Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 listopada 2015 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 listopada 2015 roku w S.

sprawy z powództwa Banku (...) Spółki Akcyjnej w W.

przeciwko J. S.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez powoda od wyroku Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie z dnia 30 września 2014 roku, sygn. akt I C 162/14

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powódki Banku (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz pozwanej J. S. kwotę 600 (sześćset) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt II Ca 599/15

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 30 września 2014 r. wydanym w sprawie o sygn. akt: I C 162/14 Sąd Rejonowy Szczecin – Centrum w Szczecinie:

uchylił nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym w dniu 16 września 2013 r. w sprawie o sygnaturze akt I Nc 375/13 w części – zasądzający od pozwanej J. S. kwotę 73 142,01 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 25 lutego 2013 r. do dnia zapłaty oraz kosztami procesu w kwocie 4 532 zł (pkt I.);

zasądził na rzecz powoda Banku (...) S.A. w W. od pozwanej J. S.:

- kwotę 18 142,01 zł wraz z ustawowymi odsetkami w stosunku rocznym od dnia 7 kwietnia 2014 r. do dnia 30 września 2014 r.,

- kwotę stanowiącą równowartość odsetek ustawowych od kwoty 73 142,01 zł za okres od dnia 25 lutego 2013 r. do dnia 20 lutego 2014 r.,

- kwotę stanowiącą równowartość odsetek ustawowych od kwoty 63 142,01 zł za okres od dnia 21 lutego 2014 r. do dnia 23 lutego 2014 r.,

- kwotę stanowiącą równowartość odsetek ustawowych od kwoty 53 142,01 zł za okres od dnia 24 lutego 2014 r. do dnia 20 marca 2014 r.,

- kwotę stanowiącą równowartość odsetek ustawowych od kwoty 44 142,01 zł za okres od dnia 21 marca 2014 r. do dnia 6 kwietnia 2014 r.,

z zastrzeżeniem, że pozwanej J. S. przysługuje prawo do powoływania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności do wysokości wartości lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w budynku przy ul. (...) w S., zapisanego w księdze wieczystej prowadzonej przez Sąd Rejonowy Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie nr KW (...) (pkt II),

zasądzone świadczenie rozłożył na raty 91 rat, w tym 90 rat w kwotach po 200 zł, jedna ostatnią ratę w kwocie równej sumie pozostałej do zapłaty wraz z odsetkami, płatne miesięcznie, w kolejnych miesiącach, poczynając od października 2014 r., do 15 – tego dnia każdego miesiąca, z ustawowymi odsetkami w stosunku rocznym w przypadku opóźnienia płatności którejkolwiek raty (pkt III);

oddalił powództwo w pozostałej części (pkt IV);

umorzył postępowanie w sprawie w części jakiej powód cofnął pozew (pkt V);

koszty procesu zniósł wzajemnie miedzy stronami (pkt VI);

kosztami sądowymi, których pozwana nie miała obowiązku uiścić obciążył Skarb Państwa (pkt VII).

Sąd I instancji oparł swoje rozstrzygnięcie na ustalonym w sposób następujący stanie faktycznym i wywodach prawnych:

W dniu 15grudnia 2004 r. R. S. (1) zawarł z powodowym Bankiem umowę złotowego mieszkaniowego kredytu hipotecznego nr (...) na mocy, której Bank udzielił mu kredytu w kwocie 100 000 zł z przeznaczeniem na sfinansowanie zakupu lokalu mieszkalnego nr (...) położnego w S. przy ul (...). Przy zawieraniu tej umowy Bank był reprezentowany przez pracowników posiadających stosowne do tej czynności pełnomocnictwa. Umowa stanowiła, że kredyt został udzielony na okres 15 grudnia 2004 – 15 grudnia 2022. Jego spłata miała następować w miesięcznych równych ratach kapitałowo odsetkowych określonych w harmonogramie spłat. Zgodnie z § 10 umowy kredyt oprocentowany był według stałej stopy procentowej w wysokości 5,55% w okresie 15 grudnia 2004r – 14 grudnia 2005r. i zmiennej stopy procentowej stanowiącej sumę zmiennej stopy bazowej i marży Banku w wysokości 8,57% w okresie 15 grudnia 2005 r. do całkowitej spłaty kredytu. Sposób określenia stopy bazowej i przypadki jej zmiany określała umowa kredytu. Spłata kredytu została zabezpieczona hipotekami: - zwykłą w kwocie 100 000 zł. na zabezpieczenie kapitału kredytu, - kaucyjną w wysokości równej 100 % kwoty udzielonego kredytu na zabezpieczenie odsetek i innych kosztów ustanowionymi na kredytowanej nieruchomości tj. na lokalu mieszkalnym przy ul (...) w S..

Bank wypłacił kredytobiorcy umówioną kwotę kredytu, którą R. S. (1) sfinansował zakup lokalu mieszkalnego przy ul (...) w S..

R. S. (2) dotrzymywał warunków spłaty kredytu, aczkolwiek część rat spłacił z opóźnieniem. Ostatniej wpłaty tytułem spłaty kredytu dokonał w dniu 17 sierpnia 2009 r.

W dniu 6 września 2009 r. R. S. (1) doznał udaru mózgu. Pismem z dnia 17 września 2009 r. M. P. (1) jego konkubina zawiadomiła o powyższym powoda i wniosła o niewszczynanie postępowania egzekucyjnego do czasu wyjaśnienia sytuacji zdrowotnej kredytobiorcy. Kredytobiorca R. S. (2) zmarł w dniu 18 września 2009 r.

Sąd Rejonowy Szczecin – Centrum w Szczecinie postanowieniem z dnia 23 marca 2010 r., w sprawie sygn. akt II Ns 2451/09, prawomocnym z dniem 14 kwietnia 2010 r., stwierdził, że spadek po R. S. (1) nabyły na podstawie ustawy z dobrodziejstwem inwentarza pozwane - córki N. S. i J. S. - każda w 1/2 części spadku.

Spadkobiercy N. S. i J. S. zostały wpisane w księdze wieczystej nieruchomości lokalowej przy ul (...), jako współwłaściciele w udziałach po 1/2.

W piśmie z dnia 29 października 2010 r. pozwana N. S. i M. P. (1) jako przedstawiciel ustawowy małoletniej J. S. poinformowały powodowy Bank, że uzyskały informacje o wysokości zadłużenia kredytobiorcy, podały iż finalizują sprzedaż działki z czego uzyskane środki zostaną przeznaczone m.in. na spłatę kredytu hipotecznego oraz wniosły o wstrzymanie działań windykacyjnych na okres 3 miesięcy.

Pismem z dnia 15 marca 2012 r. powodowy Bank wezwał pozwane m. in. do zapłaty kwoty 81 905,53 zł. tytułem spłaty przedmiotowego kredytu hipotecznego w terminie 14 dni, pod rygorem skierowania sprawy na drogę sadową. Wezwania te zostały doręczone: - M. P. (1) jako przedstawicielowi ustawowemu małoletniej J. S. w dniu 21 marca 2012 r., pozwanej N. S. w dniu 22 marca 2012 r.

W pismach z dnia 2 kwietnia i 10 maja 2012 r. M. P. (1) - przedstawiciel ustawowy małoletniej J. S. zwracała się do powodowego banku o wstrzymanie działań egzekucyjnych do czasu zakończenia postępowania sądowego o dział spadku po R. S. (1).

Po śmierci kredytobiorcy M. P. (1) w imieniu małoletniej J. S. dokonywała wpłat kwot 100 - 300 zł na poczet spłaty przedmiotowego kredytu, w tym w dniu 28 grudnia 2012 r. dokonała wpłaty w kwocie 18 000 zł.

W okresie od dnia śmierci kredytobiorcy powodowy Bank nie naliczał odsetek od przedmiotowego kredytu. Odsetki w wysokości ustawowych zaczął naliczać dopiero po upływie terminu do spłaty kredytu określonego w wezwaniu z dnia 15 marca 2012 r.

Wpłaty dokonywane po śmierci kredytobiorcy przez M. P. (1) w imieniu małoletniej J. S. pozwany zaliczał na spłatę kapitału, za wyjątkiem kwoty 465,46 zł., która zaliczył na spłatę odsetek naliczonych do dnia zgonu kredytobiorcy.

Przed Sądem Rejonowym Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie, pod sygn. akt II Ns 1307/10 toczyło się postępowanie o podział majątku wspólnego M. S. i R. S. (1) i o dział spadku po R. S. (1). Postanowieniem z dnia 31 stycznia 2014 r. Sąd dokonał podziału majątku i działu spadku w ten sposób, że przyznał na wyłączną własność J. S. prawo własności lokalu mieszkalnego przy ul. (...) i tytułem spłaty udziału zasądził od M. S. na rzecz J. S. kwotę 55 000 zł. Postanowienie to stało się prawomocne z dniem 15 lutego 2014 r. W toku tego postępowania jego uczestnicy uzgodnili, że M. S. wpłaci kwotę zasądzoną na rzecz J. S. tytułem spłaty wartości udziałów na rachunek bankowy związany z przedmiotową umową tytułem spłaty kredytu.

W związku z dokonanym działem spadku J. S. została ujawniona w księdze wieczystej lokalu mieszkalnego w S. przy ul (...), jako jedyny właściciel tej nieruchomości.

A. S. w imieniu M. S. dokonała wpłat na poczet spłaty przedmiotowego kredytu: - kwoty 10 000 zł. w dniu 21 lutego 2014 r., - kwoty 10 000 zł. w dniu 24 lutego 2014 r., - kwoty 9 000 zł., w dniu 21 marca 2014 r., - kwoty 26 000 zł. w dniu 7 kwietnia 2014 r., łącznie kwoty 55 000 zł. Wpłaty te zostały dokonane w ramach spłaty wartości udziału zasądzonej od M. S. na rzecz J. S. postanowieniem Sądu z dnia 31 stycznia 2014 r., sygn. akt II Ns 1307/10.

Na dzień 25 lutego 2013 r. wierzytelność powodowego Banku z tytułu przedmiotowej umowy kredytu wynosiła 73 142,01 zł., w tym z tytułu niespłaconego kapitału kredytu kwotę 71 666,86 zł., a z tytułu odsetek ustawowych naliczonych do dnia 24 lutego 2013 r. kwotę 1 475,15 zł.

W związku z dokonanymi wpłatami na poczet spłaty kredytu, na dzień zamknięcia rozprawy należne powodowi świadczenie z tytułu tego kredytu obejmowało kapitał w kwocie 18 142,01 zł. oraz równowartość odsetek: od kwoty 73 142,01 zł. za okres od 25 lutego 2013 r. do 20 lutego 2014 r., od kwoty 63 142,01 zł. za okres od dnia 21 lutego 2014 r. do dnia 23 lutego 2014 r., od kwoty 53 142,01 zł. za okres od dnia 24 lutego 2014 r. do dnia 20 marca 2014 r., od kwoty 44 142,01 zł. za okres od dnia 21 marca 2014 r. do dnia 6 lipca 2014 r.

J. S. ma 8 lat. Pozostaje pod opieką matki M. P. (1), razem mieszkają w lokalu przy ul. (...). W lokalu tym mieszka również starsza córka M. P. (1) w wieku 22 lat. M. P. (1) prowadzi wraz z córkami wspólne gospodarstwo domowe. J. S. pobiera rentę rodzinną po ojcu w kwocie 1 340 zł. netto. M. P. (1) pracuje dorywczo uzyskując dochód w wysokości ok. 800 zł. netto. Jej starsza córka studiuje, otrzymuje alimenty od ojca w wysokości 400 zł. miesięcznie. Opłaty za lokal przy ul (...) wynoszą 540 zł miesięcznie, za media 300 zł. miesięcznie.

W tych okolicznościach faktycznych Sąd Rejonowy ocenił powództwo jako całkowicie zasadne.

Sąd I instancji wskazał, iż twierdzenia powoda o okolicznościach, z których wywodził on skutki prawne znajdowały pełne oparcie w dowodach z dokumentów złożonych przez powodowy Bank. Dowody te potwierdzały zarówno fakt jak i wielkość zadłużenia, w tym podstawę i sposób naliczenia należności odsetkowej.

Za podstawę prawną rozstrzygnięcia sąd rejonowy wskazał instytucję umowy kredytu regulowaną przez przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe. Art. 69 ustęp 1 tej ustawy stanowi, że przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy, na czas oznaczony w umowie, kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany (art. 69 ustęp 2 prawa bankowego). Odsetki od udzielonego kredytu bankowego są elementem składowym świadczenia głównego stron umowy kredytu, stanowią bowiem, z jednej strony cenę płaconą przez kredytobiorcę za korzystanie z oddanych mu do dyspozycji środków finansowych banku, z drugiej zaś strony – wynagrodzenie pobierane przez bank za udostępnienie kredytobiorcy tych środków (por. E. Rutkowska, „Niedozwolone klauzule w bankowym obrocie konsumenckim”, Prawo Bankowe 2002, nr 7 – 8, strona 73).

Dalej sąd I instancji wskazywał, iż zgodnie z art. 76 punkt 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe, zasady oprocentowania kredytu określa umowa kredytu, z tym że w razie stosowania stopy zmiennej należy określić w umowie kredytowej warunki zmiany stopy procentowej kredytu. Stopa procentowa to czynnik, który wraz z sumą kredytu kształtuje iloczyn należnej bankowi kwoty odsetek, w określonym umownie przedziale czasu. Sposób określania przez bank warunków zmiany stopy procentowej kredytu podlega ocenie z punktu widzenia naruszenia interesów konsumenta i w tym zakresie banki powinny zachować szczególną staranność, w szczególności w odniesieniu do precyzyjnego, jednoznacznego i zrozumiałego dla konsumenta określenia tych warunków (por. wyrok SN z dnia 5 kwietnia 2002 r., II CKN 933/99, Lex nr 54492, uchwała składu 7 Sędziów SN z dnia 6 marca 1992 r., III CZP 141/91, OSNC 1992/6/90). Sąd rejonowy podkreślił, że dokonując w czasie trwania umowy kredytowej zmiany stopy oprocentowania kredytu - podwyższając ją lub obniżając - bank określa wysokość tego świadczenia, dostosowując je do aktualnych warunków gospodarowania pieniądzem, warunków jego uzyskania i jego siły nabywczej. Nie stanowi to, więc dowolnej i uzależnionej wyłącznie od swobodnego uznania banku zmiany dotychczasowej wysokości tych odsetek, lecz ustalenie ich nowej wysokości na podstawie kryteriów wskazanych w umowie (wzorcu). Zdaniem sądu I instancji klauzula zmiennego oprocentowania nie może mieć charakteru blankietowego, lecz powinna dokładnie wskazywać czynniki (okoliczności faktyczne) usprawiedliwiające zmianę oprocentowania oraz relację między zmianą tych czynników, a rozmiarem zmiany stopy oprocentowania kredytu, określając precyzyjnie wpływ zmiany wskazanych okoliczności na zmianę stopy procentowej, a więc kierunek, skalę, proporcję tych zmian.

W ocenie sądu rejonowego warunki oprocentowania kredytu zawarte w umowie z dnia 15 grudnia 2004 r. sformułowane zostały w sposób jednoznaczny i precyzyjny. Zapisy te nie naruszają reguł określonych w art. 385 ¹ § 1 k.c., a zatem wiązały strony umowy.

Sąd I instancji wskazał, iż strona pozwana nie podnosiła, aby warunki umowy kredytu w zakresie jego oprocentowania nie zostały indywidualnie uzgodnione z kredytobiorcą lub aby nastąpiło to w sposób nie dający mu wiedzy o wysokości oprocentowania. W warunkach rozpoznawanej sprawy zagadnienie to nie miało jednak znaczenia, bowiem zgodnie z § 20 pkt 3 regulaminu mieszkaniowego kredytu hipotecznego dla osób fizycznych, mającym zastosowanie do przedmiotowej umowy kredytu z dnia 15 grudnia 2004 r. w myśl § 27 umowy, w przypadku śmierci jednego kredytobiorcy po wypłacie kredytu, umowa wygasa, a bank dochodzi zaspokojenia swoich należności z tytułu umowy z prawnych zabezpieczeń kredytu lub od osób odpowiedzialnych za długi spadkowe. Poza tym sąd I instancji uznał za istotne, że powodowy Bank naliczał i dochodził w tym postępowaniu ustawowych odsetek od kwoty niespłaconego kredytu i opero po upływie 14 dniowego terminu do zapłaty wyznaczonego w wezwaniu do zapłaty kierowanym do pozwanych z dnia 15 marca 2012 r.

Odnosząc się do zarzutu przedawnienia zgłoszonego przez pozwaną sąd rejonowy wskazał, iż przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką pociąga za sobą tylko skutki w sferze obligacyjnej. Nie pozbawia natomiast wierzyciela hipotecznego uprawnienia do zaspokojenia się z nieruchomości, co oznacza, że właścicielowi nieruchomości obciążonej nie przysługuje zarzut przedawnienia, i to niezależnie od tego, czy jest też dłużnikiem osobistym, czy tylko rzeczowym. Odpowiedzialność rzeczowa zdaniem sądu I instancji jest wyłączna, dłużnik osobisty może bowiem obronić się zarzutem przedawnienia, jeżeli nie jest jednocześnie dłużnikiem rzeczowym (art. 117 k.c.). Jeżeli nim jest, a dojdzie do przedawnienia i dłużnik zgłosi taki zarzut, to będzie odpowiadał tylko rzeczowo, a sąd, uwzględniając powództwo, ograniczy, zgodnie z art. 319 k.p.c., jego odpowiedzialność do obciążonej nieruchomości (tak m.in. Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 26.01.2012r., LEX nr 1120014). Poza tym, żądanie zapłaty odsetek dotyczy odsetek od upływu 14 dniowego terminu do zapłaty wyznaczonego w wezwaniach do zapłaty z dnia 15.03.2012r. kierowanych do pozwanych, a doręczonych w dniu 21.03.2012r. Zważywszy zatem, iż pozew został złożony w dniu 25.02.2013r. i 3 letni termin przedawnienia roszczenia o odsetki, jako roszczenia okresowego (art. 118 k.c.) roszczenie o zapłatę odsetek nie uległo przedawnieniu.

Dalej sąd I instancji wskazał, iż w świetle art. 65 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. 2001 r. Nr 124, poz. 1361 ze zm.) zabezpieczenie wierzytelności hipoteką na nieruchomości, daje wierzycielowi prawo dochodzenia zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją ona stała się własnością i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości. Hipoteka jako prawo jawne z księgi wieczystej w rozumieniu art. 3 ust. 1 cytowanej ustawy korzysta z domniemania, że została wpisana zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym. W myśl natomiast art. 74 w/w ustawy wierzyciel hipoteczny może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości obciążonej hipoteką, bez względu na ograniczenie odpowiedzialności dłużnika wynikające z prawa spadkowego. Okoliczność zatem, że pozwana J. S. nabyła spadek po kredytobiorcy - ojcu R. S. (1) z dobrodziejstwem inwentarza pozostawała zdaniem sądu I instancji bez wpływu na zakres odpowiedzialności dłużnika hipotecznego.

Z powyższych uregulowań według sądu rejonowego jasno wynikało, że poprzez obciążenie przez kredytobiorcę hipotekami zwykłą i kaucyjną nieruchomości lokalowej przy ul. (...), a następnie nabycie prawa własności tej nieruchomości przez pozwaną J. S. w drodze spadkobrania i działu spadku stała się ona dłużnikiem rzeczowym Banku w zakresie wartości tej nieruchomości. Ponieważ dla skutecznego zaspokojenia wierzyciela konieczne stało się uzyskanie tytułu wykonawczego wobec dłużników hipotecznych, uwzględnienie żądania pozwu znajdowało oparcie w treści art. 244 k.c., z zastrzeżeniem ograniczenia odpowiedzialności dłużnika stosownie do art. 319 k.p.c.

Spłata zasądzonego świadczenia została rozłożona przez sąd rejonowy na 91 miesięcznych rat, w tym 90 rat w kwotach po 200 zł., jedną ostatnią ratę w kwocie pozostałej do zapłaty, płatne miesięcznie, w kolejnych miesiącach, poczynając od października 2014r. Rozstrzygnięcie o rozłożeniu spłaty zasądzonej należności na raty sąd I instancji oparł na regulacji art. 320 k.p.c. stanowiącego, że w szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd może w wyroku rozłożyć na raty zasądzone świadczenie. Przepis ten zawiera szczególną zasadę wyrokowania, określaną jako "moratorium sędziego"; obok charakteru procesowego ma także cechy normy materialnoprawnej (m.in. K. P., M. P.). Podstawą zastosowania przepisu jest wyłącznie uznanie sądu, że zachodzą szczególnie uzasadnione wypadki. W rozpoznawanej sprawie w ocenie sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie, zachodziły szczególne okoliczności uzasadniające zastosowanie tej instytucji. Do okoliczności tych sąd ten zaliczył niewielkie dochody uzyskiwane przez pozwaną J. S. i jej matkę (co było niesporne, nie kwestionowane przez powoda), brak możliwości uzyskiwania przez pozwaną dodatkowego dochodu poza rentą rodzinną z uwagi na jej niepełnoletność, sytuację rodzinna matki pozwanej, wysokość koniecznych opłat za zajmowane mieszkanie. Zdaniem sadu rejonowego przy środkach, którymi dysponuje pozwana i jej rodzina nierealna jest możliwość jednorazowej spłaty przez pozwaną zasądzonego świadczenia. Orzeczenie w tych warunkach o jednorazowej spłacie skutkowałoby w istocie, nawet w przypadku częściowego regulowania przez pozwaną zasądzonej należności w możliwych dla niej kwotach - wzrostem zadłużenia, a to poprzez „narastające" odsetki oraz stworzyłyby ryzyko wszczęcia przez powoda egzekucji z nieruchomości w postaci lokalu mieszkalnego przy ul (...), jedynego mieszkania w którym pozwana i jej rodzina ma możliwość zabezpieczenia potrzeb mieszkaniowych. Równocześnie sąd I instancji wskazał, iż zła sytuacja ekonomiczna pozwanej nie była przez nią zawiniona, bowiem jest ona 8 letnim dzieckiem. Uwzględniając zatem sytuację rodzinną pozwanej J. S. i jej rodziny sąd ten uznał, że stosowne będzie obciążenie jej spłatą zasądzonego świadczenia w ratach w wysokości po 200 zł. miesięcznie. Takie obciążenie da bowiem realną szansę, że pozwana mu podoła, mając również możliwość zabezpieczenia swoich podstawowych potrzeb życiowych. Sąd I instancji podkreślił, że rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty na podstawie art. 320 k.p.c. ma ten skutek - że wierzycielowi nie przysługują odsetki od ratalnych świadczeń za okres od daty wyroku do daty płatności poszczególnych rat (uchwała SN 2006.12.15; III CZP 126/06 OSNC 2007/10/147.). Dlatego też od zasądzonej kwoty świadczenia głównego zasądzono odsetki od daty jej wymagalności (zgodnie z żądaniem pozwu) do daty wyrokowania tj. do dnia 30.09.2014r.

W zakresie, w jakim powód cofnął pozew tj. co do kwoty 20 000 zł sąd rejonowy postępowanie w sprawie umorzył na podstawie art. 355 k.p.c.

Natomiast zawarte w punkcie IV orzeczenie o oddaleniu powództwa dotyczyło według wyjaśnień sądu I instancji roszczenia o zapłatę kwoty 35000 zł. W tym zakresie powód cofnął pozew w piśmie z dnia 19 maja 2014r., cofniecie to nastąpiło już po rozpoczęciu rozprawy i nie było połączone z zrzeczeniem się roszczenia, a strona pozwana nie wyraziła zgody na cofnięcie pozwu w tej części. W związku z tym zdaniem sądu rejonowego należało orzec o oddaleniu powództwa w tym zakresie, zważywszy iż co do tej kwoty nastąpiło zaspokojenie powoda.

Rozstrzygniecie o kosztach sąd rejonowy oparł na przepisach art. 100 k.p.c. znosząc je wzajemnie między stronami.

O kosztach sądowych sąd rejonowy orzekł na podstawie art. 113 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, odstępując od obciążenia pozwanej tymi kosztami.

Rozstrzygniecie w sprawie sąd rejonowy sformułował w uwzględnieniu regulacji art. 496 k.p.c.

Apelację od powyższego orzeczenia wniosła strona powodowa zaskarżając wyrok Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie w części dotyczącej pkt II wyroku – w zakresie dotyczącym niezasądzenia odsetek za okres po wydaniu wyroku do dnia zapłaty, oraz w zakresie pkt III i VI wyroku. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzuciła:

1. naruszenie przepisów prawa, mające istotny wpływ na wynik sprawy:

- art. 65 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece przez pozbawienie powoda możliwości zaspokojenia się z nieruchomości lokalowej na której ustanowione są na rzecz powoda hipoteki, w tym z hipoteki kaucyjnej zabezpieczającej odsetki oraz koszty procesu, jakkolwiek dochodzona i orzeczona w zaskarżonym wyroku odpowiedzialność pozwanej J. S. wynika ze stosunku hipoteki,

- art. 320 k.p.c. poprzez jego błędną wykładnię i uznanie, że w sprawie zachodzą szczególne okoliczności przemawiające za rozłożeniem zasądzonego świadczenia na niewielkie raty po 200 zł miesięcznie na okres 7,5 roku oraz niewyliczenie przez Sąd przy rozkładaniu kwoty należności na raty: równowartości odsetek zasadzonych od dnia wyroku, który ma być płatana w ostatniej 91 racie;

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz dowolną jego ocenę (przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów), sprzeczną z zasadami doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania w szczególności:

a) poprzez wybiórcze potraktowanie materiału dowodowego i błędne oraz nieuzasadnione przyjęcie, że istnieją przesłanki do rozłożenia należności z tytułu udzielonego przez powodowy bank kredytu na 7,5 – letnie niskie wręcz symboliczne raty,

b) poprzez przyjęcie, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy wykazał, że pozwana i matka pozwanej znajduje się w wyjątkowo trudnej sytuacji materialnej,

c) przez błędne przyjęcie, że w przypadku zasądzenia przez Sąd dochodzonej należności, pozwana zobowiązana byłaby do jednorazowej jego spłaty,

d) pozbawienia powoda jako wierzyciela do podjęcia decyzji w przedmiocie umożliwienia pozwanej ratalnego spłacenia należnego mu świadczenia i ewentualnego zawarcia porozumienia dotyczącego spłaty długu po uprawomocnieniu się wyroku,

e) nieuwzględnienia faktu, że za przedmiotowy kredyt jest odpowiedzialna osobiści druga spadkobierczyni – pozwana N. S. w stosunku do której nakaz zapłaty jest prawomocny, co powoduje, że wydanie orzeczenia na każdą z pozwanych: nakaz zapłaty w stosunku do pozwanej N. S. i zaskarżony wyrok w stosunku do pozwanej J. S., są niekompatybilne, a wręcz ze sobą sprzeczne, a w tym samym w sytuacji utrzymania przedmiotowego wyroku w zaskarżonej części w mocy, powód będzie prowadził postępowanie egzekucyjne w stosunku do pozwanej N. S. lub ta pozwana będzie spłacać dług;

- art. 316 § 1 k.p.c. poprzez nieuwzględnienie całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w toku postępowania sądowego i istniejącego w chwili wyrokowania oraz poprzez nieuwzględnienie okoliczności dotyczących statusu banku powoda, w szczególności:

a) poprzez pominięcie faktu, że powód jako bank dysponuje nie swoimi lecz powierzonymi mu środkami pieniężnymi klientów banku i udzielona pozwanej pożyczka pochodzi z tych środków, które powód zobowiązany jest im zwrócić z odsetkami, a pozbawienie powodowego banku prawa do naliczania przez okres 7,5 lat odsetek od udzielonej pozwanej pożyczki będzie stanowiło naruszenie jego słusznych interesów,

b) naruszenie art. 98 § 1 k.p.c. przez naruszenie zasady odpowiedzialności za koszty procesu.

2. Naruszenie przez Sąd w stosunku do powodowego banku zasady pewności obrotu prawnego.

Wskazując na powyższe apelujący wniósł o zmianę wyroku w zaskarżonej części i zasadzenie na rzecz powoda od pozwanej J. S. dochodzonej pozwem kwoty bez rozkładania jej na raty, zasądzenie odsetek za okres po wydaniu wyroku do dnia zapłaty oraz o zasądzenie na rzecz powoda od pozwanej J. S. kosztów postępowania za I i II instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Ewentualnie apelujący wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonym zakresie i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia przez Sad I instancji oraz zasądzenie od pozwanej J. S. na rzecz powoda kosztów procesu za I i II instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu apelacji powód na wstępie wskazał, iż powód dochodził solidarnie od pozwanych J. S. oraz N. S., jako spadkobierców po zmarłym ojcu R. S. (1), zapłaty z tytułu niespłaconego kredytu mieszkaniowego na zakup lokalu mieszkalnego, w którym obecnie zamieszkuje pozwana J. S. oraz jej matka – przedstawiciel ustawowy pozwanej – M. P. (1) wraz ze swoją dorosłą córką. Na kredytowanym lokalu mieszkalnym zostały ustanowione hipoteki zabezpieczające kredyt udzielony R. S. (1).

Apelujący wskazał, iż w niniejszej sprawie w trakcie procesu dokonane zostały wpłaty w łącznej wysokości 55 000 zł, a więc stanowiące ok. 75 % wartości przedmiotu sporu, na poczet dochodzonego roszczenia. W wyniku z początkowej wartości roszczenia głównego w kwocie 73 142,01 zł, pozostała do spłaty kwota należności głównej w wysokości 181 142,01 zł oraz odsetki w wysokości ustawowej i koszty procesu.

Zdaniem strony apelującej jakkolwiek przedmiotowych wpłat dokonała N. S., to w świetle okoliczności zaistniałych w trakcie procesu, faktycznie należy przyjąć, iż dokonała ich pozwana J. S.. W dniu 31 stycznia 2014 r. Sąd Rejonowy Szczecin – P. i Zachód II Wydział Cywilny wydał bowiem postanowienie w przedmiocie podziału majątku wspólnego R. S. (1) i M. S. oraz działu spadku po R. S. (1) pomiędzy pozwanych A. S. oraz J. S., sygn. akt II Ns 1307/10. Przedmiotowy lokal mieszkalny, na który został przyznany przez powoda kredyt mieszkalny oraz na którym ustanowione na rzecz powoda hipoteki zabezpieczające udzielony kredyt przypadł w wyniku działu spadku w całości dla pozwanej J. S.. Zdaniem strony apelującej kwota 55 000 zł stanowi dopłatę M. S. z tytułu wyrównania dla pozwanej J. S. wartości udziałów w majątku wspólnym M. S. i R. S. (1), z przeznaczaniem kierowanym na spłatę przedmiotowego kredytu. Faktycznie wiec dokonane wpłaty przez N. S., które zostały zaliczone na poczet dochłodzonego roszczenia były wypłatami dokonanymi przez pozwaną J. S.. Powód wskazywał, że mając na uwadze treść art. 1034 § 2 k.c. z chwilą dokonania działu spadku, pozwane A. S. oraz J. S. ponoszą odpowiedzialność w stosunku do wielkości udziałów, a tym samym ustała ich odpowiedzialność solidarna za długi spadkowe istniejące od chwili działu spadku.

Zdaniem apelującego w wyniku dokonanej spłaty przez J. S. przekraczającą wielkość jej udziałów, ustała jej odpowiedzialność osobista, co oznacza, że pozostaje odpowiedzialność osobista drugiej pozwanej A. S.. Z uwagi na ustanowione hipoteki na lokalu mieszkalnym, pozostaje odpowiedzialność pozwanej J. S. wobec powoda z tytułu stosunku hipoteki, tj. z art. 65 ust. 1 ustawy o kiesach wieczystych i hipotece, co znalazło odzwierciedlenie w ptk II wydanego wyroku, w którym zastrzeżono pozwanej prawo do powoływania się na ograniczenie odpowiedzialności do przedmiotowego lokalu mieszkalnego.

Apelująca podniosła, że w zaskarżonym wyroku sąd I instancji mając na uwadze częściowe cofnięcie pozwu w związku ze spłatą przez pozwaną po wniesieniu pozwu części dochodzonego roszczenia w kwocie 55 000 zł, którą powód zaliczył na poczet dochodzonej należności głównej, uchylił dla przejrzystości wyroku wydany w stosunku do pozwanej J. S. nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 16 września 2013 r. W pkt II wyroku Sąd zasądził resztę dochodzonej należności w kwocie 18 142,01 zł z ustawowymi odsetkami do dnia wydania wyroku, tj. do dnia 30 września 2014 r. oraz równowartość odsetek ustawowych od poszczególnych kwot składających się na spłaconą przez pozwaną należność główną, bez obciążania pozwanej kosztami procesu, z zastrzeżeniem możliwości powoływania się przez pozwaną J. S. w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności do kredytowanego lokalu mieszkalnego, objętego księgą wieczysta KW (...), na którym ustanowione są hipoteki: umowna i kaucyjna zabezpieczające dochodzone w niniejszym postępowaniu roszczenie powoda z tytułu udzielonego hipotecznego kredytu mieszkalnego. Jednocześnie w pkt III zaskarżonego wyroku Sąd rozłożył zasądzone w pkt II wyroku należności na 91 rat po 200 zł miesięcznie oraz ostatnią 91 ratę w kwocie równej sumie pozostałej do zapłaty wraz z odsetkami. W pkt VI wyroku Sąd orzekł o zniesieniu wzajemnie między stronami kosztów procesu.

Zdaniem apelującego sąd bezpodstawnie przyjął, że w sprawie występuje szczególnie uzasadniony przypadek stanowiący przesłankę do rozłożenia pozwanej należności głównej na raty, co ma ten skutek, że powodowi jako wierzycielowi nie przysługują odsetki od ratalnych świadczeń za okres od daty wyroku do daty płatności poszczególnych rat, w przypadku terminowej spłaty rat. Tym samym powód został pozbawiony możliwości uzyskiwania wynagrodzenia za udzielony kredyt w postaci odsetek, co pozostaje w oczywistej sprzeczności z jego interesem.

Apelujący wskazał, iż pełnomocnik pozwanej zwrócił się do powoda z wnioskiem o umożliwienie pozwanej J. S. spłatę zadłużenia w 36 ratach, pierwszą 642,01 zł i następne po 500 zł każda.

Powód twierdziła także, iż ustanowiona w art. 320 k.p.c. norma ma charakter wyjątkowy, a zatem może być stosowana tylko w wyjątkowych wypadkach. Okoliczności istniejące w niniejszej spawie zdaniem apelującego nie mogły być uznane za wyjątkowe w rozumieniu art. 320 k.p.c., ponadto nie można przyjąć, że wyrok zasądzający całe świadczenie nie miałby szans na realizację w postępowaniu egzekucyjnym skoro wierzytelność została zabezpieczona hipotecznie. W apelacji wskazano, że w takiej sytuacji to do powoda jako wierzyciela winna należeć decyzja w przedmiocie umożliwienia pozwanej ratalnego spłacenia należnego mu świadczenia i ewentualnego zawarcia porozumienia dotyczącego spłaty długu po uprawomocnieniu się wyroku. Powód zaznaczył, że w chwili obecnej przedstawiciel ustawowy pozwanej J. S. nie wystąpił do powoda z wnioskiem o możliwość zawarcia realnego porozumienia w przedmiocie spłaty długu po prawomocnym zakończeniu postępowania w niniejszej sprawie (nie można tego rodzaju okoliczności uznać za w/w wniosek pełnomocnika pozwanej warunkującej zawarcie ugody zrzeczeniem się przez powoda dochodzonych pozwem odsetek).

Nadto apelujący podnosił, iż powód jako bank udzielając pożyczki nie dysponuje swoimi środkami pieniężnymi, lecz dysponuje powierzonymi środkami klientów banku (depozytariuszy), wobec których zobowiązany jest do wypłacania odsetek z tytułu depozytów i ponosić koszty ich obsługi i przechowywania. W wyniku rozłożenia pozwanej należności na raty, co skutkuje pozbawieniem powoda naliczania w stosunku do pozwanej odsetek, ostatecznie za skutki powyższego wyroku zapłacą pozostali klienci banku powoda pokrywając powyższe odsetki i koszty.

Apelujący zarzucił, iż wydając zaskarżony wyrok Sąd naruszył podstawową zasadę pewności obrotu prawnego, według której podmiot, którym jest bank winien oczekiwać od organów sądowych trwałości i ochrony stosunków prawnych, które nawiązują wzajemnie klienci banków, a nie naruszania ich interesów pozbawiając prawa do naliczania odsetek w wyniku rozkładania należności na długoterminowe raty. Twierdził, że bank udzielając kredytu na zakup mieszkania, w którym obecnie zamieszkują oprócz pozwanej 2 dorosłe osoby, nie może być traktowany przez sąd jako organizacja charytatywna, która ze względu na sytuację finansową osób odpowiedzialnych za jego spłatę, powinien się zrzec części swojego roszczenia za szkodę dla klientów banku. Na tej podstawie skarżący wywodził, że to do jego decyzji jako wierzyciela winna należeć decyzja w przedmiocie umożliwienia pozwanej ratalnego spłacania należnego mu świadczenia i ewentualnego zawarcia porozumienia dotyczącego spłaty długu po uprawomocnieniu się wyroku, bez naruszania interesów banku i jego klientów.

Natomiast w odniesieniu do orzeczenia o zniesieniu wzajemnie między stronami kosztów procesu, apelujący podnosił, iż w okolicznościach niniejszej sprawy nie może być uznawany za przegrywającego sprawę w sytuacji, gdy powód cofnął pozew wobec spłaty przez pozwaną J. S. ok. 73 % kwoty należności głównej. Podkreślił, że w pozostałym zakresie sąd rejonowy orzekł zgodnie z żądaniem pozwu, z tym, że rozłożył pozwanej przedmiotową część niespłaconego roszczenia na raty.

Ponadto zwolnienie pozwanej J. S. od kosztów procesu, powoduje zdaniem apelującego, że faktyczną odpowiedzialność w całości za koszty procesu poniesie druga pozwana N. S., pomimo faktu ustanowienia hipoteki kaucyjnej zabezpieczającej koszty procesu na lokalu będącego obecnie własnością pozwanej J. S..

W odpowiedzi na apelację pozwana J. S. wniosła o oddalenie apelacji w całości oraz zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów postępowania z uwzględnieniem kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwana wskazała, iż wbrew twierdzeniom powoda zaistniały okoliczności, o których mowa w art. 320 k.p.c., umożliwiające sądowi rozłożenie żądanej należności na raty. Jednocześnie załączony materiał dowodowy został przez sąd w sposób bezstronny i racjonalny wszechstronnie rozważony, według własnego przekonania sądu, jak na to pozwala treść art. 233 § 1 k.p.c. Strona pozwana podkreśliła, że sytuacja małoletniej pozwanej nie pozwala na uznanie, że będzie ona w stanie zrealizować wyrok poprzez dokonanie na rzecz powódki jednorazowej zapłaty zasądzonego świadczenia przy jednoczesnej możliwości zabezpieczenia swoich podstawowych potrzeb życiowych. W odpowiedzi na apelację podkreślono, że pozwana i jej matka osiągają niewielkie dochody i jednocześnie brak jest możliwości uzyskania przez nie dodatkowego dochodu poza rentą rodzinną, który umożliwiałby dokonanie spłaty roszczenia powódki jednorazowo bądź w innych ratach niż te zasądzone zaskarżonym wyrokiem. Zaspokojenie roszczenia powódki poprzez zapłatę na jej rzecz jednorazowo zasądzonej wyrokiem kwoty byłoby możliwe tylko w przypadku sprzedaży w postępowaniu egzekucyjnym nieruchomości, w której zamieszkuje pozwana. Dopuszczenie do takiej sytuacji spowodowałoby jednak pozbawienie małoletniej pozwanej i jej najbliższej rodziny możliwości zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych.

Pozwana wskazała, iż została zaangażowana w niniejszy proces bez swojej winy – jako ustawowy spadkobierca kredytobiorcy, co uzasadnia w ocenie pozwanej, iż Sąd I instancji słusznie zastosował przy wydawaniu wyroku art. 320 k.p.c.

W dalszej kolejności pozwana podnosiła, iż powoływana przez powódkę propozycja ugody zawarta w piśmie załączonym do apelacji i uwzględniająca rezygnację przez powódkę z odsetek ustawowych, które wynoszą obecnie prawie 11 500 zł, została złożona przez pozwaną na kilka miesięcy przed wydaniem wyroku. Zgodnie z art. 316 § 1 k.p.c. po zamknięciu rozprawy sąd wyda wyrok, biorąc za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy. W ocenie pozwanej, wydany przez Sąd I instancji wyrok uwzględniał treść powyższego przepisu. W odpowiedzi na apelację podkreślono również, że wydany wyrok zobowiązuje pozwaną nie tylko do uiszczenia miesięcznych rat w kwocie 200 zł każda, ale także do odkładania każdego miesiąca kwot umożliwiających spłatę ostatniej raty stanowiącej wskazaną wyżej równowartość, zasądzonych odsetek. Na marginesie pozwana wskazała, iż fakt powoływania się przez pełnomocnika powódki na treść złożonej jej propozycji zakończenia sporu sądowego narusza art. 12 ust. 4 Kodeksu Etyki Radców Prawnych, zgodnie, z którym radca prawny zobowiązany jest zachować w tajemnicy, także wobec sądu i innych organów orzekających w sprawie, przebieg i treść pertraktacji ugodowych. Zaznaczyła, że kierując do pełnomocnika powódki pismo z propozycją ugody, jej pełnomocnik działał w przekonaniu, iż zadowalającym dla stron rozwiązaniem będzie polubowne zakończenie sprawy, uwzględniające zarówno ich interesy, jak i zasadę wynikającą z art. 10 k.p.c., a podejmowane obecnie czynności procesowe pełnomocnika powódki, zmierzające do wykorzystania powyższej okoliczności na niekorzyść pozwanej, naruszają również art. 3 k.p.c., nakazujący stronom dokonywać czynności procesowych zgodnie z dobrymi obyczajami. Pozwana wskazała, iż powódka na rozprawie poprzedzającej wydanie wyroku nie wyraziła zgody na czynienie ustaleń w tym przedmiocie, wobec czego w ocenie pozwanej, wysoce wątpliwe jest to, że miałoby do nich dojść po wydaniu wyroku. Pozwana nie miałaby jakichkolwiek gwarancji, czy powódka wyrazi zgodę na rozłożenie zasądzonej należności na raty w kwotach umożliwiających realną zapłatę.

Ponadto pozwana również nie zgodziła się z twierdzeniem powódki, iż bank nie dysponuje swoimi środkami pieniężnymi, lecz tymi powierzonymi mu przez klientów. Bank prowadzi, bowiem działalność gospodarczą w celu osiągnięcia zysku, który osiąga i z którego mogą być również pokrywane jego zobowiązania względem innych podmiotów, na co wskazują m. in. przepisy rozdziału 10 ustawy z dnia 29 stycznia 1997 r. Prawo bankowe. Ryzyko związane z długotrwałością spłat dłużnych kwot jest, zatem wpisane w tego rodzaju działalność.

Pozwana wskazała, iż dla skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie można poprzestać na stwierdzeniu, że dokonane ustalenia faktyczne są wadliwe. Niezbędne jest wskazanie przyczyn, które dyskwalifikują postępowanie Sądu w zakresie ustaleń. Skarżący powinien zwłaszcza wskazać, jakie kryteria oceny zostały naruszone przez Sąd w analizie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłuszne im taką moc przyznając.

Pozwana wskazała również, iż konsekwencją braku zrzeczenia się roszczenia przez powódkę z uiszczonej w trakcie procesu należności w wysokości 35 000 zł jest uznanie powódki za stronę przegrywającą sprawę w połowie. Okoliczność ta zdaniem pozwanej daje podstawę do rozstrzygnięcia o kosztach procesu na podstawie art. 100 k.p.c. i wzajemnego zniesienia między stronami kosztów procesu.

Jednocześnie w odpowiedzi na apelację zaznaczono, że brak zaskarżenia wydanego przez Są nakazu zapłaty przez pozwaną N. S. nie powinien wpływać w sposób niekorzystny na rozstrzygnięcie o kosztach dotyczące pozwanej J. S.. Podkreślono tez, że pozwana dokonała dotychczas na rzecz powódki wpłat w kwocie 1 400 zł, stanowiącą sumę rat od października 2014 r. do kwietnia 2015 r. określonych wyrokiem Sądu I instancji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się bezzasadna

Należało uznać, że sąd I instancji dokonał trafnej i wyważonej oceny zgromadzonego materiału dowodowego i na tej podstawie prawidłowo ustalił stan faktyczny. W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku zawarto szczegółowe wyjaśnienia dotyczące wydanego rozstrzygnięcia, które sformułowane zostały w sposób wyczerpujący i logiczny. Dlatego sąd odwoławczy podziela w całej rozciągłości ustalenia sądu pierwszej instancji przyjmując je w całości za podstawę orzeczenia wydanego w postępowaniu apelacyjnym.

Rozpoznając wniesioną apelację sąd okręgowy uznał wszystkie zawarte w niej wnioski za bezzasadne. Po pierwsze jako bezpodstawny należało ocenić zarzut dotyczący naruszenia art. 65 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U.2013.707 j.t.), poprzez pozbawienie powoda możliwości zaspokojenia się z nieruchomości obciążonej hipoteką. W istocie powód zachowuje cały czas taką możliwość, mimo rozłożenia świadczenia na raty. Rozstrzygniecie sądu I instancji odwleka jedynie możliwość zaspokojenia w czasie, do nadejścia terminu zapłaty poszczególnych rat. Sąd odwoławczy nie zgadza się z apelującym co do tego, że rzeczowy charakter odpowiedzialności pozwanej, miałby wykluczać możliwość stosowania w niniejszej sprawie art. 320 k.c. Brak bowiem normatywnych podstaw do takiego wyłączenia. Tym bardziej, że okoliczności o jakich mowa w art. 320 kpc, nie mają związku z charakterem odpowiedzialności dłużnika, tylko z jego sytuacją osobistą i majątkową, w szczególności z możliwością spełnienia świadczenia w sposób jednorazowy.

Równie bezpodstawne były próby zanegowania możliwości zasądzenie przez sąd odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia tylko do dnia wydania wyroku. Zdaniem sądu okręgowego takie ukształtowanie treści orzeczenia było prawidłowe i konieczne. Tego rodzaju ograniczenie odpowiedzialności dłużnika należy do istoty instytucji przewidzianej w art. 320 kpc. Przepis ten ma bowiem charakter materialnoprawny i skutkiem jego zastosowania jest pozbawienia wierzyciela odsetek za okres od daty wyroku do daty płatności poszczególnych rat. Pogląd w tym zakresie jest zaś ugruntowany w orzecznictwie i wyrażony został min. w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego - zasada prawna - z dnia 22 września 1970 r., III PZP 11/70, OSNC 1971, nr 4, poz. 61, w której wskazano, że " Rozkładając z mocy art. 320 k.p.c. zasądzone świadczenia pieniężne na raty, sąd nie może - na podstawie tego przepisu - odmówić przyznania wierzycielowi żądanych odsetek za okres do dnia wydania wyroku zasądzającego świadczenie; rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty ma jednak ten skutek, że wierzycielowi nie przysługują odsetki od ratalnych świadczeń za okres od daty wyroku do daty płatności poszczególnych rat" (tak samo Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 15 grudnia 2006 r., III CZP 126/06, OSNC 2007, nr 10, poz. 147).

Niezrozumiały był również zarzut niewyliczenia przez sąd I instancji odsetek płatnych w ramach ostatniej raty. W punkcie I. zaskarżonego wyroku znalazło się bowiem precyzyjne wyznaczenie wysokości zasądzonych odsetek, co nastąpiło przez wskazanie kwot, od których mają być liczone, a także dat i stopy procentowej. Przepis art. 320 kpc, na który powołuje się powód, nie nakłada na sąd obowiązku kwotowego określenia wysokości poszczególnych rat. Stąd sposób, w jaki oznaczone zostało świadczenie zasądzone na rzecz powoda w ramach ostatniej raty, należało uznać za odpowiedni.

Zdaniem sądu odwoławczego sąd I instancji właściwie umotywował także, w czym upatruje szczególnych okoliczności uzasadniających rozłożenie świadczenia na raty. Apelujący w ogóle nie odniósł się do tych motywów zarzucając jedynie, że sąd czynił swoje ustalenia z przekroczeniem zasady swobodnej oceny dowodów. Sąd okręgowy podziela stanowisko sądu I instancji, zgodnie z którym wiek pozwanej, wysokość jej dochodów, brak możliwości zarobkowych, brak majątku poza nieruchomością obciążoną hipoteką i niskie dochody jej matki, wykluczają możliwość zapłaty całej należnej powodowi sumy bez konieczności zbycia lokalu zaspokającego potrzeby mieszkaniowe małoletniej. Powód nie wyjaśnił, dlaczego jego zdaniem sytuacja majątkowa pozwanej, nie powinna być uznana za szczególnie trudną. Nie wskazał też na sposób, w jaki mogłaby ona pozyskać środki na natychmiastową spłatę zadłużenia. Nadto podkreślenia wymagało, że rozłożenie na raty jest zasadne wtedy, kiedy sytuacja majątkowa dłużnika nie pozwala mu na spełnienie świadczenia jednorazowo, a jednocześnie daje rękojmię tego, że będzie on w stanie spłacać dług poprzez dokonywanie regularnych okresowych wpłat. Takie uwarunkowania istniały w okolicznościach niniejszej sprawy, jako że pozwana ma stały niewielki dochód, z którego może czynić systematyczne wydatki na poczet spłaty kredytu, o czym świadczy fakt dokonywania cząstkowych wpłat jeszcze przed wytoczeniem powództwa, jak i po wydaniu wyroku przez sąd I instancji.

Przy tym powód negując zbyt niską jego zdaniem wysokość rat zdawał się pomijać fakt, iż sąd musiał określić kwotę świadczenia miesięcznego w takiej wysokości, która uzasadniałaby przekonanie, że pozwana będzie w stanie regularnie i bez opóźnień dokonywać wpłat w całym wyznaczonym jej okresie. W przeciwnym razie mogłoby się okazać, że raty w wyższej wysokości w pewnych okresach czasu mogłyby wykraczać poza możliwości finansowe małoletniej, to zaś spowodowałoby wszczęcie postępowania egzekucyjnego i przekreśliłoby celowość wydanego rozstrzygnięcia.

Także fakt złożenia przez pozwaną w innym okresie niż data wyrokowania określonych propozycji ugodowych, nie mógł bezpośrednio wpływać na ocenę wydanego orzeczenia. Tym bardziej, że propozycja ta zakładała umorzenie należności odsetkowych, stanowiących więcej niż 1/3 całego długu. Tymczasem orzeczenie sądu rejonowego nakłada na dłużniczkę obowiązek zapłaty odsetek, co musiało zostać uwzględniona przy określaniu wysokości zasądzonych rat.

Zdaniem sądu odwoławczego z założenia błędna była także sugestia powoda, iż fakt zabezpieczenia długu hipoteką i wynikająca z tego gwarancja skuteczności egzekucji miałyby wyłączać możliwość rozłożenia świadczenia na raty. Jedną z funkcji instytucji przewidzianej w art. 320 k.p.c. jest bowiem to, aby w określonych sytuacjach sąd mógł ukształtować treść wyroku w sposób umożliwiający wykonanie orzeczenia bez potrzeby przeprowadzania egzekucji. Istnienie składników majątku gwarantujących skuteczność egzekucji, nie oznacza zaś wcale, że ich zbycie powinno być jedynym możliwym sposobem zaspokojenia wierzyciela.

Według sądu okręgowego bezprzedmiotowe było również eksponowanie w apelacji woli ustalenia z pozwaną warunków ratalnej spłaty po wydaniu prawomocnego orzeczenia. Sąd wydając wyrok bierze bowiem pod uwagę stan istniejący w chwili zamknięcia rozprawy. Nie może opierać się na jednostronnych deklaracjach powoda co do ewentualnej zwłoki w egzekwowaniu zasądzonego roszczenia. Jeżeli więc zachodzą przesłanki do rozłożenia świadczenia na raty, należy zawrzeć w wyroku stosowne rozstrzygnięcie w tym przedmiocie. Poza wszystkim zapewnienia o woli rozłożenia należności na raty powód złożył dopiero w apelacji. Wcześniej zaś odrzucił propozycję pozwanej w tym zakresie, samemu nie występując z żadną ofertą co do warunków ewentualnej ugody sądowej.

Zdaniem sądu odwoławczego nie można też mówić o naruszeniu przez sąd I instancji art. 233§1 kpc. Powód stawiał taki zarzut twierdząc, że sąd rejonowy zignorował fakt, orzeczenia wobec drugiej pozwanej obowiązku zapłaty całego świadczenia wskazanego w pozwie. Z powodu tego, że jedna z pozwanych nie zaskarżyła nakazu zapłaty, nie można jednak wyprowadzać żadnych ograniczeń procesowych dla drugiej dłużniczki. W szczególności nie może pozbawiać jej możliwości ratalnego spełnienia świadczenia, tym bardziej że przesłanki do stosowania art. 320 kpc muszą być oceniane indywidualnie z uwzględnieniem sytuacji każdego pozwanego, nawet jeśli jest on jednym ze współdłużników solidarnych. Jeśli więc powód uzyska zaspokojenie od drugiej z pozwanych na podstawie wydanego uprzednio nakazu zapłaty, może to być co najwyżej podstawą do wzajemnych rozliczeń między dłużniczkami. Sytuacja taka nie wyłącza natomiast ochrony wynikającej z art. 320 kpc.

Zdaniem sądu powód bezpodstawnie zarzucił też Sądowi I instancji, iż ten postąpił niezgodnie z art. 316§1 kpc naruszając interes wierzyciela przy konstruowaniu treści wyroku. Po pierwsze powtórzyć należało, że brak zasądzenia odsetek za okres między datą wydania wyroku a terminem płatności poszczególnych rat nie może być traktowany jako dodatkowe ograniczenie prawa wierzyciela. Jest bowiem normalnym następstwem rozłożenia świadczenia na raty. Stosowanie art. 320 kpc zawsze wiąże się więc z pogorszeniem sytuacji wierzyciela zarówno co do terminu uzyskania świadczenia jak i okresu naliczenia odsetek. Zarazem pamiętać należało, że powód nie został bynajmniej pozbawiony wszystkich należności ubocznych. Została bowiem zasądzona na jego rzecz cała należna mu tytułem odsetek kwota naliczona od pierwotnej wartości jego roszczenia za okres do wydania wyroku. Sąd zasądził na jego rzecz również odsetki, które staną się wymagalne, o ile pozwana nie będzie terminowo uiszczać poszczególnych rat.

Sąd odwoławczy nie podzielał również zapatrywania apelującego co tego, iż instytucje bankowe powinny być traktowane inaczej niż inni wierzyciele przy ocenie przesłanek stosowania art. 320 kpc Nie ma istotnego znaczenia, że banki prowadzą działalność w oparciu o środki przekazane w formie depozytów przez swoich klientów. Środki te są bowiem przekazywane następnie innym klientów w formie pożyczek i kredytów, często na długi okres. Tak było z wierzytelnością objętą powództwem, która powstała z umowy kredytu zawartej na okres 18 lat. Co więcej powód w związku z wygaśnięciem umowy po śmierci kredytobiorcy, otrzymał równowartość większości rat przed określoną w umowie datą ich wymagalności. Nie bez znaczenie był również fakt, iż wskazana w wyroku sądu I instancji data płatności ostatniej raty jest zbliżona do daty, w której zgodnie z pierwotną umową kredytobiorcą miał zakończyć spłatę swojego zobowiązania. W tej sytuacji zdaniem sądu okręgowego apelujący nie może powoływać się na naruszenia zasady pewności obrotu prawnego, w szczególności zaś na zagrożenie zgormadzonych depozytów. Nie można tracić z pola widzenia, że powód odzyskał już ponad 80% kapitału wnikającego z umowy kredytu i rozstrzygnięcie dotyczące rozłożenia na raty dotyczy tylko niewielkiej części pierwotnego roszczenia.

Nieuzasadniony był również zarzut naruszenia przez sąd I instancji art. 98§1 kpc poprzez wydanie orzeczenia o wzajemnym zniesieniu kosztów między stronami. Sąd rejonowy oparł bowiem swoje rozstrzygnięcia o przepis art. 100 kpc, który pozwala min. na wzajemnie zniesione kosztów obu stron, w przypadku częściowego uwzględnienia żądania. Należało zaś zauważyć, że powództwo zostało oddalone co do kwoty 35 000 zł stanowiącej niemal połowę zgłoszonego żądania, co nastąpiło wskutek braku oświadczenia powoda o zrzeczeniu się roszczenia w tej części. Zatem wynik procesu dawał podstawy do wydania rozstrzygnięcia o kosztach, jakie sąd zawarł w pkt. VI. wyroku.

Przyjmując za podstawę rozstrzygnięcia powyższe rozważania sąd okręgowy oddalił apelację na zasadzie art. 385 kpc.

Orzeczenie o kosztach związanych w postepowanie apelacyjnym zostało zaś wydane z uwzględnieniem kosztów zastępstwa procesowego poniesionych przez pozwaną przed sądem okręgowym, które wyniosły 600 zł zgodnie z § 6 pkt 4 w zw. z §12 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U.2013.490 j.t.).