Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 czerwca 2017 r.

Sąd Rejonowy Szczecin – Centrum w Szczecinie Wydział X Gospodarczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 12 maja 2017 r. w Szczecinie

na rozprawie

w sprawie z powództwa M. G.

przeciwko L. R.

o ochronę naruszonego posiadania

I.  nakazuje pozwanemu L. R. przywrócić powódce M. G. stan poprzedni posiadania działki nr (...), położnej w P. przy ul. (...), w zakresie odpowiadającym treści służebności poprzez usunięcie ogrodzenia posadowionego wzdłuż granicy służebności drogi koniecznej ustanowionej na nadziałce 86/1, polegającej na prawie swobodnego przechodu i przejazdu przez w/w działkę, umową z dnia 25 kwietnia 2013 r. , rep. A nr 2986/2013 zawartą przed notariuszem L. P.,

II.  oddala powództwo w pozostałym zakresie,

III.  znosi wzajemnie koszty procesu,

IV.  nadaje wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności w zakresie punktu I.

Sygn. akt X GC 1141/16

UZASADNIENIE

W dniu 1 lipca 2016 roku powódka M. G. wniosła pozew do Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie przeciwko pozwanemu L. R. o ochronę naruszonego posiadania - przywrócenie jej utraconego przez nią na skutek naruszenia przez pozwanego posiadania nieruchomości działki nr (...) położonej w P. przy ul. (...) poprzez nakaz pozwanemu usunięcia ogrodzenia, pojazdów i innych przeszkód ograniczających przejazd przez działkę nr (...) do nieruchomości powódki nr 86/2 oraz zakazanie pozwanemu dokonywania dalszych naruszeń posiadania powódki poprzez zakaz ustawiania przeszkód na pasie ruchu drogowego oraz planu manewrowym, z którego powódka dotychczas korzystała – usytuowanych na działce nr (...). W uzasadnieniu powódka wskazała, że w dniu 25 kwietnia 2014 roku pozwany sprzedał jej działkę nr (...), która została wydzielona z działki nr (...) położonej w P. przy ul. (...), na której usytuowane są obiekty stacji paliw, w tym dystrybutory paliw. Wyjaśniła, że sprzedana jej działka nie miała bezpośredniego dostępu do drogi publicznej stąd na rzecz każdoczesnego użytkownika wieczystego lub właściciela działki nr (...) ustanowiono służebność gruntową polegającą na prawie swobodnego przechodu i przejazdu przez działkę nr (...). Wskazała, że z uwagi na to, iż nabyła działkę z zamiarem prowadzenia na niej działalności gospodarczej w zakresie sprzedaży paliw strony w dniu 31 stycznia 2014 roku zawarły porozumienie w szczególności określając w nim warunki korzystania z wjazdu, placu manewrowego, wspólnego użytkowania tych powierzchni oraz ponoszenia kosztów. Powódka podniosła, że do stycznia 2016 roku jej klienci swobodnie dojeżdżali do dystrybutorów korzystając z terenu zakreślonego na mapie, następnie zaś pozwany rozpoczął działania utrudniające jej swobodny przejazd i przechód poprzez parkowanie w pobliżu działki pojazdów, ustawianie przeszkód z drewna, zbiorników oraz w okresie od stycznia do kwietnia 2016 roku zamontował masywne metalowe słupki ograniczające wjazd.

W piśmie z dnia 25 lipca 2016 roku pozwany wskazał, że działanie powódki prowadzi do obciążenia jego nieruchomości w znacznym zakresie, zaprzeczył, aby zaznaczony teren na mapie przedłożonej przez powódkę stanowił służebność, którym obciążona była nieruchomość. Wyjaśnił, że w okresie lutym – marcu 2016 roku wybudował ogrodzenie wewnętrzne działki pozostawiając do wyłącznej dyspozycji powódki dotychczasową służebność.

W piśmie z dnia 2 sierpnia 2016 roku pozwany zaprzeczył, aby powódka korzystała z części działki (...) oznaczonej na mapie geodezyjnej, podnosząc, że przedstawia ona nieistniejący plac manewrowy, zaś z części tej działki korzystali: Starostwo Powiatowe i Komisariat Policji w P. na potrzeby usuwania i parkowania pojazdów, G. R. na potrzeby prowadzonej działalności oraz sam pozwany. Pozwany podniósł, że oświadczenie z dnia 31 stycznia 2014 roku dotyczy wyłącznie ustanowionej służebności. Wskazał, że wspólnie użytkowany był plac manewrowy przylegający bezpośrednio do wejścia do warsztatu pozwanego z tytułu którego to korzystania od 2013 roku wystawiał faktury VAT. Strona podniosła, że nigdy nie naruszyła służebności drogi koniecznej przysługującej powódce na działce nr (...), gdyż pojazdy i inne rzeczy ustawiane były na pozostałej części działki.

W piśmie z dnia 18 sierpnia 2016 roku powódka podtrzymała swoje stanowisko w sprawie wskazując, iż przez pewien czas w sposób niezakłócony korzystała z przejazdu, z placu manewrowego, natomiast w wyniku działania pozwanego przejazd i możliwości zawracania pojazdów zostały znacznie ograniczone.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

M. G. prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą (...) w zakresie sprzedaży detalicznej paliw do pojazdów silnikowych na stacjach paliw. L. R. prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą (...) w zakresie przygotowywania terenu pod budowę.

Dowód:

−

wydruki (...) k. 53-54.

W dniu 18 lutego 2008 roku zawarta została pomiędzy L. R. (jako wynajmującym) a G. R. (jako najemcą) umowa najmu nieruchomości oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka nr (...) zabudowanej budynkiem biurowym, warsztatowym, socjalnym, stacją paliw oraz placem manewrowym położonej przy ul. (...) w P..

W dniu 1 lipca 2009 roku strony zawarły aneks do przedmiotowej umowy zmieniając wysokość należnego wynajmującemu czynszu.

Dowód:

−

umowa najmu k. 113-114v,

−

aneks k. 115.

Postanowieniem z dnia 24 stycznia 2013 roku Burmistrz miasta P. pozytywnie zaopiniował wstępny projekt działki zabudowanej nr (...) położonej w obrębie 5 – miasto P.. W treści uzasadnienia wskazane zostało, że w wyniku proponowanego podziału powstaną dwie nowe działki: nr (...), a także iż działka nr (...) posiada bezpośredni dostęp do drogi publicznej, natomiast działka nr (...) posiada pośredni dostęp do drogi publicznej, w związku z czym proponuje się ustanowić służebność drogową na rzecz każdoczesnego użytkownika wieczystego działki nr (...).

Decyzją z dnia 29 marca 2013 roku Burmistrz miasta P. zatwierdził projekt podziału zabudowanej działki nr (...) o pow. 0,8193 ha, położonej w obrębie (...) miasta P., stanowiącej własność L. R. na działkę: nr (...) pod warunkiem, że przy zbywaniu działki nr (...) ustanowiona zostanie służebność drogowa w działce nr (...) lub sprzedaż wydzielonej działki nastąpi wraz ze sprzedażą udziału w prawie do działki nr (...).

Dowód:

−

postanowienie k. 81,

−

wstępny projekt podziału działki nr (...) k. 82-83,

−

dokumenty z akt sprawy X GNs 8/16 – postanowienie z dn. 24.01.2013 r. k. 410-411,

−

dokumenty z akt sprawy X GNs 8/16 – wstępny projekt podziału działki k. 412,

−

dokumenty z akt sprawy X GNs 8/16 – decyzja z dn. 29.03.2013 r. k. 413-415,

−

dokumenty z akt sprawy X GNs 8/16 – protokół rozprawy z dn. 19.04.2017 r. k.402-408,

−

dokumenty z akt sprawy X GNs 8/16 – dokumenty operatu technicznego k. 416-423.

W dniu 25 kwietnia 2013 roku pomiędzy L. R. oraz M. G. zawarta została w formie aktu notarialnego umowa sprzedaży oraz ustanowienia hipoteki i służebności gruntowej.

Na mocy umowy L. R. sprzedał M. G. prawo użytkowania wieczystego działki nr (...) położonej przy ul (...) w P. wraz z prawem własności zabudowań posadowionych na tej działce oraz ustanowił na działce nr (...) położonej przy ul. (...) w P. nieodpłatną służebność drogi koniecznej polegającą na prawie swobodnego przechodu i przejazdu przez wyżej wymienioną działkę nr (...) wraz prawem do umieszczenia na niej pylonu cenowego przy wjeździe na działkę nr (...).

Dowód:

−

akt notarialny z dn.25.04.2013 r. k. 10-19,

−

szkic sytuacyjny – sposób korzystania z działki k. 68-69, 439

−

przesłuchanie pozwanego k. 309,

−

dokumenty z akt sprawy X GNs 8/16 – protokół rozprawy z dn. 17.01.2016 r. k. 349-385.

L. R. jest użytkownikiem wieczystym nieruchomości położonej na działce ewidencyjnej nr (...) w obrębie ewidencyjnym (...) ul. (...) P..

Nieruchomość obciążona była nieopłatną służebnością drogi koniecznej przysługująca na rzecz każdoczesnego użytkownika wieczystego lub właściciela działki nr (...) polegającą na sprawie swobodnego przechodu i przejazdu przez działkę nr (...) wraz z prawem do umieszczenia na niej pylonu cenowego przy wjeździe na działce nr (...).

Dowód:

−

wypis z księgi wieczystej k. 20-30.

W dniu 26 sierpnia 2013 roku Sąd Okręgowy w Szczecinie wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym nakazując pozwanemu G. R. zapłatę na rzecz powódki M. G. kwotę 126.679, 44 zł z odsetkami ustawowymi oraz kosztami postępowania.

Dowód:

−

nakaz zapłaty w sprawie VIII GNc 374/13 k. 606.

M. G. na terenie działki nr (...) prowadziła działalność gospodarczą w postaci stacji benzynowej. Użytkownikiem wieczystym sąsiedniej działki na której ustanowiona została służebność swobodnego przechodu i przejazdu przysługująca każdoczesnemu użytkownikowi wieczystemu lub właścicielowi działki nr (...) był L. R..

Szerokość wjazdu wynosiła około 5 m, natomiast odległość pomiędzy budynkiem, a granicą służebności około 7 – 8 m.

W związku z prowadzoną przez M. G. działalnością gospodarczą na teren działki wjeżdżały różnego rodzaju samochody w tym samochody osobowe oraz ciężarowe z naczepą. Klienci korzystający ze stacji wjeżdżali pojazdami przez teren działki nr (...), mieli także możliwość swobodnego zawrócenia na placu znajdującym się na terenie działki nr (...).

Na terenie działki nr (...) której użytkownikiem wieczystym był L. R. znajdował się sprzęt budowlany, samochody osobowe, w tym powypadkowe, pojazdy ciężarowe, naczepy, a nadto składowane było kruszywo. Położenie pojazdów oraz kruszywa ulegało zmianom. Na działce nr (...) poustawiane były samochody ciężarowe i budowlane w szeregu przy granicy działki. Ustawianie pojazdów oraz sprzętu wzdłuż wjazdu oraz w jego poprzek zaczęło się w granicach 2013-2014 roku. Sprzęt ciężki, lekki, samochody powypadkowe, część pojazdów kierowców oraz należących do L. R. były stawiane na placu wprost wjazdu.

Dowód:

−

dokumentacja zdjęciowa k 32-52, 244, 268-269,

−

zeznania świadka R. P. k. 190-191,

−

zeznania świadka P. B. k. 191-192,

−

zeznania świadka R. Ł. k. 193-194,

−

zeznania świadka J. P. (1) k. 194-195,

−

zeznania świadka J. F. k. 196,

−

zeznania świadka J. P. (2) k. 198,

−

zeznania świadka J. P. (3) k. 250,

−

zeznania świadka S. G. k. 304,

−

zeznania świadka G. R. k. 253,

−

przesłuchanie pozwanego k. 311-312,

−

dokumenty z akt sprawy X GNs 8/16 – protokół rozprawy z dn. 11.10.2016 r. k. 357-370,

−

dokumenty z akt sprawy X GNs 8/16 – protokół rozprawy z dn. 17.01.2016 r. k. 349-385,

−

dokumenty z akt sprawy X GNs 8/16 – protokół rozprawy z dn. 19.04.2017 r. k.402-408.

−

dokumenty z akt sprawy X GC 1440/16 – protokół rozprawy z dn. 10.11.2016 r. k. 430-438

−

dokumenty z akt sprawy X GC 1440/16 – protokół rozprawy z dn. 26.01.2017 r. k. 480-491,

−

dokumenty z akt sprawy X GC 1140/16 – protokół rozprawy z dn. 2.03.2017 r. k. 588-597.

W dniu 19 sierpnia 2014 roku pomiędzy G. R. (jako wykonawcą) Powiatem (...) – Starostwem Powiatowym w P. (jako zamawiającym) zawarta została umowa o świadczenie usług usuwania i parkowania pojazdów w ramach której wykonawca zobowiązał się do świadczenia usług usuwania i parkowania pojazdów na podstawie dyspozycji usunięcia pojazdu wydanej przez policjanta, strażnika miejskiego lub osobę dowodzącą akcją ratowniczą. Umowa zawarta została ze względu na konieczność wykonania zadania własnego powiatu – obowiązek zorganizowania parkingu strzeżonego lub zawarcia umowy z podmiotem zewnętrznym. Pojazdy w ramach umowy umieszczane były na parkingu bardzo rzadko.

Dowód:

−

umowa z dn. 19.08.2014 r. k. 78-80, 491-492,

−

dokumenty Starostwa Powiatowego w P. k. 491-587,

−

zeznania świadka W. T. k. 246-247,

−

zeznania świadka J. S. k. 250

W piśmie z dnia 31 stycznia 2014 roku strony zawarły warunki współpracy określające: bezwzględny zakaz parkowania na całej powierzchni wjazdu oraz na planu manewrowym wspólnie używanym, w szczególności na placu (...); pas o szerokości 4 metry przylegający do stacji służyć miał tylko tankowaniu, nie parkowaniu; zorganizowanie takiego ruchu pojazdów tankujących z dystrybutora z gazem i innymi paliwami by nie zawracały na wjeździe; zwiększenie wysokości czynszu dzierżawy do 500 zł powiększone o kwotę podatku VAT za plac pod zbiorniki gazu i drogi dojazdowej dla samochodu dostarczającego gaz; koszty naprawy 4 metrowego pasa przylegającego do stacji przez cały wjazd obciążać miały w całości M. G., natomiast koszty naprawy pozostałej powierzchni wjazdu i placu manewrowego wspólnie używanego miały obciążać w 80 % M. G., natomiast w 20 % L. R. – remont nawierzchni wykonać miał L. R., zaś koszt naprawy miał być każdorazowo uzgadniany z M. G..

Dowód:

−

warunki współpracy k. 31,

−

zeznania świadka S. G. k. 304-305,

−

przesłuchanie powódki k. 308,

W 2015 roku L. R. stawiał na granicy służebności pojazdu typu koparki, maszyny budowalne. Na granicy służebności stawiane były różnego rodzaju pojazdy – należące do klientów, G. R. i jego żony, pracowników. Ilość pojazdów stawiana w tym miejscu była zmienna. Na terenie działki nr (...) umieszczona została naczepa, zaś za nią równiarka, przyczepa kempingowa, dalej parking policyjny.

W związku z działaniami L. R. polegającymi na stawianiu pojazdów M. G. zleciła sporządzenie opinii mgr inż. R. K..

W lipcu 2015 roku sporządzone zostało przez mgr inż. R. K. (2) opracowanie projektowe dotyczące niezbędnej drogi koniecznej do obsługi stacji paliw w zakresie działki nr (...) znajdującej się w P.. Opracowanie obejmowało część rysunkową w postaci: planu orientacyjnego oraz planu sytuacyjnego.

We wrześniu 2015 roku mgr inż. B. G. sporządził opinię techniczną dotyczącą aktualnie prowadzonej gospodarki wodno- ściekowej stacji w P. ze wskazaniem instalacji kanalizacyjnej i innych urządzeń zabezpieczających przed przenikaniem produktów naftowych do gruntu, wód powierzchniowych i gruntowych w zakresie obiektu stacji paliw (...) znajdującego się przy ul. (...) (działki nr (...)) w P..

Dowód:

−

dokumenty z akt sprawy X GNs 8/16 – opracowanie projektowe k. 330-339,

−

dokumenty z akt sprawy X GNs 8/16 – opinia techniczna k. 340-346,

−

dokumenty z akt sprawy X GC 1140/16 – plan sytuacyjny k. 429,

−

plan sytuacyjny k. 54-55,

−

dokumenty z akt sprawy X GC 1140/16 – protokół rozprawy z dn. 18.05.2017 r. k. 598-605,

−

przesłuchanie powódki k. 308.

W dniu 1 stycznia 2016 roku S. G. zawarł z G. R. porozumienie, zgodnie z którym zobowiązał się do nadzoru parkingu i placu manewrowego od godziny 15:00 do godziny 7:00 następnego dnia roboczego oraz całodobowego w dni wolne.

Dowód:

−

porozumienie k. 71,

−

zeznania świadka S. G. k. 306,

−

dokumenty z akt sprawy X GNs 8/16 – protokół rozprawy z dn. 17.01.2016 r. k. 349-385.

W styczniu 2016 roku L. R. postawił na terenie działki nr (...) metalowe słupki. W okolicy marca 2016 roku L. R. postawił ogrodzenie na terenie działki nr (...). Postawienie ogrodzenia uniemożliwiło swobodny wyjazd z terenu stacji benzynowej – niemożliwym było bowiem swobodne zawrócenie pojazdu ciężarowego na terenie działki nr (...). M. G. nie zgadzając się na umieszczenie tego ogrodzenia zleciła dokonanie jego rozbiórki. Ogrodzenie to było kilkukrotnie ponownie ustawiane, następnie zaś na zlecenie M. G. demontowane. Demontaż ogrodzenia odbył się w dniu 7 oraz 11 października 2016 roku.

Dowód:

−

dokumentacja zdjęciowa k 32-52,

−

dokumenty z akt sprawy X GNs 8/16 – zdjęcia k. 355-256, k. 386-401.

−

dokumenty z akt sprawy X GNs 8/16 – protokół rozprawy z dn. 11.10.2016 r. k. 357-370,

−

dokumenty z akt sprawy X GC 1140/16 – fotografie k. 440-479,

−

zeznania świadka R. P. k. 190-191,

−

zeznania świadka P. B. k.191-192,

−

zeznania świadka R. Ł. k. 193-194,

−

zeznania świadka J. P. (1) k. 194-195,

−

zeznania świadka J. P. (2) k. 198,

−

zeznania świadka M. Ł. k. 249,

−

zeznania świadka J. S. k. 250,

−

zeznania świadka J. P. (4) k. 250,

−

zeznania świadka G. R. k. 253-254,

−

zeznania świadka S. G. k. 304- 305, 306-307,

−

przesłuchanie powódki k. 308,

−

przesłuchanie pozwanego k. 309.

W marcu 2016 roku Starostwo Powiatowe w P. otrzymało informacje o sytuacji polegającej na tym, iż właściciel pojazdu korzystając z własnych kluczyków zabrał pojazd z parkingu znajdującego się na działce nr (...).

Po czynnościach kontrolnych Starostwa Powiatowego w P. – osoba przeprowadzająca kontrole – B. B. poinformowała G. R., że celowym byłoby ogrodzenie placu stanowiącego parking.

W dniu 6 maja 2016 roku pomiędzy Powiatem (...) – Starostwem Powiatowym w P. (jako zamawiającym), a G. R. (jako wykonawcą) zawarty został aneks do umowy z dnia 19 sierpnia 2014 roku o świadczenie usług usuwania i parkowania pojazdów zgodnie z którym po ust. 3 dodano ust. 3a w brzmieniu: w zakresie prowadzenia parkingu strzeżonego do obowiązków wykonawcy należy w szczególności przechowywania pojazdów na parkingu strzeżonym, dozorowanym przez całą dobę i odpowiednio ogrodzonym w sposób uniemożlwiający bez przeszkód dostanie się na teren parkingu osób nieupoważnionych.

Dowód:

−

aneks k. 70,

−

dokumenty Starostwa Powiatowego w P. k. 491-587,

−

dokumenty z akt sprawy X GC 1140/16 – protokół rozprawy z dn. 2.03.2017 r. k. 588-597.

−

zeznania świadka B. B. k. 247-248,

−

zeznania świadka M. Ł. k. 249,

W piśmie z dnia 9 maja 2016 roku Powiatowy Inspektor Nadzoru B. w P. poinformował M. G. o braku podstaw do wszczęcia postępowania administracyjnego w zakresie procedury sprawdzającej zgodność stanu faktycznego ze stanem prawnym wykonanej zmiany sposobu użytkowania obiektu byłej hurtowni artykułów spożywczych posadowionej na działce nr (...) na cele mieszkalne.

Decyzją z dnia 13 maja 2016 roku Powiatowy Inspektor Nadzoru B. w P. nakazał rozbiórkę M. G. dystrybutora gazu ciekłego propan butan o nr fabrycznym (...) oraz dystrybutora oleju napędowego i benzyny bezołowiowej o nr fabrycznym (...)- (...) zainstalowanych na działce o nr ewidencyjnym 86/2 oraz instalacji podziemnych zasilających powyższe dystrybutory, zainstalowanych na terenie działki nr (...) przy ul. (...) w P..

Decyzją z dnia 28 lipca 2016 roku Powiatowy Inspektor Nadzoru B. w P. nakazał M. G. rozbiórkę kontenera stalowego na działce nr (...).

Dowód:

−

dokumenty z akt sprawy X GNs 8/16 – pismo z dn. 9.06.2016 r. k. 354,

−

dokumenty z akt sprawy X GNs 8/16 – decyzja z dn. 13.05.2016 r. k. 347-353,

−

dokumenty z akt sprawy X GNs 8/16 – decyzja z dn. 28.07.2016 r. k. 371-371v.

W dniu 16 maja 2016 roku M. G. złożyła w Sądzie Rejonowym Szczecin – Centrum w Szczecinie wniosek o zmianę zakresu służebności gruntowej ustanowionej przez L. R. w drodze oświadczenia w formie aktu notarialnego w umowie sprzedaży z dnia 25 kwietnia 2013 roku rep A 2986/2013 notariusza L. P. w S., na działce nr (...), położonej w P., przy ul. (...), KW nr (...), na rzecz każdoczesnego właściciela działki nr (...), położonej w P. przy ul. (...) , z granic określonych w §9 przywołanej umowy i oznaczonej graficznie na mapie geodezyjnej, stanowiącej załącznik do tej umowy, na służebność określoną w projekcie inż. R. K. (2) z lipca 2015 wraz z wizualizacją służebności, na mapie stanowiącej załącznik do projektu.

W uzasadnieniu M. G. wskazała, że w celu rzeczywistego określenia powierzchni działki nr (...) jaka ma być wykorzystywana w celu zwiększenia użyteczności działki wnioskodawczyni, inż. R. K. (2) wykonał projekt wraz z opisem graficznym obrazujący możliwość dojazdów, zawracania i wyjazdu z działki uczestnika.

Dowód:

−

dokumenty z akt sprawy X GNs 8/16 – pozew k. 325-329.

W dniu 6 lipca 2016 roku M. G. wniosła do Sądu Rejonowego Szczecin - Centrum w Szczecinie pozew przeciwko L. R. o ochronę naruszonego posiadania – przywrócenie utraconego przez nią na statek naruszenia przez L. R. posiadania nieruchomości dziatki nr 86/1 położonej w P. 30, poprzez nakazanie pozwanemu usunięcia ogrodzenia oraz bramy ograniczających dostęp do zbiornika gazu stanowiącego własność powódki, a usytuowanego na wydzierżawionym przez powódkę od pozwanego terenie o powierzchni o powierzchni 33 m ² a także zakazanie pozwanemu dokonywania naruszeń posiadania na przyszłość, poprzez zakazanie ustawiania przeszkód na terenie.

Dowód:

−

dokumenty z akt sprawy X GC 1140/16 – pozew k. 425-427.

Na dzień 28 lutego 2017 roku możliwym było zawracanie przez cysternę korzystającą ze stacji paliw.

Na dzień 2 marca 2017 roku część ogrodzenia była zdemontowana.

Dowód:

−

dokumentacja zdjęciowa k. 242-243,

−

dokumenty z akt sprawy X GC 1140/16 – protokół rozprawy z dn. 2.03.2017 r. k. 588-597.

Sąd zważył co następuje:

Powództwo okazało się uzasadnione w części.

W rozpoznawanej sprawie powódka wniosła o ochronę naruszonego posiadania formułując dwa roszczenia: o przywrócenie utraconego na skutek naruszenia dokonanego przez pozwanego posiadania nieruchomości działki nr (...) w P. poprzez: nakazie pozwanemu usunięcia ogrodzenia, pojazdów i innych przeszkód ograniczających przejazd przez działkę nr (...) do nieruchomości powódki nr 86/2, a nadto o zakazanie pozwanemu dokonywania dalszych naruszeń posiadania powódki poprzez zakazie ustawiania przeszkód na pasie ruchu drogowego oraz planu manewrowym, z którego powódka dotychczas korzystała – usytuowanych na działce nr (...).

W myśl art. 344 k.c. przeciwko temu, kto samowolnie naruszył posiadanie, jak również przeciwko temu, na czyją korzyść naruszenie nastąpiło, przysługuje posiadaczowi roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego i o zaniechanie naruszeń. Roszczenie to nie jest zależne od dobrej wiary posiadacza ani od zgodności posiadania ze stanem prawnym, chyba że prawomocne orzeczenie sądu lub innego powołanego do rozpoznania spraw tego rodzaju organu państwowego stwierdziło, że stan posiadania powstały na skutek naruszenia jest zgodny z prawem.

Mając na uwadze żądanie powódki, wstępnie wskazać należy, iż treść roszczenia o ochronę posiadania zależna jest od tego czy nastąpiło zakłócenie czy też pozbawienie posiadania. W zależności od tego bowiem roszczenie będzie zmierzało do zakazu dalszych tego rodzaju zakłóceń (zaniechania naruszeń) albo do nakazania przywrócenia stanu poprzedniego. W tym kontekście zaznaczyć należy bowiem, że czym innym jest sytuacja polegająca na pozbawieniu posiadania przez co należy rozumieć takie działanie, którego skutkiem jest utrata przez posiadacza władztwa nad rzeczą, czym innym natomiast jego zakłócenie, które rozumie się jako wtargnięcie w sferę władztwa posiadacza, którego jednak go tego władztwa nie pozbawia – na przykład przejeżdżanie przez cudzą nieruchomość (zob. Filipiak T. A [w]: Kidyba Andrzej (red.), Dadańska Katarzyna A., Filipiak Teresa A., Kodeks cywilny. Komentarz. Tom II. Własność i inne prawa rzeczowe, LEX, 2012; Rudnicki G., Rudnicki S., Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga druga. Własność i inne prawa rzeczowe, LexisNexis 2011; Sikorski G. [w]: Ciszewski J. (red.), Jędrej K., Karaszewski G., Knabe J., Nazaruk P., Ruszkiewicz B., Sikorski G., Stępień-Sporek A., Kodeks cywilny. Komentarz, wyd. II LexisNexis 2014).

Biorąc pod uwagę powyższe ustalić należy, że w sytuacji pozbawienia władztwa nad rzeczą posiadacz może zażądać przywrócenia posiadania (na przykład poprzez wydanie rzeczy, usunięcie różnego rodzaju ogrodzeń czy też konkretnie wskazanych przeszkód) zaś w przypadku jedynie zakłócenia tego władztwa zaniechania dalszych naruszeń (na przykład poprzez zakaz przejeżdżania, przechodu przez nieruchomość). Zakłócenie jest bowiem jedynie przejściowym choć powtarzającym się używaniem rzeczy, jest korzystaniem ograniczającym swobodne wykonywanie władztwa nad rzeczą – stąd zasadnym jest żądanie zaniechania tychże naruszeń na przyszłość (zob. E. Gniewek, P. Machnikowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 7, Warszawa 2016).

W konsekwencji, podkreślić należy, iż w przypadku naruszenia polegającego na pozbawieniu posiadania uprawniony na podstawie art. 344 k.c. może żądać przywrócenia stanu posiadania, co sprowadza się do nakazania naruszającemu podjęcia określonych działań. Jednakże z uwagi na charakter tego naruszenia niezasadnym jest kumulatywne żądanie również zaniechania naruszeń – gdyż uprawnienie to odnosi się do stanu przejściowego, działań powtarzających się – w celu ich wyeliminowania na przyszłość.

Podkreślić również należy, iż wyrok sądu uwzględniający powództwo posesoryjne powinien precyzować sposób, postać i zakres przedmiotowy zachowania osoby zobowiązanej do przywrócenia posiadania, na przykład poprzez zobowiązanie jej do usunięcia określonych zmian materialnych w substancji rzeczy uniemożliwiających władanie nią, używanie jej lub z niej korzystanie (por. uchwała 7 sędziów SN z 20.9.1988 r., III CZP 37/1988, OSNCP 1989, Nr 3, poz. 40).

Wstępnie zaznaczenia wymaga, iż konieczną przesłanką ochrony posiadania stanowi jego samowolne naruszenie, które polega na bezprawnym wkroczeniu w sferę władztwa faktycznego posiadacza, przy czym istnienie złej lub dobrej wiary nie ma żadnego znaczenia. Zaś zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego w sprawie o naruszenie posiadania (art. 478 k.p.c.) Sąd bada ostatni stan posiadania i fakt jego naruszenia. Ochrona posiadania, a więc ochrona samego stanu faktycznego jest ochroną posesoryjną. Ma ona charakter obiektywny i przysługuje posiadaczowi niezależnie od tego, czy działanie osoby, która naruszyła posiadanie, było zawinione (por. orzeczenie SN z dnia 4 listopada 1959 r., II CR 669/59, OSPiKA 1962, z. 4, poz. 106).

Z analizy materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika, iż pozwany L. R. był początkowo użytkownikiem wieczystym działki położonej przy ul. (...) w P. (nr 86). Następnie nieruchomość ta została podzielona na działkę nr (...). W dniu 25 kwietnia 2013 roku strony postępowania zawarły umowę, w wyniku której pozwany sprzedał powódce prawo użytkowania wieczystego nieruchomości obejmującej działkę nr (...), jednocześnie ustanawiając na drugiej, sąsiedniej działce (nr (...)) nieodpłatną służebność drogi koniecznej polegającą na prawie swobodnego przechodu i przejazdu przez wyżej wymienioną działkę i prawem swobodnego umieszczania na niej pylonu cenowego.

Podkreślić należy, iż z zeznań świadków oraz przesłuchania powódki wynika niewątpliwie, iż z części działki, której użytkownikiem wieczystym jest pozwany (nr 86/1) korzystali klienci powódki, w związku z prowadzoną przez nią działalnością gospodarczą – stacją benzynową, w ten sposób, iż po skorzystaniu z usług powódki mogli oni swobodnie zawrócić na tym terenie, a następnie wyjechać na drogę publiczną.

Zgodnie z treścią art. 336 k.c. posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny).

Wyżej wymieniony przepis wyróżnia dwa rodzaje posiadania: samoistne i zależne. Posiadaczem samoistnym rzeczy jest ten, kto nią włada jak właściciel, wyrażając tym samym wolę wykonywania w stosunku do niej prawa własności. Posiadaczem zależnym natomiast jest ten, kto włada rzeczą w zakresie innego prawa niż prawo własności, na przykład użytkowania (art. 252 k.c.), zastawu (art. 306 k.c.), najmu (art. 659 k.c.), dzierżawy (art. 693 k.c.). Nie rości więc on sobie do rzeczy prawa własności, lecz zachowuje się tak jak uprawniony z innego prawa, z którym łączy się określone władztwo nad rzeczą.

Posiadanie jest określonym rodzajem władztwa nad rzeczą (stanem faktycznym), na które składają się dwa elementy: element fizyczny (corpus) oraz element psychiczny (animus). Element fizyczny odznacza się tym, iż pewna osoba znajduje się w sytuacji, która daje jej możliwość władania rzeczą w ten sposób, jak mogą czynić to osoby, którym przysługuje do rzeczy określone prawo, zaś element psychiczny zawiera w sobie wolę wykonywania względem rzeczy określonego prawa dla siebie. Wola ta wobec otoczenia wyraża się w takim postępowaniu posiadacza, które wskazuje na to, że uważa się on za osobę, której przysługuje do rzeczy określone prawo (por. J. Ignatowicz (w:) Komentarz, t. I, 1972, s. 768 i n.; A. Kunicki (w:) System prawa cywilnego, t. II, 1977, s. 830; postanowienie SN z dnia 25 marca 2011 r., IV CK 1/11, Lex nr 989138).

W ocenie Sądu brak jest podstaw do przyjęcia, iż powódka posiadała nieruchomość obejmującą działkę nr (...), chociażby w części. W toku postępowania powódka nie wykazała bowiem, aby władała nieruchomością w sposób charakterystyczny dla właściciela (posiadanie samoistne) lub też dla dzierżawcy, najemcy czy jak osoba będąca inną stroną stosunku prawnego (posiadanie niesamoistne).

Mając uwadze powyższe, Sąd ustalił, iż roszczenie powódki należy rozpoznawać w kontekście art. 352 k.c. (posiadanie służebności), zgodnie z którym kto faktycznie korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności, jest posiadaczem służebności.

Zaznaczenia przy tym wymaga, że w doktrynie prezentowane jest stanowisko, że posiadanie służebności z definicji nie ma cech samoistności (zob. S. Rudnicki, Najnowsze wydanie: Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga druga. Własność i inne prawa rzeczowe, Warszawa 2009, ss. 560), jednakże cechą swoistą tego posiadania jest to, że władztwo posiadacza polega na korzystaniu z nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności, a więc może być wykonywane sporadycznie, w miarę potrzeby, przy czym musi cechować się stabilnością. Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 31 stycznia 1967 r., III CR 270/66, LexPolonica nr 296529 (OSNCP 9/67, poz. 160), wskazał bowiem, że gdyby akty faktycznego wykonywania służebności były przypadkowe i nie miały charakteru stabilności, to nie byłyby przejawem posiadania, a tym samym nie mogłyby stanowić przedmiotu ochrony posiadania.” (zob. S. Rudnicki, Najnowsze wydanie: Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga druga. Własność i inne prawa rzeczowe, Warszawa 2009, ss. 560).

Sąd zwrócił ponadto uwagę, że w niniejszej sprawie nie tylko element faktycznego korzystania ze służebności (corpus) ale i element woli (animus) należy wykładać odpowiednio, mając na względzie odmienny cel oraz charakter samoistnego posiadania prawa służebności gruntowej od samoistnego posiadania nieruchomości. Posiadanie jest to bowiem stan faktyczny, faktyczne władanie rzeczą połączone z odpowiednim nastawieniem psychicznym władającego (zob. P. Machnikowski (w:) T. Dybowski (red.), System prawa prywatnego, Prawo rzeczowe, t. 3, Warszawa 2003, s. 54). Mając zatem na uwadze, iż posiadaczem służebności jest ten, kto faktycznie korzysta z nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności, koniecznym jest, podobnie jak w przypadku posiadania rzeczy, korzystanie z nieruchomości dla siebie - animus rem sibi utendi oraz w zakresie odpowiadającym treści służebności – corpus (zob. J. Gołaczyński (w:) E. Gniewek (red.), Kodeks cywilny Komentarz, Warszawa 2006, s. 493-494). W tym miejscu zwrócić należy także na stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w uzasadnieniu wyroku z dnia 8 czerwca 2005 r. (V CK 680/2004), zgodnie z którym osoba faktycznie korzystająca z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności, jest posiadaczem służebności, a nie posiadaczem rzeczy w rozumieniu art. 336 k.c. Posiadanie samoistne służebności jest więc posiadaniem nieruchomości tylko w zakresie danego rodzaju służebności i nie jest tożsame z posiadaniem samoistnym nieruchomości.

Przenosząc powyższe na okoliczności niniejszej sprawy zwrócić należy uwagę, że powódka niewątpliwie korzystała z części działki nr (...) w zakresie odpowiadającym treści służebności. Podkreślenia wymaga, iż powódka nie traktowała części działki nr (...) jako swojej własności czy też nie uważała się za uprawnioną do jej użytkowania na podstawie zawartej umowy (dzierżawy, najmu). Możliwość korzystania z działki wywodziła natomiast z ustanowionej na jej rzecz jako użytkownika wieczystego działki nr (...) służebności gruntowej na działce nr (...).

Powódka korzystała więc z części tej działki w taki sposób jakby teren ten objęty był również ustanowioną na jej rzecz służebnością gruntową przejawiającą się w prawie swobodnego przechodu oraz przejazdu. Niewątpliwie również powódka miała wolę korzystania z tej właśnie nieruchomości w zakresie służebności gruntowej – co przejawiało się miedzy innymi w braku zgody na decyzje pozwanego odnośnie postawienia ogrodzenia czy też innych przeszkód. W związku z prowadzoną przez M. G. działalnością gospodarczą na teren działki wjeżdżały różnego rodzaju samochody w tym samochody osobowe oraz ciężarowe z naczepą. Klienci korzystający ze stacji wjeżdżali pojazdami przez teren działki nr (...), mieli także możliwość swobodnego zawrócenia na placu znajdującym się na terenie działki nr (...). Samochody ciężarowe miały możliwość bezkolizyjnego wjazdu i wyjazdu ze stacji, nie było problemu z mijaniem się pojazdów, ani wyjazdem pojazdów ciężarowych przodem w kierunku do drogi publicznej.

Skoro więc powódka władała częścią działki nr (...) faktycznie tak jak służebnością (corpus) oraz wyrażała wolę takiego władania (animus) ustalić należało, iż była posiadaczem służebności.

W dalszej kolejności wskazać należy, iż w świetle zeznań świadków oraz dokumentacji fotograficznej wątpliwości Sądu nie budziło, iż w okresie marca 2016 roku pozwany postawił na terenie tej działki (nr (...)) ogrodzenie – które było kilkukrotnie demontowane, a następnie znów montowane i które uniemożliwiało klientom powódki swobodny wjazd i wyjazd ze stacji paliw. Ostatecznie ogrodzeni zostało zdemontowana na podstawie postanowienia Sądu w przedmiocie udzielenia zabezpieczenia w sprawie X GNs 8/16. Świadkowie korzystający z stacji benzynowej zarówno przed i po postawieniu ogrodzenia wskazywali jednoznacznie, iż po jego postawieniu niemożliwym było wykonanie, w szczególności pojazdem ciężarowym, takiego samego rodzaju manewru – zawrócenia na terenie działki, co pozwalałoby na swobodny wyjazd ze stacji benzynowej na drogę publiczną. Także mijanie się pojazdów ciężarów (wjeżdżającego i wyjeżdżającego ze stacji paliw) było niemożliwe. Samochody ciężarowe były tankowe albo po odłączeniu od nich naczepy albo po zatankowanie wyjeżdżały tyłem na drogę publiczną,. Przed postawieniem spornego ogrodzenia takie sytuacje nie miały miejsca, co wprost wynika z zeznań wszystkich przesłuchanych w sprawie świadków oraz zeznań powódki. Biorąc pod uwagę powyższe ustalić należało, iż postawienie ogrodzenia uniemożliwiło korzystanie z tej części gruntu, w taki sposób w jaki była ona przez powódkę wcześniej wykorzystywana – a więc stanowiło naruszenie jej posiadania w zakresie odpowiadającym treści służebności.

Podkreślenia wymaga, iż zgodnie z art. 344 § 1 zd. 2. k.c. roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego i o zaniechanie naruszeń nie jest zależne od dobrej wiary posiadacza ani od zgodności posiadania ze stanem prawnym, chyba że prawomocne orzeczenie sądu lub innego powołanego do rozpoznawania spraw tego rodzaju organu państwowego stwierdziło, że stan posiadania powstały na skutek naruszenia jest zgodny z prawem. Wskazać należy tutaj na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 sierpnia 1986 roku (III CRN 186/86), zgodnie z którym przepis art. 344 § 1 zdanie drugie k.c. uniemożliwiający uwzględnienie powództwa posesoryjnego, w razie stwierdzenia prawomocnym orzeczeniem sądu, że stan posiadania powstały na skutek naruszenia jest zgodny z prawem, ma odpowiednie zastosowanie do naruszenia posiadania nieruchomości ograniczonego do korzystania z niej w zakresie odpowiadającym treści służebności.

Sąd w procesie o ochronę posiadania nie bada więc stanu prawnego spornej rzeczy, z wyjątkiem sytuacji, gdy po dokonaniu naruszenia zostało wydane prawomocne orzeczenie Sądu lub innego powołanego do rozpoznawania spraw tego rodzaju organu państwowego stwierdzające, że stan posiadania powstały wskutek tego naruszenia jego zgodny z prawem. Podkreślić należy, że orzeczeniami takimi są prawomocne wyroki i postanowienia sądów stwierdzające (ustalające) prawo własności w sprawach między stronami sporu posesoryjnego, znoszące współwłasność, a nadto decyzje administracyjne (np. dotyczące scalenia gruntów).

W okolicznościach sprawy sytuacja taka nie miała jednak miejsca. Podkreślenia wymaga, że Starostwo Powiatowe w P. po przeprowadzonej kontroli parkingu umiejscowionego na terenie działki nr (...) zwróciło jedynie uwagę na celowość jego ogrodzenia, nie nakazało nawet jego montażu. Co więcej zwrócić należy uwagę, iż związane było to z zawartą umową pomiędzy G. R. (któremu pozwany wynajmował część nieruchomości), a Starostwem Powiatowym w P. o świadczenie usług usuwania i parkowania pojazdów. Kontrolujący występowali więc w imieniu jednej ze strony stosunku umownego celem ustalenia czy wykonawca wywiązuje się w sposób prawidłowy ze swojego zobowiązania.

Podsumowując, skoro powódka korzystała z działki nr (...) w zakresie odpowiadającym treści służebność, a więc była posiadaczem służebności począwszy od 2103 r., zaś posiadanie to pozwany samowolnie naruszył poprzez postawienie ogrodzenia powództwo w zakresie nakazania jego usunięcia okazało się uzasadnione o czym orzeczono w pkt I sentencji wyroku.

W odniesieniu zaś do roszczenia sformułowanego jako nakaz usunięcia pojazdów i innych przeszkód ograniczających przejazd zwrócić należy na jego nieprecyzyjność. Powódka nie wskazała bowiem usunięcia jakich konkretnie pojazdów czy też przeszkód usunięcia żąda – zaś w tej sytuacji koniecznym byłoby doprecyzowanie tychże rzeczy chociażby poprzez wskazanie numerów rejestracyjnych czy też marek pojazdów, oraz precyzyjne określenie tzw. „innych przeszkód”, tak aby Sąd mógł nakazać ich usunięcie, a wyrok nadawałby się do wykonania. W sytuacji zaś gdyby do naruszenia miało dojść poprzez umieszczanie przez pozwanego różnych pojazdów i różnych przeszkód, a więc w sytuacji gdyby dochodziło do ich rotacji, doprecyzowanie żądania powinno polegać na dokładnym oznaczeniu miejsca z którego miałby zostać usunięte, przykładowo poprzez wskazanie pomiędzy którymi metrami szerokości wjazdu (który wynosić miał 5 m) teren miałby zostać zwolniony.

Przyjęcie przeciwnego stanowiska prowadziłoby bowiem do sytuacji znacznego i nieuzasadnionego ograniczenia prawa użytkowania wieczystego przysługującego pozwanemu, gdyż nakaz dotyczyłby wszystkich bliżej nieokreślonych pojazdów i przedmiotów znajdujących się na niesprecyzowanej części działki. Podkreślić należy, iż takie ograniczenie prawa pozwanego jest nieuzasadnione tym bardziej, iż pozwany wynajmuje część swojej działki w związku z prowadzonym parkingiem, a nadto na działce umiejscowione są związane z jego działalnością gospodarczą pojazdy oraz sprzęt budowlany.

Niezależnie od powyższego zauważyć, iż zgodnie z art. 344 § 2 k.c. roszczenie posesoryjne wygasa, jeżeli nie będzie dochodzone w ciągu roku od chwili naruszenia. Tymczasem z przesłuchania powódki zarówno w toku niniejszej sprawy jak i sprawy prowadzonej pod sygn. akt X GC 1140/16 wynika, iż ustawianie pojazdów uniemożliwiające korzystanie przez powódkę w takim samym zakresie jak we wcześniejszym okresie z części działki nr (...) rozpoczęło się w 2015 roku, zaś niezwłocznie po tym powódka zdecydowała się na zlecenie sporządzenia opracowania projektowego przez mgr inż. R K. celem ustalenia niezbędnej drogi koniecznej do obsługi stacji paliw w zakresie działki nr (...) znajdującej się w P.. Podkreślić należy, iż skoro opracowanie to, które poprzedzone musiało zostać odpowiednimi czynnościami pozwalającymi na stworzenie chociażby części rysunkowej, sporządzone zostało w lipcu 2015 roku, to do naruszeń w zakresie ustawiania pojazdów musiało dojść niewątpliwie przez tym okresem. Biorąc pod uwagę powyższe, uznać należało, iż w momencie wniesienia pozwu (1 lipca 2016 roku) upłynął roczny termin od wystąpienia naruszenia, stąd roszczenie posesoryjne w tym zakresie wygasło.

Odnosząc się do drugiego żądania sformułowanego przez powódkę, a w istocie sprowadzającego się do zaniechania naruszeń (pkt. 2 petitum pozwu) , podkreślić należy, iż zgodnie ze wstępnymi rozważaniami dotyczącymi charakteru roszczeń posesoryjnych, powódka nie wskazała dokładnie jakie rodzaju miały być to przeszkody, a także jaki teren obejmuje pas ruchu drogowego oraz placu manewrowego (w szczególności obszar pomiędzy którymi metrami wjazdu miałby on obejmować, czy tez jaka powierzchnię palcu). Także w zakresie tego roszczenia uwzględnienie tak nieprecyzyjnie sformułowanego żądania prowadziłoby do nieuzasadnionego ograniczenia prawa pozwanego. W istocie skutkowałoby to bowiem zakazem pozwanemu ustawiania jakiegokolwiek rodzaju rzeczy na bliżej nieokreślonym terenie pasu ruchu drogowego oraz placu manewrowego, którego użytkownikiem wieczystym jest pozwany.

Biorąc pod uwagę powyższe powództwo w zakresie pozostałych roszczeń podlegało oddaleniu o czym orzeczono w pkt II sentencji wyroku.

Sąd ustalił stan faktyczny w oparciu o treści przedłożonych do akt dowodów z dokumentów. Żadna ze stron nie kwestionowała ich prawdziwości, a i w ocenie Sądu nie budziły one żadnych wątpliwości. Podstawę ustalenia stanu faktycznego stanowiły ocenione przez Sąd jako wiarygodne zeznania świadków, które były spójne i logiczne. Sąd oparł się również na przesłuchaniu stron w zakresie w jakim korespondowały ona wzajemnie ze sobą oraz z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym.

Rozstrzygnięcie o kosztach procesu znajduje podstawę prawną w art. 100 kpc w zw. z art. 98 kpc. Zgodnie z art. 100 zd. 1 kpc w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione albo stosunkowo rozdzielone. Mając na uwadze zakres uwzględnienia powództwa Sąd ustalił, iż powód oraz pozwana wygrali postępowanie w tożsamym zakresie, co spowodowało zniesienie się poniesionych przez nich kosztów.

W pkt IV sentencji wyroku mając na uwadze przepis art. 333 § 2 kpc Sąd orzekł o nadaniu wyrokowi w zakresie uwzględniającym powództwo o naruszenie posiadania rygoru natychmiastowej wykonalności.