Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powódka Gmina M. S., pozwem złożonym 28 lutego 2017 r., wniosła o stwierdzenie nieważności podjętej przez Nadzwyczajne Zgromadzenie Wspólników Zarządu (...) spółki akcyjnej w S. dnia 3 lutego 2017 r. uchwały nr (...) (w części §1 punkty 2 i 3) jako sprzecznej z art. 415 § 3 k.s.h. Ewentualnie – na wypadek stwierdzenia niemożności stwierdzenia nieważności ww. uchwały w części – wniosła o stwierdzenie nieważności tej uchwały w całości. Nadto wniosła ewentualnie o uchylenie ww. uchwały w części §1 punkty 2 i 3 albo uchylenie uchwały w całości jako godzącej w interes spółki, jak i mającej na celu pokrzywdzenie akcjonariusza i naruszającej w ten sposób dobre obyczaje. Jednocześnie domagała się zasądzenia od pozwanej na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu strona powodowa wskazała, że jest akcjonariuszem pozwanej Spółki, która została związana 29 czerwca 1998 r. przez powódkę, Gminę M. Ś. oraz Skarb Państwa. Gminy posiadały łącznie udział 49% (po 24,5%) w kapitale zakładowym, a Skarb Państwa 51%. Gminy objęły wówczas po więcej niż 10% akcji. Uchwalony wówczas statut wskazywał takie uprawnienia akcjonariuszy – gmin, jak: prawo posiadania po dwóch przedstawicieli w Radzie Nadzorczej (§19 statutu) oraz prawo do przemiennego przewodniczenia Radzie Nadzorczej poprzez swojego przedstawiciela (§20 statutu). Na podstawie późniejszych zmian ograniczono uprawnienia gmin będących akcjonariuszami do posiadania do dwóch przedstawicieli w Radzie Nadzorczej. Dnia 3 stycznia 2000 r. doszło do fuzji pozwanej spółki z Zarząd (...) S.A. poprzez przejęcie tej drugiej przez pozwaną. W konsekwencji diametralnej zmianie uległ udział poszczególnych akcjonariuszy. Powódka opisała zmiany udziału w kapitale zakładowym, tj. że wg stanu na dzień 8 maja 2014 r. jej udział w kapitale zakładowym wynosił 0,52%, zaś największy udział (85,74%) przypadał Skarbowi Państwa. Z kolei przy wnoszeniu pozwu udział powódki kształtował się na poziomie 0,53%, przy udziale Skarbu Państwa wynoszącym 88,64%. Następnie Gmina wskazała, że 3 lutego 2017 r. Nadzwyczajne Zgromadzenie Wspólników pozwanej spółki podjęło uchwałę nr (...) w sprawie zmian statutu spółki, która miała na celu zmianę następujących postanowień: §17, §22, §23, §24 oraz §33 ust. 2 pkt 5. Zmiany §22 i §23 zmierzały do odmiennego uregulowania liczby przedstawicieli gmin w Radzie Nadzorczej oraz odebrania prawa do przewodniczenia jej przez swojego reprezentanta. W wyniku skarżonej uchwały powódka mogłaby wskazać tylko jednego przedstawiciela w Radzie Nadzorczej. Reprezentująca powódkę na ww. zgromadzeniu B. Ś. głosowała przeciwko uchwale i zgłosiła sprzeciw, który został zaprotokołowany.

Zdaniem powódki powyższa uchwała jest niezgodna z art. 415 § 3 k.s.h., gdyż uszczupla jej uprawnienia osobiste przyznane w statucie (art. 354 § 1 k.s.h.) bez uzyskania jej zgody. Zmianę statutu pozwana uzasadniała wejściem w życie ustawy z dna 2 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o działach administracji rządowej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2016 r., poz. 1954; dalej: ustawa nowelizująca), która znowelizowała art. 19 ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o portach i przystaniach morskich (Dz.U. 2010 r. Nr 33, poz. 179; dalej: u.p.i.p.m.). W jej ocenie zmiany wprowadzane zaskarżoną uchwałą odbiegają jednak od nowelizacji. Zaskarżona uchwała zdaniem powódki narusza również zasady zrównoważonego zarządzania korporacyjnego w portach morskich o podstawowym znaczeniu, co z kolei negatywnie wpływa na strefę interesów spółki, bowiem w jej interesie jest wzmocnienie roli samorządu w zarządzeniu portem, a nie osłabienie. W przekonaniu powódki zaskarżona uchwała narusza jej interesy oraz dobre obyczaje (art. 422 §1 k.s.h.), ponieważ uszczuplenie uprawnień w odniesieniu do przedstawicieli i przewodniczenia Radzie Nadzorczej ogranicza jej wpływ na funkcjonowanie spółki. Uchwała nie uwzględnia nadto rozbieżnych interesów akcjonariuszy i ma na celu pokrzywdzenie powódki.

Pozwana Zarząd (...) spółka akcyjna z siedzibą w S. w złożonej odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie na swoją rzecz od powódki kwoty 3.217 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu wskazała, że w jej ocenie przywołane przez powódkę przepisy, tj. art. 415 § 3 k.s.h. oraz 354 § 1 k.s.h. nie znajdują zastosowania w sprawie, a zgłaszane zastrzeżenia są bezpodstawne, przy czym powódka nie wyjaśnia, na czym miałoby polegać naruszenie interesów spółki czy zamiar pokrzywdzenia powódki. Zaakcentowała, że określone w statucie liczba przedstawicieli gmin w Radzie Nadzorczej oraz uprawnienie do przewodniczenia w tym organie nie było uprawnieniem statutowym w rozumieniu art. 354 k.s.h., bowiem wynikały wprost z art. 19 u.p.i.p.m., gdyż spółkę zawiązano właśnie na podstawie tej ustawy. To wśród postanowień ustawy obowiązywały takie, które określały liczbę przedstawicieli gmin oraz uprawnienie do przemiennego przewodniczenia w Radzie Nadzorczej (art. 19 ust. 3 u.p.i.p.m. w brzmieniu przed wejściem w życie ustawy nowelizującej). Wskazywane przez powódkę postanowienia implementowały jedynie do statutu regulacje ustawowe. Z tego względu nie jest możliwe zastosowanie w sprawie art. 415 §3 k.s.h. Jednocześnie wyjaśniła, odnosząc się do żądań ewentualnych powódki, że zmiany statutu nie naruszają ani interesu spółki, ani samej powódki będącej akcjonariuszem, bowiem uprawnienie do reprezentacji w Radzie Nadzorczej zostało zachowane i odpowiada postanowieniom u.p.i.p.m.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwany Zarząd (...) S.A. powstał na podstawie aktu zawiązania zawartego 29 czerwca 1998 r. (Rep. A nr (...)) w S.. Jednocześnie ustanowiono statut spółki.

Założycielami spółki byli: Skarb Państwa (51% w kapitale akcyjnym, tj. 5.100 akcji), Gmina S. (24,5% w kapitale akcyjnym, tj. 2.450 akcji) i Gmina Ś. (24,5% w kapitale akcyjnym, tj. 2.450 akcji), a spółka powstała na podstawie przepisów k.s.h. oraz u.p.i.p.m (§2 aktu związania oraz §3 i §4 statutu). Bez względu na wysokość udziału Skarbu Państwa w kapitale akcyjnym miał on zachować co najmniej 51% głosów służących całemu kapitałowi (§10 ust. 3 statutu).

Władze spółki stanowić miały: Zarząd, Rada Nadzorcza oraz Walne Zgromadzenie (§13 statutu). Rada Nadzorcza miała składać się z 5-12 osób. Kadencja pierwszej Rady Nadzorczej miała trwać 3 lata, a kolejnych – rok (§18 statutu).

W skład Rady Nadzorczej miało wchodzić: 6 przedstawicieli Skarbu Państwa, po 2 przedstawicieli Gminy S. i Gminy Ś., powoływanych i odwoływanych przez rady gmin, przewodniczący rad interesantów (...) (§19 statutu). Funkcję przewodniczącego Rady Nadzorczej mieli sprawować naprzemiennie przedstawiciele Gminy S. i Gminy Ś.. Jako pierwszy przewodniczyć miał przedstawiciel tej drugiej gminy (§20 statutu).

Statut określał również organizację i sposób działania Rady Nadzorczej oraz status jej członków (§21-23 oraz §25 statutu). Rada Nadzorcza miała sprawować stały nadzór nad działalnością spółki; przyznano jej m.in. następujące kompetencje: opiniowanie kierunku rozwoju portów, taryfy opłat portowych, projektów inwestycyjnych dotyczących budowy i rozbudowy infrastruktury portowej, zatwierdzenie regulaminu Zarządu, ustalanie zasad wynagrodzenia Zarządu, powoływanie i odwoływanie członków Zarządu lub całego Zarządu (oraz zawieszanie w czynnościach), udzielanie zezwolenia na zbywanie środków trwałych (na wniosek Zarządu) niezwiązanych z przedmiotem przedsiębiorstwa spółki o wartości przekraczającej 1/10 kapitału akcyjnego (§24 statutu).

Dowód: akt notarialny z 29 czerwca 1998 r., Rep. A nr (...) k. 16-21.

Dnia 15 grudnia 1999 r. w W. odbyły się Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy pozwanej spółki oraz Zarządu (...) spółki akcyjnej w S. (Rep. A nr (...), Rep. A nr (...)). W wyniku podjętych przez organy spółek uchwał doszło do połączenia spółek w ten sposób, że pozwana przejęła Zarząd (...) S.A., podwyższając swój kapitał akcyjny do 15.786.490 zł. Wszystkie akcje w podwyższonym kapitale objął Skarb Państwa. W konsekwencji udział w kapitale akcyjnym kształtował się następująco: Skarb Państwa - 99,69% (15.737.49. zł), Gmina S. i Gmina Ś. – po 0,155% (po 24.500 zł).

Dowód: akt notarialny z 15 grudnia 1999 r., Rep. A nr (...) k. 160-167, postanowienie Sądu Rejonowego w Szczecinie z 3 stycznia 2000 r., sygn. akt Ns Rej II 1/00 k. 104.

Dnia 5 lipca 2013 r. w W. odbyło się Zwyczajne Walne Zgromadzenie pozwanej spółki, na którym podjęto uchwałę nr (...), na podstawie której dokonano zmian statutu oraz uchwałę nr 25/2013 w sprawie przyjęcia jednolitego tekstu statutu.

Na podstawie uchwały nr (...) dokonano zmiany, zmieniającej kapitał akcyjny w kapitał zakładowy. Nadto znowelizowano m.in. §21, który po zmianach stanowił, że Rada Nadzorcza ma się składać z 5-10 osób powoływanych na 3-letnią kadencję (wspólna kadencja wszystkich członków). Z kolei zmieniony §22 przewidywał, że w skład Rady Nadzorczej będzie wchodzić: do 6 przedstawicieli Skarbu Państwa, do 2 przedstawicieli Gminy S. i do 2 przedstawicieli Gminy Ś. wskazywanych przez prezydentów tych miast. W zmienionym §23 utrzymano uprawnienie zawarte w dotychczasowym §20 do przemiennego pełnienia funkcji Przewodniczącego RN przez przedstawiciela Gminy S. i Gminy Ś..

Postanowienia statutu zostały powielone w regulaminie Rady Nadzorczej, który dodatkowo uszczegóławiał funkcjonowanie tego organu (m.in. w zakresie zwoływania i odbywania posiedzeń).

Dowód: akt notarialny z 25 lipca 2013 r., Rep. A nr (...) k. 22-41, regulamin Rady Nadzorczej k. 50-52.

W dniu 3 lutego 2017 r. w W. odbyło się Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie pozwanej spółki, podczas którego podjęto m.in. uchwałę nr (...) w sprawie zmiany statutu spółki. Na podstawie §1 uchwały wprowadzono zmiany §17, §22, §23, §24 oraz §33 statutu.

Zgodnie ze zmianą przewidzianą w §1 pkt 2 dotychczasowy §22 statutu uległ zmianie i otrzymał brzmienie:

1. W skład Rady Nadzorczej wchodzą:

1) przedstawiciele Skarbu Państwa wskazywani przez ministra właściwego do spraw gospodarki morskiej,

2) przedstawiciele gminy S. i gminy Ś., stanowiący 1/5 składu Rady Nadzorczej, jednakże nie mniej niż jeden przedstawiciel gminy S. i jeden przedstawiciel gminy Ś., wskazywani przez Prezydentów miasta S. i Ś..

2. Powoływanie członków Rady Nadzorczej dokonywane jest w drodze pisemnych oświadczeń zawierających wskazanie przedstawicieli podmiotów, o których mowa w ust. 1, składanych Zarządowi Spółki. O. członków Rady Nadzorczej dokonywane jest w tym samym trybie. Takie powołanie i odwołanie jest skuteczne z chwilą doręczenia odpowiedniego oświadczenia Zarządowi Spółki.

Stosownie do §1 pkt 3) uchwały nr (...) dotychczasowy §23 statutu otrzymał brzmienie:

1. Rada Nadzorcza na swym pierwszym posiedzeniu wybiera ze swego grona, w głosowaniu tajnym, Przewodniczącego, Wiceprzewodniczącego i Sekretarza Rady Nadzorczej. W razie zaistniałej potrzeby, na swym najbliższym posiedzeniu, Rada Nadzorcza, w głosowaniu tajnym, dokonuje wyborów uzupełniających.

2. Rada Nadzorcza może odwołać, w głosowaniu tajnym, z pełnionej funkcji Przewodniczącego, Wiceprzewodniczącego lub Sekretarza Rady.

W Nadzwyczajnym Walnym Zgromadzeniu 3 lutego 2017 r. uczestniczyli akcjonariusze reprezentujący 89,17% kapitału zakładowego, posiadający łącznie 1.396.778 głosów, tj. Skarb Państwa oraz powodowa Gmina. Skarb Państwa głosował za uchwałą liczbą głosów 1.366.578, zaś powódka głosowała przeciwko liczbą głosów 17.968. Głosów wstrzymujących się nie było. Przewodniczący (...) stwierdził, że powyższa uchwała została podjęta kwalifikowaną większością głosów.

Po przeprowadzeniu głosowania reprezentant Gminy M. S. – B. Ś., która głosowała przeciwko uchwale, wniosła o zaprotokołowanie sprzeciwu do tej uchwały, który został odnotowany w protokole. Przedstawiciele Gminy Ś. nie uczestniczyli w zgromadzeniu.

Dowód: akt notarialny z 3 lutego 2017 r., Rep. A nr (...) k. 105-114.

W okresie funkcjonowania pozwanej Spółki kilkakrotnie zmieniano niektóre postanowienia statutu, natomiast struktura kapitału zakładowego (uprzednio akcyjnego) oraz krąg akcjonariuszy kilkukrotnie ulegał zmianom.

Na dzień 28 lutego 2017 r. struktura kapitału zakładowego była następująca:

- Skarb Państwa – 13.584.100 zł (88,64%),

- Gmina M. S. – 81.680.000 zł (0,53%),

- Gmina Ś. – 24.5000 zł (0,16%),

- akcjonariusze indywidualni – łącznie 1.635.7700 zł (10,67%).

Powodowa Gmina pozostaje akcjonariuszem pozwanej spółki.

Dowód: informacja z 24 lutego 2017 r. odpowiadająca aktualnemu odpisowi pozwanego z rejestru przedsiębiorców w KRS k. 9-14, akt notarialny z 29 czerwca 1998 r., Rep. A nr (...) k. 16-21, akt notarialny z 15 grudnia 1999 r., Rep. A nr (...) k. 160-167, postanowienie Sądu Rejonowego w Szczecinie z 3 stycznia 2000 r., sygn. akt Ns Rej II 1/00 k. 104, uchwała nr 3 z 22 listopada 2013 r. k. 48-49, akt notarialny z 25 lipca 2013 r., Rep. A nr (...) k. 22-41, akt notarialny z 9 stycznia 2014 r., Rep. A nr (...) k. 42-47, regulamin Rady Nadzorczej k. 50-52, akt notarialny z 26 czerwca 2014 r., Rep. A nr (...) k. 53-64, akt notarialny z 25 czerwca 2014 r., Rep. A nr (...) k. 65-66, akt notarialny z 17 czerwca 2014 r., Rep. A nr (...) k. 66v.-67v., akt notarialny z 28 października 2014 r., Rep. A nr (...) k. 68-70, akt notarialny z 12 maja 2015 r., Rep. A nr (...) k. 71-80, akt notarialny z 30 czerwca 2016 r., Rep. A nr (...) k. 81-103, akt notarialny z 3 lutego 2017 r., Rep. A nr (...) k. 105-114.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo, którego podstawę prawną stanowiły – wg kolejności żądania pozwu - przepisy art. 425 i art. 422 k.s.h. okazało się nieuzasadnione, a o jego oddaleniu przesądziło niewykazanie przez powódkę przesłanek uzasadniających stwierdzenie nieważność albo uchylenie zaskarżonej uchwały, przy czym Sąd nie miał zastrzeżeń co do tego, że możliwe jest zaskarżenie uchwały walnego zgromadzenia akcjonariuszy w części.

Zgodnie z art. 422 § 1 k.s.h. uchwała walnego zgromadzenia sprzeczna ze statutem bądź dobrymi obyczajami i godząca w interes spółki lub mająca na celu pokrzywdzenie akcjonariusza może być zaskarżona w drodze wytoczonego przeciwko spółce powództwa o uchylenie uchwały. W § 2 wymieniony jest krąg podmiotów, którym prawo do tego powództwa przysługuje i w pkt. 2) wymienia się akcjonariusza, który głosował przeciwko uchwale, a po jej powzięciu zażądał zaprotokołowania sprzeciwu. Z kolei zgodnie z art. 425 § 1 k.s.h. osobom lub organom spółki wymienionym w art. 422 § 2 przysługuje prawo do wytoczenia przeciwko spółce powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały walnego zgromadzenia sprzecznej z ustawą. Przepisu art. 189 Kodeksu postępowania cywilnego nie stosuje się.

W świetle przytoczonych regulacji prawnych oraz treści protokołu z przebiegu Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia Spółki pod firmą: Zarząd (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w S. z dnia 3 lutego 2017 r. nie budzi wątpliwości legitymacja czynna powodowej Gminy do wytoczenia niniejszego powództwa, jako akcjonariusza pozwanej Spółki, który głosował przeciwko uchwale nr (...) i po podjęciu uchwały zażądał – poprzez swojego reprezentanta - zaprotokołowania sprzeciwu, co też zostało uczynione ( vide str. 13 protokołu z (...), k. 111). Dochowane został również terminy do wniesienia powództwa, przewidziane w art. 424 § 1 i art. 425 § 2 k.s.h., co nie było kwestionowane przez stronę pozwaną. W konsekwencji rolą powódki było wykazanie wymienionych wyżej przesłanek (art. 6 k.c.), skutkujących stwierdzeniem nieważności lub uchyleniem zaskarżonej uchwały w części, lecz w ocenie Sądu powódka ciężarowi dowodu nie sprostała.

Przechodząc do omówienia zarzutów stawianych przedmiotowej uchwale w pierwszej kolejności należało się odnieść do dalej idącego żądania głównego, a więc stwierdzenia nieważności uchwały nr 4 w zakresie § 1 punkty 2) i 3), zmieniającej §22 i §23 statutu pozwanej Spółki. Według powódki uchwała jest nieważna we wskazanym zakresie albowiem jest sprzeczna z przepisem art. 415 § 3 k.s.h.

Zgodnie z tym przepisem uchwała dotycząca zmiany statutu, zwiększająca świadczenia akcjonariuszy lub uszczuplająca prawa przyznane osobiście poszczególnym akcjonariuszom zgodnie z art. 354, wymaga zgody wszystkich akcjonariuszy, których dotyczy. Z kolei według przepisu art. 354 § 1 k.s.h. statut może przyznać indywidualnie oznaczonemu akcjonariuszowi osobiste uprawnienia. W szczególności mogą one dotyczyć prawa powoływania lub odwoływania członków zarządu, rady nadzorczej lub prawa do otrzymywania oznaczonych świadczeń od spółki.

Zdaniem powódki, skoro przyznanie jej uprawnienia osobistego polegającego na desygnowaniu dwóch przedstawicieli do rady nadzorczej pozwanej Spółki oraz uprawnienie do przewodniczenia radzie poprzez swojego przedstawiciela (wymiennie z Gminą Ś.) zostało jej nadane w statucie, to uchwała uszczuplająca te prawa osobiste wymagała jej zgody, a tokowej powodowa Gmina nie udzieliła, zaś przedstawiciel Gminy Ś. nie brał udziału w przedmiotowym (...). A zatem zaskarżona uchwała jest sprzeczna z art. 415 § 3 k.s.h.

Nie zgadzając się z powyższą argumentacją powódki Sąd stwierdza, że kwestionowane regulacje §§ 22 i 23 statutu dotyczące m.in. składu Rady Nadzorczej nie należą do regulacji statutowych, o których mowa w art. 354 § 1 k.s.h. I chociaż w tych postanowieniach zawarte zostały uprawnienia przyznane indywidualnie oznaczonym akcjonariuszom, to jednak ich źródłem nie był statut, lecz ustawa z 20 grudnia 1996 r. o portach i przystaniach morskich (Dz.U. 2010.33.179 j.t. ze zmianami), na podstawie której powstała pozwana Spółka. Dokładnie kwestie składu rady nadzorczej regulował art. 19 tej ustawy, który w ust. 3 (w brzmieniu sprzed wejścia w życie ustawy zmieniającej z 17 grudnia 2016 r.) wskazywał, że w skład rady nadzorczej spółki, o której mowa w art. 13 ust. 3, wchodzą przedstawiciele gmin, o których mowa w art. 13 ust. 3, w równej liczbie, wskazani przez zarządy tych gmin. Przewodniczącym rady nadzorczej są na przemian przedstawiciele gmin S. i Ś..

Jak zatem wynika z powyższego analizowane zapisy statutu stanowiły odpowiednie przeniesienie regulacji ustawowych do treści statutu, aby zagwarantowane były uprawnienia przyznane konkretnym akcjonariuszom, w tym powódce, na mocy ustawy o portach i przystaniach morskich. Z tych względów nie można przyjąć, że rzeczone uprawnienia zostały przyznane statutem, który nie był ich źródłem, a do statutu te zapisy zostały wprowadzone dla zapewnienia zgodności z regulacjami ustawowymi, które to regulacje wyprzedzały postanowienia statutu. Skoro więc to nie statut tylko ustawa przyznała powódce uprawnienie do posiadania w radzie nadzorczej pozwanej Spółki dwóch przedstawicieli z prawem przewodniczenia naprzemiennie z drugą Gminą, to do zmiany postanowień, statutu uszczuplających te uprawnienia, nie była wymagana zgoda tak powódki, jak i Gminy Ś., o której mowa w art. 415 § 3 k.s.h.

W tym zakresie Sąd posiłkował się stanowiskiem Sądu Najwyższego zawartym w wyroku z dnia 23 marca 2006 r. (II CSK 76/05, LEX nr 190515, OSNC-2008/1/1) wydanym w sprawie o bardzo zbliżonym stanie faktycznym, pomiędzy tym samymi stronami, gdzie skarżącą uchwałę walnego zgromadzenia akcjonariuszy w przedmiocie zmiany statutu w części dotyczącej powoływania członków zarządu, a dokładnie pozbawienia prawa do wskazania po jednym przedstawicielu wchodzącym w skład zarządu, była także Gmina M. S..

W uzasadnieniu tego wyroku SN wskazał m.in., że ustawa o portach określa zasady tworzenia podmiotów zarządzających portami i przystaniami morskimi, ich organizację i funkcjonowanie (art. 1 ust. 1). W art. 6 ust. 1 tej ustawy postanowiono, że utworzone na jej podstawie spółki akcyjne zarządzające portami o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej działają zgodnie z przepisami Kodeksu handlowego, chyba że ustawa stanowi inaczej. Szczególny charakter w stosunku do przepisów Kodeksu handlowego miały więc nie tylko zawarte w tej ustawie przepisy stanowiące podstawę utworzenia spółek akcyjnych zarządzających portami o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej, lecz także zawarte w tej ustawie przepisy normujące działanie wspomnianych spółek. Przepisem szczególnym w stosunku do regulacji Kodeksu handlowego normującym działanie pozwanej jako jednej z wymienionych spółek był między innymi art. 21 ustawy o portach. Szczególny charakter wskazanych wyżej przepisów ustawy o portach nie uległ co do zasady zmianie z chwilą wejścia w życie z dniem 1 stycznia 2001 r. - Kodeksu spółek handlowych. W art. 611 pkt 11 k.s.h. zastrzeżono, że pozostają w mocy przepisy szczególne zawarte w odrębnych ustawach dotyczących innych spółek handlowych niż wymienione w punktach poprzedzających, a więc także w ustawie o portach. Zgodnie zaś z art. 629 k.s.h., treść regulacji zawartej w art. 6 ust. 1 ustawy o portach uległa z chwilą wejścia w życie Kodeksu spółek handlowych jedynie zmianie polegającej na zastąpieniu przewidzianego w tej regulacji odesłania do przepisów Kodeksu handlowego odesłaniem do przepisów Kodeksu spółek handlowych. Z art. 6 ust. 1 ustawy o portach od dnia 1 stycznia 2001 r. wynikało więc, że utworzone na podstawie tej ustawy spółki akcyjne zarządzające portami o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej działają zgodnie z przepisami Kodeksu spółek handlowych, chyba że ustawa ta stanowi inaczej.

Sąd orzekający w tej sprawie zauważa, że znalazło to zresztą odzwierciedlenie w § 4 statutu pozwanej Spółki, gdzie pierwotnie wskazano, że spółka powstała i działa na podstawie ustawy z 20 grudnia 1996 r. o portach i przystaniach morskich oraz Kodeksu handlowego, zmieniając ten zapis w dniu 25 lipca 2013 r. poprzez dodanie za kodeksem spółek handlowych „oraz innych właściwych przepisów”.

Jak dalej wskazał SN „(…) szczególny, bezwzględnie obowiązujący charakter art. 21 ustawy o portach wykluczał stosowanie do postanowień statutu pozwanej spółki, wchodzących w zakres materii objętej tym przepisem, regulacji - najpierw - art. 408 § 3 k.h., a później - art. 415 § 3 k.s.h. Należy dodać, że nie miały też zastosowania w zakresie materii objętej art. 21 ustawy o portach powołane również w skardze kasacyjnej przepisy art. 304 § 2 pkt 5 i art. 354 k.s.h. Decydujące znaczenie w tym zakresie przypadało jedynie art. 21 ustawy o portach. (…) Jak wiadomo, regulacja zawarta w art. 21 ustawy o portach mogła być w statucie pozwanej spółki jedynie powtórzona. Zabieg taki nie był jednak konieczny dla wywoływania skutków prawnych przez art. 21 ustawy o portach. Poprawniej nawet więc byłoby nie powielać tego przepisu w statucie, a gdyby go w nim nie powielono, nie budziłoby wątpliwości podleganie, po uchyleniu art. 21 ustawy o portach i upływie okresu wskazanego w art. 5 ustawy zmieniającej, materii objętej uchylonym przepisem zespołowi norm Kodeksu spółek handlowych nie obejmującemu art. 415 § 3 k.s.h. Wykluczone zatem byłoby wówczas oczywiście zastosowanie art. 415 § 3 k.s.h. Przyjęcie całkowicie odmiennego stanowiska w sytuacji, w której doszło do, wprawdzie dopuszczalnego, ale zbytecznego, powielenia w statucie pozwanej spółki art. 21 ustawy o portach stanowiłoby daleko idącą niekonsekwencję w świetle ustawy o portach oraz ustawy zmieniającej. Stanowiska takiego nie da się usprawiedliwić również z punktu widzenia przepisów Kodeksu spółek handlowych dotyczących uprawnień osobistych przyznanych indywidualnie oznaczonemu akcjonariuszowi. Według art. 354 § 1 i art. 304 § 2 pkt 5 k.s.h., źródłem przyznania indywidualnie oznaczonemu akcjonariuszowi osobistego uprawnienia może być jedynie statut. W rezultacie, tylko uprawnienie osobiste przyznane przez statut podlega ochronie przewidzianej w art. 415 § 3 k.s.h. Artykuł 415 § 3 k.s.h. nie mógł więc mieć zastosowania do postanowienia statutu będącego powtórzeniem art. 21 ustawy o portach nie tylko przed uchyleniem tego przepisu, ale także po jego uchyleniu, skoro źródłem uprawnienia wymienionego we wspomnianym postanowieniu był w istocie przepis ustawy, a nie samo to postanowienie. Podsumowując, konsekwencją uchylenia art. 21 ustawy o portach i upływu w odniesieniu do zarządu pozwanej spółki terminu wskazanego w art. 5 ustawy zmieniającej była możliwość zmiany postanowienia statutu będącego powtórzeniem art. 21 ustawy o portach na zasadach wyłączających zastosowanie art. 415 § 3 k.s.h.”.

W świetle przytoczonych uwag SN, które Sąd orzekający w pełni akceptuje, analogiczny charakter, a więc wyłączający zastosowania art. 415 § 3 k.s.h., przepisu art. 19 u.pip.m. w brzmieniu nadanym w art. 7 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o działach administracji rządowej oraz niektórych innych ustaw. Przepis ten stanowił wprost podstawę zmiany §§ 22 i 23 statutu pozwanej Spółki, zmniejszającej liczbę przedstawicieli każdej z (...) w radze nadzorczej, które to uprawnienie zostało przyznane ustawą, a w statucie zostało tylko powielone.

Argumentację SN o niekonieczności powtarzanie w statucie zapisów ustawy odnieść należy do zarzutu powódki pominięcia w § 1 ust. 1 pkt 2) zaskarżonej uchwały zawartego w ustawie nowelizującej zapisu: „(…) jeżeli gminy nie objęły akcji stanowiących co najmniej 10% całkowitego kapitału zakładowego danej spółki (…)”. Przedmiotowy zapis otwiera akcjonariuszom pozwanej – Gminie M. S. i Gminie Ś. prawo do posiadania wiec niż jednego przedstawiciela w radzie nadzorczej, a ponieważ przepisy ustawy o portach i przystaniach morskich mają charakter szczególny wobec k.s.h., to w przypadku spełnienia przez którąkolwiek z (...) powyższego warunku, ustawa będzie wprost stanowiła podstawę do zwiększenia ilości jej przedstawicieli w radzie nadzorczej. Aktualnie udział powódki w kapitale zakładowym pozwanej Spółki wynosi 0,53%, a Gminy Ś. 0,16% i zapewne (łącznie 0,69%), wiec zapewne stąd walne zgromadzenie akcjonariuszy nie uznało za konieczne wprowadzanie do statutu progu 10% udziału w kapitale zakładowym dla posiadania kolejnego przedstawiciela w RN.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd uznał, że uchwała nr (...) (...) z 3 lutego 2017 r. w zaskarżonej części nie jest sprzeczna z przepisem art. 415 § 3 k.s.h., co czyniło powództwo główne bezzasadnym.

W ocenie Sądu na uwzględnienie nie zasługiwało również powództwo ewentualne o uchylenie tejże uchwały jako – wg powódki – godzącej w interesy Spółki, mającej na celu pokrzywdzenie akcjonariusza i naruszającej w ten sposób dobre obyczaje.

Przepis art. 422 § 1 k.s.h. wymienia cztery przyczyny wadliwości uchwały walnego zgromadzenia: 1) sprzeczność uchwały ze statutem, 2) sprzeczność uchwały z dobrymi obyczajami, 3) godzenie przez uchwałę w interes spółki, 4) pokrzywdzenie akcjonariusza przez uchwałę). Jednakże żadna z tych przyczyn występująca pojedynczo (osobno) nie stanowi jeszcze wystarczającej podstawy uchylenia uchwały.

Podstawę uchylenia uchwały zgromadzenia akcjonariuszy stanowić mogą występujące łącznie (kumulatywnie) dwie przyczyny, które powyższy przepis „ustawia w pary”. Uchylona może więc być uchwała, która jest: 1) sprzeczna ze statutem i godzi w interes spółki, 2) sprzeczna ze statutem i ma na celu pokrzywdzenie akcjonariusza, 3) sprzeczna z dobrymi obyczajami i godzi w interes spółki, 4) sprzeczna z dobrymi obyczajami i ma na celu pokrzywdzenie akcjonariusza.

Konfrontując te podstawy z treścią pozwu stwierdzić należy, że w grę wchodzą tylko podstawy z punktów 3) i 4), gdyż powódka nie zarzuciła uchwale nr (...) sprzeczności ze statutem. Natomiast jeżeli chodzi o pkt 3), to powódka skupiła się na godzeniu w interes spółki, ale Sąd uznał, że zawarte tam uwagi odnieść należy również do sprzeczności z dobrymi obyczajami.

Pojęcie dobrych obyczajów jest generalną klauzulą opartą o kryterium ocenne, zaczerpnięte z zasad powszechnej obyczajowości. Przez dobre obyczaje należy rozumieć takie zachowania, które wpływają pozytywnie na funkcjonowanie spółki i otoczenie gospodarcze, a związane z przestrzeganiem uczciwości kupieckiej przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Kryterium tej przesłanki ma wyraźnie aspekt moralny, a więc naruszenie dobry obyczajów ma miejsce gdy poddawane ocenie zachowanie można uznać za niegodziwe, bądź podjęte dla realizacji nagannych celów, ze szkodą dla interesów spółki. Działanie zgodne z dobrymi obyczajami musi z kolei spełniać warunek przyzwoitego postępowania, uwzględniającego w odpowiednim stopniu różne interesy służące spółce i wszystkim jej wspólnikom. Jeżeli chodzi o kolejną przesłankę, to przyjąć należy, że uchwała godzi w interesy spółki, gdy np. powoduje uszczuplenie majątku, ogranicza zysk, uderza w dobre imię jej organów, chroni interesy osób trzecich kosztem interesów spółki, czy zagraża jej bytowi. Uchwała taka w ujemny sposób wpływa na szeroko pojętą sferę interesów spółki, czy to przez pomniejszenie jej majątku z korzyścią dla wspólników, czy też uniemożliwienie spółce rozwoju prowadzonego przez nią przedsiębiorstwa na dotychczasowym polu aktywności gospodarczej. Z kolei uchwała podjęta w celu pokrzywdzenia akcjonariusza to taka, która została podjęta w stanie umyślności co do pokrzywdzenia akcjonariusza, przy czym cel ten powinien istnieć w chwili podejmowania uchwały. Ponadto o uchwale podjętej w celu pokrzywdzenia akcjonariusza można mówić również wtedy, gdy treść uchwały spowodowała, że jej wykonanie doprowadziło do pokrzywdzenia.

Odnosząc tę definicje do realiów rozstrzyganej sprawy Sąd uznał, że brak jest podstaw do uchylenia zaskarżonej uchwały NZW, gdyż nie narusza ona dobrych obyczajów i w sposób przedstawiony w pozwie.

Akcentując w pierwszej kolejności, że uchwała nr (...) w spornej części godzi w interes spółki sama powódka wskazuje, że Skarb Państwa był i pozostaje dominującym akcjonariuszem pozwanej Spółki, a co zdaniem Sądu wynika przede wszystkim ze szczególnego charakteru jakim pozwanej Spółce i pozostałym podmiotom zarządzającym portami i przystaniami morskimi nadaje ustawa z 20 grudnia 1996 r. o portach i przystaniach morskich, mających podstawowe znaczenie dla gospodarki narodowej. Skoro prymat w tych podmiotach wiedzie Skarb Państwa, to usprawiedliwionym jest, aby miał on zagwarantowany wpływ zarówno na decyzje zarządcze, jak i na kontrolę tych decyzji przez radę nadzorczą. Przy czym w dalszym ciągu powódka i Gmina Ś. ( nota bene niezainteresowana rzeczonymi zmianami – vide nieobecność na NZW) ma zachowany nadzór nad spółką, gdyż nie została w ogóle pozbawiona przedstawiciela w radzie nadzorczej, a tylko zmniejszyła się liczba przedstawicieli Gminy M. S.. Jednocześnie powódka nie wskazała żadnych argumentów, które świadczyłyby o tym, że ta wyłącznie liczebna zmiana ma jakikolwiek wpływ na funkcjonowanie Spółki, a tym samym, że godzi w jej interesy. Jakkolwiek Sąd zgadza się z powódką, że interes spółki handlowej jest wypadkowa interesów wszystkich grup jej wspólników, określaną z uwzględnieniem zastrzeżonego w umowie lub statucie celu spółki, to z pola widzenia nie może umykać już podkreślone szczególne znaczenie (...) z punktu widzenia gospodarki państwa, a w związku z tym proporcje uczestnictwa w kapitale zakładowym przez poszczególnych akcjonariuszy.

W ocenie Sądu podnoszony przez powódkę argument, że w interesie Spółki leży wzmocnienie roli samorządu w zarządzaniu portem, a nie jej osłabienie nie jest trafny. Po pierwsze, nadzór to nie zarządzanie, a po drugie, powódka tego nadzoru nie zostają pozbawiona. Jednocześnie Sąd nie dopatrzył się aby zaskarżona uchwała w ujemny sposób wpływała na szeroko pojętą sferę interesów spółki, w szczególności sferę majątkową spółki, bądź aby uniemożliwiała spółce dalszy rozwój prowadzonego przez nią przedsiębiorstwa na dotychczasowym polu aktywności gospodarczej. Również ze strony marketingowej nie są widoczne żadne zagrożenia związane z uszczupleniem o dwie osoby nadzoru gminnych akcjonariuszy.

Powyższe uwagi odnoszą się również do kwestii rzekomej sprzeczności uchwały z dobrymi obyczajami. Według Sądu zmniejszenie liczebności przedstawicieli gmin w radzie nadzorczej pozwanej Spółki nie narusza przyzwoitego postępowania i stanowi nade wszystko rezultat zmiany ustawy będącej podstawą działania Zarządu (...) SA i konieczności zgodności postanowień statutu z ustawą. Pozostawienie powódce i drugiej Gminie uprawnień nadzorczych realizuje postulat uwzględnienia różnych interesów i poszczególnych akcjonariuszy, przy jednoczesnej ustawowej dominacji akcjonariusza jakim jest Skarb Państwa. Ponadto brak jest jakichkolwiek przesłanek do uznania, że uchwała nr (...) NZW z 3 lutego 2017 r. podjęta została dla realizacji nagannych celów, gdyż za taki nie można uznać pozbawienie powódki i Gminy Ś. (naprzemiennie) przewodnictwa w radzie nadzorczej „z automatu”. Wybór przewodniczącego RN został pozostawiony jej członkom, co sprawia, że i przedstawiciel powódki tę funkcję może pełnić. Poza tym przy zwiększeniu udziału (...) w kapitale zakładowym pozwanej Spółki do poziomu 10% powódka uzyska kolejnego przedstawiciela w radzie nadzorczej. Zaś fakt, że przy obecnych relacjach kapitałowym między akcjonariuszami, może to wydawać się mało realne w najbliższej przyszłości, można też poczytać jako zamysł ustawodawcy.

Już brak sprzeczności uchwały z dobrymi obyczajami czyni żądanie jej uchylenia bezzasadnym, ale Sąd nie stwierdził również, aby miała ona na celu pokrzywdzenie akcjonariusza – Gminy M. S.. Oprócz powyższych uwag, a więc zachowania przez powódkę kontroli spółki i tego, że uchwała w istocie tylko recypuje regulacje ustawowe do statutu, trzeba jeszcze wskazać, że przy relacjach kapitałowych między akcjonariuszami, a w szczególności Skarbem Państwa i Gminami, to z pewnością ilość przedstawicieli (...) w RN jest adekwatna do ich udziału w kapitale zakładowym. Jeżeli zaś chodzi o pokrzywdzenie powódki poprzez pominięcie w treści uchwały zapisu art. 19 ust. 5 u.pip.m., jakoby uniemożliwiające powodowej Gminie domagania się prawa pozostawienia dwóch przedstawicieli w RN, jako że w akcie założycielskim spółki objęła ona powyżej 10% akcji, to po pierwsze, chodzi o aktualny udział w kapitale zakładowym, a nie ten pierwotny. Po drugie, na wypadek osiągnięcia przez powódkę 10% akcji podstawę ubiegania się o drugiego przedstawiciela w radzie będą stanowiły wprost przepisy powyższej ustawy, o czym była już mowa przy analizowaniu przesłanek stwierdzenia nieważności uchwały.

Mając na względzie powyższe wywody Sąd uznał za niezasadne także żądanie ewentualne pozwu (pkt 4 i 5), co skutkowało oddaleniem powództwa w całości.

O kosztach procesu Sąd orzekł zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy (art. 98 k.p.c.), którą powódka przegrała w całości i w związku z tym jest zobligowana do pokrycia kosztów poniesionych przez stronę pozwaną, na które złożyły się wynagrodzenia pełnomocnika w wysokości 1.080 zł (§ 8 ust. 1 pkt 22 Rozporządzenia MS z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie) i opłata skarbowa od pełnomocnictwa 17 zł. Sąd nie znalazł podstaw do zastosowania wyższej niż minimalna stawki opłaty za czynności adwokackie, biorąc pod uwagę nieobszerną odpowiedź na pozew i półgodzinną rozprawę, zwłaszcza że pełnomocnik pozwanej Spółki nie uzasadnił wniosku o zasądzenie tytułem kosztów zastępstwa procesowego kwoty 3.217 zł ( vide str. pierwsza odpowiedzi na pozew), która nie stanowi - nawet po odjęciu 17 zł opłaty skarbowej - wielokrotności stawki minimalnej obowiązującej w sprawach o stwierdzenie nieważności lub uchylenie uchwał akcjonariuszy.

Ustalając stan faktyczny w sprawie, w zakresie istotnym dla powyższego rozstrzygnięcia, Sąd oparł się na niekwestionowanych przez strony dowodach z dokumentów. Jako nieprzydatne do ustalenia stanu faktycznego Sąd uznał dwie publikacje załączone do pozwu (116-121 i k. 122-136), traktując je jako element argumentacji prawnej przedstawionej przez powódkę na poparcie swojego stanowiska.