Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 listopada 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 22 listopada 2013 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa W. R.

przeciwko G. S.

o ochronę dóbr osobistych

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 3 czerwca 2013 r., sygn. akt II C 216/13,

1)  oddala apelację;

2)  zasądza od powoda na rzecz pozwanego 405 (czterysta pięć) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego;

3)  przyznaje od Skarbu Państwa-Sądu Okręgowego w Katowicach na rzecz adwokat M. S. 498,15 (czterysta dziewięćdziesiąt osiem i 15/100) złotych, w tym 93,15 (dziewięćdziesiąt trzy i 15/100) złote podatku od towarów i usług, tytułem wynagrodzenia za nieopłaconą pomoc prawną udzieloną powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

I ACa 789/13

UZASADNIENIE

Powód W. R. wnosił o zobowiązanie pozwanego G. S. do złożenia mu oficjalnych przeprosin do protokołu rozprawy i zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kwoty 1 000 złotych tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych. Nadto domagał się zasądzenia kosztów procesu.

W uzasadnieniu powód wskazywał, iż w dniu 3 października 2011 r. udał się do Ośrodka (...), w celu uzyskania pomocy prawnej. Osobą, która przyjęła go był pozwany. Pozwany od samego początku nastawiony był do powoda wrogo, a kiedy dowiedział się, iż ten pragnie złożyć skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu powiedział: „nieżonaty i te podsłuchy, jest pan psychicznie chory i wymaga leczenia psychiatrycznego, a nie porady prawnej”. Słowa te naruszyły dobra osobiste powoda.

Pozwany wnosił o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu.

W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew pozwany podnosił, iż i jest z zawodu psychologiem i pedagogiem zatrudnionym w Stowarzyszeniu (...) i udziela pomocy klientom prowadzonego przez stowarzyszenie Ośrodka (...). Zadaniem tego Ośrodka jest nieodpłatna interdyscyplinarna pomoc o charakterze psychologicznym, prawnym i socjalnym w zakresie i na zasadach określonych szczegółowo w regulaminie. Pomoc oferowana przez ośrodek zmierza do aktywizowania oraz odkrywania i mobilizowania zasobów własnych przez wspólne poszukiwanie nowych i skutecznych rozwiązań problemów życiowych. Integralną częścią udzielanej pomocy jest dążenie do utrzymania bądź odzyskania przez równowagi psychicznej i kontroli nad swoim życiem.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Katowicach oddalił powództwo; zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 377 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu i orzekł w przedmiocie kosztów nieudzielonej pomocy prawnej, udzielonej powodowi z urzędu.

Sąd pierwszej instancji ustalił, iż powód, w związku z tym iż uważa że jest prześladowany przez służby specjalne, które niszczą jego rzeczy, podsłuchują i zlecają śledzenie jego osoby, poszukiwał ośrodka, który udzieli mu pomocy prawnej w postaci skargi do Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu. Powód znalazł Ośrodek (...). W dniu 16 września 2011 r. zgłosił się do recepcji Ośrodka i zgodnie z obowiązującą procedurą został poinformowany o zakresie pomocy udzielanej przez Ośrodek, zapoznał się z treścią regulaminu, zaakceptował jego warunki, składając swój podpis pod wnioskiem o udzielenie pomocy w postaci poradnictwa specjalistycznego. Termin spotkania z doradcą został ustalony na dzień 3 października 2011 roku. Udzielenie pomocy standartowo poprzedza zawsze rozmowa z doradcą socjalnym. Ta rozmowa ma na celu po pierwsze przeprowadzenie tzw. wywiadu socjalnego, który decyduje czy osoba zgłaszająca problem w ogóle nadaje się do uzyskania pomocy pod względem kryterium dochodowego, a następnie rozpoznanie problemu z jakim zgłasza się klient. Dnia 3 października 2011 roku powód zgłosił się na spotkanie z pozwanym. Powód był niezadowolony w związku z koniecznością odpowiadania na pytania związane z przeprowadzeniem wywiadu socjalnego. Pozwany wyjaśnił powodowi zasady funkcjonowania Ośrodka, ale powód ich nie przyjmował do wiadomości, domagając się jedynie kontaktu z prawnikiem. Zachowanie powoda i całokształt wypowiadanych przez niego treści wzbudziły niepokój pozwanego jako psychologa. Powód podawał, że jest nękany i szykanowany przez nieokreślone służby, które utrudniają mu podjęcie zatrudnienia i w związku z tym domagał pomocy w napisaniu pisma do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu. Pozwany w takiej sytuacji zasugerował powodowi celowość konsultacji psychiatrycznej, po czym zakończył rozmowę z powodem. Po tym spotkaniu strony nie miały już więcej kontaktu.

W ocenie Sądu pierwszej instancji, zgodnie z zasadą rozkładu ciężaru dowodu wyrażoną w art. 6 kc, to na powodzie spoczywał obowiązek wykazania, iż doszło do naruszenia wskazanych w pozwie dóbr osobistych. Powód nie wykazał aby pozwany naruszył jego dobra osobiste. W ocenie Sądu pozwany w dobrej wierze i w trosce o funkcjonowanie powoda, spełniając swe obowiązki zawodowe, zasugerował mu konsultację psychiatryczną jako metodę pozwalającą na poprawę sytuacji powoda. Brak jest podstaw do przyjęcia iż w tych okolicznościach zachowanie pozwanego naruszyło dobra osobiste powoda.

Od powyższego rozstrzygnięcia apelację złożył powód, wnosząc o jego zmianę poprzez uznanie, że pozwany naruszył dobra osobiste powoda, a przez to zobowiązanie pozwanego do ustnego przeproszenia powoda i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 1000 złotych tytułem zadośćuczynienia i zasądzenie kosztów pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu przed Sądem drugiej instancji, które nie zostały opłacone w całości ani w części. Jako żądanie ewentualne zgłoszony został wniosek o uchylenie wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach do ponownego rozpoznania i pozostawienie temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach procesu.

Skarżący zarzucał:

1.  niewyjaśnienie wszystkich istotnych okoliczności w sprawie, a przez to naruszenie przepisów art. 227 kpc oraz art. 233 § 1 kpc poprzez dokonanie wybiórczej i dowolnej oceny zgromadzonego materiału dowodowego i przyjęcie, ze pozwany nie naruszył dóbr osobistych powoda w postaci godności i czci poprzez nazwanie powoda psychicznie chorym i zalecenie wizyty u psychiatry;

2.  naruszenie przepisów postępowania cywilnego, a w szczególności art. 102 kpc poprzez uznanie, że w sprawie nie zachodzą szczególne okoliczności dotyczące sytuacji majątkowej i materialnej przemawiające za odstąpieniem od obciążania powoda kosztami procesu i przez to zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu w kwocie 377 złotych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powoda nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd pierwszej instancji ustalił prawidłowy stan faktyczny, który Sąd Apelacyjny podziela i przyjmuje za własny.

Za niezasadny uznać należy zarzut niewyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności w sprawie, a przez to naruszenie przepisów art. 227 kpc oraz art. 233 § 1 kpc poprzez dokonanie wybiórczej i dowolnej oceny zgromadzonego materiału dowodowego i przyjęcie, ze pozwany nie naruszył dóbr osobistych powoda w postaci godności i czci poprzez nazwanie powoda psychicznie chorym i zalecenie wizyty u psychiatry.

Podzielić należy pogląd Sądu pierwszej instancji, iż to na powodzie spoczywał ciężar wykazania, iż pozwany w sposób arogancki powiedział mu, iż jest chory psychicznie i wymaga leczenia psychiatrycznego. Jak słusznie wskazuje ten Sąd należało dać wiarę zeznaniom pozwanego, co do przebiegu rozmowy z powodem. Pozwany jest z zawodu psychologiem i pedagogiem i po wysłuchaniu twierdzeń powoda, co do prześladowania go przez bliżej nieokreślone służby specjalne, mając na uwadze dobro powoda, zasugerował konsultację u lekarza psychiatry jako możliwy sposób rozwiązania jego problemów. Tego typu sugestia – zważywszy to, iż celem Ośrodka jest nieodpłatna interdyscyplinarna pomoc o charakterze psychologicznym, prawnym i socjalnym oraz to, iż rozmowa odbyła się w cztery oczy, nie naruszyła dobra osobistego powoda. Tu podkreślić należy, iż pomoc oferowana przez ośrodek zmierza do wspólnego poszukiwanie nowych i skutecznych rozwiązań problemów życiowych, a integralną częścią udzielanej pomocy jest dążenie do utrzymania bądź odzyskania przez równowagi psychicznej i kontroli nad swoim życiem. Powód natomiast nie wykazał, iż pozwany powiedział mu wprost, w obraźliwy sposób, iż jest chorym psychicznie. Zarzucenie pozwanemu nieprofesjonalnego zachowania wymaga udowodnienia tego. Nie są w tym zakresie wystarczające tylko zeznania samego powoda, którym pozwany zaprzeczył.

Jak słusznie wskazuje Sąd pierwszej instancji za przyjęciem wersji zdarzeń przedstawionej przez pozwanego przemawiają zeznania samego powoda. Powód podał, iż pozwany wypytywał go o stan cywilny, a nawet w zdaniu, które powód przytacza jako naruszające jego dobra, znalazło się określenie „nieżonaty”. W ocenie powoda pytanie to było bez sensu, zatem przyjąć należy, iż reakcja na konieczność przeprowadzenia wywiadu socjalnego była zgodna z tym co zeznał pozwany, iż powoda irytowała konieczność zebrania tych danych. Powód, co zresztą sam przyznaje, udał się do Ośrodka tylko w jednym celu – uzyskania pomocy prawnej celem napisania skargi do Trybunału Praw Człowieka w Starsburgu. Tymczasem tego typu pomocy Ośrodek nie świadczy i dobrej wierze zasugerowana została inna pomoc.

Niezasadny jest również zarzut naruszenia art. 102 kpc przez uznanie, że w sprawie nie zachodzą szczególne okoliczności dotyczące sytuacji majątkowej i materialnej przemawiające za odstąpieniem od obciążania powoda kosztami procesu i przez to zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu w kwocie 377 złotych. Przepis art. 102 kpc stanowi odstępstwo od ogólnej reguły odpowiedzialności finansowej za wynik procesu zawartej w art. 98 kpc. Ustanowiona w art. 102 kpc zasada słuszności, jako stanowiąca odstępstwo zasady odpowiedzialności za wynik procesu, jest rozwiązaniem szczególnym, wymagającym do swego zastosowania wystąpienia wyjątkowych okoliczności. Wymieniony przepis, choć nie konkretyzuje pojęcia przypadków szczególnie uzasadnionych, pozostawiając ich kwalifikację sądowi orzekającemu, winien być zastosowany wówczas, gdy w okolicznościach danej sprawy obciążenie strony przegrywającej kosztami procesu przeciwnika byłoby rażąco niezgodne z zasadami słuszności. Wbrew zarzutom apelacji Sąd pierwszej instancji w sposób prawidłowy uzasadnił swe rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów procesu, wyjaśniając iż poza sytuacją materialną powoda, za skorzystaniem z dobrodziejstwa z art. 102 kpc nie przemawiają inne, wskazywane w orzecznictwie okoliczności, takie jak np. to, gdy system skomplikowanych norm prawnych lub wysoce skomplikowany stan faktyczny wpływa na subiektywne przekonanie strony o swej racji. Tego typu sytuacja w sprawie nie zachodzi.

Z powołanych względów Sąd Apelacyjny oddalił apelację na podstawie art. 385 kpc.

Rozstrzygając o kosztach procesu za instancję odwoławczą miał na uwadze Sąd Apelacyjny wyżej przedstawione rozważania, co do sytuacji uzasadniających zastosowanie regulacji z art. 102 kpc. Dodatkowo też wskazać należy, iż Sąd pierwszej instancji w sposób prawidłowy dokonał oceny roszczeń powoda, uzasadnienie wyroku odpowiada normom z art. 328§2 kpc, a wnikliwa lektura tegoż uzasadnienia winna była skłonić powoda ku zaniechaniu kontestowania werdyktu Sądu. Rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów postępowania odwoławczego uzasadniają zatem przepisy art. 108§1 kpc oraz 98 kpc. Kwota zasądzonych kosztów ustalona został na podstawie § 11 ust 1 pkt. 2 oraz § 13 ust 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 97, poz. 887 ze zmianami).

Powód w toku postępowania reprezentowany był przez adwokata z urzędu. Zgodnie z § 19 cyt rozporządzenia koszty nieopłaconej pomocy prawnej ponosi Skarb Państwa. Wobec czego Sąd Apelacyjny, na mocy § 11 ust 1 pkt 2 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 2 i § 19 tego rozporządzenia przyznał pełnomocnikowi powoda od Skarbu Państwa kwotę 498,15 złotych (w tym podatek od towarów i usług w wysokości 93,15 zł) tytułem kosztów zastępstwa procesowego.