Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 lipca 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 6 lipca 2017 r. w Szczecinie

sprawy M. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o wysokość kapitału początkowego

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 7 grudnia 2016 r. sygn. akt VI U 830/15

oddala apelację.

SSA Romana Mrotek SSA Anna Polak SSO del. Andrzej Stasiuk

Sygn. akt III AUa 102/17

UZASADNIENIE

Decyzjami z dnia 7 października 2015 r., 18 listopada 2015 r. i 22 stycznia 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. ponownie ustalał wysokość kapitału początkowego M. K..

Ubezpieczony w trzech odwołaniach wnosił o zmianę decyzji, wskazując że kapitał początkowy został zaniżony, ponieważ do wyliczeń organ rentowy winien przyjmować za okres pracy ubezpieczonego za granicą rzeczywiste zarobki w dolarach po oficjalnym kursie lub zarobki zastępcze W. S..

Organ rentowy wniósł o oddalenie wniesionych odwołań

Sąd Okręgowy połączył sprawy z odwołań ubezpieczonego do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

Wyrokiem z 7 grudnia 2016 r. Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim – VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych umorzył postępowanie w zakresie kapitału początkowego do 136.466,55 zł (pkt I), zmienił zaskarżone decyzje i ustalił, że wysokość kapitału początkowego M. K. wynosi 154.887,36 zł przy przyjęciu wskaźnika wysokości kapitału początkowego 129,31 % (pkt II), oraz oddalił odwołania w pozostałym zakresie (pkt III).

Swoje rozstrzygniecie sąd I instancji oparł na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych.

M. K., urodzonemu w (...) r., decyzją z dnia 7 października 2015 ponownie ustalono kapitał początkowy na 131.707,62 zł. Decyzją z dnia 18 listopada 2015 r. podwyższono go do 131.947,97 zł, a z dnia 22 października 2016 r. do 136.466,55zł. Ostatnio przyjęty w wskaźnik wysokości kapitału początkowego wynosi 106,57 %.

M. K. pracował w (...) w G. do 15 marca 1980 r., ostatnio jako projektant. Następnie od 17 marca 1980 do 15 sierpnia 1981 r. pracował jako kierownik zespołu projektowego - (...) w (...) w G.. Przejście do zespołu projektowego nastąpiło na mocy porozumienia między zakładami pracy. Ubezpieczony prowadził działalność rzemieślniczą od 1 listopada 1981 do 7 października 1983 r. zaś od 29 grudnia 1984 był zatrudniony w Przedsiębiorstwie Usług (...) w W. jako starszy projektant w Libii, gdzie pracował do 31 marca 1987 r. Od 16 lutego 1987 r. do 6 maja 1990 r. pracował jako starszy projektant w (...) w G.. Jednocześnie od 1 maja 1987 r. do 18 czerwca 1990 r. pracował na 1/2 etatu w (...) jako kierownik zespołu sprawdzającego.

W. S., urodzony w (...) r. pracował z wnioskodawcą w (...) i zajmował stanowisko kierownika zespołu projektowego. J. M., urodzony w (...) r. pracował w (...) od 1983r. jako starszy asystent projektanta, a od 1 stycznia 1985 r. jako projektant. J. S., urodzony w (...) r. w tym zakładzie był zastępcą dyrektora i kierownikiem pracowni. A. P., pracowała w tym zakładzie jako projektant i starszy projektant.

Kapitał początkowy ubezpieczonego na dzień 1 stycznia 1999 r., przy przyjęciu zarobków zastępczych osoby zatrudnionej na stanowisku starszego projektanta - A. P. zatrudnionej w (...), wynosi 154.877,36 zł (wskaźnik wysokości podstaw wymiaru kapitału początkowego - 129,31 %).

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Okręgowy uznał odwołania za uzasadnione. Wskazując na treść art. 173, art. 174 ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2016.887; dalej jako ustawa emerytalna), zaznaczył, że sporna w sprawie pozostawała wysokość podstaw wymiaru składek od zarobków osiąganych przez ubezpieczonego w czasie pracy w Libii w latach 1984 – 1986. Sąd Okręgowy podkreślił, że § 10 rozporządzenia Rady Ministrów z 1 kwietnia 1985 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent (Dz.U.1989.11.63) przewiduje, że jeżeli w okresie, z którego wynagrodzenie przyjmuje się do ustalenia podstawy wymiaru, pracownik był zatrudniony za granicą, do ustalenia podstawy wymiaru przyjmuje się za okresy tego zatrudnienia: 1) kwoty, od których za te okresy opłacono składkę na ubezpieczenie społeczne w kraju, albo 2) jeżeli okres zatrudnienia za granicą przypada przed dniem 1 stycznia 1991 r. - kwoty wynagrodzenia przysługującego w tych okresach pracownikowi zatrudnionemu w kraju w takim samym lub podobnym charakterze, w jakim pracownik był zatrudniony przed wyjazdem za granicę. W ocenie Sądu Okręgowego, skoro ubezpieczony nie przedstawił dowodów opłacania w kraju składek za sporny okres, zastosowanie znajdował § 10 pkt 2 (organ rentowy sam ustalił wysokość wynagrodzenia zastępczego w decyzji z 22 stycznia 2016 r.). Jednocześnie zaznaczył, że wysokość zarobków W. S. nie mogła być podstawą ustalania wynagrodzenia zastępczego, albowiem nie był on zatrudniony w tym samym zakładzie co wnioskodawca przed wyjazdem za granicę. Za nieadekwatne sąd I instancji przyjął również wynagrodzenia J. M. i J. S., ponieważ pierwszy z nich zajmował stanowisko poniżej wnioskodawcy - starszy asystent i projektant, a drugi wyższe - zastępcy dyrektora i kierownika pracowni.

W ocenie sądu I instancji ustalając wysokość wynagrodzenia zastępczego należało przyjąć wysokość wynagrodzeń osiąganych przez A. P., tak jak uczynił to organ rentowy. Była to osoba zatrudniona jako projektant i starszy projektant, z podobnym wykształceniem i stażem zawodowym co wnioskodawca. Jednocześnie sąd orzekający podkreślił, że wynagrodzenie zastępcze obejmuje wszelkie składniki wynagrodzenia, które stanowiły podstawę wymiaru składek, wypłacone pracownikowi, którego zarobki stanowią podstawę ustaleń. Brak było zatem podstaw do uwzględniania jedynie wynagrodzenia zasadniczego i rekompensat, jak to uczynił organ rentowy, ponieważ w rozporządzeniu znajdującym zastosowanie w sprawie mowa o "kwotach wynagrodzenia przysługującego w tych okresach pracownikowi", a nie o kwotach wynagrodzenia zasadniczego.

Z powyższym rozstrzygnięciem w części co do punktu II nie zgodził się organ rentowy. Wyrokowi zarzucił błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia polegający na uznaniu, że w sprawie istnieją podstawy faktyczne i prawne do przyjęcia dodatkowych składników wynagrodzenia otrzymywanego przez A. P., do ustalenia kapitału początkowego ubezpieczonego na poziomie 154.887,36 zł. Zarzucił także naruszenie prawa procesowego, a mianowicie art. 233 k.p.c. przez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego.

Wskazując na powyższe zarzuty organ rentowy wniósł o zmianę wyroku w zaskarżonej części i oddalenie odwołania w tym zakresie, oraz o zasądzenie na jego rzecz od ubezpieczonego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Ewentualnie wniósł o uchylenie wyroku w całości i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Apelujący podniósł, że w sprawie nie było podstaw do przyjęcia wynagrodzenia zastępczego z uwzględnieniem także innych składników niż wynagrodzenie zasadnicze. Jakkolwiek A. P. i ubezpieczony wykonywali pracę o podobnym charakterze ale, z uwagi na odmienny staż pracy mogły w ich przypadku występować rozbieżności w zarobkach, co również dotyczy premii, która nie była obligatoryjna.

W odpowiedzi na apelację ubezpieczony podniósł, że do podstawy wymiaru świadczeń przyjmuje się te składniki wynagrodzenia, od których w rozumieniu przepisów o podstawie wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne, obowiązujących we wskazanym okresie, istniał obowiązek opłacania składek bez względu na to, czy faktycznie składka została opłacona i bez względu na formę jej opłacenia, dlatego też przyjęcie wynagrodzenia z uwzględnieniem premii, dodatków funkcyjnych, wysługi lat, czy dodatków stażowych stanowi rażącą obrazę obowiązujących przepisów. Ponadto w uchwale Rady Ministrów z 25 marca 1983 r. w sprawie klasyfikacji wynagrodzeń w jednostkach gospodarki uspołecznionej oraz zarządzeniu nr 21 Prezesa GUS z 18 maja 1984 r. w sprawie klasyfikacji składników wynagrodzeń podany jest pełny katalog składników podlegających i niepodlegających wliczeniu do podstawy wymiaru składek.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja organu rentowego nie zasługiwała na uwzględnienie. W ocenie Sądu Apelacyjnego sąd I instancji prawidłowo przeprowadził postępowanie dowodowe, dokonał na jego podstawie trafnych ustaleń faktycznych i zastosował właściwe normy prawa materialnego. Sąd Apelacyjny w całości podziela zarówno ustalenia faktyczne, jak i rozważania prawne Sądu Okręgowego, nie widząc potrzeby ponownego szczegółowego ich przytaczania.

Sąd Apelacyjny zaznacza, że w świetle zarzutów apelacji oraz przebiegu dotychczasowego postępowania, sporna w sprawie pozostawała zasadność przyjęcia do ustalenia kapitału początkowego M. K. dodatkowych składników wynagrodzenia otrzymywanego przez A. P..

System ubezpieczeń społecznych zakłada, że podstawą wymiaru emerytury i renty jest przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne. Wysokość świadczenia emerytalnego (rentowego) zależy od udziału ubezpieczonego w tworzeniu funduszu ubezpieczeń społecznych. Przy ustaleniu wysokości świadczenia znaczenie ma wysokość podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe płaconej w Polsce. W obecnym stanie prawnym nie można przyjąć do podstawy wymiaru emerytury wynagrodzenia osiąganego w walucie obcej za granicą, od którego nie były opłacone składki na polskie ubezpieczenie społeczne (por. wyrok TK z 2 lipca 2012 r. P 35/10). Wyjątek od tej zasady wprowadza rozporządzenie z 1 kwietnia 1985 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent, które na podstawie art. 194 ustawy emerytalnej zachowało moc i ma dalej zastosowanie (por. wyrok SN z 9 stycznia 2012 r., II UK 74/11, OSNP 2012 nr 23 - 24, poz. 295). Jednocześnie, jako że sam fakt konieczności przyjęcia w sytuacji ubezpieczonego wynagrodzenia zastępczego do wyliczenia kapitału początkowego nie budził wątpliwości stron, zastosowanie w niniejszej sprawie znajduje § 10 pkt 2 ww. rozporządzenia, który stanowi, że kwoty wynagrodzenia przysługującego w tych okresach (pracy za granicą przed 1991 rokiem) pracownikowi zatrudnionemu w kraju w takim samym lub podobnym charakterze, w jakim pracownik był zatrudniony przed wyjazdem za granicę.

Analiza przedmiotowego przepisu w płaszczyźnie językowej, prowadzi do wniosku, że sformułowanie „kwoty wynagrodzenia przysługującego pracownikowi” oznacza pełne należne wynagrodzenie, a więc sumę należności, których pracownik może prawnie domagać się z tytułu zawartego stosunku zatrudnienia. Pojęcie przysługującego wynagrodzenia obejmuje więc w powyższym rozumieniu wszystkie wypłaty należne ze stosunku pracy.

Dodatkowo wskazać należy, że jak słusznie ubezpieczony wskazywał w odpowiedzi na apelację, zarówno uchwała nr 33 Rady Ministrów z dnia 25 marca 1983 r. w sprawie klasyfikacji wynagrodzeń w jednostkach gospodarki uspołecznionej (M.P. nr 15, poz. 85), jak i zarządzenie nr 21 Prezesa GUS z 18 maja 1984 r. w sprawie klasyfikacji składników wynagrodzeń (Dz. Urz. GUS nr 3, poz. 6) wyraźnie wyjaśniają jakie składniki podlegają wliczeniu do podstawy wymiaru składek. Powyższe utwierdza Sąd Apelacyjny w przekonaniu, że ograniczenie terminu „przysługujące wynagrodzenie” z § 10 pkt 2 rozporządzenia wyłącznie do wynagrodzenia zasadniczego byłoby nieuprawnione.

Nie budziło więc wątpliwości, że w sytuacji M. K. zastosować należy wynagrodzenie zastępcze (§ 10 pkt 2 rozporządzenia), przy czym do jego ustalenia także organ rentowy prawidłowo przyjął wynagrodzenie A. P., jako osoby z podobnym wykształceniem i stażem zawodowym co ubezpieczony, a ponadto pracującej na tym samym stanowisku Jednocześnie uwzględniając wcześniejsze rozważania wyraźnie trzeba podkreślić, że w niniejszej sprawie brak było jakichkolwiek podstaw czy to faktycznych, czy prawnych do przyjęcia jako wynagrodzenia zastępczego dla ustalenia kapitału początkowego M. K. jedynie wynagrodzenia zasadniczego A. P.. Skoro bowiem w przepisie stanowiącym podstawę rozstrzygnięcia mowa o „wynagrodzeniu”, to termin ten należy pojmować szeroko, co oznacza, że nie sposób przyjąć, iż ustawodawca zmierzał do ograniczenia go wyłącznie do wynagrodzenia zasadniczego. Wynagrodzenie zasadnicze jest bowiem terminem węższym, nieuwzględniającym wszelkich dodatków (stażowego, premii, i innych składników wynagrodzenia). W tej sytuacji Sąd Okręgowy prawidłowo przyjął jako podstawę ustalenia kapitału początkowego ubezpieczonego za sporny okres, realnej wysokości wynagrodzenia A. P.. Jednocześnie zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. okazał się nieuzasadniony, gdyż Sąd Okręgowy dokonał całościowej analizy przeprowadzonych dowodów i rozważył zebrany materiał w sposób wszechstronny. Podkreślić trzeba, że zarzut naruszenia granic swobodnej oceny dowodów nie może polegać na zaprezentowaniu przez apelującego stanu faktycznego, ustalonego przez niego na podstawie własnej oceny dowodów (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 14 kwietnia 2010 r., I ACa 240/10, Lex nr 628186), a tym bardziej nie może się ograniczać wyłącznie do sformułowania zarzutu bez jego szczegółowego uzasadnienia przez przedstawienie stosownego wywodu prawnego.

Mając na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację.

SSA Romana Mrotek SSA Anna Polak SSO del. Andrzej Stasiuk