Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 października 2013 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 8 października 2013 r. w Gdańsku

sprawy Z. A.

przeciwko Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku VII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 26 listopada 2012 r., sygn. akt VII U 1095/12

uchyla zaskarżony wyrok w punkcie 1 i 3 i sprawę w tym zakresie przekazuje Sądowi Okręgowemu w Gdańsku VII Wydziałowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych do ponownego rozpoznania pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt III AUa 170/13

UZASADNIENIE

Ubezpieczony Z. A. odwołał się od decyzji pozwanego organu rentowego -Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.:

a) z dnia 08.09.2011 r., którą odmówiono mu prawa do emerytury, gdyż do dnia 01.01.1999 r. nie został udowodniony wymagany 15 letni okres pracy w szczególnych warunkach. Pozwany nie uwzględnił w powyższym zakresie pracy ubezpieczonego od dnia 03.07.1974 r. do dnia 31.08.1991 r. ponieważ pracodawca wykazywał rozbieżne informacje w wydanej dokumentacji;

b) z dnia 20.01.2012 r. którą odmówiono mu prawa do emerytury, gdyż do dnia 01.01.1999 r. ubezpieczony udowodnił jedynie 6 lat, 11 miesięcy i 29 dni okresów pracy w szczególnych warunkach, zamiast wymaganych 15 lat. dokumentach Pozwany nie uwzględnił w powyższym zakresie pracy ubezpieczonego od dnia 01.07.1981 r. do dnia 31.08.1991 r. ponieważ w tym okresie ubezpieczony wykonywał prace „kierującego zakładem hydraulicznym” i tym samym nie mógł w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywać prac w szczególnych warunkach.

Ubezpieczony wniósł o zmianę powyższych decyzji i przyznanie mu prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach twierdząc, że przez cały okres zatrudnienia w GS „S.Ch.” (tj. od 03.07.1974 r. do 31.08.1991 r.) był hydraulikiem i wykonywał prace zgodnie z kwalifikacjami w zawodzie montera instalacji c.o., wodno-kanalizacyjnych i gazowych oraz uprawnieniami spawalniczymi. Ubezpieczony oświadczył, że nigdy nie był kierownikiem. Ubezpieczony podał, że na treść wydawanych mu przez pracodawcę dokumentów nie zwracał uwagi. Ubezpieczony podał, że „niejednokrotnie” pracował w smrodach kanalizacyjnych, w głębokich wykopach, w niekorzystnych warunkach atmosferycznych, przy dźwiganiu ciężkich butli z gazami technicznymi, przy spawaniu.

Pozwany organ rentowy wniósł o oddalenie obu odwołań i podał, że na podstawie dokumentów dołączonych do odwołania od decyzji z dnia 08.09.2011 r. uwzględnił ubezpieczonemu okresy pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 6 lat, 11 miesięcy i 29 dni, tj. okres zatrudnienia od 03.07.1974 r. do dnia 30.06.1981 r., gdy ubezpieczony był zatrudniony na stanowiskach: monter konserwator urządzeń wodnokanalizacyjnych, sanitarnych i c.o. oraz monter instalacji sanitarnych i wodnokanalizacyjnych. Pozwany nie uwzględnił okres od 01.07.1981 r. do 31.08.1991 r., kiedy to ubezpieczony wykonywał prace na stanowisku kierującego zakładem hydraulicznym, gdyż ubezpieczony nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze prac na stanowisku montera konserwatora urządzeń wodnokanalizacyjnych, sanitarnych i c.o. Ubezpieczony nadal nie posiada co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Wyrokiem z dnia 26.11.2012 r. Sąd Okręgowy w Gdańsku VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 08.09.2011 r. i przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury z dniem 01.06.2011 r. (pkt 1), umorzył postępowanie odwoławcze od decyzji z dnia 20.01.2012 r. (pkt 2) oraz zasądził od pozwanego na rzecz ubezpieczonego kwotę 60 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt 3).

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach i rozważaniach.

Ubezpieczony (ur. (...)) w dniu 30.06.2011 r. złożył wniosek o emeryturę. Nie jest on członkiem OFE i nie pozostaje w zatrudnieniu; prowadzi własną działalność gospodarczą.

W toku postępowania przed ZUS ubezpieczony udowodnił 30 lat, 4 miesiące i 2 dni okresów składkowych i nieskładkowych; w tym 6 lat, 11miesięcy i 29 dni pracy w szczególnych warunkach.

Zaskarżoną decyzją z dnia 08.09.2011 r. pozwany odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnym warunkach z uwagi na niespełnienie warunków nabycia tego prawa.

Zaskarżoną decyzją z dnia 20.01.2012 r. pozwany ponownie odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnym warunkach z uwagi na niespełnienie warunków nabycia tego prawa.

Od 03.07.1974 r. do „31 sierpnia” ubezpieczony był zatrudniony w Gminnej Spółdzielni (...) w K.. Spółdzielnia m.in. wykonywała usługi hydrauliczne dla rolnictwa.

Ubezpieczony wykonywał pracę hydraulika. Do zakresu jego obowiązków należało zakładanie centralnego ogrzewania, wykonywanie kanalizacji oraz ich naprawy i usuwanie awarii. Wraz z innymi pracownikami (hydraulikami) kopał studnie do szamb, a także montował hydrofory do wodociągów. Woda była doprowadzana ze studni i wykopem prowadzano ją do budynku. Prace hydrauliczne wykonywał w głębokich wykopach, często dochodziło do obsuwania się ziemi a prace wykonywane były w złych warunkach atmosferycznych.

Spółdzielnia zatrudniała trzech hydraulików. Ubezpieczony pełnił także funkcje kierującego zakładem hydraulicznym. Otrzymywał wynagrodzenie ryczałtowe, miał ustalone stawki godzinowe za poszczególne roboty. Ubezpieczony, pomimo tego, że prowadził zryczałtowany zakład, był pracownikiem GS i korzystał ze wszystkich uprawnień pracowniczych. Prowadząc zakład na zryczałtowanym rozrachunku prowadził tylko podstawową dokumentację, np. wykaz materiałów, godziny pracy. Pozostała dokumentacja prowadzona była przez administrację spółdzielni.

Ubezpieczony był także członkiem Spółdzielni, członkostwo było dobrowolne.

J. K. pracował wraz z ubezpieczonym w Gminnej Spółdzielni (...) w K. na stanowisku hydraulika. W. B. pracował z wnioskodawcą w powyższej Spółdzielni od 1982 r. do 2006 r.; był członkiem zarządu.

Sąd Okręgowy wyjaśnił, że powyższy stan faktyczny ustalił na podstawie dokumentacji zgromadzonej w aktach sprawy, w aktach osobowych ubezpieczonego oraz w aktach ubezpieczeniowych pozwanego, których prawdziwość i rzetelność nie była przez żadną ze stron kwestionowana, a także na podstawie zeznań świadków J. K. i W. B., a ponadto zeznań ubezpieczonego, które również - zdaniem Sądu Okręgowego - zasługiwały na wiarę, albowiem były one jasne, spójne i razem z materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie tworzyły zwartą i logiczną całość. Zeznania te były również wystarczające do rozstrzygnięcia o istocie sporu.

Sąd Okręgowy zważył, że w świetle poczynionych ustaleń faktycznych odwołanie zasługiwało na uwzględnienie, gdyż wyniki przeprowadzonego postępowania dowodowego wykazały, że ubezpieczony legitymuje się wymaganym 15-letnim stażem pracy w szczególnych warunkach, co sprawia, że stanowisko pozwanego odmawiające ubezpieczonemu prawa do wcześniejszej emerytury, nie było słuszne.

Sąd Okręgowy podał, że ogólne zasady nabywania prawa do emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po 1948 r. zostały uregulowane przez art. 184 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227 ze zm.). Stosownie do dyspozycji art. 32 ust. 1 cyt. ustawy ubezpieczonym urodzonym przed dniem 01.01.1949 r., będącym pracownikami zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27. Dla uzyskania uprawnień do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym wymagane jest osiągnięcie wskazanego w przepisach wykonawczych wieku, a także przepracowanie określonej ilości lat w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Aktem wykonawczym, do którego odsyła ustawa o emeryturach i rentach z FUS, jest rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Stosownie do treści § 4 tego rozporządzenia pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

W wykazie A – prac w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego – stanowiącym załącznik do rozporządzenia, w dziale V (w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych) pod pozycją 1 wymienione są roboty wodnokanalizacyjne oraz budowa rurociągów w głębokich wykopach.

Dodatkowo Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z § 2 ust. 1 i 2 w/w rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Okresy pracy natomiast, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy (§ 2 ust. 2).

Zgodnie z utartą praktyką i orzecznictwem w postępowaniu przed sądem okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przewidziane w/w rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. mogą być ustalane także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia z zakładu pracy (por. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 10.03.1984 r., III UZP 6/84 oraz z dnia 21.09.1984 r., III UZP 48/84), a więc wszelkimi dopuszczalnymi przez prawo środkami dowodowymi.

Bezspornym jest, że ubezpieczony na dzień złożenia wniosku osiągnął 60 rok życia, udokumentował okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze powyżej 25 lat, nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego oraz na dzień wydania zaskarżonej decyzji i wyrokowania nie pozostawał w stosunku pracy.

Przedmiotem sporu pozostawało jedynie ustalenie, czy za zatrudnienie w szczególnych warunkach może zostać uznany okres od 01.07.1981 r. do 31.08.1991 r. z tytułu zatrudnienia ubezpieczonego w Gminnej Spółdzielni (...) w K., gdyż jak wskazał pozwany ubezpieczony wykonywał w tym czasie prace kierującego zakładem hydraulicznym.

Fakt wykonywania przez ubezpieczonego pracy w szczególnych warunkach w spornym okresie znajduje potwierdzenie w zebranym w sprawie materiale dowodowym (świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 03.01.2012 r. po korekcie, angaże w aktach osobowych). Niewątpliwie został on potwierdzony i uszczegółowiony zeznaniami świadków J. K. i W. B., którzy w sposób jasny i pełny wyjaśnili na czym polegała praca ubezpieczonego na stanowisku hydraulika. W szczególności wynika z nich, iż ubezpieczony pracował jako hydraulik i wykonywał pracę w głębokich wykopach.

Ubezpieczony był też kierownikiem zakładu hydraulicznego, jednakże z przeprowadzonego postępowania dowodowego wynika, że prace biurowe związane pełnieniem funkcji kierownika zakładu hydraulicznego wykonywał w domu lub w zakładzie pracy we wczesnych godzinach rannych, przed wyjazdem na budowę.

Prawo do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach przysługuje wówczas, gdy ubiegający się o prawo wykonywał prace w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku. Decydujące znaczenie ma zatem rodzaj i wymiar wykonywanej pracy a nie przedłożenie świadectwo pracy w szczególnych warunkach określające stanowisko pracy, ponieważ o zaliczeniu danego rodzaju pracy do wykonywanej w szczególnych warunkach decyduje nie nazwa zajmowanego stanowiska, ale charakter wykonywanych czynności.

Ubezpieczony nie ponosi winy za nieprawidłowości w wystawionych mu przez pracodawcę dokumentacji, w tym świadectwach pracy. Sąd Okręgowy podał, że z jednej strony oprał się na przedłożonej przez ubezpieczonego korekcie świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 03.01.2012 r. oraz na zachowanej dokumentacji pracowniczej, a z drugiej strony na zeznaniach świadków i wyjaśnieniach ubezpieczonego, które jak już wskazano powyżej, wyjaśniły wszystkie istotne okoliczności sprawy i były wystarczające do wydania rozstrzygnięcia.

Świadek W. B. zeznał, że ubezpieczony był członkiem spółdzielni, jednakże podkreślenia wymaga, że okoliczność ta nie została potwierdzona żadnymi innymi dowodami w tym dowodami z dokumentów. Akta osobowe ubezpieczonego nie potwierdzają okoliczności, aby ubezpieczony w spornym okresie był członkiem Spółdzielni (...) a ponad wszelką wątpliwość potwierdzają, że był on pracownikiem tej spółdzielni i w spornym okresie wykonywał prace na stanowisku hydraulika.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy uznał, że ubezpieczony spełnił wszystkie przesłanki dla nabycia emerytury w obniżonym wieku, ponieważ na dzień złożenia wniosku osiągnął 60 rok życia, udokumentował okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze powyżej 25 lat, nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego oraz nie pozostawał w stosunku pracy, a także spełnił przesłankę co najmniej 15 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy uznał, że ubezpieczony w spornym okresie wykonywał pracę na stanowisku związanym z robotami wodnokanalizacyjnymi oraz budowie rurociągów w głębokich wykopach, wykonując prace hydraulika, wobec tego był zatrudniony na stanowisku, o którym mowa w poz. 1 działu V wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Uwzględnienie bowiem spornego okresu wskazuje, że staż pracy wnioskodawcy w warunkach szczególnych jest dłuższy niż wymagany ustawą, a zatem, zgodnie z przepisem § 4 rozporządzenia, oznacza spełnienie tego wymogu do przyznania wnioskodawcy świadczenia emerytalnego w wieku obniżonym.

W konkluzji Sąd Okręgowy na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. w związku z cytowanymi wyżej przepisami, zmienił decyzję organu ubezpieczeniowego i orzekł jak w sentencji wyroku. W pkt 2 Sąd Okręgowy na mocy art. 355 k.p.c. umorzył postępowanie dotyczące decyzji z dnia 20.01.2012 r., gdyż w świetle powyższego wydanie wyroku w sprawie rozpoznawanej z odwołania od tej decyzji stało się zbędne. W toku postępowania wnioskodawca reprezentowany był przez profesjonalnego pełnomocnika. Wniosek o zasądzenie od organu rentowego kosztów postępowania według norm przepisanych pełnomocnik wnioskodawcy złożył w odwołaniu z dnia 27.02.2012 r. Mając na względzie powyższe, w oparciu o art. 98 k.p.c. oraz § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2002 r., Nr 163, poz. 1349 ze zm.) Sąd Okręgowy zasądził od pozwanego na rzecz ubezpieczonego kwotę 60,00 zł.

Apelację od powyższego orzeczenia wywiódł pozwany organ rentowy, który zaskarżył punkt 2 wyroku Sądu Okręgowego i zarzucił naruszenie prawa materialnego - art. 184 w związku z art. 32 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227 ze zm.) oraz § 2, 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze poprzez przyznanie ubezpieczonemu prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach z dniem 01.06.2011 r.; a ponadto naruszenie prawa procesowego - art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, a w konsekwencji poczynienie błędnych ustaleń faktycznych co do okresu pracy ubezpieczonego w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze od 01.07.1981 r. do 31.08.1991 r. oraz art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. poprzez niewskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, a mianowicie ustalenia faktów, które Sąd Okręgowy uznał za udowodnione i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, co miało istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy.

Pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku, tj. o oddalenie odwołania, ewentualnie, uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji.

Uzasadniając apelację pozwany podał, że nie zgadza się z rozstrzygnięciem zawartym w pkt 1 wyroku Sądu Okręgowego, gdyż Sąd ten wyciągnął w rozpoznawanej sprawie wnioski zbyt daleko idące, pozostające w opozycji do zebranego materiału dowodowego. Sąd Okręgowy z przekroczeniem reguły art. 233 § 1 k.p.c. na podstawie zeznań ubezpieczonego bezpodstawnie uznał, że odwołujący w spornym okresie świadczył pracę jako pracownik, a nie jako członek Spółdzielni. Zeznania te są zbyt ogólnikowe, pozostają w sprzeczności z zeznaniami świadka W. B., aby mogły stanowić podstawę tak daleko idących ustaleń. Z treści tego zeznania wynika, że ubezpieczony nie jest zorientowany w statusie członków Spółdzielni. Zeznania samego ubezpieczonego są ze względów oczywistych skierowane na osiągnięcie celu toczącego się postępowania. Prawa i obowiązki członków spółdzielni są uregulowane w odmienny sposób od obowiązków pracowniczych. Ubezpieczony wykonywał pracę kierownika zakładu hydraulicznego będącego wyodrębnioną jednostką Gminnej Spółdzielni (...) w K. i nie mógł świadczyć tej pracy jako członek GS w sposób dowolny, lecz miał obowiązek świadczenia pracy w sposób zgodny z interesem Spółdzielni. Członek spółdzielni nie może świadczyć pracy na podstawie umowy o pracę. Stanowisko powyższe potwierdzone zostało w orzecznictwie Sądu Najwyższego (wyrok z dnia 16.11.2000 r., I CKN 311/00; postanowienie z dnia 09.01.2008 r., III UK 92/07, OSNP 2009 nr 5-6, poz. 80; wyrok z dnia 25.01.2005 r., I UK 142/04). Wobec powyższego – zdaniem apelującego - uzasadniony jest zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy przepisów postępowania poprzez niewłaściwe — niepełne przeprowadzenie postępowania dowodowego, mającego na celu wyjaśnienie wszelkich wątpliwości oraz dokonanie dowolnej oceny wiarygodności i mocy skąpych dowodów (brak przeprowadzenia dowodu z „sądowego rejestr członków spółdzielni”).

Reasumując, pozwany doszedł do wniosku, że znikome źródła dowodowe zgromadzone przez Sąd I instancji niezbicie nie potwierdzają faktu wykonywania przez ubezpieczonego - członka spółdzielni przez okres 15 lat pracy w szczególnych warunkach, o którym mowa w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., nr 8, poz. 43 ze zm.). Zatem zgodnie z § 4 rozporządzenia oznacza, że ubezpieczony nie spełnia wymogu do przyznania świadczenia emerytalnego w wieku obniżonym.

Ubezpieczony wniósł o oddalenie apelacji oraz o zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania odwoławczego wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Uzasadniając powyższe wnioski ubezpieczony podał, że nie zachodzi zarzucane w apelacji dokonane błędnych ustaleń faktycznych co do okresu jego pracy w szczególnych warunkach w okresie od 01.07.1981 r. do 31 08 1991 r. Istotna okoliczność, czy ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze wykonywał pracę w warunkach szczególnych w w/w okresie została należycie i bezdyskusyjnie wykazana poprzez dokumenty w postaci: świadectwa pracy wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 29.06.2011 r. wraz z korektą do świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 28.07.2011 r., załącznikiem nr 1 do Uchwały Nr 64/83 wydanej przez Zarząd Główny (...) z dnia 23.07.1983 r., wykazem stanowisk pracy (szczególne warunki), skorygowanym zaświadczeniem o zatrudnieniu i wynagrodzeniu RP-7 z dnia 30.06.2011 r. sporządzone w dniu 02.01.2012r.; świadectwem pracy z dnia 03.01.2012 r., będącego sprostowaniem świadectw pracy z dnia 01.02.2000 r. i z dnia 05.01.2011 r.; dokumentacją pracowniczą znajdującą się w teczce akt osobowych pracownika potwierdzającą zatrudnienie na podstawie umowy o pracę, jak i charakter pracy. Zarówno w/w dokumenty, których treść została przeanalizowana w postępowaniu oraz uzupełniające zeznania świadków potwierdziły, że ubezpieczony przez cały okres zatrudnienia w Gminnej Spółdzielni (...) w K., tj. od 03.07.1974 r. do 31.08.1991 r. był pracownikiem zatrudnionym na podstawie umowy o pracę i pracę tę wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szkodliwych, a co za tym idzie wypełnił przesłanki przyznania prawa do emerytury. Zbadany i zebrany w sprawie materiał dowodowy w sposób wyczerpujący powyższe fakty wykazał.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja jest uzasadniona.

Wstępnie należy stwierdzić, że apelujący zaznaczył, że zaskarża „punkt II” wyroku Sądu Okręgowego. Dla ścisłości stwierdzić należy, że w punkcie 2 Sąd Okręgowy postanowił umorzyć postępowanie odwoławcze od decyzji z dnia 20.01.2012 r. Z treści uzasadnienia apelacji należy wnioskować, że apelujący w istocie skarżył punkt 1, którym zmieniono zaskarżoną decyzję z dnia 08.09.2011 r. i przyznano ubezpieczonemu prawo do emerytury z dniem 01.06.2011 r.

Apelujący zdaje się twierdzić, że praca ubezpieczonego w spornym okresie na rzecz Gminnej Spółdzielni (...) w K. świadczona była nie w oparciu o stosunek pracy, lecz stosunek członkostwa. Ponadto pozwany wywodził, że „praca i obowiązki członków spółdzielni są uregulowane w odmienny sposób od obowiązków pracowniczych”. Powołano przy tym orzeczenia Sądu Najwyższego.

Odnosząc się do tak sformułowanych zarzutów należy stwierdzić, że zgromadzony materiał dowody pozwala na jednoznacznie ustalenie, że ubezpieczony w dniu 20.06.1974 r. wystąpił z podaniem do Powiatowej Spółdzielni (...) w K. o przyjęcie go do zakładu w charakterze montera instalacji sanitarnych. Ubezpieczony w dniu 01.08.1974 r. uzyskał z Urzędu Powiatowego w K. skierowanie do pracy w Gminnej Spółdzielni (...) na wolne miejsce „hydraulik”. W dniu 03.07.1974 r. zarząd Gminnej Spółdzielni (...) w K. złożył ubezpieczonemu oświadczenie o przyjęciu go do pracy na 7-dmio dniowy okres próbny, a po jego upływie na czas nieokreślony powierzając obowiązki montera konserwatora urządzeń wodno-kanalizacyjnych, sanitarnych i centralnego ogrzewania wskazując jakie przepisy będą obowiązywały przy ustalaniu wysokości wynagrodzenia w okresie trwania umowy o pracę.

W dniu 28.02.1975 r. ubezpieczony zawarł z Gminną Spółdzielnią (...) w K. kolejną umowę o pracę i na jej podstawie ubezpieczony pracował w zakładzie usługowym (hydraulicznym) w K. na stanowisku montera – instalatora instalacji sanitarnych, wodno-kanalizacyjnych, centralnego ogrzewania i gazowej. Umowa ta została zawarta na czas nieokreślony. Strony ustaliły prowizyjną metodę wynagradzania.

Kolejna umowa o pracę między tymi samymi stronami została zawarta w dniu 16.06.1981 r. Ubezpieczony od dnia 01.07.1981 r. miał wykonywać pracę na stanowisku hydraulika. Poza w 1981 r. tym Spółdzielnia zawarła z ubezpieczonym oraz z dwoma innymi pracownikami umowę o wspólnej odpowiedzialności materialnej dotyczące mienia zakładu usługowego – hydraulicznego.

W dniu 16.06.1981 r. Gminna Spółdzielnia (...) w K. zawarła z ubezpieczonym umowę o pracę „z kierującym zakładem usługowym na zryczałtowanym rozrachunku” powierzając ubezpieczonemu od dnia 01.07.1981 r. obowiązki hydraulika.

W dniu 01.08.1985 r. Spółdzielnia zawarła z ubezpieczonym (kierującym zakładem) oraz J. K. (pracownikiem) umowę o wspólnej odpowiedzialności materialnej dotyczące mienia zakładu usługowego – hydraulicznego, gdzie obaj pracownicy przyjęli odpowiedzialność po 50%.

W okresie zatrudnienia w powyższej Spółdzielni ubezpieczony korzystał z urlopów wypoczynkowych, czego dowodzą karty urlopowe.

W świadectwie pracy z dnia 01.02.2000 r. Gminna Spółdzielnia (...) w K. podała, że ubezpieczony od dnia 03.07.1974 r. do dnia 31.08.1991 r. był zatrudniony na stanowisku kierownika zakładu hydraulicznego, a umowa o pracę została rozwiązana na mocy porozumienia stron.

W świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 29.06.2011 r. podano, że od dnia 03.07.1974 r. do dnia 31.08.1991 r. ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace montera instalacji sanitarnych i grzewczych, montera urządzeń i instalacji wodociągowych, kanalizacyjnych i gazowych wymienione w wykazie A, dziale V, poz. 1, pkt 6 wykazu stanowiącego załącznik do uchwały Zarządu Głównego (...) z dnia 25.07.1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy w spółdzielczości rolniczej.

W świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 28.07.2011 r. Spółdzielnia stwierdziła, że zajmowane przez ubezpieczonego stanowisko zostało wymienione w wykazie A, dziele V, poz. 1, pkt 6 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. (Dz. U. nr 8, poz. 43).

Powyżej powołane dokumenty zostały zawarte w aktach osobowych ubezpieczonego (w załączeniu do akt sprawy).

Z powyższej dokumentacji nie wynika, aby ubezpieczony był członkiem Gminnej Spółdzielni (...) w K., co innego wynika jednak z pozostałego materiału dowodowego.

Mianowicie, świadek W. B. zeznał, że ubezpieczony był członkiem Gminnej Spółdzielni (...) w K..

Sąd Okręgowy nie podjął jakiejkolwiek próby wyjaśnienia powyższej okoliczności.

W toku postępowania apelacyjnego Sąd Apelacyjny zwrócił się do Gminnej Spółdzielni (...) w K. o wyjaśnienie, czy ubezpieczony pozostawał członkiem tej Spółdzielni i w jakim okresie.

W piśmie z dnia 02.10.2013 r. Gminna Spółdzielnia (...) w K. podała, że ubezpieczony nadal pozostaje jej członkiem, ale nie potrafiła wskazać od kiedy, ale prawdopodobnie od 1985 lub 1986 r. (k. 102).

Biorąc powyższą okoliczność pod uwagę konieczne jest podjęcie próby wyjaśnienia od kiedy ubezpieczony pozostaje członkiem Spółdzielni, a nadto konieczne było ustalenie statusu prawnego Gminnej Spółdzielni (...) w K., a w szczególności – czy posiada ona status spółdzielni pracy, czy też rolniczej spółdzielni produkcyjnej. W tym celu niezbędne jest dopuszczenie dowodu ze statutu Spółdzielni. W dalszej kolejności konieczne jest ustalenie, czy ubezpieczony w całym (czy też jedynie w jakiejś części) okresu objętego sporem, realizował pracę na rzecz Spółdzielni w oparciu o stosunek pracy, czy też obowiązek świadczenia pracy wynikał ze stosunku członkostwa.

Sąd Apelacyjny podzielił też zarzuty apelacji w zakresie oparcia przez Sąd Okręgowy ustaleń faktycznych na lakonicznych i mało szczegółowych zeznaniach ubezpieczonego i świadków.

Nawet więc, w przypadku, gdyby okazało się, że ubezpieczony w okresie co najmniej 15 lat pracy na rzecz Gminnej Spółdzielni (...) w K. wykonywał ją jedynie w oparciu o stosunek pracy (nie zaś stosunek członkostwa w spółdzielni rolniczo-produkcyjnej) to i tak konieczne jest poczynienie jasnych i precyzyjnych ustaleń jaką rodzajowo pracę ubezpieczony wykonywał w całym w/w okresie.

Dotychczas zgromadzony materiał dowodowy nie pozwala na poczynienie takich ustaleń, gdyż świadkowie i ubezpieczony nie zostali przesłuchani w sposób dokładny i precyzyjny.

Należy zaznaczyć, że ubezpieczony twierdził, że był hydraulikiem i wykonywał prace zgodnie z kwalifikacjami w zawodzie montera instalacji c.o., wodno-kanalizacyjnych i gazowych. Twierdził też – niezgodnie z pozostałym materiałem dowodowym (akta osobowe), że nigdy nie był kierownikiem. Ubezpieczony twierdził też, że „niejednokrotnie” pracował w smrodach kanalizacyjnych, w głębokich wykopach, w niekorzystnych warunkach atmosferycznych, przy dźwiganiu ciężkich butli z gazami technicznymi, przy spawaniu. Tymczasem wykonywanie powyższych prac „niejednokrotnie” nie jest wystarczające, aby okres takiej pracy można uwzględnić jako pracę wykonywaną w szczególnych warunkach. Przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., nr 8, poz. 43 ze zm.) wymagają, aby praca taka była wykonywana stale i w pełnym wymiarze, nie zaś tylko „niejednokrotnie”.

Ubezpieczony i świadkowie zeznali, że ubezpieczony wykonywał pracę hydraulika. Do zakresu jego obowiązków należało zakładanie centralnego ogrzewania, wykonywanie kanalizacji oraz ich naprawy i usuwanie awarii. Wraz z innymi pracownikami (hydraulikami) kopał studnie do szamb, a także montował hydrofory do wodociągów. Woda była doprowadzana ze studni i wykopem prowadzano ją do budynku. Prace hydrauliczne wykonywał w głębokich wykopach, często dochodziło do obsuwania się ziemi a prace wykonywane były w złych warunkach atmosferycznych. Sąd Okręgowy nie poczynił jednak ustaleń, czy ubezpieczony pracę hydraulika wykonywał stale i w pełnym wymiarze w głębokich wykopach, a tylko tym charakteryzując się praca hydraulika mogła być uwzględniona jako praca wykonywana w szczególnych warunkach (prace wskazane w wykazie A, dziale V, poz. 1 w/w rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. uszczegółowione w załącznikiem nr 1 do uchwały Nr 64/83 Zarządu Główny (...)Samopomocy Chłopskiej z dnia 23.07.1983 r., dział V, poz. 1 pod punktami 6 i 7).

Z materiału dowodowego wynika, że Spółdzielnia zatrudniała trzech hydraulików, a w części spornego okresu ubezpieczony pełnił także funkcje kierującego zakładem hydraulicznym i otrzymywał wynagrodzenie ryczałtowe, miał ustalone stawki godzinowe za poszczególne roboty. Z zeznań świadków J. K. i W. B. nie wyjaśnili szczegółowo na czym polegała praca ubezpieczonego na stanowisku hydraulika i pełniącego funkcję kierowniczą; w szczególności - jakie konkretnie prace i w jakich okresach ubezpieczony wykonywał w głębokich wykopach; jeżeli ubezpieczony usuwał awarie, to czy chodziło tutaj o awarie w węzłach wodnych i ciepłowniczych, które były usuwane w głębokich wykopach, czy też ubezpieczony usuwał awarie w mieszkaniach członków spółdzielni i lokalach użytkowanych przez Spółdzielnię, czy też świadczył – jako kierownik zakładu – usługi hydrauliczne dla ludności.

Dopiero wyjaśnienie powyższych okoliczności powinno umożliwić rozstrzygnięcie czy ubezpieczony posiada co najmniej 15 letni okres pracy w szczególnych warunkach.

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Apelacyjny uznał, że sprawie zachodzi konieczność przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości i dlatego, na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. oraz art. 108 § 2 k.p.c., uchylił zaskarżony wyrok (w pkt 1) i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania pozostawiając temu Sądowi rozstrzygniecie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Rozpoznając sprawę ponownie rzeczą Sądu Okręgowego będzie poczynienie ustaleń wskazanych wyżej w oparciu o statut Gminnej Spółdzielni (...) lub inne dowody z dokumentów, a ponadto celowe będzie ponowne szczegółowe przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków i przesłuchania ubezpieczonego na okoliczność ustalenia charakteru wykonywanych przez ubezpieczonego prac, przy czym zeznania w tym zakresie należy konfrontować z dokumentacją zawartą w aktach osobowych. Zeznania powinny odnosić się do zmian zakresu obowiązków i pełnionych funkcji ubezpieczonego, które wynikają z treści akt osobowych. Ustalenie charakteru pracy ubezpieczonego powinno również uwzględniać zmiany w stosowanej wobec niego metody wynagradzania.