty, a zatem postępowanie jako całość (zob. J.Skorupka (red.), tamże, s. 48; post. post. SN z 22.2.2017 r., III SSP 2/17).

Z konsekwentnego i ugruntowanego orzecznictwa ETPCz, które zapadło w tzw. „polskich sprawach” wynika, że przy ocenie czasu trwania postępowania należy brać pod uwagę początek i koniec postępowania, a zatem, kiedy dane postępowanie zostało rozpoczęte i kiedy zostało zakończone. O tym, że postępowanie w danej sprawie zostało zakończone można zaś mówić dopiero wtedy, gdy kwestia oskarżenia czy powództwa została definitywnie rozstrzygnięta. Czas rozpatrzenia sprawy należy zatem liczyć od wszczęcia postępowania przeciwko danej osobie do jego prawomocnego zakończenia, niezależnie od tego w ilu instancjach postępowanie odbywało się, łącznie z ewentualnym postępowaniem kasacyjnym. Dla stwierdzenia przewlekłości postępowania, a w dalszej kolejności, stwierdzenia naruszenia prawa strony do rozpoznania jej sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, nie ma znaczenia, że niektóre odcinki (fragmenty, etapy) postępowania prowadzone były sprawnie. Ważne i przesądzające dla stwierdzenia przewlekłości postępowania jest to, czy postępowanie w sprawie traktowane jako całość, było, czy nie było prowadzone przewlekle. Innymi słowy, czy sprawa co do istoty została rozpoznana w rozsądnym terminie (zob. J.Skorupka, tamże, s. 57; post. SN z 22.2.2017 r., III SSP 2/17).

Nie można podzielić tych poglądów, które pojęcie sprawy ograniczają do danego etapu procesu karnego (postępowanie przygotowawcze, główne, odwoławcze). Uznanie, że skarga na przewlekłość może dotyczyć tylko postępowania prowadzonego na danym etapie procesu karnego oznaczałoby przyznanie stronie prawa do zakończenia bez zbędnej zwłoki tylko tego fragmentu postępowania, a nie prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, czyli definitywnego jej rozstrzygnięcia przez sąd (zob. uchw. SN (7) z dnia 28.3.2013 r., III SPZP 1/13). Takie stanowisko zostało też wyrażone w uzasadnieniu ustawy z 17.6.2004 r., gdzie wskazano, że „celem proponowanej regulacji jest realizacja wyrażonej w art. 45 Konstytucji RP zasady, że każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. […] Również z art. 6 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności wynika obowiązek rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie.

Już sam tytuł ustawy świadczy o tym, że jej regulacje dotyczą naruszenia prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora oraz w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki, co wprost nawiązuje do realizacji konstytucyjnego prawa do rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, a zatem uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia sprawy przez sąd. Z tytułem ustawy wiąże się przepis art. 1 ust. 1 określający przedmiot ustawy, jako uregulowanie zasad i trybu wnoszenia oraz rozpoznawania skargi strony, której prawo do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki zostało naruszone na skutek działania lub bezczynności sądu lub prokuratora, z czym koresponduje treść art. 2 ust. 1 ustawy, w myśl którego strona może wnieść skargę na naruszenie jej prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, jeżeli postępowanie w sprawie trwa dłużej, niż to konieczne dla wyjaśnienia tych okoliczności faktycznych i prawnych, które są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy.

Pod pojęciem „rozstrzygnięcie sprawy” należy zatem rozumiećprawomocne jej zakończenie (zob. post. SN z 20.1.2015 r., III 234/14). Odrzucić należy stanowisko (zob. post. SN z 6.1.2006 r., III SPP 167/05, OSNP 2006 nr 23-24, poz. 375, że zawartemu w art. 2 ust. 2 sformułowaniu „rozstrzygnięcie co do istoty” należy przydać inne znaczenie niż pojęciu „rozstrzygnięcie co do istoty sprawy”. Przeciwko takiemu poglądowi przemawia zarówno wykładnia językowa przepisu, który posługuje się pojęciem „wydania w sprawie rozstrzygnięcia co do istoty”, wykładnia systemowa, uwzględniająca przedmiot regulacji ustawowej oraz wykładnia celowościowa, biorąca pod uwagę ratio legis przepisu art. 2 ust. 2, którego celem (funkcją) jest zdefiniowanie pojęcia rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie, ze wskazaniem kryteriów oceny tego stanu w konkretnej sprawie, wzorowanych na stanowisku ETPCz (por. uchw. SN (7) z dnia 28.3.2013 r., III SPZP 1/13). Przypomnieć należy, że ETPCz rozpoznając skargi na naruszenie prawa do rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie w rozumieniu art. 6 ust. 1 Konwencji, bierze pod uwagę czas trwania postępowania od jego rozpoczęcia do prawomocnego zakończenia.

W podsumowaniu dotychczasowych rozważań należy stwierdzić, że przedmiotem postępowania wywołanego skargą na przewlekłość jest badanie podniesionego przez składającego skargę zarzutu, iż doszło do naruszenia przysługującego mu prawa do sądu przez przewlekłe prowadzenie postępowania w sprawie od chwili jego wszczęcia, niezależnie od tego, czy aktualnie sprawa znajduje się już w kolejnej fazie tego postępowania. Ustawa dotyczy bowiem prawa strony do rozpoznania bez nieuzasadnionej zwłoki sprawy w postępowaniu przygotowawczym i postępowaniu sądowym, a nie w postępowaniu przed sądem konkretnej instancji bądź w postępowaniu przygotowawczym. W tak określonym terminie strona ma prawo do uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia jej sprawy, a nie jedynie orzeczenia w danej instancji, wobec czego ocenie pod kątem przewlekłości podlegać powinien przebieg całego dotychczasowego postępowania w sprawie, której skarga dotyczy (por. uchw. SN (7) z dnia 28.3.2013 r., III SPZP 1/13).

Przedstawionej interpretacji przepisów ustawy z 17.6.2004 r. nie stoi na przeszkodzie treść jej art. 5 ust. 1, zgodnie z którym skargę wnosi się w toku postępowania w sprawie, albowiem stanowi on jedynie wyraz woli ustawodawcy wprowadzenia takiego środka, który chroniłby strony przed przewlekłością postępowania, które jest prowadzone. Wniesienie skargi powinno zatem nastąpić w toku postępowania, po zaistnieniu stanu, który w ocenie skarżącego uzasadnia podniesione w niej zarzuty, nie później jednak niż do czasu prawomocnego zakończenia postępowania. Postępowanie w sprawie trwa bowiem (jest w toku) dopóty, dopóki nie dojdzie do wydania w sprawie prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie (por. M. Romańska: Skarga na przewlekłość postępowania sądowego, Przegląd Sądowy 2005 nr 11-12, s. 66). Zbieżne stanowisko wyrażone zostało w uchw. SN (7) z dnia 31.3.2011 r., WZP 2/10, OSNKW 2011 nr 3, poz. 31 oraz w post. SN z dnia 12.6.2012 r., III SPP 25/12.

Dalej należy stwierdzić, że z art. 2 ustawy z dnia 17.6.2004 r. wynika, że naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki występuje, jeżeli postępowanie w tej sprawie trwa dłużej, niż to konieczne dla wyjaśnienia tych okoliczności faktycznych i prawnych, które są istotne dla jej rozstrzygnięcia (przewlekłość postępowania), a dla stwierdzenia, czy w sprawie doszło do przewlekłości postępowania, należy w szczególności ocenić terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez sąd w celu wydania w sprawie rozstrzygnięcia co do istoty, uwzględniając charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości, znaczenie dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz zachowanie się stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania.

W art. 2 ust. 2 ustawy z 17.06.2004 r. wskazane zostały następujące kryteria przewlekłości postępowania:

1.  terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez sąd, w celu wydania w sprawie rozstrzygnięcia co do istoty albo czynności podjętych przez prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze w celu zakończenia postępowania przygotowawczego,

2.  charakter sprawy,

3.  stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości,

4.  znaczenie dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz

5.  zachowanie się stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania.

Dla oceny, czy doszło do naruszenia prawa strony do rozpoznania jej sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki miarodajne jest również orzecznictwo ETPCz dotyczące wykładni pojęcia „rozsądny termin zakończenia sprawy”, będącego elementem rzetelnego postępowania karnego, o którym stanowi art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. ETPCz w wielu orzeczeniach wskazał kryteria, które powinny być brane pod uwagę przy ocenie, czy postępowanie przeprowadzono w rozsądnym terminie. Do kryteriów tych ETPCz zaliczył: stopień skomplikowania sprawy (wyr. ETPCz z 27.02.1992 r. w sprawie 12955/87 A. przeciwko W.), zachowanie się oskarżonego w toku postępowania (wyr. ETPCz z 15.07.1982 r. w sprawie 8130/78 E. przeciwko Niemcom), sposób prowadzenia postępowania przez organy procesowe (wyroki ETPCz z 28.07.1999 r. w sprawie 34884/97 B. przeciwko W.; z 28.07.1999 r. w sprawie 35265/97 A.P. przeciwko W.; z 28.07.1999 r. w sprawie 34256/96 Di M. przeciwko W.; z 28.07.1999 r. w sprawie 33440/96 F. przeciwko W.), stopień uciążliwości postępowania dla oskarżonego (wyr. ETPCz z 30.10.1998 r. w sprawie 28616/95 S. przeciwko Polsce; wyr. ETPCz z 15.10.1999 r. w sprawie 2661/95 H. przeciwko Polsce; wyr. ETPCz z 15.06.2000 r. w sprawie 3561/97 S. przeciwko Polsce; wyr. ETPCz z 26.10.2000 r. w sprawie 25693/94 S. przeciwko Polsce; wyr. ETPCz z 30.04.2002 r. w sprawie J. przeciwko Polsce; wyr. ETPCz z 30.01.2003 r. w sprawie 37437/97 K. przeciwko Polsce; wyr. ETPCz z 6.05.2003 r. w sprawie 39619/98 A.P. i B.P. przeciwko Polsce, wyr. ETPCz z 4.10.2005 r. w sprawie 64207/01 S. przeciwko Polsce).

ETPCz podkreśla, że kwestia, czy postępowanie zostało przeprowadzone w rozsądnym terminie musi być oceniona w świetle wszystkich okoliczności danej sprawy (wyr. ETPCz z 31.05.2005 r. w sprawie 57237/00 H. przeciwko Słowacji). Czas trwania postępowania, sam przez się nie przesądza wszak o jego przewlekłości, która wchodzi w grę wówczas, gdy okoliczności sprawy, stopień jej skomplikowania i zachowanie się uczestników postępowania, oceniane łącznie, prowadzą do przyjęcia, że czas ten nie może być uznany za rozsądny w rozumieniu art. 6 ust. 1 Konwencji (wyr. ETPCz z 19.02.1991 r. w sprawie 13978/88, 14236/88, 14237/88 A. i inni przeciwko W.).

Dla oceny zasadności rozpoznawanej skargi należy mieć także na uwadze, że przewlekłość jest pojęciem wskazującym, że jakieś zdarzenie czy stany są nadmiernie rozciągnięte w czasie, rozwleczone i przedłużają się (zob. P.Górecki, S.Stachowiak, P.Wiliński, Skarga na przewlekłość postępowania sądowego. Komentarz, Wolters Kluwer 2007, s. 31 i cytowane tam orzecznictwo). Względność i ocenność omawianego pojęcia wymaga więc jego odniesienia do realiów rozpoznawanej sprawy i sposobu procedowania prokuratora. Za tworzące stan nieuzasadnionej zwłoki (przewlekłości) należy zatem uznać jedynie nadmierne odstępstwa od czasu zwyczajowo koniecznego do wykonania określonych czynności.

Przechodząc do oceny wniesionych skarg oraz wskazanego w nich postępowania Sądu Okręgowego w Opolu zważyć więc należy, że akt oskarżenia przeciwko P. B., J. M. i P. L. skierowany został do Sądu Okręgowego w Opolu w dniu 30 kwietnia 2004 r. (t. LXXXI). Aktem oskarżenia objęto łącznie 36 osób oskarżonych o przestępstwa z art. 299§1, 5 i 6 KK, art. 271§3 KK, art. 284§1 KK w zw. z art. 294§1 KK i inne oraz o przestępstwa przeciwko obrotowi podatkowemu z Kodeksu karnego skarbowego. W Sądzie Okręgowym w Opolu sprawa została zarejestrowana pod sygn. III K 161/04. W dniu 11.3.2009 r. Sąd Okręgowy w Opolu wydał w tej sprawie wyrok, co do 29 oskarżonych. Wymieniony wyrok został zaskarżony apelacją przez 23 oskarżonych oraz oskarżyciela publicznego. Sąd Apelacyjny we Wrocławiu wyrokiem z dnia 31.05.2010 r., II AKa 103/10 uchylił zaskarżony wyrok w całości w stosunku do oskarżonych: M. P., K. D., M. W., A. D., P. L., P. B., J. M., K. S., R. S., E. D., R. L., W. G. oraz w części w stosunku do M. D., M. M. (2), A. Ż., G. B., P. F., P. G., H. M., J. K., D. B. i sprawę tych przekazał Sądowi Okręgowemu w Opolu do ponownego rozpoznania. Powodem uchylenia wyroku III K 161/04 w stosunku do wymienionych oskarżonych była rażąca obraza przez sąd a quo przepisu art. 41§1 KPK, która miała wpływ na treść orzeczenia.

W Sądzie Okręgowym w Opolu sprawa została zrejestrowana pod nową sygn. III K 108/10 i przydzielona SSO A. M.. W marcu 2012 r., a więc po upływie ponad roku, odbyło się posiedzenie organizacyjne przed rozprawą (k. 24832). Przewód sądowy otwarty został na rozprawie w dniu 3 września 2012 r., a więc po blisko dwóch latach od przekazania Sądowi Okręgowemu w Opolu sprawy do ponownego rozpoznania. Pod przewodnictwem wymienionej sędzi odbyło się terminów rozprawy. Mianowicie w dniach: 2.04.2012 r. (k. 24917); 27.08.2012 r. (k. 26027); 3.09.2012 r. (k. 26037); 10.09.2012 r. (k. 26053); 5.11.2012 r. (k. 26139); 30.09.2013 r. (k. 26437); 4.11.2013 r. (k. 26462); 17.02.2014 r. (k. 26553); 15.09.2014 r. (k. 26759); 17.11.2014 r. (k. 26869).

Zarządzeniem przewodniczącego wydziału karnego Sądu Okręgowego w Opolu z dnia 9.04.2015 r. zmieniono sędziego referenta i wymienioną sprawę przydzielono SSO A. T.. Zarządzeniem tego sędziego z dnia 18.05.2015 r. wyznaczono następujące terminy rozprawy: 14, 21 i 28 września 2015 r., 5, 12, 19 i 26 października 2015 r. (k. 27058). Na rozprawie w dniu 14.09.2015 r. oskarżyciel publiczny odczytał akt oskarżenia (otwarto przewód sądowy) (k. 27235). Kolejne terminy rozprawy odbyły się w dniach: 21.09.2015 r., gdzie wyjaśnienia złożył M. D. (k. 27261); 28.09.2015 r., gdzie wyjaśnienia złożyli M. M. (2) i M. P. (k. 27295); 5.10.2015 r., gdzie wyjaśnienia złożyli A. Ż. i P. F. (k. 27320); 19.10.2015 r., gdzie wyjaśnienia złożyła E. D. (k. 27397); 9.11.2015 r.; gdzie wyjaśniania złożyli P. G., P. L. i P. B. (k. 27485); 23.11.2015 r., (k. 27546); 4.12.2015 r. (k. 27574); 12.12.2015 r., gdzie wyjaśnienia złożyli A. D., J. K. i R. S. (k. 27348); 18.12.2015 r., na którym przesłuchano jednego świadka (k. 27644); 20.01.2016 r., na którym przesłuchano jednego świadka (k. 27701); 27.01.2016 r., na którym przesłuchano jednego świadka (k. 27730); 24.02.2016 r., na którym przesłuchano dwóch świadków (k. 27784); 2.03.2016 r., na którym przesłuchano jednego świadka (k. 27825); 16.03.2016 r., na którym przesłuchano jednego świadka (k. 27870); 6.04.2016 r. (k. 27897); 20.04.2016 r., na którym przesłuchano trzech świadków (k. 27907); 11.05.2016 r., na którym przesłuchano dwóch świadków (k. 27962); 25.05.2016 r., na którym przesłuchano jednego świadka (k. 28003); 7.06.2016 r. (k. 28037); 22.06.2016 r., na którym przesłuchano dwóch świadków (k. 28055); 7.07.2016 r. (k. 28077); 15.07.2016 r., na którym przesłuchano dwóch świadków (k. 28091); 19.08.2016 r., na którym przesłuchano pięciu świadków (k. 28124); 12.09.2016 r., na którym przesłuchano dziesięciu świadków (k. 28144); 14.10.2016 r., na którym przesłuchano czterech świadków (k. 28186); 14.11.2016 r., na którym przesłuchano jednego świadka; 16.12.2016 r., na którym przesłuchano jednego świadka (k. 28257); 11.01.2017 r., na którym przesłuchano jednego świadka (k. 28279); 8.02.2017 r. (k. 28293); 13.03.2017 r., na którym przesłuchano jednego świadka (k. 28326); 12.04.2017 r. (k. 28412). Od otwarcia przewodu sądowego odbyło się zatem 30 terminów rozprawy, które odbywały się z reguły w regularnych miesięcznych odstępach czasu. W tym czasie przeprowadzono czynności dowodowego zawnioskowane przez oskarżyciela publicznego (przesłuchania oskarżonych i świadków) oraz obrońców oskarżonych (przesłuchania świadków i opinie biegłych, co do stanu zdrowia oskarżonych). W razie nieusprawiedliwionej nieobecności świadków, sąd stosował wobec nich kary porządkowe w postaci kary pieniężnej oraz zatrzymania i przymusowego doprowadzenia.

Od momentu przejęcia sprawy do prowadzenia przez SSO A. T.czynności w sprawie wykonywane są terminowo, czego w żadnym razie nie można powiedzieć o czynnościach wykonywanych na wcześniejszym etapie postępowania sądowego. W tym wypadku, uzasadnione jest twierdzenie, że sprawa prowadzona była nieudolnie, co znajduje wyraz w odległych od siebie terminach rozprawy głównej oraz braku merytorycznych czynności dokonywanych na wielu terminach rozprawy. Z pola widzenia nie można też tracić tej okoliczności, że uchylenie przez Sąd Apelacyjny we Wrocławiu wyroku III K 161/04 i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Opolu do ponownego rozpoznania spowodowane było rażącym naruszeniem przepisu art. 41§1 KPK przez ówczesnego przewodniczącego składu orzekającego, co uzasadniało i usprawiedliwiało zarzut stronniczego i nieobiektywnego rozpoznania sprawy.

W sprawie nie ujawniły się okoliczności wskazujące na zawinione przewlekanie postępowania przez skarżących. Dyskusji nie powinna podlegać też kwestia, że sposób rozstrzygnięcia sprawy III K 108/10 ma znaczenie dla skarżących. Sprawa nie jest też szczególnie skomplikowana i zawiła. Miarą oceny zawiłości sprawy nie jest bowiem ilość tomów akt i zgromadzonych w nich dokumentów, ale rzeczywiste skomplikowanie sprawy, wyrażające się m.in. w konieczności zasięgania opinii biegłych z wielu dyscyplin naukowych, wykonywania czynności dowodowych o różnym charakterze i poza granicami kraju. Tymczasem, w sprawie nie wykonywano czynności dowodowych w ramach tzw. krajowej bądź zagranicznej pomocy prawnej, ani czynności poza granicami kraju, nie sprowadzano dowodów z zagranicy, nie zabezpieczano mienia za granicą. Powołano zaś biegłych różnych specjalności, gdyż stwierdzenie wielu okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy za pomocą wiedzy specjalnej było w sprawie konieczne.

Na koniec należy stwierdzić, że pomimo terminowego wykonywania czynności procesowych od momentu przydzielenia sprawy SSO A. T., zastrzeżenia wywołuje prawidłowość tych czynności, czego wyrazem jest niewielka ilość czynności dowodowych przeprowadzanych na poszczególnych terminach rozprawy głównej. Nieodbieranie przez świadków wezwań lub usprawiedliwianie przez nich niestawiennictwa na rozprawie, nie może usprawiedliwiać dotychczasowego postępowania sądu, gdyż takie sytuacje nie były sporadyczne, ale występowały na wielu terminach rozprawy, powodując nieuzasadnione przedłużenie czasu rozpoznania sprawy.

W ocenie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu, w sprawie brak jest okoliczności uzasadniających jej prowadzenie przez Sąd Okręgowy w Opolu przez ponad 13 lat. W sprawie III K 108/10 Sądu Okręgowego w Opolu doszło zatem do nieuzasadnionego przewlekania postępowania. Przewlekłość postępowania spowodowana jest zwłaszcza nieterminowym i nieprawidłowym prowadzeniem postępowania przez SSO A. M. oraz nieprawidłowym prowadzeniem czynności na etapie postępowania dowodowego przez kolejnego referenta sprawy.

Nieprawidłowy sposób prowadzenia postępowania sądowego stanowi uzasadnioną podstawę do stwierdzenia, że w toku postępowania Sądu Okręgowego w Opolu o sygn. III K 108/10 doszło do naruszenia prawa P. B., J. M. i P. L. do rozpoznania wymienionej sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki (w rozsądnym terminie). Ta konkluzja, uzasadnia z kolei uwzględnienie żądania skarżących przyznania im kwoty po 10.000 zł., na podstawie art. 12 ust. 4 cytowanej ustawy. Wymieniona kwota stanowi wystarczającą rekompensatę za krzywdę wynikającą z naruszenia ich prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki.

Mając na względzie uregulowanie zawarte w art. 17 ust. 3 cytowanej ustawy, skarżącym należało zwrócić wniesioną opłatę od skargi w wysokości po 200 zł.

W tym stanie rzeczy, Sąd Apelacyjny we Wrocławiu orzekł, jak na wstępie.

SSA Andrzej Kot SSA Jerzy Skorupka SSA Tadeusz Kiełbowicz