Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt.

VI U 764/16

Dnia

31 maja 2016r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

na rozprawie w składzie:

Przewodniczący:

SSO Maciej Flinik

Protokolant:

st. sekr. sądowy Agnieszka Kozłowska

po rozpoznaniu w dniu

31 maja 2016r.

w B.

odwołania

P. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

z dnia

3 lipca 2015 r.

i 25 lutego 2016 r.

Nr

(...)

w sprawie

P. K.

przeciwko:

Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o emeryturę

1/zmienia zaskarżone decyzje organu rentowego z dnia 3 lipca 2015 roku i z dnia 25 lutego 2016 roku w ten sposób, iż wysokość emerytury ubezpieczonego P. K. przyznanej od 1 czerwca 2015 roku wynosiła 1507,12 zł. (jeden tysiąc pięćset siedem złotych dwanaście groszy) brutto,

2/ oddala odwołanie w pozostałym zakresie ,

3/stwierdza, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Sygn. akt VI U 764/16 UZASADNIENIE

Ubezpieczony P. K. wniósł odwołanie od decyzji ZUS z dnia 3 lipca 2015 r., którą ustalono wysokość jego emerytury w kwocie zaliczkowej ( 1400 zł plus dodatki ) i podjęto jej wypłatę od 1 czerwca 2015 r.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu wskazał, iż wypłata emerytury przyznanej ubezpieczonemu od dnia 4 października 2014 ( w oparciu o wyrok Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 10 lutego 2015 r. ) została na zasadzie art. 103 a ustawy o emeryturach i rentach z FUS zawieszona z uwagi na kontynuowanie przez ubezpieczonego zatrudnienia . W dniu 15 czerwca 2015 r. ubezpieczony złożył wniosek o podjęcie wypłaty emerytury wraz ze świadectwem pracy z dnia 15 czerwca 2015 r. poświadczającym rozwiązanie stosunku pracy z tym dniem. W związku z powyższym zaskarżoną decyzją ustalono wysokość emerytury w kwocie zaliczkowej i podjęto jej wypłatę.

Na rozprawie w dniu 27 kwietnia 2015 r. ubezpieczony sprecyzował , iż domaga

się :

a) wypłaty emerytury od 4 października 2014 r.

b) zaliczenia mu przy ustalaniu wysokości emerytury okresu represji jakim podlegał w latach 1954-1956 w wymiarze dwukrotnym

c) prawidłowej waloryzacji świadczenia

Sąd Okręgowy ustalił i zważył co następuje :

Stan faktyczny w sprawie pozostawał bezsporny. Wyrokiem z dnia 10 lutego 2015 r. sygn. akt VI U 2444/14 Sąd Okręgowy w Bydgoszczy przyznał ubezpieczonemu P. K. prawo do emerytury począwszy od dnia 4 października 2014r. Wypłatę emerytury wstrzymano z uwagi na kontynuowanie przez ubezpieczonego zatrudnienia. W dniu 15 czerwca 2015 r. ubezpieczony w związku z rozwiązaniem z tym dniem stosunku pracy wniósł o naliczenie i wypłatę emerytury. Decyzją z dnia 3 lipca 2015 r. przyznano ubezpieczonemu zaliczkę na poczet przysługującej mu emerytury od dnia 1 czerwca 2015 r. to jest od miesiąca , w którym rozwiązano stosunek pracy. Wysokość emerytury ustalono na kwotę 1400 zł plus dodatki ( uwzględniono waloryzację roczną przeprowadzaną z dniem 1 czerwca 2015 r. ) . Decyzją z dnia 25 lutego 2016 r. organ rentowy przeliczył emeryturę , ustalając , iż po waloryzacji świadczenie wynosi 1422, 13 zł.

W świetle powyższego rozstrzygnięcia wymagały jedynie podniesione przez strony trzy zagadnienia prawne : podstaw wstrzymania wypłaty świadczenia do momentu rozwiązania przez ubezpieczonego stosunku pracy, uwzględniania przy ustalaniu wysokości świadczenia w wymiarze dwukrotnym okresu represji oraz sposobu przeprowadzenia waloryzacji świadczenia.

Odnosząc się do pierwszej ze wskazanych wyżej kwestii spornych , to jest daty, od jakiej należało wypłacić ubezpieczonemu emeryturę , słusznie organ rentowy wskazał, że stosownie do treści art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego. W przedmiotowej sprawie nie ulega wątpliwości , iż ubezpieczony kontynuował zatrudnienie do 15 czerwca 2015 r. , tym samym brak jest jakichkolwiek podstaw prawnych do wypłaty mu świadczenia za okres wsteczny to jest od daty jej przyznania wskazanej w prawomocnym wyroku sądu .

Odnosząc się do drugiego z żądań ubezpieczonego , dotyczącego uwzględnienia w wymiarze dwukrotnym lat represji ( 1954 – 1956 ), należy przytoczyć tezę wyroku Sąd Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 20 stycznia 2015 r. III AUa 380/14 wydanego na kanwie tego samego przepisu, na który powołuje się ubezpieczony to jest na podstawie art. 13 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego , zgodnie z którą okres deportacji ubezpieczonego (kombatanta) nie podlega podwójnemu uwzględnieniu przy ustalaniu wysokości emerytury. W uzasadnieniu tegoż orzeczenia ( które Sąd Okręgowy w całości podziela ) czytamy między innymi : „… z powyższego jednoznacznie wynika, że cały dochodzony przez ubezpieczonego okres jego działalności kombatanckiej został już uwzględniony przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w wymiarze okresów składkowych, a brak podstaw prawnych do zaliczenia w miejsce okresu składowego - zatrudnienia w Zakładzie (...) w B. okresu działalności kombatanckiej. Jednocześnie należy podkreślić, że taka zamiana nie wypłynęła by na wysokość świadczenia ubezpieczonego, skoro okresy działalności kombatanckiej można zaliczyć w podwojonym wymiarze tylko do ustalenia okresu potrzebnego do nabycia uprawnień emerytalno-rentowych, a nie przy ustalania ich wysokości … „ Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy, należy stwierdzić, iż skoro ubezpieczonemu zostało już przyznane prawo do emerytury ( zgodnie z prawomocnym wyrokiem sądowym nabył to prawo od października 2014 r. ) , to żądanie w/w – nego uwzględnienia w podwójnym wymiarze okresu represji ( z lat 1954- 1956 ) jest bezprzedmiotowe, albowiem nie podlega ono podwójnemu uwzględnieniu przy ustalaniu wysokości emerytur. Tym samym kwestia jego uwzględnienia lub nie w takim ( podwójnym ) wymiarze przy ustalaniu prawa do świadczenia nie ma jakiegokolwiek wpływu na wysokość przysługującego ubezpieczonemu świadczenia.

Ubezpieczony słusznie natomiast zakwestionował sposób przeprowadzenia przez organ rentowy waloryzacji świadczenia. W istocie pozwany nie powinien był w jego przypadku to jest w sytuacji, w której ustalenie wysokości emerytury następowało w czerwcu 2015 r. , przeprowadzać waloryzacji rocznej z dniem 1 czerwca tegoż roku, a powinien był poprzestać na waloryzacjach kwartalnych. W wyroku z dnia 22 kwietnia 2015 r. III AUa 554/14 Sąd Apelacyjny w Łodzi w sposób wyjątkowo czytelny przedstawił prawidłowy sposób przeprowadzania - przy ustalaniu wysokości świadczenia - waloryzacji rocznych i kwartalnej . Wskazał, iż zgodnie z art. 25 ust. 1 ustawy emerytalnej (w brzmieniu tego przepisu obowiązującego od 1 lutego 2014 r.) dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r. podstawę obliczania emerytury, której wysokość ustalana jest według art. 26 tej ustawy, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185. Ubezpieczony w przedmiotowej sprawie nabył prawo do emerytury na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej, a zatem nie był członkiem otwartego funduszu emerytalnego i dlatego jego składki nie były ewidencjonowane na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Podstawę obliczania jego świadczenia stanowią tylko zwaloryzowane składki oraz zwaloryzowany kapitał początkowy z uwzględnieniem przeliczenia, o którym mowa w art. 185 ustawy. Zasady waloryzacji składek ewidencjonowanych na kontach ubezpieczonych począwszy od 1 stycznia 1999 r., jak i kapitału początkowego ustalonego na ten dzień są takie same. Waloryzację składek ewidencjonowanych przeprowadza się według zasad wynikających z art. 25 ust. 3-5 i art. 25a ustawy, które maja zastosowanie do waloryzowania kapitału początkowego z mocy art. 173 ust. 5 ustawy emerytalnej. Po myśli art. 25 ust. 3 ustawy emerytalnej waloryzację składek przeprowadza się corocznie, od dnia 1 czerwca każdego roku, poczynając od waloryzacji za rok 2000, z uwzględnieniem art. 25a. W wyniku przeprowadzonej waloryzacji stan konta nie może ulec obniżeniu. Natomiast przepis art. 25a ust. 1 tej ustawy stanowi, że przy ustalaniu wysokości emerytury kwota składek na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu 31 stycznia roku, za który przeprowadzono ostatnią waloryzację, o której mowa w art. 25, jest waloryzowana kwartalnie. Z treści art. 25 ust. 3 i art. 25a ust. 1 ustawy emerytalnej jednoznacznie wynika, że składki są waloryzowane corocznie, a z chwilą ustalania wysokości emerytury przeprowadza się waloryzację kwartalną co do składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu 31 stycznia roku, za który przeprowadzono ostatnią waloryzację, Data 31 stycznia danego roku jest tutaj istotna, gdyż zgodnie z art. 25 ust. 4 waloryzacji podlega kwota składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego na dzień 31 stycznia roku, za który jest przeprowadzana waloryzacja, powiększona o kwoty z tytułu przeprowadzonych waloryzacji. Zatem waloryzacja składek za dany rok obejmuje składki zgromadzone od 1 lutego poprzedniego roku do 31 stycznia bieżącego roku. Stąd też błędne jest zarówno stanowisko sądu pierwszej instancji, jak i organu rentowego, że waloryzacja składek za dany roku obejmuje składki do końca maja roku za który przeprowadzana jest waloryzacja. Twierdzenie, że waloryzacja roczna przeprowadzana na dzień 1 czerwca danego roku obejmuje składki zewidencjonowane do maja tego roku nie znajduje oparcia w treści art. 25 ust. 3 i 4 ustawy emerytalnej. Składki z ostatnich 5 miesięcy poprzedzających waloryzację roczną pozostają na koncie w nominalnej ich wysokości. Podlegają one waloryzacji dopiero przy przeprowadzanej kolejnej waloryzacji rocznej. Podobnie przy waloryzacji kwartalnej, o której mowa w art. 25a ustawy nie waloryzuje się składek z okresu co najmniej 5 miesięcy poprzedzających ustalenie prawo do emerytury (art. 25a ust. 2 i ust. 3). Przy czym zgodzić się tutaj należy z sądem pierwszej instancji, że waloryzację kwartalną uruchamia się w momencie ustalania wysokości emerytury. Przy ustalaniu wysokości emerytury waloryzację kwartalną przeprowadza się według art. 25a ust. 2-4 tej ustawy, przy uwzględnieniu wskaźnika waloryzacji kwartalnej określonego w ustępie 5 art. 25a, mogącego różnić się istotnie od wskaźnika waloryzacji rocznej wskazanego w art. 25 ust. 6 ustawy. Dlatego też zastosowanie rocznego wskaźnika w miejsce kwartalnych i odwrotnie może w istotny sposób wpłynąć na wysokość obliczenia podstawy emerytury, tak jak to miało miejsce w przedmiotowej sprawie. Dlatego też powołane przepisy wymagają głębszej analizy przeprowadzonej na przykładach praktycznego ich zastosowania. Przy gramatycznej wykładni art. 25a ust. 1 i ust. 2 dla osób przechodzących na emeryturę w pierwszym kwartale 2013 r., to jest od stycznia do końca marca przeprowadza się waloryzację kwartalną do składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego od 1 lutego 2012 r. do pierwszego miesiąca trzeciego kwartału, to jest do końca lipca 2012 r., gdyż jak to wynika z ustępu 1 art. 25a ustawy waloryzacji kwartalnej podlegają składki zewidencjonowane po 31 stycznia roku, za który przeprowadzono ostatnia waloryzację, o której mowa w art. 25, a po myśli art. 25a ust. 2 pkt 1 ostatniej waloryzacji kwartalnej dokonuje się za trzeci kwartał poprzedniego roku, przy czym waloryzacji podlegają składki zgromadzone na ostatni dzień miesiąca danego kwartału (art. 25a ust. 3). Przy stosowaniu art. 25a ust. 1 i ust. 2 pkt 1 sposób waloryzowania składek (także kapitału początkowego) nie budzi żadnych wątpliwości. Problemy zaczynają się przy stosowaniu art. 25a ust. 1 i ust. 2 pkt 2 i 3. Otóż dla osób przechodzących na emeryturę w drugim kwartale, to jest od kwietnia do czerwca ostatniej waloryzacji kwartalnej dokonuje się do składek zewidencjonowanych od 1 lutego 2012 r. do końca października 2012 r. - ostatnia waloryzacja na koniec pierwszego miesiąca czwartego kwartału. Przy czym problematyczne może się okazać stosowanie waloryzacji kwartalnej dla osób, które przechodzą na emeryturę w ostatnim miesiącu drugiego kwartału, to jest w czerwcu po przeprowadzonej waloryzacji rocznej, o której mowa art. 25 ust. 3 i 4, bowiem wówczas wykładnia literalna cytowanych przepisów prowadzi do wniosku, że nie ma składek na koncie ubezpieczonego, które mogłyby być waloryzowane kwartalnie. Dla tych osób składki zewidencjonowane do końca stycznia 2013 r. zostały objęte waloryzacją roczną. Stosując literalną wykładnię omawianych przepisów Sąd Apelacyjny w Łodzi, w innym składzie, w sprawie III AUa 757/12 (LEX 122781) stanął na stanowisku, że przepis art. 25a ust. 2 pkt 2 ustawy nie ma zastosowania do osób przechodzących na emeryturę od 1 czerwca danego roku. Pogląd ten wydaje się logiczny i prawidłowo wywiedziony z treści cytowanych przepisów. To jednak przy dalszej analizie art. 25a ust. 2, przyjęcie takiego stanowiska i argumentacji Sądu Apelacyjnego w powołanej wyżej sprawie III AUa 757/12 prowadzi do wniosku, że dla osób przechodzących na emeryturę w trzecim kwartale 2013 r., to jest od lipca do września tego roku, praktycznie przepis art. 25a ust. 2 pkt 3 również nie ma zastosowania i jest przepisem martwym. W myśl art. 25 ust. 2 pkt 3 ostatniej waloryzacji kwartalnej dokonuje się za pierwszy kwartał danego roku, a waloryzacji podlega kwota składek zewidencjonowanych na ostatni dzień pierwszego miesiąca kwartału, a zatem w tym przypadku, przy stosowaniu wykładni językowej, chodzi o kwotę składek zgromadzonych na dzień 31 stycznia 2013 r. Składki zgromadzone na dzień 31 stycznia 2013 r. dla osób przechodzących na emeryturę od lipca do końca września 2013 r. zostały już objęte waloryzacją roczną przeprowadzoną 1 czerwca 2013 r., a przy tym przypomnieć trzeba, że zgodnie z art. 25a ust. 1 waloryzacji kwartalnej podlega kwota składek zewidencjonowanych po 31 stycznia, za który przeprowadzono ostatnią waloryzację. Dlatego też w praktyce wykładnia językowa prowadzi tutaj do wniosków sprzecznych z treścią przepisu, który przy ustalaniu wysokości emerytury nakazuje przeprowadzanie waloryzacji kwartalnej, a nadto przewiduje kilka waloryzacji kwartalnych skoro używa się w nim zwrotu "ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za pierwszy kwartał danego roku". Norma, która przy stosowaniu wykładni językowej w praktyce prowadzi do wniosków sprzecznych z jej treścią, bowiem wyłączających jej stosowanie jest nielogiczna jako sama w sobie sprzeczna. Dlatego też zakładając, że ustawodawca jest racjonalny i nie tworzy martwych przepisów, a odmienne założenie jest niedopuszczalne, należy poszukiwać tutaj innej niż tylko językowej wykładni art. 25a ust. 2 w związku z ustępem 1 art. 25a, nadającej racjonalny sens tym przepisom. Funkcjonalna wykładnia art. 25a ust. 1 w związku z art. 25a ust. 2 i 3 ustawy emerytalnej prowadzi do wniosku, że przy ustalaniu prawa do emerytury w danym roku pomija się waloryzację roczną przeprowadzaną 1 czerwca za ten roku, obliczając podstawę emerytury wyłącznie przy zastosowaniu wskaźników waloryzacji kwartalnych, o których mowa w art. 25a ustawy. Użyte w art. 25a ust. 1 tej ustawy sformułowanie "kwota składek na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu 31 stycznia roku, za który przeprowadzono ostatnia waloryzację, o której mowa w art. 25" odnosi się do waloryzacji rocznej przeprowadzonej za rok poprzedzający ustalanie prawa i wysokości emerytury. Za taką wykładnią tych przepisów przemawia również art. 25 ust. 3 ustawy emerytalnej przewidujący coroczną waloryzację składek, z uwzględnieniem art. 25a. Uwzględniając przepisy art. 25a ustawy emerytalnej należy przyjąć, że przy ustalaniu wysokości emerytury przeprowadza się wyłącznie waloryzację kwartalną, to jest z pominięciem bieżącej waloryzacji rocznej „.

Jeszcze raz należy podkreślić, iż błędnym jest prezentowane w niniejszej sprawie stanowisko organu rentowego, jakoby w przypadku ustalania emerytury w czerwcu danego roku kwota składek oraz kapitału początkowego poddana ostatniej waloryzacji rocznej nie mogła podlegać waloryzacjom kwartalnym , gdyż kwota tych składek oraz kapitału została już zwaloryzowana rocznie za poprzedni rok od dnia 1 czerwca 2015 r. Wręcz przeciwnie, w przypadku ubezpieczonego nie należało z wymienionych wyżej przyczyn stosować waloryzacji rocznej, tylko dokonać waloryzacji kwartalnych. Przy prawidłowym przeprowadzeniu waloryzacji świadczenia przez ZUS, kwota należnej ubezpieczonemu emerytury ( bez dodatków ) wynosiła 1507, 12 zł ( a nie jak w zaskarżonej decyzji z dnia 3 lipca 2015 i bazującej na niej decyzji z dnia 25 lutego 2016 r. ) .

W tym stanie rzeczy , Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. postanowił jak w punkcie 1 sentencji wyroku ( ustalając inną aniżeli pierwotnie określona na 1400 zł wysokość emerytury - ustalając , iż przysługiwała ubezpieczonemu w wysokości 1507,12 zł ) , a na podstawie § 1 tegoż przepisu jak w punkcie 2 wyroku ( oddalając odwołanie w pozostałej części ) .

Sąd Okręgowy nie ustalił jednocześnie odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej dla wydania prawidłowej decyzji, albowiem kwestie związane ze sposobem w jaki należy przeprowadzać waloryzacje w przypadku przechodzenia na emeryturę w poszczególnych kwartałach roku ( czyli kwestie interpretacji przepisu art. 25 i 25 a ustawy o emeryturach i rentach z FUS ) budziły i nadal budzą szereg wątpliwości w praktyce orzeczniczej. Tym samym wobec rozbieżności w interpretacji tych przepisów, nie ma podstaw do obciążania organu rentowego odpowiedzialnością za ustalenie emerytury w takiej , a nie innej ( bo wynikającej z przyjętej interpretacji przepisu ) wysokości .