Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 01 lutego 2017 r.

Sąd Rejonowy w Olsztynie, X Wydział Cywilny,

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 27 stycznia 2017 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Bank S.A. z siedzibą we W.

przeciwko M. P.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanej M. P. na rzecz powoda (...) Bank S.A. z siedzibą we W. kwotę 13.916,96 zł. (trzynaście tysięcy dziewięćset szesnaście 96/100 złotych) z odsetkami:

- od kwoty 11.175,00 zł. – umownymi w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP w stosunku rocznym od dnia 11 grudnia 2015 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 631,10 zł. – ustawowymi od dnia 16 grudnia 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i ustawowymi za opóźnienie od dnia 01 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 1.632,46 zł. – ustawowymi od dnia 16 grudnia 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i ustawowymi za opóźnienie od dnia 01 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty;

2.  oddala powództwo w pozostałej części;

3.  zasądza od powoda (...) Bank S.A. z siedzibą we W. na rzecz pozwanej M. P. kwotę 1.198,40 zł. (jeden tysiąc sto dziewięćdziesiąt osiem 40/100 złotych) tytułem kosztów procesu.

Sygn. akt X C 1277/16

UZASADNIENIE

Powód, (...) Bank S.A. z siedzibą we W., wystąpił do Sądu Rejonowego Lublin – Zachód w Lublinie w dniu 16 grudnia 2015 r. z pozwem, skierowanym przeciwko M. P., w którym domagał się zasądzenia od niej kwoty 32.516,96 zł., na którą składały się: 29.775,00 zł. z tytułu kapitału pozostałego do spłaty, kwota 1.632,46 zł. z tytułu odsetek karnych naliczanych za opóźnienia w spłacie rat, wyliczona na dzień sporządzenia pozwu, kwota 631,10 zł. stanowiąca odsetki umowne, pozostające do spłaty na dzień sporządzenia pozwu, oraz 478,40 zł. z tytułu kosztów monitów i upomnień, wynikających z Tabeli Opłat i Prowizji. Wniósł też o zasądzenie dalszych odsetek od wymagalnej kwoty kapitału w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP w stosunku rocznym, odsetek ustawowych oraz kosztów procesu.

W uzasadnieniu powyższego żądania powód podniósł, że strony zawarły w dniu 12 grudnia 2008 r. umowę kredytu nr (...) i że pozwana zobowiązała się go spłacać w miesięcznych ratach. Do dnia wytoczenia powództwa kredyt nie został w całości spłacony. W związku z rażącym naruszeniem przez pozwaną warunków umowy, tj. brakiem spłat, powód wypowiedział umowę kredytu i po upływie okresu wypowiedzenia w dniu 28 maja 2015 r. całe zobowiązanie zostało postawione w stan natychmiastowej wymagalności.

Nakazem zapłaty z dnia 07 stycznia 2016 r., wydanym w elektronicznym postępowaniu upominawczym, Sąd Rejonowy Lublin – Zachód w Lublinie VI Wydział Cywilny nakazał pozwanej M. P. w ciągu dwóch tygodni od doręczenia nakazu zapłacić powodowi kwotę łączną 32.516,96 zł. z odsetkami ustawowymi i kosztami procesu.

Pozwana M. P. wniosła sprzeciw od ww. nakazu zapłaty.

Postanowieniem z dnia 02 lutego 2016 r. sprawa została przekazana do rozpoznania tut. Sądowi Rejonowemu.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazała, że nie kwestionuje faktu zawarcia umowy nr (...), natomiast kwestionuje jej warunki, które pozostają w sprzeczności z przepisami prawa, w tym przede wszystkim z zasadami współżycia społecznego. Zgodnie bowiem z treścią umowy, pozwanej został udzielony kredyt w kwocie 60.612,24 zł. nominowany do (...) według kursu (...) obowiązującego w Banku w dniu udzielania kredytu wraz ze zmiennym oprocentowaniem, które na dzień zawarcia umowy wynosiło 9,79 %. Natomiast już spłata tego kredytu – zgodnie z § 3 ust. 1 umowy – winna następować w PLN, w kwocie stanowiącej równowartość w (...) według kursu sprzedaży waluty, obowiązującego w Banku w dniu wpływu środków na rachunek, wskazany przez Bank. Oznacza to, że powód dokonał przeliczenia spłat rat kredytu z franka szwajcarskiego na złotówki po kursie sprzedaży tej waluty, ustalonym przez siebie na dzień spłaty tej raty. Nie był to nawet średni kurs, ustalany przez Narodowy Bank Polski, tylko kurs wyznaczany dowolnie przez Bank według tylko jemu znanych wskaźników. Wskazuje to, że powód swoje zobowiązania przeliczał według kursu kupna waluty obcej, a więc kursu niższego od kursu średniego, natomiast zobowiązania kredytobiorcy, czyli pozwanej, przeliczane były według kursu sprzedaży, a więc kursu znacznie wyższego, czego pozwana nie była świadoma. Zastosowanie podwójnych klauzul waloryzacyjnych prowadzi wyłącznie do osiągnięcia znacznych zysków przez Bank kosztem kredytobiorcy, który nie był tego świadomy. Narzucanie tego typu rozwiązań przez powoda podlega ocenie z punktu widzenia obejścia prawa, a także rażącego naruszenia interesu konsumenta i sprzeczności z zasadami współżycia społecznego. W sposób ukryty Bank zastrzegł sobie bowiem pobieranie dużo wyższego wynagrodzenia, niż zdawał sobie z tego sprawę kredytobiorca (pozwana), stosując podwójne klauzule waloryzacyjne, co stanowiło naruszenie zasad współżycia społecznego. W ocenie pozwanej, jedynym poprawnym rozwiązaniem problemu tych umów, jest uznanie ich za nieważne ze względu na nieokreśloność świadczenia i sprzeczność z zasadami współżycia społecznego.

W konsekwencji pozwana wniosła o uznanie umowy z ww. przyczyn za nieważną. Naruszają bowiem zasady współżycia społecznego umowy obligacyjne, które kształtują prawa i obowiązki stron w sposób nieodpowiadający słuszności kontraktowej, sprzeciwiające się regułom uczciwości i rzetelności profesjonalnej oraz kontrakty rażąco nierównomiernie kształtujące wzajemne prawa i obowiązki.

Dodatkowo pozwana podniosła, że pomimo, iż przedmiotową umowę zawarła ona w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, to nie oznacza, że należy ją traktować tożsamo jak stronę powodową – profesjonalistę w zakresie usług finansowych. Pozwana w dacie zawarcia przedmiotowej umowy była młodym przedsiębiorcą, bowiem prowadziła działalność zaledwie od 1 września 2006 r. Poza tym nie miała ona żadnego wpływu na treść zawieranej umowy. W ocenie pozwanej, Bank świadomie działał wbrew zasadom współżycia społecznego, wykorzystując jej słabszą pozycję i jej niewiedzę co do stosowanych przez Bank nieuczciwych praktyk. Pozwana wskazała również, że dotychczas wpłaciła z tytułu przedmiotowej umowy znacznie więcej niż powinna uiścić. Powołała się także na swoją sytuację osobistą i rodzinną, a także na bogatą korespondencję z powodowym Bankiem, której treść wskazuje jej zdaniem na niehumanitarne i nieuczciwe praktyki Banku w stosunku do niej w zaistniałej jej sytuacji majątkowej i życiowej.

Sąd ustalił, co następuje:

Pozwana M. P. zawarła w dniu 12 grudnia 2008 r. z powodem (...) Bank S.A. z siedzibą we W. umowę kredytu nominowanego do (...) nr (...). Przedmiotem kredytowania był zakup pojazdu samochodowego K., sfinansowanie prowizji Banku, która wyniosła 1.212,24 zł. i sfinansowanie kosztów ubezpieczeń, zgodnie z dyspozycją kredytobiorcy, o której mowa w umowie kredytu. Cena nabycia pojazdu przy wykorzystaniu kredytu wyniosła 66.000,00 zł., a wpłata własna kredytobiorcy - 6.600,00 zł.

Zgodnie z warunkami udzielania i zabezpieczania kredytu – na wniosek pozwanej Bank udzielił jej kredytu w kwocie 60.612,24 zł. nominowanego do (...) wg kursu tej waluty, obowiązującego w Banku w dniu uruchomienia kredytu. Jego oprocentowanie było zmienne, nie wyższe niż odsetki maksymalne, i na dzień zawarcia umowy wynosiło 9,79 % w stosunku rocznym. Informacje o okresie kredytowania, kwocie kredytu w (...), kursie kupna waluty (...), obowiązującego w banku w dniu uruchomienia kredytu, dacie uruchomienia kredytu, terminach płatności, wysokości rat oraz numerze rachunku bankowego, na który należało dokonywać spłat rat kredytu, określone zostały w harmonogramie spłat, który przekazany został kredytobiorcy niezwłocznie po uruchomieniu kredytu. Kredytobiorca upoważnił Bank do sporządzenia i przekazania mu harmonogramu.

Zgodnie z § 3 ust. 1 umowy kredytu, kredytobiorca zobowiązał się do spłaty kredytu wraz z odsetkami w 96 miesięcznych ratach równych z zastrzeżeniem, że wysokość pierwszej i ostatniej raty kredytu może odbiegać wysokością od pozostałych rat, w przypadku, gdy kredytobiorca wskazał we wniosku o kredyt termin płatności raty, w wyniku czego termin płatności pierwszej raty przypadać miał wcześniej lub później niż po 30 dniach od dnia uruchomienia kredytu. Spłaty rat miały następować w PLN w kwocie stanowiącej równowartość należności Banku w (...) według kursu sprzedaży waluty, obowiązującego w Banku w dniu wpływu środków na rachunek wskazany przez Bank, w terminach określonych w harmonogramie. Zgodnie z postanowieniami umowy, zawartymi w jej § 6 ust. 5, do spraw nieuregulowanych umową znajdować miały zastosowanie przepisy Regulaminu udzielania przez (...) Bank S.A. kredytów i pożyczek samochodowych oraz tabeli opłat i prowizji, stanowiących integralną część umowy, a także przepisy Prawa bankowego i Prawa Cywilnego. Zgodnie z zapisem umowy w § 6 ust. 6 – aktualne kursy kupna i sprzedaży walut obowiązujące w Banku były ustalane przez Bank i publikowane w Tabeli kursów kupna i sprzedaży walut, dostępnej na stronie internetowej Banku, w siedzibie banku oraz miejscach wykonywania czynności bankowych przez Bank.

(dowód: umowa nr (...) k. 28-29, tabela opłat i prowizji k. 21)

Pozwana, podpisując przedmiotową umowę w dniu 12 grudnia 2008 r., złożyła również na piśmie oświadczenie, że wszystkie dane podane przez nią w związku z ubieganiem się o kredyt są zgodne ze stanem faktycznym i aktualne w dniu podpisania umowy. Oświadczyła ona również, że przed podpisaniem umowy doręczono jej niepodpisany informacyjny egzemplarz umowy, Regulamin udzielania przez (...) Bank S.A. kredytów i pożyczek samochodowych oraz Tabelę opłat i prowizji dla kredytów udzielanych na zakup pojazdów samochodowych. Ponadto potwierdziła ona fakt zapoznania się z tymi dokumentami i zgodziła się na przestrzeganie ich postanowień, potwierdzając powyższe własnoręcznym podpisem.

(dowód: umowa nr (...) i oświadczenie k. 29)

Zgodnie z harmonogramem spłat do zawartej umowy, pozwana winna była spłacić całą kwotę kredytu do dnia 28 maja 2015 r. Na dzień 19 maja 2015 r. spłaciła ona łącznie kwotę 96.991,05 zł., która obejmowała kapitał i należne odsetki.

(dowód: harmonogram spłat k. 22, wykaz wpłat k. 23-25)

Umowa kredytu zawarta została w siedzibie sprzedawcy pojazdu, w której osoba reprezentująca Bank miała swoje stałe stanowisko. Agent Banku zaproponował pozwanej kredyt we frankach szwajcarskich i zapewniał o preferencyjnych jego warunkach. Umowa z pozwaną zawarta została w oparciu o szablonowe dokumenty i wzory umowy.

(dowód: zeznania pozwanej k. 91)

W związku z naruszeniem przez pozwaną warunków umowy, tj. brakiem spłat, strona powodowa wypowiedziała umowę kredytu. Po upływie okresu wypowiedzenia całe zobowiązanie zostało postawione w stan natychmiastowej wymagalności. Pomimo upływu wyznaczonego w ten sposób ostatecznego terminu spłaty zobowiązania, pozwana nie zwróciła go w całości. Zmieniony został wówczas numer umowy na (...).

(dowód: zestawienie wpłat i harmonogram spłat k. 22-27, okoliczności niesporne)

W dniu zawierania umowy kredytu, pozwana prowadziła działalność gospodarczą, począwszy od 1 września 2006 r., w zakresie sprzedaży detalicznej przez domy sprzedaży wysyłkowej lub internet. Od dnia 01 czerwca 2016 r. prowadzenie tej działalności zostało przez nią zawieszone. Kredytowany samochód nabyła w celu prowadzenia tej działalności.

(dowód: okoliczności niesporne: vide informacja z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej k. 54, zeznania pozwanej k. 91-92)

Pozwana wystąpiła do powoda z wnioskiem z dnia 28 października 2014 r. o wyrażenie zgody na sprzedaż kredytowanego samochodu, uzasadniając to tym, że jest on coraz starszy, że chce spłacić kredyt, a ponadto powołała się na wzrost kursu (...). W listopadzie 2015 r. złożyła kolejny wniosek o wydanie przez Bank zgody na sprzedaż pojazdu K. C., powołując się na swoją złą sytuację materialną. Jak wskazywała pozwana, sprzedaż pojazdu umożliwiłaby jej spłatę kapitału kredytu. (...) Bank S.A. nie wyraził zgody na sprzedaż samochodu przez pozwaną, natomiast w dniu 23 lutego 2016 r. sprzedał ww. pojazd za cenę brutto 18.600,00 zł., o czym poinformował pozwaną pismem z dnia 23 marca 2016 r. Po rozliczeniu wpływu ze sprzedaży pojazdu, pozostające na dzień 23 marca 2016 r. zadłużenie pozwanej z tytułu wymienionej umowy kredytu wyniosło łącznie 18.096,10 zł., w tym kapitał 11.175,00 zł., odsetki umowne 631,10 zł., odsetki karne 2.338,16 zł. oraz należne opłaty i prowizje 3.951,84 zł.

(dowód: wnioski pozwanej k. 68, 75, pismo z dnia 23.03.2016 r. Departamentu (...) Aktywnościami Windykacyjnymi k. 79)

Pismem z dnia 30 marca 2016 r. pozwana zwróciła się do (...) Bank S.A., Departamentu (...) Aktywnościami Windykacyjnymi, z wnioskiem o umorzenie pozostałej do spłaty należności z tytułu zawartej umowy o kredyt, powołując się na swoją bardzo trudną sytuację finansową i rodzinną. Podnosiła ona w treści pisma, że jest samotną matką, a jedynym źródłem jej utrzymania jest renta po mężu w wysokości 700,00 zł., otrzymywany dodatek mieszkaniowy i okresowa pomoc z Ośrodka Pomocy (...) w O.. Do wniosku dołączyła rozliczenie, z którego wynikało, że wymagalne wobec banku należności, o których umorzenie wnosiła, wynoszą łącznie 18.096,10 zł.

(dowód: pismo z dnia 30.03.2016r. k. 62-63, wniosek o umorzenie k. 64 i 65, wraz z potwierdzeniem nadania)

Pozwana korespondowała z powodem jeszcze przed wytoczeniem powództwa. I tak w styczniu 2015 r. złożyła wniosek o zmianę warunków umowy i zmianę harmonogramu spłat kredytu oraz zmianę terminu płatności kolejnych rat. W kwietniu 2015 r. zwróciła się z prośbą o refinansowanie poprzez rozłożenie pozostałej do spłaty kwoty na kolejnych 48 rat z powodu trudnej sytuacji finansowej. W lipcu 2015 r. zwróciła się z wnioskiem do powoda o restrukturyzację kredytu poprzez rozłożenie na raty powstałego zadłużenia. W grudniu 2015 r. wniosła o umorzenie należności, powołując się również na umożliwienie jej sprzedaży pojazdu celem uregulowania zadłużenia wobec banku. Już w trakcie procesu pismami z dnia 01 czerwca 2016 r. i 20 września 2016 r. pozwana wnosiła o umorzenie zobowiązania. Wnioski i pisma pozwanej spotkały się z odmową ze strony Banku. Pismami z dnia 10 lutego 2015 r. i 24 kwietnia 2015 r. powód nie wyraził zgody na zaproponowaną zmianę warunków umowy, podtrzymując swoje wcześniejsze decyzje.

(dowód: pisma pozwanej k. 57-61, 66-67, 69-74; pisma banku k. 76-78, zeznania pozwanej k. 91-92)

Sąd zważył, co następuje:

W świetle poczynionych w sprawie ustaleń roszczenie powoda zasługiwało na częściowe uwzględnienie.

Swoje rozstrzygnięcie Sąd oparł na dokumentach, przedłożonych przez strony, których prawdziwości nie zakwestionowano.

Powód wywodzi swoje roszczenie z umowy kredytu nr (...) z dnia 12 grudnia 2008 r., co do której pozwana zgłosiła zarzut nieważności, podnosząc jej sprzeczność z zasadami współżycia społecznego z uwagi na zawarte w niej klauzule waloryzacyjne.

W związku z tym podstawową kwestią, która podlegała badaniu i rozstrzygnięciu, była ważność czynności prawnej z dnia 12 grudnia 2008 r. Kolejną zaś – zagadnienie wysokości roszczenia powoda.

Punktem wyjścia w niniejszej sprawie jest niesporna okoliczność, że pozwana zawarła przedmiotową umowę w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, a kredytowany pojazd miał jej służyć w ramach ww. działalności. Nie jest ona zatem konsumentem, którym w myśl art. 22 ¹ k.c. jest osoba fizyczna, dokonująca z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. W konsekwencji nie mają w niniejszej sprawie zastosowania przepisy o umowach konsumenckich i niedozwolonych postanowieniach umownych (art. 385 ¹ k.c. i następne).

Pomimo przyznania ww. okoliczności przez pozwaną, powołuje się ona – dowodząc nieważności umowy na skutek jej niezgodności z zasadami współżycia społecznego – na stanowiska sądów i doktryny, dotyczące właśnie konsumentów i niedozwolonych klauzul umownych.

W związku z tym podnieść wypada, że uznanie danego postanowienia umownego za niedozwolone, nie powoduje jego nieważności, a bezskuteczność. Innymi słowy: postanowienia umowne są ważne, ale nie wiążą one stron danej czynności prawnej. Ma to istotne znaczenie w niniejszej sprawie, w której pozwana dowodzi nieważności umowy z dnia 12 grudnia 2008 r. w oparciu o zarzut sprzeczności jej postanowień z dobrymi obyczajami i rażącym naruszeniem w wyniku tego interesów konsumenta.

Zauważyć należy, że gdyby zastosowanie klauzuli waloryzacyjnej w oparciu o kurs waluty obcej, jaką jest np. frank szwajcarski, powodowało skutek w postaci nieważności tej czynności prawnej z uwagi na sprzeczność z dobrymi obyczajami i rażące naruszenie w wyniku tego interesów kredytobiorcy, zbędna byłaby ingerencja ustawodawcy w przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe.

Ustawodawca, dostrzegając negatywne konsekwencje praktyk bankowych w zakresie stosowania klauzul z zastosowaniem waluty obcej, zdecydował się na nowelizację ww. ustawy Prawo bankowe, w szczególności jej art. 69 i przez dodanie art. 75b.

Ustawa o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw z dnia 29 lipca 2011 r. (Dz.U. Nr 165, poz. 984) w art. 1 stanowi, że w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (Dz.U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665, z późn. zm. ²⁾) wprowadza się następujące zmiany:

1) w art. 69:

a) w ust. 2 po pkt 4 dodaje się pkt 4a w brzmieniu:

4a) w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, szczegółowe zasady określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu,

b) po ust. 2 dodaje się ust. 3 w brzmieniu:

3. W przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, kredytobiorca może dokonywać spłaty rat kapitałowo-odsetkowych oraz dokonać przedterminowej spłaty pełnej lub częściowej kwoty kredytu bezpośrednio w tej walucie. W tym przypadku w umowie o kredyt określa się także zasady otwarcia i prowadzenia rachunku służącego do gromadzenia środków przeznaczonych na spłatę kredytu oraz zasady dokonywania spłaty za pośrednictwem tego rachunku.

2) po art. 75a dodaje się art. 75b w brzmieniu:

Art. 75b. 1. Wykonanie uprawnienia, o którym mowa w art. 69 ust. 3, nie może wiązać się z poniesieniem przez kredytobiorcę dodatkowych kosztów.

2. Bank nie może uzależnić wykonania przez kredytobiorcę uprawnienia, o którym mowa w art. 69 ust. 3, od wprowadzenia dodatkowych ograniczeń, w szczególności nie może zobowiązać kredytobiorcy do nabywania waluty przeznaczonej na spłatę rat kredytu, jego całości lub części, od określonego podmiotu.

3. Otwarcie i prowadzenie rachunku, o którym mowa w art. 69 ust. 3, jest wolne od opłat w przypadku, gdy kredytobiorcą jest konsument w rozumieniu ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny.

4. Przepisy ust. 1-3, art. 69 ust. 2 pkt 4a oraz ust. 3 stosuje się odpowiednio do umów pożyczek pieniężnych.

Jeszcze raz podkreślić należy, że gdyby praktyki bankowe w zakresie stosowania klauzul z zastosowaniem waluty obcej, uznane zostały przez ustawodawcę za wywołujące skutek w postaci nieważności umowy, można byłoby w oparciu o już funkcjonujące instytucje prawne (art. 58 k.c., art. 353 ¹ k.c.) dochodzić uznania czynności prawnych za nieważne i zbędne byłoby ingerowanie w treść ustawy Prawo bankowe.

Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 28 maja 2014 r.,
I CSK 607/13, stwierdził, że: „Nowelizacja Prawa bankowego dokonana ustawą z dnia 29 lipca 2011 r. (Dz.U. Nr 165, poz. 984) przyznała kredytobiorcy dodatkowe uprawnienie do spłaty rat kredytu indeksowanego lub denominowanego do waluty obcej bezpośrednio w tej walucie, co nie znaczy jednak, że jest on obowiązany do takiej formy spłaty. Przeciwnie: kredytobiorca ma możliwość wyboru formy spłaty, a więc może wybrać spłatę w złotych polskich, co oznacza konieczność zamieszczenia w umowie kredytowej, zgodnie z wymaganiami art. 69 ust. 2 pkt 4a, szczegółowych zasad określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu.”

Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 05 lutego 2014 r., I ACa 801/13, zauważył, że w razie niewywiązania się przez bank z ustawowego obowiązku, wynikającego z art. 69 ust. 2 pkt 4a i ust. 3 Prawa bankowego, kredytobiorcy przysługują roszczenia o zobowiązanie kredytodawcy do zawarcia umowy, uwzgledniającej rozwiązanie, przewidziane w art. 69 ust. 2 pkt 4a ww. ustawy.

Na uwagę zasługuje wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 23 listopada 2016 r., I ACa 1024/15, w uzasadnieniu którego Sąd ten podniósł, że obecnie nikt nie podważa tego, że umowy „frankowiczów” są ważne, ale szuka się rozwiązań, aby im pomóc. Oczywiście każdy przypadek rozpatrywać należy indywidualnie.

Sąd – wbrew zarzutom pozwanej – nie doszukał się nieważności umowy kredytu z powodu jej sprzeczności z zasadami współżycia społecznego. W szczególności brak podstaw do uznania, że zasady współżycia społecznego naruszone zostały przez powoda już na etapie zawierania przedmiotowej umowy. Z zeznań pozwanej wynika, że umowa zawarta została przez agenta powodowego Banku, który miał swoją stałą siedzibę w salonie sprzedaży samochodów. Agent ten stosował szablonowe wzory umów, w związku z czym pozwana nie została przez niego potraktowana inaczej, niż każdy inny klient Banku. Skoro tak – w ocenie Sądu – bezpodstawne są jej twierdzenia o istniejącym od początku ukrytym złym zamiarze powoda wobec niej, chęci wprowadzenia w błąd kontrahenta i wyzyskania jego pozycji i niewiedzy. Pozwana twierdziła, że nie miała wpływu na treść postanowień umowy i że nawet nie zapoznała się z nimi przed ich podpisaniem, ufając agentowi Banku i jego zapewnieniom o preferencyjnych warunkach kredytu. Tymczasem w umowie kredytu z dnia 12 grudnia 2008 r. zawarte jest jej oświadczenie, zgodnie z którym przed podpisaniem umowy doręczono jej niepodpisany informacyjny egzemplarz umowy, Regulamin udzielania przez (...) Bank S.A. kredytów i pożyczek samochodowych oraz Tabelę opłat i prowizji dla kredytów udzielanych na zakup pojazdów samochodowych. Potwierdziła ona fakt zapoznania się z tymi dokumentami i zgodziła się na przestrzeganie ich postanowień, potwierdzając powyższe własnoręcznym podpisem (vide: umowa nr (...) i oświadczenie k. 29). Pozwana nie udowodniła, że podpisując umowę kredytu, działała pod jakimkolwiek przymusem. Okoliczności, że to powód wystąpił wobec niej z ofertą zawarcia umowy określonej treści, nie można traktować jako elementu nacisku. Podpisanie umowy przez pozwaną było jej suwerenną decyzją, nawet jeśli w jej podjęciu miało znaczenie zapewnienie agenta Banku o preferencyjnych warunkach proponowanej umowy kredytowej. W ocenie Sądu, okoliczności zawarcia umowy nie przekroczyły swobody kontraktowania, przysługującej na podstawie art. 353 ¹ k.c.

Podobnie pozwana nie może skutecznie bronić się swoją nieświadomością co do sposobu ustalania kursu waluty (...) przez powoda, tj. że był to kurs ww. Banku a nie kurs NBP, bowiem z podpisanej przez nią umowy z jej § 6 ust. 6 wyraźnie wynika, że aktualne kursy kupna i sprzedaży walut obowiązujące w Banku są ustalane przez Bank i publikowane w Tabeli kursów kupna i sprzedaży walut dostępnej na stronie internetowej Banku, w siedzibie banku oraz miejscach wykonywania czynności bankowych przez Bank. (vide: umowa nr (...) k. 29)

Podnieść należy, że kto podpisuje dokument umowy bez uprzedniego zapoznania się z jego treścią, składa oświadczenie woli odpowiadające treści dokumentu. Dotyczy to zarówno sytuacji, gdy składający podpis nie ma żadnego wyobrażenia o treści dokumentu, jak i sytuacji, w której jego wyobrażenie o treści dokumentu jest niezgodne z rzeczywistą treścią dokumentu. (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 08.12.1999 r., I ACa 661/99, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 03.02.2011 r., VI ACa 958/10)

Sąd miał na uwadze, że wpływ kursów walut na ostateczną kwotę spłaty kredytu jest ich nieodłączną cechą. Nawet gdyby każdorazowo kwota spłaty ustalana była w odniesieniu do kursu wymiany walut, publikowanego przez NBP, to i tak wiązałoby się to ze wzrostem obciążeń, związanych ze spłatą, bowiem kurs franka szwajcarskiego wzrósł również w przypadku kursu NBP. Jak wynika z publikowanych przez NBP danych, dotyczących kursów walut obcych, wyrażonych w złotych polskich, kurs franka szwajcarskiego chociażby w ostatnim kwartale 2011 r. przekraczał 3,5 zł.

Zarzuty pozwanej w istocie związane są ze wzrostem kursu franka szwajcarskiego, który spowodował istotne zwiększenie obciążeń w spłacie kredytu. Jest to jednak sytuacja, z którą musi liczyć się każda osoba, zawierająca umowę kredytu nominowanego w oparciu o walutę obcą. Każdy, działający z należytą starannością, powinien mieć świadomość istnienia ryzyka kursowego i jego konsekwencji. To, że pozwaną zaskoczyła nagła zmiana koniunktury, nie uzasadnia twierdzenia, że przedmiotowa umowa jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Podobnie działania Banku, związane ze zmianą sytuacji życiowej kredytobiorcy, pogorszeniem się jego sytuacji materialnej w stopniu, zagrażającym zdolności do spłaty długu, tj. utrata przez niego zdolności kredytowej, nie mogą być postrzegane jako naruszające zasady współżycia społecznego. Trudno postawić powodowi zarzut, że dba bardziej o swoje interesy, niż o interesy swego klienta.

Sąd – mając na uwadze powyższe – uznał, że nie nastąpiło przekroczenie reguł swobody umów poprzez naruszenie zasad współżycia społecznego, a zatem brak podstaw do stwierdzenia, że umowa kredytu z dnia 12 grudnia 2008 r. jest bezwzględnie nieważna.

W konsekwencji rozważenia wymagała kwestia wysokości roszczenia powoda. Przypomnijmy, że w pozwie, wniesionym w dniu 16 grudnia 2015 r., domagał się on zasądzenia kwoty 32.516,96 zł., na którą składały się: 29.775,00 zł. z tytułu kapitału pozostałego do spłaty, kwota 1.632,46 zł. z tytułu odsetek karnych naliczanych za opóźnienia w spłacie rat, wyliczona na dzień sporządzenia pozwu, kwota 631,10 zł. stanowiąca odsetki umowne, pozostające do spłaty na dzień sporządzenia pozwu, oraz 478,40 zł. z tytułu kosztów monitów i upomnień, wynikających z Tabeli Opłat i Prowizji.

Pozwana nie kwestionowała harmonogramu spłat z dnia 22 lipca 2016 r., przedłożonego przez powoda, z którego wynika, że dokonała ona wpłat w łącznej kwocie 96.991,05 zł. (vide: k. 23-25, stanowisko pozwanej k. 103). Przy czym należy wskazać, że kwota ta obejmuje łącznie należność z tytułu kapitału i odsetek, a nie sam kapitał kredytu. Pozwana podnosiła natomiast, że strona powodowa nie uwzględniła kwoty 18.600,00 zł., uzyskanej z tytułu sprzedaży kredytowanego samochodu, oraz kwoty 1.400,00 zł., wynikającej z harmonogramu z dnia 22 lipca 2016 r. (vide:. K. 26).

Bank w piśmie z dnia 23 marca 2016 r., informującym o sprzedaży samochodu, przyznał, że zadłużenie z tytułu umowy kredytowej z dnia 12 grudnia 2008 r., po rozliczeniu wpływu ze sprzedaży ww. pojazdu, pozostające na ww. dzień, tj. 23 marca 2016 r. (a więc już po wniesieniu pozwu), wynosi łącznie 18.096,10 zł., w tym:

- kapitał 11.175,00 zł.,

- odsetki umowne 631,10 zł.,

- odsetki karne 2.338,16 zł.,

- należne opłaty i prowizje 3.951,84 zł.

Pozew, wniesiony w dniu 16 grudnia 2015 r., obejmował żądanie zasądzenia kwoty głównej 29.775,00 zł., a więc nie uwzględniał wpływu kwoty 18.600,00 zł. z tytułu ceny pojazdu. O tę kwotę należało zatem pomniejszyć należność dochodzoną pozwem z tytułu kapitału kredytu, tym bardziej, że kwota ta, tj. 18.600,00 zł., zaliczona została przez stronę powodową na poczet kapitału kredytu (vide: k. 26). Zatem roszczenie z powyższego tytułu, tj. kapitału kredytu, wynosi 11.175,00 zł. (29.775,00 zł. – 18.600,00 zł. = 11.175,00 zł.).

Dochodzone pozwem odsetki umowne w kwocie 631,10 zł. odpowiadają kwocie z tego tytułu, wyszczególnionej w piśmie powoda z dnia 23 marca 2016 r.

Należność z tytułu odsetek karnych to co prawda kwota 2.338,16 zł. (vide: k. 79), jednakże powód domagał się zasądzenia z tego tytułu kwoty 1.632,46 zł. (vide: pozew k. 4 i 20). Natomiast koszty monitów i upomnień (opłaty i prowizje) stanowiły zgodnie z wykazem z dnia 23 marca 2016 r. (vide: k. 79) kwotę 3.951,84 zł., żądanie pozwu obejmowało natomiast kwotę 478,40 zł. (vide: pozew k. 4 i 20). Łącznie daje to sumę 13.916,96 zł. (11.175,00 zł. + 631,10 zł. + 1.632,46 zł. + 478,40 zł. = 13.916,96 zł.)

Sąd zasądził powyższą kwotę na rzecz powoda, oddalając jednocześnie powództwo w pozostałej części, mając na uwadze uregulowania, zawarte w art. 213 § 2 k.p.c. i art. 321 § 1 k.p.c.

Przepis art. 213 § 2 k.p.c. stanowi, że Sąd jest związany uznaniem powództwa, chyba że uznanie jest sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa.

Powództwo podlegało uwzględnieniu co do kwoty 13.916,96 zł., bowiem pozwana uznała je do tej wysokości. Tak ocenił Sąd jej oświadczenie, zawarte we wniosku o umorzenie pozostałej do spłaty należności z dnia 30 marca 2016 r. i stanowiącym załącznik do niego wniosku z tego samego dnia, skierowanych do powoda, w których zwracała się ona o umorzenie wymagalnych należności, widniejących na rachunku przedmiotowej umowy kredytowej, w kwocie 18.096,10 zł. (k. 64, 65). Kwota ta koresponduje z kwotą zadłużenia, wykazaną przez Bank w piśmie z dnia 23 marca 2016 r., po rozliczeniu wpływu ze sprzedaży kredytowanego pojazdu. (vide: k. 79)

Sąd miał na uwadze, że uznanie powództwa jest aktem dyspozycyjności pozwanego i oświadczeniem woli, które wywołuje skutki nie tylko procesowe, ale także materialnoprawne i jako takie podlega ono ocenie również z punktu widzenia przepisów prawa materialnego jako uznanie roszczenia. W przypadku uznania powództwa o zapłatę może ono stanowić jednocześnie oświadczenie o uznaniu długu.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 września 1983 r., III CRN 188/83, stwierdził, że: „Uznanie pozwu, jako odnoszące się zarówno do podstawy prawnej, jak i faktycznej zgłoszonego żądania, stanowi akt dyspozycyjny, lecz o ograniczonym znaczeniu, mianowicie podlega kontroli co do jego zgodności z obowiązującym stanem prawnym i obiektywnie istniejącym stanem faktycznym. Spełnienie tego wymogu kontroli powinno być poprzedzone wyjaśnieniem w niezbędnym zakresie elementów stanu faktycznego i właściwej w świetle przepisów prawa materialnego podstawy zgłoszonego i uznanego żądania. Dopiero wynik takich prawidłowo dokonanych czynności pozwala na rozeznanie w "okolicznościach sprawy" w rozumieniu powołanego przepisu art. 213 § 2 k.p.c. i stanowi dostateczną podstawę do wyrażenia oceny co do znaczenia, jakie może odegrać akt uznania pozwu.”

Mając na uwadze powyższe, należy stwierdzić, że zgromadzony w sprawie, wyżej opisany materiał dowodowy potwierdza w pełni wysokość roszczenia, objętego uznaniem, Sąd nie stwierdził przy tym istnienia okoliczności, które w świetle art. 213 § 2 k.p.c. wyłączałyby związanie go uznaniem powództwa. Co prawda wnioski z dnia 30 marca 2016 r. (k. 64, 65) nie są przez pozwaną podpisane, ale Sąd uznał, że są to egzemplarze, które zostawiła ona sobie, podczas gdy ich podpisane oryginały przesłała powodowi, na co wskazuje dołączone potwierdzenie nadania ww. pism. Sąd miał również na uwadze, że są to dowody złożone przez samą pozwaną.

Drugi z powołanych przepisów - art. 321 § 1 k.p.c. stanowi, że Sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzić ponad żądanie. Z tej przyczyny – pomimo tego, że uznaniem objęte były kwoty: 2.338,16 zł. z tytułu odsetek karnych i 3.951,84 zł. z tytułu należnych opłat i prowizji (koszty monitów i upomnień) – na rzecz powoda zasądzono kwoty odpowiednio 1.632,46 zł. i 478,40 zł., bowiem takie granice ww. roszczenia zakreślało powództwo.

Sąd nie podzielił stanowiska pozwanej co do podnoszonej przez nią kwoty 1.400,00 zł., tj. jakoby nie została ona uwzględniona przez powoda w ramach dokonanych wpłat. Z pisma powoda z dnia 22 lipca 2016 r. – niekwestionowanego przez pozwaną – wynika, że spłata w łącznej kwocie 1.400,00 zł. nastąpiła co prawda po wypowiedzeniu umowy, ale przed wniesieniem pozwu, tj. w okresie od dnia 15 lipca 2015 r. do dnia 19 października 2015 r. Stan zadłużenia, wykazany przez powodowy Bank w piśmie z dnia 23 marca 2016 r. (k. 79), objęty uznaniem, to stan na dzień 23 marca 2016 r. Daje to pełne podstawy do stwierdzenia, że należność w kwocie 18.096,10 zł. uwzględnia spłatę w wysokości 1.400,00 zł.

Wobec powyższego, na mocy powołanych przepisów, orzeczono jak w punkcie 1 i 2 wyroku. O odsetkach rozstrzygnięto w oparciu o art. 481 k.c., z uwzględnieniem jego zmiany, obowiązującej od dnia 01 stycznia 2016 r.

Sąd nie uwzględnił stanowiska pozwanej co do rozłożenia ewentualnej kwoty zasądzonego roszczenia na raty.

Przepis art. 320 k.p.c. stanowi, że w szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd może w wyroku rozłożyć na raty zasądzone świadczenie. Celem powyższego unormowania jest ochrona dłużnika, przy czym sąd może skorzystać z ww. uprawnienia jedynie wówczas, gdy przemawiają za tym szczególne okoliczności. Rozważając kwestię zastosowania tej instytucji w niniejszej sprawie, Sąd wziął pod uwagę sytuację majątkową i rodzinną pozwanej. Z jej wyjaśnień wynika, że uzyskiwane przez nią dochody są niższe niż konieczne koszty utrzymania. Brak zatem w ocenie Sądu przesłanek do ustalenia rat w wysokości, które z jednej strony choćby w najmniejszym stopniu zabezpieczałyby słuszny interes powoda jako wierzyciela, a z drugiej byłyby możliwe do realizacji przez pozwaną w jej aktualnej sytuacji. Przesądziło to o niezastosowaniu przez Sąd powołanego przepisu art. 320 k.p.c.

O kosztach procesu orzeczono zgodnie z ogólną zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, wyrażoną w art. 98 k.p.c. i nast., które ustalają reguły ponoszenia tych kosztów. Przepisy te ustanawiają dwie zasady ich ponoszenia, a mianowicie zasadę odpowiedzialności za wynik procesu i zasadę zwrotu kosztów celowych. W szczególności zgodnie z art. 100 zd. 1 k.p.c., w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Powód wygrał w 42,8%. Poniósł on koszty w kwocie 430,15 zł., na którą składa się opłata od pozwu 407,00 zł., opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17,00 zł. i koszty notarialnego poświadczenia pełnomocnictwa w wysokości 6,15 zł. Pozwana natomiast wygrała w 57,2%. Na koszty procesu strony pozwanej składają się opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17,00 zł. i koszty zastępstwa procesowego adwokata w wysokości 2.400,00 zł., łącznie 2.417,00 zł. Zatem pozwanej należy się od powoda zwrot kwoty 1.198,40 zł. ({2.417,00 zł. x 57,2% = 1.382,50 zł.} – {430,15 zł. x 42,8% = 184,10 zł.} = 1.198,40 zł.).

W związku z powyższym, Sąd na podstawie art. 100 k.p.c. i § 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. z 2013 r., poz. 461 ze zm.) orzekł, jak w punkcie 3 wyroku.

SSR Agnieszka Brzoskowska