Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 czerwca 2017 r.

Sąd Rejonowy w Toruniu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 13 czerwca 2017 r. w Toruniu

sprawy z powództwa (...) Kancelaria sp. z o.o. we W.

przeciwko J. L.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną i o zapłatę

I.  oddala powództwo o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną;

II.  zasądza od pozwanego J. L. na rzecz powoda (...) Kancelaria sp. z o.o. we W. kwotę 10210,95 zł (dziesięć tysięcy dwieście dziesięć złotych dziewięćdziesiąt pięć groszy) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 22 marca 2017 roku do dnia zapłaty, z tym zastrzeżeniem że pozwany może powoływać się w toku egzekucji na solidarną odpowiedzialność z M. L. (1) z tytułu roszczeń zasądzonych nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu z dnia 26 lipca 2011 roku sygn. akt IV GNc 3084/11;

III.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 5328 zł (pięć tysięcy trzysta dwadzieścia osiem złotych) tytułem zwrotu części kosztów procesu.

IC 1469/16

UZASADNIENIE

W dniu 21 października 2016 roku powód (...) Kancelaria Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością we W. wniósł pozew przeciwko J. L. o uznanie za bezskuteczną w stosunku do powoda umowy z 11 kwietnia 2016 roku, zawartej między pozwanym i M. L. (1), na mocy której pozwany nabył udział w nieruchomości położonej w T., przy ul. (...) oraz o zasądzenie kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że jest wierzycielem M. L. (1) z tytułu nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym Sądu Rejonowego we Wrocławiu, wydanego w sprawie (...). Umowa zawarta między dłużnikiem i pozwanym uniemożliwiła przeprowadzenie skutecznej egzekucji.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa, wskazując, że nie jest współwłaścicielem nieruchomości, umowę przeniesienia udziałów we własności z dłużnikiem zawarł w celu zwolnienia z długu. Oświadczył, że nie miał świadomości, że M. L. (1) działał w celu pokrzywdzenia wierzyciela.

Pismem z 3 marca 2017 roku (k. 193) powód rozszerzył powództwo i wniósł o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 10 210,95 złotych z odsetkami i kosztami procesu. W uzasadnieniu pisma wskazał, że pozwany zbył udziały w nieruchomości będącej przedmiotem procesu na rzecz żony M. L. (2).

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa, podał, że M. L. (2) jest jego byłą żoną.

Sąd ustalił, co następuje:

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z 26 lipca 2011 roku, w sprawie (...), Sąd Rejonowy we Wrocławiu zasądził od pozwanego M. L. (1) na rzecz (...) Kancelaria Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością we W. kwotę 22 676,01 złotych wraz z odsetkami i kosztami procesu (k. 10)

Pismem z 28 marca 2012 roku, w sprawie (...) Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym dla Wrocławia – Krzyków we Wrocławiu, prowadzący postępowanie egzekucyjne na podstawie przedmiotowego tytułu wykonawczego, zawiadomił (...) Kancelaria Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością we W. o bezskuteczności egzekucji (k. 11)

W dniu 11 kwietnia 2016 roku, przed notariuszem B. G., M. L. (1) zawarł ze swoim ojcem J. L. umowę przeniesienia udziałów w nieruchomościach, dla których Sąd Rejonowy w Toruniu prowadzi księgi wieczyste KW nr (...), KW nr (...) i KW nr (...) (k. 172).

Strony wskazały, że umowa została zawarta w celu zwolnienia M. L. (1) z długu wynikającego z umów pożyczek z 26 lutego 2016 roku, 15 marca 2016, 1 kwietnia 2016 roku i 4 kwietnia 2016 roku.

W dniu 8 września 2016 roku J. L. zbył udziały w nieruchomościach na rzecz byłej żony M. L. (2) (wypis z KW k. 16-78).

Sąd zważył, co następuje:

Okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia sprawy nie były sporne między stronami, wynikały z dokumentów złożonych przez strony. Strony poza wnioskami o przeprowadzenie dowodów z dokumentów oraz przesłuchanie świadka M. L. (1) nie złożyły żadnych wniosków dowodowych.

Sąd na podstawie art. 227 k.p.c. oddalił wnioski o przesłuchanie świadka na okoliczność zawarcia umowy, ponieważ okoliczność ta była bezsporna, a ponadto odpis umowy zawartej w formie aktu notarialnego został złożony do akt przez pozwanego.

Powód w niniejszej sprawie, po rozszerzeniu powództwa występował z dwoma roszczenia – roszczeniem o uznanie czynności za bezskuteczną oraz z roszczeniem odszkodowawczym.

Podstawę prawną pierwotnego żądania pozwu stanowi przepis art. 527 k.c., statuujący zasadę skargi pauliańskiej. Stosownie do powołanego przepisu, gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć (§ 1). Paragraf 2 stanowi, iż czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności. Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli (§3).

Cytowany przepis przyznaje wierzycielowi uprawnienie do zaskarżania czynności dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli, czego konsekwencją może być uznanie tych czynności za bezskuteczne względem skarżącego. Nie ulega wątpliwości, że zaskarżona może być tylko czynność prawna, której skutkiem jest zmniejszenie majątku dłużnika: bądź dlatego, że z majątku coś ubyło, bądź, że do niego nie weszło to, co mogło i powinno wejść, gdyby czynność nie została dokonana. Według wskazanego przepisu przesłankami skargi paulińskiej są: pokrzywdzenie wierzycieli; uzyskanie korzyści majątkowej przez osobę trzecią wskutek czynności prawnej dłużnika; działanie dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli; wiedza lub możliwość – przy zachowaniu należytej staranności – dowiedzenia się o tym przez osobę trzecią.

Ocena stanu faktycznego przez pryzmat wskazanych przesłanek uzależniona jest od stwierdzenia, czy charakter czynności objętej żądaniem pozwu jest tego rodzaju, że mieści się w zakresie wytyczonym przez przepis art. 527 k.c.

W ocenie Sądu okoliczności niniejszej sprawy stanowią klasyczny przypadek działania dłużnika wraz z osobą bliską w celu uniemożliwienia wierzycielowi przeprowadzenia skutecznej egzekucji.

Pozwany zawarł ze swoim synem – dłużnikiem umowę. Z treści przepisu art. 527 §2 k.c. wynika domniemanie, że dokonując czynności wiedział, że czynność ta uniemożliwi prowadzenie egzekucji wierzycielom. Pozwany nie złożył żadnych wniosków dowodowych zmierzających do obalenia domniemania prawnego. Wątpliwości budzi też kwestia oświadczenia stron, że umowa dokonywana jest w celu zwolnienia dłużnika z długu, wynikającego z zawartych przez strony umów pożyczek. Pozwany zobowiązany (k. 192) do złożenia umów pożyczek celem udowodnienia swoich twierdzeń, nie wykonał zobowiązania i w związku z tym w świetle art. 6 k.c. uznać należy, że okoliczność istnienia umów pożyczki nie została udowodniona i zawierając umowę z sprzedaży z synem pozwany uzyskał korzyść majątkową.

Mimo spełnienia przesłanek do uwzględnienia skargi pauliańskiej pierwotnie zgłoszone żądanie nie mogło zostać uwzględnione. Pozwany jeszcze przed wniesieniem powództwa wyzbył się własności udziałów w nieruchomościach na rzecz byłej żony.

W doktrynie przyjmuje się, że wierzyciel wskutek skargi pauliańskiej może zaspokoić się wyłącznie z tych przedmiotów, które osoba trzecia nabyła od dłużnika, zaś zajęcie innych elementów jej majątku jest niedopuszczalne. Jeżeli zatem w chwili wytoczenia powództwa osoba trzecia nie ma już rzeczy zdatnej do zajęcia w rozumieniu art. 532 k.c., to powództwo należy oddalić. W takiej sytuacji wierzyciel powinien natomiast skorzystać z uprawnień, które wynikają z art. 531 §2 k.c. i poszukiwać przedmiotów majątkowych, które wyszły z majątku dłużnika albo do niego nie weszły u dalszego nabywcy albo zaryzykować proces o odszkodowanie przeciwko osobie trzeciej, jeżeli przy dokonywaniu czynności z dłużnikiem działa w sposób zawiniony (tak n.in. M. A. pauliana. Kilka uwag na tle art. 531 § 2 i art. 532 k.c. (...)-57 ).

Mając na względzie powyższe rozważania Sąd oddalił powództwo o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną.

Analizując roszczenia powoda o zapłatę zgłoszone w piśmie procesowym z 3 marca 2017 roku i aprobując pogląd, że wierzyciel może wystąpić z roszczeniem odszkodowawczym na podstawie art. 415 k.c. (wyr. SN z 3.2.2005 r., II CK 412/04, Legalis; tak również: M. Pyziak-Szafnicka, Ochrona, s. 185; P. Machnikowski, [w:] Gniewek, Machnikowski, Komentarz 2013, art. 532, Nb 7; W. Popiołek, [w:] Pietrzykowski, Komentarz 2011, t. II, art. 531, Nb 5), uznać należy, że powodowi przysługuje przeciwko pozwanej roszczenie o zapłatę kwoty, której nie uzyskał od M. L. (1) na podstawie art. 415 k.c., w myśl którego kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.

Zgodnie z art. 300 k.k. kto, w razie grożącej mu niewypłacalności lub upadłości, udaremnia lub uszczupla zaspokojenie swojego wierzyciela przez to, że usuwa, ukrywa, zbywa, darowuje, niszczy, rzeczywiście lub pozornie obciąża albo uszkadza składniki swojego majątku, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Zachowanie pozwanego - ojca dłużnika, który wiedząc o problemach finansowych syna nabywa od niego udziały w nieruchomościach, a następnie po około 2 miesiącach zbywa je na rzecz swojej byłej żony (matki dłużnika), musi być w ocenie Sądu traktowane jako pomocnictwo dłużnikowi w udaremnieniu egzekucji, a zatem jest czynem bezprawnym w rozumieniu przepisu art. 415 k.c.

Szkodę powoda stanowi kwota, której nie wyegzekwował od dłużnika.

Związek między bezprawnym działaniem pozwanej, a szkodą jest oczywisty. Gdyby pozwany nie zawarł obu umów sprzedaży wierzyciel w toku postępowania egzekucyjnego byłby w stanie zaspokoić wszystkie swoje roszczenia, kierując egzekucję do udziałów w nieruchomości.

W tym stanie rzeczy Sąd na podstawie art. 415 k.c. zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 10 210,95 złotych tytułem naprawienia szkody.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 §1 k.c.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. w myśl zasady stosunkowego rozdzielenia.

Powód poniósł w niniejszej sprawie koszty z tytułu dwóch opłat sądowych w wysokości po 511 złotych, z tytułu wynagrodzenia pełnomocnika w obu sprawach po 4 800 złotych, obliczonego wg stawki minimalnej na podstawie §2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych w brzmieniu obowiązującym przed 27 października 2016 roku na podstawie §2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3 października 2016 roku, zmieniającego rozporządzenie w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Z uwagi na fakt, że powód wygrał sprawę w 50% Sąd zasądził na jego rzecz tytułem zwrotu części kosztów procesu kwotę w wysokości 5 328 złotych na którą składa się zwrot jednej opłaty od pozwu w wysokości 511 złotych, jednego wynagrodzenia pełnomocnika w wysokości 4 800 złotych oraz opłata od pełnomocnictwa w wysokości 17 złotych.