Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 marca 2017 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Gabriela Sobczyk (spr.)

Sędzia SO Barbara Braziewicz

Sędzia SR (del.) Maryla Majewska-Lewandowska

Protokolant Justyna Chojecka

po rozpoznaniu w dniu 29 marca 2017 r. w Gliwicach na rozprawie

sprawy z powództwa J. S.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej

w S.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Jastrzębiu-Zdroju

z dnia 20 stycznia 2016 r., sygn. akt I C 644/14

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 1.200 zł (tysiąc dwieście złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym.

SSR(del.) Maryla Majewska-Lewandowska SSO Gabriela Sobczyk SSO Barbara Braziewicz

UZASADNIENIE

Powód J. S. domagał się zasądzenia od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w S. na swoja rzecz kwoty 10 000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 6 sierpnia 2013r. do dnia zapłaty oraz zasądzenia od pozwanej kosztów procesu.

W uzasadnieniu wskazano, że w dniu 28 lipca 2012r. małoletni powód uległ wypadkowi komunikacyjnemu, sprawca wypadku był ubezpieczony z tytułu OC u pozwanej. Powód doznał ogólnych potłuczeń wskutek dachowania pojazdu. Zdarzenie to odcisnęło się na jego sferze psychicznej. Straż pożarna wydostała dziecko z samochodu, było ono przerażone i płakało. W związku z podejrzeniem urazu kręgosłupa powód został całkowicie unieruchomiony w karetce, co było dodatkowym stresem. Po zdarzeniu matka powoda zauważyła u niego znaczne zmiany w zachowaniu, związane z doznaniem stresu pourazowego. Do chwili obecnej małoletni budzi się z krzykiem, stał się zalękniony, doświadcza negatywnych emocji w związku z ruchem drogowym. Nerwowo reaguje na niektóre elementy jazdy autem. Wykazywał przez długi okres czasu całkowity brak zaufania do osób, z którymi wówczas poruszał się samochodem. Na dochodzoną kwotę składa się zadośćuczynienie w kwocie 9880 zł oraz kwota 120zl odszkodowania jako koszt leczenia.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów procesu. Podniósł, że dokumentacja lekarska nie potwierdza, aby powód na skutek wypadku doznał rozstroju zdrowia lub uszkodzenia ciała. Sam fakt uczestniczenia przez dziecko w wypadku nie stanowi podstawy do wypłaty zadośćuczynienia. Ponadto podniósł, że co prawda dziecko doznało negatywnych przeżyć i stresu, ale w ocenie pozwanego okoliczności te nie są wystarczające do przyznania powodowi zadośćuczynienia.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 20 stycznia 2016 roku Sąd Rejonowy zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 10.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 6 sierpnia 2013r. (pkt 1) i orzekł o kosztach postępowania (pkt 2 i 3).

Sąd Rejonowy ustalił, iż w dniu 28 lipca 2012 r. w Ś. małoletni powód uczestniczył w wypadku komunikacyjnym, w którym samochód O. (...), którym podróżował powód stracił przyczepność po uderzeniu w prawy bok, wybił się powietrze i dachował. Powód miał wówczas 2 lata. W wyniku wypadku Pasażerowie samochodu byli wyciągani przez Straż Pożarną przez bagażnik i zostali przewiezieni do szpitala w R.. Powód po konsultacji lekarskiej został zwolniony do domu. W dniu 29 stycznia 2013 r. małoletni był konsultowany psychiatrycznie w Centrum (...) w J. z powodu negatywnych zmian w zachowaniu od czasu wypadku. Na podstawie zeznań matki powoda Sąd Rejonowy ustalił, że po wypadku chłopiec zaczął odczuwać bóle rąk, stał się nieufny, zalękniony, szczególną nieufność okazywał babci i cioci, które tego dnia wraz z nim uczestniczyły w wypadku. Na ich widok chował się pod stół, czego wcześniej nie czynił. Niespokojnie reagował na jazdę samochodem. Matka małoletniego powoda pismami z dnia 26 kwietnia 2013 r. i 17 lipca 2013 r. wezwała pozwanego do zapłaty tytułem zadośćuczynienia za ból i cierpienie doznane przez dziecko kwoty 15.000 zł oraz kwoty 120 zł tytułem refundacji kosztów leczenia. Pozwany odmówił wypłaty zadośćuczynienia i refundacji kosztów leczenia. Sąd Rejonowy ustalił ponadto na podstawie opinii biegłego, iż w wyniku wypadku małoletni doznał z dużym prawdopodobieństwem stresu pourazowego, a zmiany zachowania u dziecka są specyficzne do zespołu post traumatycznego. Utrzymywał się on przez kilkumiesięczny czas po zdarzeniu. O stresie pourazowym świadczą również objawy pobudzenia takie jak nadmierna czujność w czasie jazdy samochodem, płacz i niepokój w przypadku najechania na wyboje.

Ustalając powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy oparł się na zgromadzonych dowodach, którym w całości dał wiarę. Zeznania matki powoda ocenił jako spójne logiczne i poparte pozostałymi dowodami. Opinia biegłego nie była kwestionowana przez strony, a sąd nadał jej walor wiarygodności.

W tym stanie faktycznym Sąd Rejonowy wskazał, iż bezsporne było w sprawie, że pozwana ponosi odpowiedzialność na gruncie art. 445§1 kc. Co do ustalenia odpowiedniego zadośćuczynienia, Sąd Rejonowy powołał się na treść art.445§1 kc. Wskazał, iż norma art.445 §1kc posługuje się określeniem „odpowiednią sumę". Rozmiaru krzywdy (szkody niemajątkowej) nie można precyzyjnie wyrazić w pieniądzu. Trudno bowiem dokładnie wycenić wartość czyjegoś zdrowia, stresu, bólu, rozgoryczenia – nie mają one wymiernej wartości pieniężnej. Funkcją zadośćuczynienia jest dostarczenie środków, za pomocą których poszkodowany zrekompensuje sobie, w wybrany przez siebie sposób, negatywne przeżycia. Zadośćuczynienie pełni funkcję kompensacyjną, równoważy ujemne przeżycia poszkodowanego poprzez postawienie do jego dyspozycji określonych środków pieniężnych.

Sąd Rejonowy przytoczył pogląd wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2011 r. w sprawie CSK 389/10 LEX nr 848122, w którym wskazano, że nie można kategorycznie twierdzić, że dziecko ze względu na wiek odczuwa tylko cierpienia fizyczne. Okoliczność, że nie ma ono jeszcze ukształtowanej psychiki nie może oznaczać, że nie doznaje również cierpień psychicznych.

Odnosząc te wywody do okoliczności niniejszej sprawy Sąd Rejonowy wskazał, że z przeprowadzonego postępowania dowodowego wynika, iż małoletni doznał stresu pourazowego. Sąd Rejonowy wskazał, że określenia zawarte w opinii biegłej o dużym prawdopodobieństwie zaburzeń po stresie traumatycznym były spowodowane tym, że powód w chwili badania miał niecałe 5 lat, zaś w chwili wypadku miał zaledwie 2 lata. Trudność w komunikacji z osoba obcą i brak możliwości wyrażenia werbalnego przez dziecko przeżytego stresu wynikają z jego wieku. Takie określenie w ocenie Sądu Rejonowego nie może jednakże umniejszyć doznanych przeżyć. Podstawą wydania opinii mogła być obserwacja zachowania i przekazane przez matkę wiadomości o zachowaniu powoda bezpośrednio po wypadku.

Sąd Rejonowy doszedł do przekonania, że zadośćuczynienie w zasądzonej wysokości jest adekwatne do doznanych przez powoda cierpień i stresu. Wskazał, że nadto ubezpieczyciel jest zobowiązany również do naprawienia szkody obejmującej wszystkie wynikłe w związku z wypadkiem koszty. Matka małoletniego wykazała, że w związku ze skutkami wypadku poniosła koszty związane z wizytą w Centrum (...), Depresji i Uzależnień w kwocie 120 zł, wobec czego żądanie pozwu w całości ocenił Sąd Rejonowy jako zasadne.

O odsetkach Sąd Rejonowy orzekł w oparciu o regulację art. 481 kc zasądzając je od 6 sierpnia 2013 r., czyli od dnia następnego po wydaniu powtórnej decyzji o odmowie wypłaty zadośćuczynienia i odszkodowania uznając, iż od tego dnia ubezpieczyciel pozostawał w zwłoce. O kosztach orzekł na podstawie art. 98§1 kpc.

Apelację od tego rozstrzygnięcia wniósł pozwany, zaskarżając wyrok w całości. Zarzucił wyrokowi błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia i mający wpływ na jego treść polegający na przyjęciu, iż powód doznał stresu pourazowego, a co za tym idzie uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia uzasadniających przyznanie mu zadośćuczynienia. Nadto naruszenie prawa procesowego, a to art. 233§1 kpc poprzez błędną i arbitralną ocenę dowodów, w szczególności nienależyte rozważenie dowodów z dokumentacji lekarskiej oraz zeznań M. S., z których to dowodów wynikało, iż po wypadku u powoda nie wystąpiły niepokojące dolegliwości czy symptomy w zachowaniu, które uzasadniałyby przeprowadzenie u niego konsultacji lekarskiej, u powoda nie wdrożono procesu leczenia czy terapii, a wniosku przeciwnego nie sposób wysnuwać tylko na podstawie, iż został on jednorazowo poddany konsultacji lekarskiej, mającej miejsce dopiero po roku od zdarzenia, a po jej odbyciu matka nie dostrzegła potrzeby by podawać dziecku zalecony przez lekarza lek.

Zarzucił naruszenie art. 233§1 kpc w zw. z art. 278 kpc poprzez błędną i arbitralną ocenę dowodu z opinii biegłego sądowego. Zarzucił również naruszenie prawa materialnego, a to art. 444§1 kc w zw. z art. 445§1 kc w zw. z art. 6 kc poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie oraz zasądzenie na rzecz powoda zadośćuczynienia pomimo, iż powód nie wykazał, by w związku z przedmiotowym zdarzeniem doznał uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia. W oparciu o powyższe zarzuty wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie 1 poprzez oddalenie powództwa w całości i w punkcie 2 i 3 poprzez zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu za II instancję w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu podniósł, że ustalenie o doznaniu przez powoda stresu pourazowego jest całkowicie nieuprawnione w świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego. Wywodził, że ustalenie to stoi w sprzeczności z treścią dokumentów dotyczących leczenia powoda, zeznań świadków oraz opinii biegłej. Podniósł, że o doznaniu niepokojących dolegliwości przez powoda nie świadczy zgromadzona w sprawie dokumentacja, w tym jednorazowa wizyta powoda w (...) Centrum (...) w J.. Wskazał, że niepokojące zachowania dziecka nie skłoniły matki do przeprowadzenia konsultacji psychologicznej lub psychiatrycznej poza tą jedną. Przy tym matka nie dostrzega potrzeby podawania dziecku zaordynowanego leku. Zwrócił uwagę ponadto na to, że w opinii biegła stwierdziła jedynie prawdopodobieństwo tego, że u powoda wystąpiły objawy stresu pourazowego.

Powód wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie na jego rzecz od strony pozwanej kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie odniosła skutku.

Dokonane przez Sąd Rejonowy ustalenia były pełne i spójne ze zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym. Ustalenia te zostały poczynione na podstawie niekwestionowanego w toku postępowania pierwszoinstancyjnego materiału dowodowego w postaci dokumentacji medycznej, zeznań matki powoda oraz opinii biegłego. Nadmienić przy tym należy, że dokonując oceny materiału sprawy Sąd kieruje się własnym przekonaniem, opartym na zasadach logiki i doświadczenia życiowego. W ocenie Sądu Okręgowego dokonując oceny w niniejszej sprawie granic swobodnej oceny dowodów wynikającej z art. 233§1kpc.

Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy dał podstawę do ustalenia, iż małoletni wskutek wypadku doznał krzywdy, która wyrażała się w obawie przed podróżą samochodem, unikaniu osób uczestniczących w wypadku, płaczu podczas jazdy po niestabilnej powierzchni. Opisane okoliczności wynikają z zeznań powódki, które nie zostały przez pozwaną zakwestionowane, nadto brak w materiale sprawy argumentów dla odmowy uznania wiarygodności tych zeznań. Uzupełnieniem i potwierdzeniem powyższych zeznań jest opinia biegłego. Analizując opinię wskazać trzeba na ustalenia, iż małoletni był uczestnikiem zdarzenia, po wypadku odtwarzał przeżywane zdarzenie adekwatnie do możliwości rozwojowych poprzez zabawę autkami uderzając o nie w sposób dynamiczny. Idąc dalej z opisu zachowań dziecka wynika, że jego zachowanie uległo zmianie również w kontaktach z bliskimi – unikał osób, które również uczestniczyły w wypadku. Po zdarzeniu małoletni odczuwał nadmierną czujność podczas jazdy samochodem. Wymienione zachowania utrzymywały się co najmniej przez okres miesiąca. W świetle zasad doświadczenia życiowego nie można też odmówić słuszności twierdzeniu biegłego, iż wiek dziecka zawęża zebranie i zweryfikowanie danych powziętych od matki.

W ocenie Sądu Okręgowego w żaden sposób okoliczność jednorazowej konsultacji medycznej małoletniego powoda i zaniechanie podawania mu leku nie może dać podstawy do zmiany orzeczenia w postulowanym przez apelującego kierunku. Matka powoda obszernie zeznała, iż wskutek nieustających zachowań dziecka polegających na płaczu podczas jazdy samochodem oraz unikaniu babci i cioci, osób do których dotychczas podchodził ufnie, zdecydowała się na wizytę u specjalisty. Zeznała także, że po wypadku rodzice nie wyjeżdżali z powodem w dłuższe trasy samochodem, wiedząc że będzie to dla niego stresujące. Brak odbywania długich podróży z dzieckiem był powodem niepodawania mu zaleconego leku (k. 74).

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego. Ustalenia te znajdują swe oparcie w zgromadzonym materiale dowodowym, który został oceniony przez Sąd Rejonowy w granicach swobodnej oceny dowodów. Skarżąca nie wykazała, aby wnioski wyciągnięte przez Sąd Rejonowy ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i poczynione przez ten Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne były błędne i arbitralne. Tym samym zarzut naruszenia art. 233§1 kpc przez Sąd Rejonowy uznać należy za nietrafny. Okoliczności te zostały ustalone więc zgodnie z treścią materiału procesowego poddanego pod osąd (głównie opinii biegłego i źródeł osobowych), a zarzuty skarżącego w tej części apelacji są w istocie polemiką z prawidłowo przeprowadzoną oceną Sądu.

Podważenie mocy dowodowej opinii biegłego poprzez zakwestionowanie wiadomości specjalnych, do których biegli się odwołują, bądź wywodzenie z takiej opinii dalszych wniosków opartych na wiadomościach tego rodzaju, z uwagi na treść art. 278 § 1 kpc, może nastąpić wyłącznie poprzez przeprowadzenie dowodu z uzupełniającej opinii tych samych biegłych lub z opinii innego biegłego. W przekonaniu zaś sądu odwoławczego opinia powołanego biegłego jest na tyle wyczerpująca i przekonywująca, iż wystarczająco wyjaśnia zagadnienia wymagające wiadomości specjalnych. Po wtóre, należy powtórzyć, że jej treść nie była kwestionowana przez pozwanego przed Sądem I instancji, a obecnie podnoszone argumenty należy uznać za spóźnione.

Pozwany stawiając zarzut naruszenia art. 233§1kpc nie odnosi się do oceny całej opinii biegłego, lecz wybiórczo podnosi, że biegła wskazała, że małoletni powód z dużym prawdopodobieństwem doznał stresu pourazowego. Zauważyć jednak należy, że biegła jednocześnie szeroko argumentowała w opinii podstawy takiego wniosku, powołując się na pięć różnych zachowań małoletniego powoda potwierdzających go. W ocenie Sądu Okręgowego, w granicach swobodnej oceny dowodów Sąd Rejonowy, zważywszy na wiek dziecka w czasie wypadku oraz trudności porozumienia się z nim w czasie sporządzenia opinii, był władny przyjąć na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego, że u powoda doszło do takiego stresu pourazowego. Niezakwestionowane bowiem okoliczności wynikające z zeznań i relacji matki powoda oraz wiedza fachowa biegłego wykorzystana przy sporządzeniu opinii pozwalają nie tylko na danie wiary, ale także wyciągnięcie w oparciu o zgromadzony materiał dowodowy wniosku o zaistnieniu takiego następstwa wypadku u powoda. Takie ustalenie nie przekracza granic zakreślonych art. 233§1kpc.

Nie budzi też zastrzeżeń Sądu odwoławczego argumentacja Sądu I instancji, określająca okoliczności uwzględniające wysokość odszkodowania i zadośćuczynienia wskazaną w pozwie, a w ocenie Sadu odwoławczego niezasadne są zarzuty strony pozwanej co do braku związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy zdarzeniem a uszkodzeniem ciała bądź rozstrojem zdrowia małoletniego. Związek taki wynika z ustalonych w sprawie okoliczności istotnych dla ustalenia wysokości zadośćuczynienia. Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd Okręgowy uznał, iż spełniona została przesłanka ,,odpowiedniości” należnego powodowi zadośćuczynienia w myśl art. 445 kc. Na określenie odpowiedniej kwoty zadośćuczynienia mają wpływ wszystkie okoliczności związane ze zdarzeniem, a to rozmiar i długotrwałość cierpień, okres leczenia i jego charakter itp. Dodać należy w tym miejscu, że sam krzywda na zdrowiu psychicznym, będąca następstwem stresu traumatycznego jako element wskazujący na rozmiar krzywdy oceniony być musi w świetle okoliczności konkretnej sprawy. Nie można zatem przyjmować generalnej zasady, że wiek poszkodowanego obligować będzie Sąd do zmniejszenia zadośćuczynienia bądź uznania, iż krzywda nie wystąpiła. W niniejszej sprawie powód w adekwatny do swojego stopnia rozwoju przeżył zdarzenie, a trauma związana z tym zdarzeniem wyczerpuje przesłanki stresu pourazowego. Wiek dziecka w chwili zdarzenia (2 lata) nie oznacza, że krzywda powoda, miała mniejszy rozmiar (była mniej rozległa) niż krzywda osoby dorosłej. W ocenie Sądu odwoławczego nie ma więc podstaw do czynienia tego rodzaju rozróżnień. W tym świetle nie zasługuje na aprobatę zarzut niewykazania związku przyczynowo-skutkowego. Przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe, w szczególności opinia biegłego wskazują, iż w związku ze zdarzeniem powód doznał rozstroju zdrowia psychicznego na okres kilku miesięcy. Skutki wypadku wpłynęły na tryb życia i naraziły go na odczuwanie lęku, niepokoju, zmniejszenie bezpieczeństwa i komfortu psychicznego. Skutki te należy odnieść do kształtującej się w okresie wczesnego dzieciństwa psychiki powoda. Niewątpliwie wpłynęły one także na funkcjonowanie powoda w sferze społecznej, rodzinnej. Ograniczenia jakich doznał powód w swoim krótkim życiu są poważne i mają wpływ na dalszy jego rozwój jako dziecka, potem nastolatka i osoby dorosłej. Rozmiar zaburzeń u powoda po doznanym stresie traumatycznym dają w ocenie Sądu Okręgowego podstawy do uznania, że przyznane mu zadośćuczynienie nie jest nadmierne. Całościowa ocena krzywdy doznanej przez powoda prowadzi do wniosku, iż odpowiednia suma zadośćuczynienia winna zostać ustalona na poziomie zasądzonej przez Sąd I instancji kwoty 9880 zł i odszkodowania w kwocie 120 zł. Sąd Okręgowy miał na uwadze, że zadośćuczynienie winno mieć realną wartość, tak by mogło spełnić swą funkcję kompensacyjną. Ustalenie jaka kwota w konkretnych okolicznościach jest "odpowiednia", należy do sfery swobodnego uznania sędziowskiego. Korygowanie przez sąd II instancji zasądzonego zadośćuczynienia może być aktualne tylko wtedy, gdy przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy, mających wpływ na jego wysokość, jest ono niewspółmiernie nieodpowiednie, tj. albo rażąco wygórowane, albo rażąco niskie (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 listopada 2004 r., sygn. akt I CK 219/04).

Z tych powodów uznać należało, że nie istnieją podstawy do dokonania zmiany zaskarżonego wyroku. Dlatego apelacja jako niezasadna została oddalona na podstawie art. 385 kpc. O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art.98 §1 i 3 kpc w zw. z art.391 §1kpc . Na koszty te składa się wynagrodzenie pełnomocnika powoda w kwocie 1200zł ustalone na podstawie §2 pkt 4 w zw. z §10 ust.1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych ( Dz. U. z 2015r. poz.1804) w brzmieniu obowiązującym przed zmianą dokonaną rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016r. ( Dz. U. poz.1667 ) w zw. z §2 w/w rozporządzenia zmieniającego.

SSR(del.) Maryla Majewska-Lewandowska SSO Gabriela Sobczyk SSO Barbara Braziewicz